Żywotnik

Żywotnik, tuja (Thuja L.) – rodzaj roślin iglastych z rodziny cyprysowatych. Rodzaj obejmuje pięć gatunków drzew i krzewów^[4], z których trzy występują na terenie Azji (Korea, Chiny, Japonia), a dwa w Ameryce Północnej^[5]. W obszarach występowania należą do głównych gatunków lasotwórczych na siedliskach wilgotnych, aczkolwiek Thuja sutchuenensis to gatunek w naturze skrajnie nieliczny^[5].

Żywotnik

Thuja plicata
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	cyprysowce
Rodzina	cyprysowate
Rodzaj	żywotnik
Nazwa systematyczna
Thuja L. Sp. Pl. 1002. 1753
Typ nomenklatoryczny
Thuja occidentalis L.[3]

Pokrój Thuja occidentalis

Żywotnik zachodni i olbrzymi, a także inne gatunki, są popularnie sadzone jako rośliny ozdobne, cenione ze względu na małe wymagania i dostępność zróżnicowanych odmian ozdobnych^[5][6]. W Polsce uprawiane są głównie: żywotnik zachodni i olbrzymi^[7] oraz mieszaniec między nimi – żywotnik pośredni Thuja ×plicatoides. Żywotnik zachodni i olbrzymi dziczeją z upraw i mają w polskiej florze status kenofitów – zadomowionych przybyszy^[7][8].

Żywotniki wykorzystywane są poza tym jako rośliny lecznicze, przy czym żywotnik zachodni jest gatunkiem także trującym dla człowieka i koni^[9]. Rośliny te, a zwłaszcza żywotnik olbrzymi, dostarczają poza tym cenionego drewna, łatwego do obróbki i bardzo trwałego. Ze względu na odporność na działanie wody Indianie z pni tych drzew wykonywali canoe^[5], poza tym wykorzystywali te drzewa wszechstronnie, włącznie ze sporządzaniem ubrań z ich kory^[6].

Morfologia

Pokrój

Krzewy oraz drzewa osiągające do 70 m wysokości, o koronach stożkowatych^[5], z pniami do ponad 6 m średnicy^[6], z gałęziami ułożonymi w jednej płaszczyźnie.

Liście

Młode szpilkowate, potem łuskowate. Zimozielone, ułożone na łodydze nakrzyżlegle, okrywające gałązki, o długości ok. 2 mm^[5].

Kwiaty

Rozdzielnopłciowe, rozmieszczone jednopiennie, wiatropylne, drobne. Szyszki męskie złożone z 4–6 łusek. Szyszki żeńskie są wzniesione, jajowate, złożone z 8–12 łusek, z których 2 lub 3 pary w środkowej części są płodne^[5]. Dojrzewają w ciągu jednego roku, osiągając długość ok. 1 cm^[5]. Nasiona oskrzydlone^[5], eliptyczne, płaskie lub grube, ziarnkowate.

Systematyka

Do rodzaju Thuja należy 5 gatunków, 51 innych nazw w randze gatunku to synonimy, status 4 nazw gatunkowych jest nieustalony^[4]. Do tego rodzaju zaliczany był także gatunek Thuja orientalis (żywotnik wschodni), który został wyodrębniony we własnym jednogatunkowym rodzaju Platycladus jako Platycladus orientalis (biota wschodnia). Status żywotnika pośredniego (żywotnika nibyolbrzymiego^[10]) (Thuja ×plicatoides Seneta), uprawianego w Polsce^[11], jest nierozstrzygnięty^[4].

Synonimy^[3]

Thya Adanson

Wykaz gatunków^[4]

• Thuja koraiensis Nakai – żywotnik koreański
• Thuja occidentalis L. – żywotnik zachodni, antropofit zadomowiony we florze Polski^[7]
• Thuja plicata Donn ex D. Don – żywotnik olbrzymi, antropofit zadomowiony we florze Polski^[7]
• Thuja standishii (Gordon) Carrière – żywotnik japoński
• Thuja sutchuenensis Franch.