Pałac Dobieckich w Łopusznie

Pałac Dobieckich w Łopusznie – zabytkowy^[1] pałac w miejscowości Łopuszno, w województwie świętokrzyskim (powiat kielecki).

Pałac Dobieckich w Łopusznie

nr rej. - zespół A.415/1-3 z 30.05.1972, park 641 z 17.12.1957
Pałac w Łopusznie
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Miejscowość	Łopuszno
Adres	Przedborska 2, 26-070 Łopuszno
Typ budynku	pałac
Styl architektoniczny	eklektyzm
Architekt	Władysław Marconi
Inwestor	Dobieccy
Kondygnacje	3
Ukończenie budowy	1897
Pierwszy właściciel	Dobieccy
Położenie na mapie Polski Pałac Dobieckich w Łopusznie
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Pałac Dobieckich w Łopusznie
Położenie na mapie powiatu kieleckiego Pałac Dobieckich w Łopusznie
Położenie na mapie gminy Łopuszno Pałac Dobieckich w Łopusznie
Położenie na mapie Łopuszna Pałac Dobieckich w Łopusznie
50°57′01,3360″N 20°14′58,4401″E

Obiekt należy do najbardziej udanych w skali regionu przykładów historyzującego eklektyzmu z przełomu XIX i XX w.^[2] Pałac z parkiem zlokalizowany w północno-zachodniej części miasta.

Historia

Pierwotny dwór (siedziba rodu Dobieckich) był drewniany. Obecny pałac ukończono w 1897, a jego projektantem był Władysław Marconi. Świadkiem wykańczania budowli był Michał Rawita Witanowski^[3]. Okazała, barokowa brama wjazdowa została zbudowana wcześniej niż pałac – w pierwszej połowie XVIII wieku^[4]. Z tego samego czasu pochodzi park przypałacowy^[3].

Majątek znacjonalizowano w 1944. W pałacu urządzono szkołę. W 2001, w efekcie komunalizacji, obiekty przeszły na własność powiatu kieleckiego (Powiatowy Zespół Szkół w Łopusznie). O ich odzyskanie walczyli spadkobiercy Dobieckich. W 2016 Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził, że do przejęcia pałacu z parkiem doszło bezprawnie. Starostwo powiatowe w Kielcach wyraziło chęć odkupienia nieruchomości, do czego nie doszło. O stwierdzenie nieważności decyzji z 2001 wystąpił do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji przedstawiciel właścicieli, ale minister umorzył postępowanie. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie pod koniec 2022 oddalił skargę na tę decyzję^[5].

Architektura

Budynek jest trzykondygnacyjny, murowany, dwuipółtraktowy, wzniesiony na rzucie zbliżonym do prostokąta, posadowiony na piwnicach wcześniejszego dworu, licowany okładziną z piaskowca. Bryła posiada liczne wnęki i ryzality, a także kolistą w planie wieżę. Ma dwie klatki schodowe i dwa wejścia reprezentacyjne (od południa i północy) oraz dwa gospodarcze (od wschodu i zachodu). Bryłę kryje dach czterospadowy z lukarnami, a ryzality dachy dwuspadowe (wieżę dach namiotowy)^[3].

Elewacje obiektu są bogato zdobione różnymi detalami (gzymsy, herby^[6], boniowanie, fryzy, łuki, kolumny i pilastry). Od południa, w parterze umieszczono podpiwniczony portyk z jednobiegowymi schodami i balkonem opartym na łukach arkadowych^[3].

Ściany wewnątrz są tynkowane, piwnice przykryte sklepieniem odcinkowym wspartym na łukach i łękach oraz belkach stalowych. Stropy pozostałych kondygnacji są drewniane, z podsufitką. Więźba dachowa o układzie dwustolcowym. Dachy kryte blachą ocynkowaną^[3].

Z oryginalnego wyposażenia dochował się portal w holu wykonany z czarnego marmuru (ma formę łuku arkadowego)^[3].

Brama wjazdowa, barokowa (XVIII wiek)^[4], wykonana jest z kamienia i cegły. Wjazd flankowany jest ściankami na planie wycinków elipsy, w których urządzono eliptycznie przesklepione wejścia. Bramę zdobią kolumny toskańskie zwieńczone przerwanymi przyczółkami, na których leżą postacie rycerskie, mocno uszkodzone^[3].

• 
  Szczyt z herbem Ossoria
• 
  Herb Ossoria Dobieckich
• 
  Elewacja parkowa
• 
  Brama

Park

Park pałacowy powstał w drugiej połowie XVIII wieku i był przekształcany w drugiej połowie XIX wieku i w XX wieku. Zajmuje teren o wymiarach mniej więcej 150 x 250 metrów, pochylony ku północy (5-8%), gdzie znajdują się stawy. Ślady pierwotnego założenia parkowego czytelne są przy południowej stronie pałacu. W obrębie parku rosną lipy (na fosach), modrzewie, żywotniki, klony, graby, jesiony, graby, brzozy, topole, kasztanowiec, klon czerwony i inne. Część starodrzewu wycięto po II wojnie światowej. Najstarsze są lipy i topole pochodzące z końca XIX wieku^[7].

Przypisy

1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
2. AleksandraA. Ziółkowska AleksandraA., Zespół podworski, [w:] Zabytek.pl [online], 2015.
3. DariuszD. Kalina DariuszD., Karta zabytku, KOBiDZ w Warszawie, 2005, s. 2.
4. nn, Brama pałacowa (karta zabytku), 1972.
5. GrzegorzG. Walczak GrzegorzG., Do kogo należy ten pałac? "W obrocie prawnym dokumenty, które są sprzeczne ze sobą", „Gazeta Wyborcza Kielce”, kielce.wyborcza.pl [dostęp 2024-01-12].
6. Ossoria Dobieckich
7. DorotaD. Urunka DorotaD., Katalog Zabytkowych Założeń Parkowych Województwa Kieleckiego. Łopuszno. Park przypałacowy, Kraków: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu, 1976, s. 3-6, 12.