Nowe Brzesko

Nowe Brzesko – miasto^[2] w Polsce położone na lewym brzegu Wisły w województwie małopolskim, w powiecie proszowickim, w gminie Nowe Brzesko, której jest siedzibą. Miasto jest położone przy drodze krajowej nr 79.

Nowe Brzesko

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Kościół Wszystkich Świętych
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	proszowicki
Gmina	Nowe Brzesko
Prawa miejskie	1279–1870; 2011
Burmistrz	Krzysztof Madejski
Powierzchnia	7,26[1] km²
Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość	1627[1] 224[1] os./km²
Strefa numeracyjna	12
Kod pocztowy	32-120
Tablice rejestracyjne	KPR
Położenie na mapie Polski Nowe Brzesko
Położenie na mapie województwa małopolskiego Nowe Brzesko
Położenie na mapie powiatu proszowickiego Nowe Brzesko
Położenie na mapie gminy Nowe Brzesko Nowe Brzesko
50°08′14″N 20°23′05″E
TERC (TERYT)	1214034
SIMC	0329705
Strona internetowa

Prawa miejskie w latach 1279–1870 i od 2011.

Miasto opactwa norbertanów w Hebdowie w powiecie proszowickim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku^[3].

Miasto rządowe Królestwa Kongresowego, położone było w 1827 roku w powiecie krakowskim, obwodzie miechowskim województwa krakowskiego^[4].

Historia

Pierwsze wzmianki o Nowym Brzesku pochodzą z XIII w. Początkowo wieś była własnością biskupów krakowskich. W 1223 r. opat brzeski Florian nadał ją klasztorowi norbertanów w Hebdowie. W 1279 r. Gotfryd de Glesin uzyskał przywilej założenia miasta na prawie magdeburskim.

Historia Nowego Brzeska ściśle łączy się z historią klasztoru w Hebdowie. Za czasów Jana Długosza Nowe Brzesko miało 40 łanów miejskich, z których opłacało czynsz klasztorowi. Znajdowały się w nim dwa młyny na Wiśle, jeden należący do klasztoru, drugi do wójta miasteczka. W 1449 r. król Kazimierz Jagiellończyk potwierdził przywilej lokacyjny Nowego Brzeska. Przywileje zostały później potwierdzone jeszcze dwa razy: 17 kwietnia 1674 przez króla Jana Sobieskiego oraz 4 października 1767 przez Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Nowe Brzesko znalazło się w Nowej Galicji (zabór austriacki), w 1809 r. w granicach Księstwa Warszawskiego, a od roku 1815 w Królestwie Kongresowym (zabór rosyjski). Gdy zgromadzenie zakonne norbertanów w Hebdowie zostało rozwiązane w 1818 r., miasto przeszło na własność rządu. W 1827 r. w Nowym Brzesku było 151 domów i 904 mieszkańców. 1 stycznia 1870 Nowe Brzesko utraciło prawa miejskie^[5].

Przed I wojną światową Aniela Zdanowska założyła we wsi koło gospodyń wiejskich^[6].

Do 1954 roku Nowe Brzesko było siedzibą gminy Gruszów. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Brzesko Nowe. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

W dniu 27 lipca 2010 Rada Ministrów nadała miejscowości Nowe Brzesko status miasta od dnia 1 stycznia 2011^[2].

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Nowego Brzeska w 2014 roku^[7].

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[8].

Kapliczka św. Floriana

• Kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych, dzwonnica, otoczenie w obrębie ogrodzenia, drzewostan.
  Kościół z 1670 r., rozbudowany w połowie XIX i na początku XX wieku. Świątynia trójnawowa z jednoprzęsłowym prezbiterium zamkniętym wielobocznie. Ołtarz główny pochodzi z 1664 r. W kościele znajdują się dwa późnobarokowe ołtarze boczne.

Inne zabytki

• Kapliczka brogowa z pochodzącą z końca XVIII w. drewnianą rzeźbą św. Floriana^[9].

Sport

W mieście działa Ludowy Klub Sportowy Nadwiślanka Nowe Brzesko. Za datę utworzenia klubu podaje się rok 1921, jednak według wspomnień późniejszych działaczy, już w 1917 r. istniały w Nowym Brzesku dwie drużyny piłkarskie, które rozgrywały między sobą mecze towarzyskie, Bugaj i Brygada^[10]. Pierwszą tworzyli mieszkańcy miejscowości, drugą natomiast - żołnierze armii austriackiej, którzy stacjonowali w miejscowych koszarach^[10]. Siedziba klubu znajduje się przy ulicy Niecałej 1. Jego własnością jest stadion, mogący pomieścić ok. tysiąc widzów^[11].

Ludzie związani z Nowym Brzeskiem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Nowym Brzesku.

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Nowym Brzesku

Przypisy

1. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
2. Dz.U. z 2010 r. nr 138, poz. 929.
3. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 103.
4. Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 45.
5. Postanowienie z 7 (19) listopada 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 425).
6. Cmentarz w Miechowie :: miechowski_kuferek [online], miechowski_kuferek.manifo.com [dostęp 2021-05-13].
7. Nowe Brzesko w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10], liczba ludności na podstawie danych GUS.
8. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01].
9. Michał Zalewski: Brogowa kapliczka św. Floriana w Nowym Brzesku. Kapliczki, krzyże i figury przydrożne, 2014. [dostęp 2017-07-05]. (pol.).
10. Aleksander Gąciarz: 85 lat Ludowego Klubu Sportowego "Nadwiślanka" Nowe Brzesko. Kraków-Nowe Brzesko: 2006, s. 10.
11. Nieoficjalna strona LKS Nadwiślanka Nowe Brzesko

Bibliografia

• Aleksander Gąciarz, 85 lat Ludowego Klubu Sportowego "Nadwiślanka" Nowe Brzesko, Kraków-Nowe Brzesko 2006.
• Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880–1885.

Linki zewnętrzne

• Gmina Nowe Brzesko
• Brzesko Nowe (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 405.

Kontrola autorytatywna (miasto):

• GND: 7521201-8