Wielki Bolcik

Wielki Bolcik (biał. Вялікі Болцік, Wialiki Bołcik^{[uwaga 1]}, ros. Большой Болтик, Bolszoj Bołtik, Большой Болыцик, Bolszoj Bołycyk, Большой Больцик, Bolszoj Bolcik, Большой Болтик, Bolszoj Bołtik, Болочка, Bołoczka, Болыцик Большой, Bołycik Bolszoj) – jezioro na Białorusi, w obwodzie mińskim, w rejonie miadzielskim. Położone jest 31 km na północny zachód od miasta Miadzioł, 17 km od granicy białorusko-litewskiej, w pobliżu chutoru Kujele^[1]. Według niektórych źródeł należy do Bołduckiej Grupy Jezior^[2], według innych − jedynie leży w jej sąsiedztwie. Stanowi część dorzecza Straczy^[1] i leży na terenie Naroczańskiego Parku Narodowego^[2].

Wielki Bolcik

Вялікі Болцік

Położenie
Państwo	Białoruś
Lokalizacja	rejon miadzielski
Wysokość lustra	około 183 m n.p.m.
Morfometria
Powierzchnia	0,14 km²
Wymiary • max długość • max szerokość	0,74 km 0,23 km
Głębokość • maksymalna	27 m
Długość linii brzegowej	1,78 lub 1,8 km
Objętość	1,31 mln m³
Hydrologia
Rzeki zasilające	strumień z jeziora Mały Bolcik
Rzeki wypływające	strumień do rzeki Stracza
Położenie na mapie Białorusi Wielki Bolcik
54°57′10″N 26°27′30″E

Charakterystyka

Płoć − jeden z gatunków ryb występujących w jeziorze

Leszcz − jeden z gatunków ryb występujących w jeziorze

Wielki Bolcik jest jeziorem słaboprzepływowym, dimiktycznym. Jego powierzchnia wynosi 0,14 km², długość − 0,74 km, szerokość maksymalna − 0,23 km, szerokość średnia − 0,19 km, głębokość maksymalna − 27 m, głębokość średnia − 9,37 m, długość linii brzegowej − 1,8 lub 1,78 km. Objętość wody wynosi 1,31 mln m³^[2]. Poziom lustra wody w 1932 roku znajdował się na wysokości 183 m n.p.m.^[3] Obecnie jest on sztucznie podniesiony przez zaporę przy młynie, w wyniku czego częściowemu zatopieniu uległ przybrzeżny pas lasu^[2]. Teren otaczający zbiornik wodny jest pagórkowaty, w większej części porośnięty lasem lub krzewami, miejscami bagnisty. Jego brzegi są przeważnie strome, piaszczyste, porosłe krzewami i w niektórych miejscach lasem. Strefa przybrzeżna jest wąska, piaszczysta, głębiej dno pokryte jest sapropelem. Największe głębie znajdują się w centralnej części jeziora, maksymalna − w przybliżeniu 80 m na północ od południowego brzegu, naprzeciw ujścia strumienia z jeziora Mały Bolcik. Woda charakteryzuje się czystością i wysoką przejrzystością, a także ciemno-szmaragdową barwą. Jezioro zarasta umiarkowanie. Od strony północno-zachodniej wypływa z niego strumień wpadający do rzeki Stracza, od południa wpada strumień z jeziora Mały Bolcik. W jeziorze występują okoń, płoć, leszcz, szczupak, lin i inne ryby. W rejonie zbiornika znajduje się drugie pod względem mocy źródło na Białorusi^[1].

Charakterystyka hydrobiologiczna

Okrzemki rodzaju Cymbella występujące w jeziorze

W wyniku badania przeprowadzonego 25 marca 2010 roku, z fitoplanktonu jeziora Wielki Bolcik wymieniono dwa gatunki okrzemek z rodzajów Cyclotella i Cymbella. Ogólna liczebność fitoplanktonu wynosiła 0,49 mln komórek na litr. Biomasa substancji surowej wynosiła 0,09 mg/l. Wśród bakterioplanktonu wykryto organizmy o średniej objętości komórki w granicach 0,09±0,04 μm³. Ich liczebność wynosiła 0,96±0,17 mln komórek na litr. Biomasa substancji surowej wynosiła 0,09±0,02 mg/l^[2].

Charakterystyka hydrochemiczna

Woda jeziora Wielki Bolcik ma klasę wodorowęglanową grupy wapniowej. Jest średnio zmineralizowana^[2]:

pH	zawiesina (mg/l)	NH4(+) (mg/l)	NO3(-) (mg/l)	NO2(-) (mg/l)	PO4(3-) (mg/l)	Pcałk. (mg/l)	SO4(2-) (mg/l)	Cl(-) (mg/l)	HCO(3-) (mg/l)	Ca(2+) (mg/l)	Mg(2+) (mg/l)	K(+) (mg/l)	Na(+) (mg/l)	Całkowita mineralizacja (mg/l)
8,23	<5	<0,08	0,160	<0,005	<0,005	0,009	7,6	5,2	191,1	43,1	13,7	0,75	3,52	265,7

Turystyka i rekreacja

Jezioro znajduje się na terenie Naroczańskiego Parku Narodowego. Od północy, wschodu i południowego wschodu otacza je rezerwat, od południa i południowego zachodu − strefa regulowanego użytkowania. Zbiornik nie jest wykorzystywany w celach rekreacyjnych, ale przewidywany jest rozwój turystyki ekologicznej^[2]. Wędkarstwo amatorskie jest bezpłatne^[1][2], a okoliczne lasy bogate są w różnego rodzaju owoce leśne i grzyby^[1].

Historia

Jezioro w latach 1922−1939 znajdowało się na terytorium II Rzeczypospolitej. W 1932 roku otaczał je las majątku Komarowszczyzna^[3].

Legendy

Istnieje kilka legend zapisanych przez Walerija Iwanowa, dotyczących powstania jeziora Wielki Bolcik i znajdującego się w jego pobliżu źródła^[1].

Według jednej z nich, pięćset-siedemset lat temu w okolicach obecnego jeziora mieszkał leśnik-wdowiec z jedynym synem Janką. Chłopiec w wieku 17 lat wybrał się na polowanie. Tuż przed zachodem słońca zauważył pięknego łosia, do którego oddał strzał z łuku. Strzała odbiła się jednak od gałęzi dębu i jedynie raniła zwierzę. Idąc za śladem krwi, Janka odnalazł łosia nad brzegiem jeziora. Ten przemówił do niego ludzkim głosem, prosząc, by go nie zabijał, obiecując w zamian długie i szczęśliwe życie. Chłopiec obiecał oszczędzić łosia, wówczas ten uderzył lewym kopytem w ziemię, z której trysnęły źródła o niezwykłej czystości i sile. Zwierzę zapewniło Jankę, że każdy łyk z tego źródła przedłuży mu życie o dwa miesiące. Prosił go też, by pokazywał je tylko dobrym ludziom z czystym sercem. Po latach Janka ożenił się z piękną Alesią. Urodził im się syn Kanstancin, a od jego imienia nazwano wieś, w której on jako pierwszy osiedlił się wraz ze swoją rodziną. Następnie zbudowano tam drogę Połock-Wilno. Źródło zaś dało życie dużemu i pięknemu jezioru^[1].

Druga legenda mówi o sąsiadach-chłopach Bołduku i Bołduczycy, którzy konkurowali między sobą, kto wykopie piękniejsze jezioro. W wyniku działania cudów i wpływu sił nieczystych, ich zmagania zaowocowały powstaniem Bołduckiej Grupy Jezior. Konflikt zakończył się zgodą i pojednaniem sąsiadów. Aby je uczcić, Bołduk i Bołduczyca utworzyli jeszcze jedno jezioro, które było najpiękniejsze − Bolcik^[1].

Według trzeciej legendy pewnego dnia złodziej ukradł Bogu koronę, w której osadzone były magiczne kamienie szlachetne. Były to kryształy poznania − kto zakładał koronę za zgodą, ten otrzymywał dostęp do wiedzy, lecz zakładanie jej bez zgody było niebezpieczne. Kamienie nie zechciały być w rękach złodzieja i zaczęły wypadać z korony. Pierwsze wypadły agat, szmaragd i ich złota oprawa. Upadłszy na ziemię, spowodowały pojawienie się jezior Mały Bolcik, Wielki Bolcik i Złotego Źródła z żywą wodą^[1].

Uwagi

1. Zapis według oficjalnego wariantu języka białoruskiego. Alternatywne formy zapisu:

   • według tzw. wariantu klasycznego (taraszkiewicy): Вялікі Больцык (czyt. Wialiki Bolcyk);
   • przy użyciu białoruskiej łacinki: Vialiki Bołcik lub Vialiki Bolcyk.

Przypisy

1. Валерий Григорьевич Иванов: Все озера Беларуси т.1. samlib.ru, 2012-02-29. [dostęp 2018-06-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-21)]. (ros.).
2. Большой Больцик. Naroczański Park Narodowy. [dostęp 2015-02-13]. (ros.).
3. Mapa Taktyczna Polski 1:100 000. Mapster, 1932. [dostęp 2015-02-09].