Loading AI tools
polski polityk, dyplomata, minister, publicysta Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stanisław August Thugutt (ur. 30 lipca 1873 w Łęczycy, zm. 15 czerwca 1941 w Sztokholmie) – polski polityk dwudziestolecia międzywojennego i publicysta[1]. Działał w ruchu ludowym, spółdzielczym, Lidze Obrony Praw Człowieka i Obywatela (której był współzałożycielem) oraz Polskim Towarzystwie Krajoznawczym. W młodości członek, a następnie skarbnik Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), a później żołnierz Legionów Polskich, wolnomularz[2]; działał także na rzecz obrony Pomorza przed germanizacją, w Kole Przyjaciół Kaszub, członek loży wolnomularskiej w Warszawie w czasach II Rzeczypospolitej[3].
 | |
| Data i miejsce urodzenia |
30 lipca 1873 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
15 czerwca 1941 |
| Wiceprezes Rady Ministrów | |
| Okres |
od 17 listopada 1924 |
| Przynależność polityczna | |
| Prezes Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie” | |
| Okres |
od 1921 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Minister spraw wewnętrznych | |
| Okres |
od 17 listopada 1918 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik |
Stanisław Ustyanowski (kierownik) |
| Następca | |
Był najmłodszym z sześciorga dzieci Augustyna Thugutta, lekarza powiatowego w Łęczycy. W Warszawie ukończył szkołę powszechną oraz realną. Nie mogąc rozpocząć studiów w kraju, pracował jako robotnik w łódzkiej fabryce włókienniczej. Następnie podjął pracę inkasenta w zakładzie krawieckim i po wyjeździe do Warszawy został księgowym[4].
Po wybuchu I wojny świat. działacz Zjednoczenia Organizacji Niepodległościowych ze Związku Patriotów[5]. Członek Centralnego Komitetu Narodowego w Warszawie (VII 1916 - V 1917).[6] Był członkiem Komisji Komisarskiej Tymczasowej Rady Stanu[7]. Był jednym z czołowych działaczy Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Demokratycznych[8].
Od marca 1917 działał w Stronnictwie Niezawisłości Narodowej a następnie w połowie 1917 roku wstąpił w szeregi PSL „Wyzwolenie”.
W 1918 roku otrzymał tekę ministra spraw wewnętrznych w rządzie Ignacego Daszyńskiego, tę samą funkcję pełnił w rządzie Jędrzeja Moraczewskiego. W endecko-ziemiańskim zamachu pułkownika Januszajtisa na rząd Moraczewskiego, z 4 na 5 stycznia 1919 roku, do Stanisława Thugutta strzelano, a następnie go uwięziono[9][10] (planowano jego utopienie w Wiśle)[11]. Zamach szybko udaremniono, ale już 16 stycznia, w porozumieniu z Józefem Piłsudskim, gabinet Moraczewskiego podał się do dymisji. Po utworzeniu rządu Ignacego Paderewskiego, Thugutt został oddelegowany przez Naczelnika Państwa do składu Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu – członek polskiej delegacji na paryską konferencję pokojową. W czasie wojny polsko bolszewickiej zgłosił się latem 1920 roku na ochotnika w szeregi Wojska Polskiego i uczestniczył w walkach (rezygnując jednocześnie z możliwości otrzymania stopnia oficerskiego). Podczas jednej z potyczek pod Surażem odniósł ciężką ranę (postrzelony w rękę, stracił w niej władanie).[12]
W 1921 roku został prezesem PSL „Wyzwolenie”, a w 1922 roku w wyniku wyborów parlamentarnych został wybrany posłem na Sejm I kadencji. Objął funkcję przewodniczącego klubu PSL „Wyzwolenie”. Był jednym z głównych zwolenników wyboru Józefa Piłsudskiego na prezydenta RP. W 1923 roku był kandydatem na premiera, ale jego kandydatury nie poparło Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji. W 1924 roku przestał być przywódcą partyjnym oraz posłem, jednak objął stanowisko ministra bez teki i wicepremiera w gabinecie Władysława Grabskiego. W tym samym roku wystąpił z PSL „Wyzwolenie”, ponieważ nie zezwoliło mu ono na zostanie szefem MSZ. W latach 1925–1926 należał do Partii Pracy, a w 1928 roku powrócił do PSL „Wyzwolenie”. Był współtwórcą Centrolewu i przeciwnikiem sanacji. Od 1931 roku należał do Stronnictwa Ludowego, gdzie w latach 1931–1935 był członkiem rady naczelnej, a od 1936 do 1938 roku prezesem RN. W okresie 1932–1939 kierował Towarzystwem Kooperatystów.
Po agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę od 1940, aż do swej śmierci, przebywał na uchodźstwie w Szwecji.
Zmarł 15 czerwca 1941 roku. Został pochowany na katolickiej części cmentarza Norra begravningsplatsen (kwatera VII, nr 47)[13].
Jego brat stryjeczny to znany polski mineralog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Warszawskiej Stanisław Józef Thugutt (1862–1956). Jego synem był Mieczysław Thugutt.
Został odznaczony m.in. estońskim Krzyżem Wolności I klasy.
Postać Stanisława Augusta Thugutta występuje w polskim filmie historycznym Śmierć prezydenta (1977) w reżyserii Jerzego Kawalerowicza. Rolę tę zagrał Zbigniew Kryński.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
