Polscy absolwenci francuskich wyższych szkół wojskowych

Polscy absolwenci francuskich wyższych szkół wojskowych – oficerowie Wojska Polskiego, którzy w latach 1921-1939 ukończyli studia we francuskich wyższych szkołach wojskowych, w tym w Wyższej Szkole Wojennej (franc. École Supérieure de Guerre) i Morskiej Szkole Wojennej (franc. École de Guerre Navale) w Paryżu.

19 lutego 1921 roku w Paryżu podpisany został polsko-francuski układ polityczny i konwencja wojskowa. Artykuł VII pkt b stanowił, że Polska „przydzielać będzie do szkół i oddziałów wojskowych armii francuskiej w celu odbycia cyklu wyszkolenia pewną ilość oficerów, według ustalenia między Sztabami Generalnymi”.

W latach 1920–1939 École Supérieure de Guerre ukończyło 53 oficerów WP. Kolejnych 10 oficerów MW ukończyło studia w École de Guerre Navale. W tym samym czasie, Wyższą Szkołę Wojenną w Warszawie opuściło 937 absolwentów. Ogółem 1000 oficerów WP uzyskało tytuły naukowe oficerów dyplomowanych (do 1928 – „oficerów Sztabu Generalnego”). Z powyższego zestawienia wynika, że słuchacze ÉSdeG i ÉdeGN stanowili tylko 6,3% wszystkich oficerów dyplomowanych.

Według stanu z 1 maja 1939 roku w Wojsku Polskim było 18.668 oficerów, z czego – 903 dyplomowanych (4,84%).

Absolwenci ÉSdeG w latach 1919-1934

Lp.	stopień	imię i nazwisko absolwenta	lata nauki	stanowisko we wrześniu 1939 roku	uwagi
1	płk	Józef Zając	1919-1920	naczelny dowódca lotnictwa i OPL	generał dywizji
2	ppłk piech.	Franciszek Wład[1]	1919-1921	dowódca dywizji piechoty	generał brygady
3	ppłk piech.	Tadeusz Kasprzycki[1]		minister spraw wojskowych	generał dywizji
4	mjr piech.	Jan Jagmin-Sadowsk[1]		dowódca grupy operacyjnej	generał brygady
5	ppłk piech.	Władysław Bortnowski[2]	1920-1922	dowódca armii	generał dywizji
6	ppłk kaw.	Juliusz Kleeberg[2]		zastępca dowódcy okręgu korpusu	generał brygady
7	mjr piech.	Józef Jaklicz[2]		zastępca szefa Sztabu Naczelnego Wodza	generał brygady
8	mjr piech.	Eugeniusz Pieczonka[2]		-	podpułkownik	od 31 XII 1927 w stanie spoczynku
9	rtm.	Tadeusz Kobylański[2]		-	podpułkownik	służba dyplomatyczna
10	kpt. piech.	Stefan Uziembło[2]		-	kapitan	skreślony z listy oficerów WP
11	kpt. art.	Roman Michałowski[2]	1920-1922	-	podpułkownik	służba dyplomatyczna
12	rtm.	Janusz Iliński[2]		oficer sztabu Misji Wojskowej gen. Norwid-Neugebauera	podpułkownik	od 30 XI 1931 w rezerwie
13	płk piech.	Michał Żymierski	1921-1923	-	marszałek Polski	skreślony z listy oficerów WP
14	ppłk kaw.	Władysław Anders		dowódca brygady kawalerii	generał broni
15	ppłk piech.	Jerzy Ferek-Błeszyński		-	tytularny generał brygady	od 31 I 1939 w stanie spoczynku
16	ppłk piech.	Wacław Stachiewicz		szef Sztabu Naczelnego Wodza	generał dywizji
17	ppłk piech.	Wacław Piekarski	1922-1924	dowódca dywizji piechoty	generał brygady
18	ppłk art.	Fryderyk Douglas		-	podpułkownik	zm. 26 III 1928 Poznań
19	płk art.	Edmund Knoll-Kownacki		dowódca grupy operacyjnej	generał brygady
20	ppłk art.	Stanisław Maksymilian Markus		-	pułkownik	od 29 II 1932 w stanie spoczynku
21	mjr art.	Jerzy Łunkiewicz		zastępca szefa departamentu	pułkownik
22	rtm.	Julian Moszyński[3]		-	rotmistrz
23	płk piech.	Wacław Wieczorkiewicz	1923-1925	dowódca okręgu korpusu	generał brygady
24	ppłk kaw.	Jan Władysław Rozwadowski		-	pułkownik	od 31 III 1933 w stanie spoczynku
25	mjr art.	Marian Korewo		zastępca szefa sztabu naczelnego dowódcy lotnictwa i OPL	generał brygady
26	ppłk sap.	Tadeusz Zieleniewski	1923-1924	dowódca dywizji piechoty	pułkownik
27	mjr obs.	Zbigniew Prażmowski		-	podpułkownik obserwator	służba zagraniczna
28	płk art.	Franciszek Kleeberg	1924-1925	dowódca okręgu korpusu i samodzielnej grupy operacyjnej	generał dywizji
29	ppłk piech.	Otton Matuszek	1924-1926	-	podpułkownik
30	mjr kaw.	Ludwik Schweizer		dowódca pułku kawalerii	pułkownik
31	mjr art.	Czesław Kunert		-	podpułkownik uzbrojenia	od 31 VIII 1935 w stanie spoczynku
32	mjr piech.	Jan III Kowalewski[4]	1925-1927	I oficer sztabowy do zleceń ministra spraw wojskowych	podpułkownik
33	mjr sap.	Jerzy Piotr Levittoux[5]		attaché wojskowy	pułkownik broni pancernych
34	mjr kaw.	Zygmunt Wołowski[4]		-	major
35	mjr sap.	Mieczysław Józef Wilczewski[6]	1926-1928	szef sztabu grupy operacyjnej	podpułkownik saperów
36	rtm.	Eugeniusz II Chrzanowski[6]			podpułkownik kawalerii
37	kpt. art.	Stanisław I Królikiewicz[6]		w marcu 1939 roku dowódca 20 dac	podpułkownik artylerii
38	mjr lek.	Franciszek Waga[7].	1926	-	podpułkownik lekarz
39	mjr kaw.	Stanisław I Chmielowski[8]	1927-1929	oficer sztabu Misji Wojskowej gen. Burchardt-Bukackiego	major kawalerii	od 30 XI 1933 w stanie spoczynku
40	mjr art. inż.	Stanisław Kopański		szef Oddziału III Sztabu Naczelnego Wodza	generał dywizji
41	rtm.	Stefan Mossor	1928-1930	dowódca pułku kawalerii	generał dywizji
42	kpt.	Gustaw Łowczowski		attaché wojskowy	generał brygady
43	mjr piech.	Ludwik Strugała	1929-1931	-	podpułkownik piechoty	zm. 4 VIII 1935 Niedźwiedź
44	kpt. piech.	Stanisław Wrona		-	kapitan	od 30 VI 1934 w rezerwie
45	ppłk art.	Stanisław Tatar	1930-1932	dowódca artylerii dywizyjnej	generał brygady
46	mjr art.	Bronisław Antoni Marian Noël		szef oddziału sztabu armii	generał brygady
47	rtm.	Zygmunt Mieszczankowski	1931-1933	kwatermistrz grupy operacyjnej kawalerii	podpułkownik
48	kpt. art.	Jan Bronisław Idzi Jerzy Axentowicz		szef sztabu dywizji piechoty	podpułkownik
49	kpt. piech.	Marian Stanisław Józef Zimnal	1932-1934	pomocnik attaché wojskowego	pułkownik piechoty
50	rtm.	Józef Makowiecki		oficer sztabu armii	major kawalerii	poległ 6 IX 1939 pod Brzezinami

2. kpt. art. Ignacy Bukowski (1933-1935)^[9]
3. kpt. art. Leon Fudakowski (1933-1935)
4. rtm. Jerzy Falkowski (1934-1936)
5. rtm. Stanisław Maleszewski (1934-1936)
6. kpt. piech. Franciszek Herman (1935-1937)
7. por. kaw. Witold Sokolnicki^[10] (1935-1937)
8. kpt. art. Juliusz Szostak (1936-1938)
9. kpt. lot. Bohdan Kleczyński (1936-1938)
10. mjr piech. Władysław Bydliński (1937-1939)
11. mjr piech. Jan Alojzy Rudnicki (1937-1939)
12. kpt. art. Adam Ziętkowski (1938-1940)
13. kpt. piech. Józef Kołodziejski (1938-1940)

Słuchacze kursu wojennego w ÉSdeG w 1940 roku

W połowie marca 1940 na wojenny kurs w ÉSdeG powołani zostali niżej wymienieni oficerowie:

1. mjr dypl. kaw. Zbigniew Dudziński ze Sztabu NW
2. kpt. dypl. piech. Wincenty Ściegienny z M.S.Wojsk.
3. kpt. dypl. art. Stanisław Koszutski z Komendy Obozu Coëtquidan
4. kpt. dypl. art. Marian Utnik ze Sztabu 1 Dywizji Grenadierów
5. kpt. dypl. art. Tadeusz Kolasiński z Biura gen. Sosnkowskiego (Komenda Główna ZWZ)
6. kpt. piech. Józef Władyka
7. por. kaw. Zbigniew Kiedacz
8. por. sap. Adam Stanisław Szczepański

Trzej ostatni byli słuchaczami I rocznika W.S.Woj. (kurs normalny 1939–1940, promocja XIX). Opiekunem grupy był ppłk dypl. Andrzej Marecki. Według Mariana Utnika był to trzymiesięczny kurs dla oficerów francuskich, szkolonych na pomocników sztabowych w dowództwach dywizji i korpusów. Słuchacze brali udział we wszystkich ćwiczeniach razem z oficerami francuskimi, lecz ich prace były oceniane oddzielnie przez wykładowców francuskich i ppłk. dypl. Mareckiego. Kurs został przerwany w dniu 15 maja tego roku. W ciągu dwóch miesięcy słuchacze zapoznali się z oficjalną doktryną francuską wojny pozycyjnej i tzw. colmatage, co zostało przetłumaczone przez polskich oficerów, jako „zatykanie dziur”.

Absolwenci ÉdeGN

1. kmdr por. Eugeniusz Solski
2. kmdr por. Stefan Frankowski ze Sztabu Kierownictwa Marynarki Wojennej (X 1923 – IX 1925, kontradmirał^[11])
3. kmdr ppor. / kmdr por.^[12] Adam Mohuczy, komendant Oficerskiej Szkoły MW (15 XI 1924 – 28 VIII 1926, kontradmirał)
4. kpt. mar. Rafał Czeczot (1925-1927)
5. kpt. mar. Jerzy Kłossowski ze Sztabu Kierownictwa Marynarki Wojennej (1925-1927)
6. kpt. mar. Roman Stankiewicz (1926-1928)
7. kpt. mar. Tadeusz Stoklasa (1926-1928)
8. kmdr ppor. Marian Jerzy Majewski (1931-1932^[13])
9. kpt. mar. Romuald Dziewałtowski-Gintowt (1931-1932)
10. kpt. mar. Stanisław Dzienisiewicz (1931-1932)

W wyniku niezrozumiałej polityki personalnej prowadzonej przez szefa Kierownictwa MW, kontradmirała Jerzego Świrskiego ze służby czynnej zwolniono trzech absolwentów ÉdeGN:

• Adam Mohuczy 24 października 1929 przeniesiony w stan nieczynny, 20 września 1930 przeniesiony do rezerwy i ostatecznie z dniem 28 lutego 1931 przeniesiony został w stan spoczynku.
• Rafał Czeczot z dniem 28 lutego 1933 przeniesiony został w stan spoczynku.
• kmdr ppor. dypl. Jerzy Kłossowski z dniem 31 lipca 1934 przeniesiony został do rezerwy^[14].

Absolwenci pozostałych szkół

Ponadto oficerowie WP kierowani byli na studia do École Supérieure d’Aéronautique oraz innych francuskich uczelni wojskowych:

École Supérieure de Genie w Wersalu

• por. Michał Protasewicz (1923-1925^[15])
• por. Witold Karpowicz (1935-1937)

École Supérieure de Ľintendance w Paryżu

1. mjr Jerzy Muszyński (1 XI 1924^[16] – 1926)
2. mjr inż. Karol Kania (1 XI 1924 – 1926)
3. mjr Zenon Bosak-Pakowski (1 XI 1924 – 1926)
4. ppłk int. Antoni Ogonowski (1925-1927)
5. ppłk int. Kazimierz Diduch (1925-1927)
6. mjr int. Augustyn Gruszka (1925-1927)^[17]

École Supérieure des Postes et Telegraphes w Paryżu (kurs dwuletni)

1. mjr inż. Kazimierz Jan Gaberle (20 XI 1926^[18] –1928)

École Supérieure ďAeronautique et Construction Mecanique w Paryżu

1. mjr inż. Jan Józef Jeziorski
2. mjr Franciszek Rudnicki
3. mjr Tomasz Turbiak
4. kpt. Bronisław Wojtarowicz
5. kpt. Tadeusz Dymsza
6. kpt. Franciszek Peter
7. kpt. Jan Szczerski

École Supérieure ďElectricitié w Paryżu

• kpt. inż. Antoni Krzyczkowski (od 13 XI 1926 r. na ośmiomiesięczny kurs i dwumiesięczny staż)

Ecole du Commissariat w Breście

• por. Ignacy Wilhelm Durkalc (od 30 IX 1926 na kursie dwuletnim)

École Navale w Breście

• aspitant Stanisław Lasocki (23 lutego 1924 mianowany podporucznikiem z dniem 1 lutego 1924^[19])

Lektorem języka francuskiego w École Supérieure de Guerre był mjr n.o. Józef Teslar.

Przypisy

1. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 26 stycznia 1923 roku, s. 69, na wniosek szefa Sztabu Generalnego, minister spraw wojskowych przyznał mu pełne kwalifikacje do pełnienia służby na stanowiskach Sztabu Generalnego po pomyślnym ukończeniu przez niego studiów w ESdeG w Paryżu w latach 1919-1921.
2. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 26 stycznia 1923 roku, s. 69, na wniosek szefa Sztabu Generalnego, minister spraw wojskowych przyznał mu pełne kwalifikacje do pełnienia służby na stanowiskach Sztabu Generalnego po pomyślnym ukończeniu przez niego studiów w ESdeG w Paryżu w latach 1920-1922.
3. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 125 z 28 listopada 1924 roku, s. 705, z dniem 10 listopada 1924 roku został przydzielony do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr X w Przemyślu na stanowisko referenta z równoczesnym przyznaniem mu tytułu naukowego oficera Sztabu Generalnego.
4. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 115 z 30 października 1925 roku, s. 622.
5. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 115 z 30 października 1925 roku, s. 620.
6. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 29 stycznia 1929 roku, s. 40, minister spraw wojskowych przyznał mu tytuł oficera dyplomowanego.
7. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 29 stycznia 1927 roku, s. 21, mjr lek. Franciszek Waga z dniem 1 grudnia 1926 roku, po powrocie z ESdeG, został przydzielony do Departamentu VIII MSWojsk. na stanowisko referenta.
8. Zmarł 21 czerwca 1943 roku w Perth
9. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 11 z 31.08.1935 r., s. 118. Kapitanowie Bukowski i Fudakowski tytuły naukowe oficerów dyplomowanych otrzymali z dniem 1 sierpnia 1935 r.
10. W latach 1934–1936 razem z Józefem Kuropieską był słuchaczem W.S.Woj. We wrześniu 1939 r. był kwatermistrzem Krakowskiej Brygady Kawalerii w stopniu rotmistrza.
11. Strzałkowski 1990 ↓, s. 766-777.
12. W trakcie studiów awansowany na komandora porucznika.
13. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 10 z 16.08.1932 r., s. 363.
14. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 252.
15. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 101 z 07.10.1925 r.
16. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 122 z 18.11.1924 r.
17. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 76 z 22 lipca 1925 roku, s. 409.
18. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 54 z 23.12.1926 r.
19. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 19 z 28 lutego 1924 roku, s. 89.

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Lista oficerów Sztabu Generalnego (stan z dnia 31 grudnia 1925 roku). Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1926.
• Lista oficerów dyplomowanych (stan z dnia 15 kwietnia 1931 roku). Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1931. [dostęp 2016-06-11].
• Czesław Ciesielski: Szkolnictwo Marynarki Wojennej w latach II Rzeczypospolitej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974, s. 157.
• Jerzy Kłossowski: Wspomnienia z Marynarki Wojennej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970, s. 252-265.
• Eugeniusz Kozłowski: Wojsko Polskie 1936-1939. Próby modernizacji i rozbudowy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1964.
• JózefJ. Kamiński JózefJ., Koalicje wojskowe. Zarys dziejów i współczesność, Warszawa: MON, 1982, s. 103, 106, ISBN 83-11-06780-5, OCLC 69459943.
• JanuszJ. Królikowski JanuszJ., Admirałowie Polskiej Marynarki Wojennej 1945-2004, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2004, s. 97, ISBN 83-7441-013-2, OCLC 69471820.
• Zbigniew Wojciechowski: Kontradmirał Stefan Frankowski, „Bandera”, s. 8.
• Waldemar Strzałkowski: Życiorysy dowódców jednostek polskich w wojnie obronnej 1939 r.. W: Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990. ISBN 83-211-1096-7.
• Józef Kuropieska: Wspomnienia oficera sztabu 1934–1939, Wydawnictwo MON, Warszawa 1972, wyd. I, s. 52.
• StanisławS. Kopański StanisławS., Wspomnienia wojenne 1939–1945, Warszawa: Bellona, 1990, s. 19, 34, ISBN 83-11-07819-X, OCLC 69456650.
• Marian Utnik: Sztab Polskiego Naczelnego Wodza w latach II wojny światowej, część III, Wojskowy Przegląd Historyczny, Warszawa 1973, Nr 2, s. 218
• Site non-officiel de l’École supérieure de guerre française. 1931.