Kołomyja
miasto na Ukrainie w obwodzie iwanofrankowskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kołomyja (ukr. Коломия) – miasto na zachodniej Ukrainie, w obwodzie iwanofrankiwskim, nad Prutem, siedziba rejonu kołomyjskiego. W mieście rozwinął się przemysł maszynowy, odzieżowy, obuwniczy, metalowy, spożywczy, drzewny oraz papierniczy[2]. Miasto jest centrum huculskiej sztuki ludowej, znajduje się tu m.in. muzeum etnograficzne i muzeum pisanek[3].
 Rynek z ratuszem | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Prawa miejskie |
1366-1370 | ||||
| Burmistrz |
Bogdan Stanislawski | ||||
| Populacja (2019) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
03433 | ||||
| Kod pocztowy |
78203, 78206, 78208 | ||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
Położenie na mapie obwodu iwanofrankiwskiego  | |||||
 48°31′N 25°02′E | |||||
| Strona internetowa | |||||
Miasto królewskie lokowane pomiędzy 1366 i 1370 rokiem położone było w XVI wieku w województwie ruskim[4]. Kołomyja uzyskała prawo składu w 1456 roku[5].
XIII – XVIII wiek
Nazwa Kołomyi ma związek z założycielem miasta królem halickim Kolomanem. Miejscowość była wzmiankowana w 1240 roku i należała do księstwa halicko-wołyńskiego. W połowie XIV wieku została włączona do Polski.
Miasto królewskie zostało założone przez Kazimierza III Wielkiego na prawie magdeburskim pomiędzy 1366 a 1370 rokiem[6]. W XV w. była miejscem sądu grodzkiego[7], a w okresie od XV w. do 1567 także sądu ziemskiego, który następnie przeniesiono do Halicza[8].
W 1413 r. król Władysław II Jagiełło ufundował w Kołomyi dominikański klasztor Najświętszej Maryi Panny. Była to dla zakonników placówka „etapowa” na drodze stałych wędrówek misyjnych przez Mołdawię na wybrzeża czarnomorskie i dalej na Bliski Wschód[9].
W 1459 hospodar mołdawski Stefan III Wielki złożył tutaj hołd Kazimierzowi Jagiellończykowi. Doszło wtedy do upokorzenia hospodara: w momencie składania przez niego hołdu lennego rozwarły się ściany namiotu i wojsko polskie oraz wojsko mołdawskie zobaczyło Stefana klęczącego przed królem. 15 września 1485 Stefan złożył w Kołomyi ponownie hołd Kazimierzowi Jagiellończykowi. W XVI i XVII wieku Kołomyja była ośrodkiem wydobycia cennej wtedy soli. W pierwszej połowie XVII wieku z powodu zalewania miasta przez rzekę Prut przeniesiono miasto na nowe miejsce. W XVIII wieku w mieście wśród miejscowych Żydów bardzo rozwinął się chasydyzm.
Przez cały okres swojej historii miasto było nieustannie niszczone przez Tatarów, Kozaków oraz wojska mołdawskie.
W zaborze austriackim
Od 1772 Kołomyja znajdowała się w zaborze austriackim.
W 1876 r. powstała w Kołomyi Szkoły Przemysłu Ceramicznego nazywanej też Krajową Szkołą Garncarstwa. Cieszyła się ona powodzeniem, co spowodowało, że wokół niej skupiła się znaczna grupa artystów ceramików (m.in. rodziny Nappów, Sławińskich i Sowickich)[10].
W 1879 w pobliżu miasta inżynier Stanisław Szczepanowski rozpoczął wydobycie ropy naftowej. W 1880 staraniem oddziału Towarzystwa Tatrzańskiego w Kołomyi odbyła się pierwsza wystawa etnograficzna, prezentująca dorobek kulturowy Pokucia, a wystawę odwiedził cesarz Franciszek Józef I. Współorganizatorem wystawy był Oskar Kolberg – etnograf, folklorysta i kompozytor. Wydarzenie to rozsławiło Karpaty Wschodnie w całej Europie. Za miastem znajdował się również pomnik upamiętniający hołd, jaki złożył hospodar mołdawski Stefan III Wielki Kazimierzowi Jagiellończykowi. W latach 1886–1945 w Kołomyi funkcjonowały tramwaje parowe. W 1913 liczyło 45 000 mieszkańców, w tym 15 000 Polaków, 20 000 Żydów, 9000 Rusinów, 1000 Niemców i innych. Sporych zniszczeń miasto doznało też w czasie I wojny światowej. W 1915 w Kołomyi została powołana słynna II Brygada Legionów, nazywana też Żelazną lub Karpacką.
Okres międzywojenny
W czasie wojny polsko-ukraińskiej w Kosaczowie stanowiącym dziś część Kołomyi istniał obóz, w którym przetrzymywano kilka tysięcy polskich działaczy niepodległościowych i społecznych. Po wyzwoleniu Kołomyi 24 maja 1919 przez sprzymierzone z Polską wojska rumuńskie stwierdzono, że ponad 1000 więźniów zginęło z powodu chorób, zimna, głodu lub zostało zamordowanych[11]. W okresie dwudziestolecia międzywojennego miasto znajdowało się na terenie II Rzeczypospolitej i wtedy też otwarto w nim Muzeum Pokuckie z bogatym zbiorem rękodzieła huculskiego, istniejące do dziś jako muzeum etnograficzne. Miasto rozwinęło się też w tym czasie jako kurort. W 1929 roku odsłonięto w Kołomyi pomnik Józefa Piłsudskiego[12].
W Kołomyi stacjonował 49 Huculski Pułk Strzelców z 11 Karpackiej Dywizji Piechoty[13]. Na wiosnę 1939 r. sformowano tu Bataliony ON „Huculski I” i „Huculski II”, wchodzące w skład Karpackiej Półbrygady Obrony Narodowej[14]. W czasie kampanii wrześniowej stacjonowała tu także 16 eskadra towarzysząca[15]. W dniach 15-17 września 1939 r. w Kołomyi swoją siedzibę miał Naczelny Wódz marsz. Edward Rydz-Śmigły[16].
Rosjanie miejscowych Polaków w większości deportowali na wschód w latach 1939–1941, część miejscowych Żydów Niemcy zamordowali we wrześniu i październiku 1941 w lesie przy wsi Szeparówce. Od 25 marca 1942 r. do lutego 1943 r. funkcjonowało getto żydowskie. Ponad 16 000 osób zostało deportowanych do obozu zagłady w Bełżcu.
Jako powiat był jednostką administracyjną w okresie I Rzeczypospolitej, ziemia halicka, województwo ruskie od 1569 do 1772. Od 1772 do 1914 w zaborze austriackim, pod nazwą Kolomea. W latach 1919–1939 miasto powiatowe, największe (1921) w woj. stanisławowskim, do agresji ZSRR na Polskę.
ZSRR
Po wojnie Kołomyja weszła w struktury ZSRR, gdzie przyłączono do niej wieś Diatkowce.
Zabytkowe kościoły i cerkwie
![Thumb](#/media/Plik:Коломыя._Церковь_в_"Гуцульской_деревне"..jpg)
- Kościół Wniebowzięcia NMP z lat 1762–1772, według projektu Bernarda Meretyna, obecnie cerkiew św. Jozafata, przebudowany, wraz z dzwonnicą z XVIII w., ul. Mazepy 2
- Cerkiew św. Michała Archanioła z 1871, w miejscu katolickiego kościoła dominikanów
- Kościół św. Ignacego Loyoli z 1896 według projektu inż. Dionizego Krzyczkowskiego[17], ceglany, dawny jezuitów z konwentem, obecnie szpital, ul. Iwana Franki 20
- Cerkiew cmentarna Zwiastowania NMP, drewniana z 1587 r.
- Wielka Synagoga z 1848.
- Ratusz neorenesansowy z 1877; wieża przebudowana po 1948 ul. Gruszewskiego 1
- Budynek szpitala (1860) dawne Starostwo Kołomyjskie, ul. W. Czornowola 32
- I Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Króla Kazimierza Jagiellończyka z 1875, wybudowane w miejscu zamku, ul. Mickiewicza 1
- Dworzec kolejowy
- Dawne gimnazjum ss. urszulanek
- Muzeum Huculszczyzny i Pokucia, zbudowane w latach 1896–1902 jako Ukraiński Dom Ludowy, ul. Teatralna 25
- Budynek Banku, z początku XX w., ul. Dragomanowa 1
- Budynek Domu Kultury, z XIX w., ul. plac Biczowy 7
- Budynek poczty, z początku XX w., W. Czornowola 47
- Budynek Rady miejskiej z początku XX w., ul. Szuchewicza 80
- Budynek dawnego Domu Oficerskiego, z XIX w.
- Zamek[18]
- polski cmentarz
W Kołomyi działa szereg szkół średniego stopnia, m.in. liceum ekonomiczne, technikum i liceum pedagogiczne oraz Instytut Przyrodniczy w ramach Uniwersytetu KROK.
Muzeum Pisanek posiada bogate zbiory pisanek z całego świata. Prezentuje pisanki z wielu krajów, m.in. Chin, Izraela, Egiptu, Cejlonu, z Kenii. Polskie pisanki pochodzą z regionu łowickiego. W ekspozycji zaprezentowano pisanki robione różnymi technikami: malowane, wydrapywane, wyklejane, obszywane, haftowane, oblepiane. Materiałem na pisanki może być wypreparowane jajo kurze, przepiórcze, gęsie, kacze, strusie, orle, a także obrobiony do owalnego kształtu kamień, drewno i szkło. Na terenie muzeum znajduje się kilkunastometrowa pisanka z drewna, w której wnętrzu mieści się część ekspozycji[19].
Muzeum Huculszczyzny i Pokucia mieszczące się w zabytkowej kamienicy z końca XIX w. gromadzi zbiory w działach: artystycznej obróbki drewna (rzeźba, inkrustacja, wypalanie), obróbki metalu i skóry, garncarstwa, tkaniny dekoracyjnej, kilimiarstwa, hafciarstwa i odzieży[20].
Przed II wojną światową w Kołomyi działał polski klub piłkarski Pokucie Kołomyja. Współcześnie w mieście funkcjonują ukraińskie kluby piłkarskie Pokuttia Kołomyja i Karpaty Kołomyja.
- Stanisław Szczepanowski – poseł VII kadencji Sejmu Krajowego Galicji z kurii miast[21]
- dr Stanisław Kaliniewicz (1893-1943) – chirurg-urolog, dyrektor kołomyjskiego szpitala, autor prac naukowych o chorobach nowotworowych, zamordowany 24 lipca 1943 r. w Szeszorach przez nacjonalistów ukraińskich z OUN-UPA[22].
- Honorowi obywatele
- Seweryn Bańkowski – starosta c. k. powiatu kołomyjskiego[23]
- Ferdynand Pawlikowski – kierownik starostwa c. k. powiatu kołomyjskiego[24]
- Józef Skupniewicz - wybitny wieloletni dyrektor i pedagog c.k. Gimnazjum w Kołomyi, zasłużony działacz społeczny[25]
- Sprawiedliwi wśród Narodów Świata ratujący Żydów w Kołomyi
- Na polskiej liście Sprawiedliwych:
- Wanda Czabaj[26]
- Maria Kruszelnicka i jej syn Czesław Kruszelnicki[27]
- rodzina Strzelbickich (Włodzimierz i Katarzyna oraz ich dzieci Napoleon, Dionizy i Teresa)[28]
- Helena Śledzińska i jej syn Leopold Śledziński[29]
- Andrzej Śliwiak - ukrywał 10 Żydów[30]
- Albin Tyll[31]
- Teresa Wilczkiewicz (secundo voto Burza)[32]
- Florian i Maria Wojnerowscy[33]
- Na ukraińskiej liście Sprawiedliwych:
- Emanuel Feuermann - austriacki wiolonczelista
- Chrystyna Antonijczuk – ukraińska tenisistka
- Zbigniew Hirnle – lekarz radiolog, pisarz, artysta malarz
- Ryszard Brykowski
- Ryszard Kantor
- Kazimierz Makarski
- Franciszek Arciszewski
- Stanisław Rola-Arciszewski
- Krzysztof Beck – polski sztangista
- Teodor Błoch
- Marian Buszyński
- Jerzy Czajkowski
- Wiktor Dobrzański
- Edward Doszla
- Irena Dziedzic
- Zygmunt Ellenberg
- Wincenty Fryszczyn
- Zygmunt Gromnicki
- Mieczysław Jagielski
- Hiob Poczajowski
- Franciszek Kamiński (pilot)
- Józef Jan Korabiowski
- Konstanty Krumłowski
- Włodzimierz Łazoryk – polski pilot
- Rudolf Marcinowski
- Roman Mazierski
- Jan Nowicki (biskup)
- Bohdan Osadczuk – ukraiński dziennikarz
- Maria Podraza-Kwiatkowska
- Edmund Zaremba
- Józef Rybicki
- Józef Sanojca
- Stanisław Sedlaczek
- Tadeusz Stadniczeńko
- Konstanty Tchorznicki
- Bolesław Kazimierz Turzański
- Zygmunt Aleksander Wnęk
- Danuta Zachariasiewicz
- Andrzej Załucki – wiceminister spraw zagranicznych
- Marian Załucki – poeta, pisarz
- Kazimierz Zborowski
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
