Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Józef, imię świeckie Józef Siemaszko, ros. Iosif Iosifowicz Siemaszko (ur. 14 grudnia?/25 grudnia 1798 w Pawłówce[uwaga 1] w powiecie lipowieckim, zm. 23 listopada 1868 w Wilnie) – biskup Kościoła greckokatolickiego, następnie prawosławny biskup wileński i litewski. Doktor teologii, rusofil, główny twórca i realizator kasaty Cerkwi unickiej w Cesarstwie Rosyjskim w 1839 r.[4][5].
| Biskup litewski i wileński | |
 | |
| Kraj działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
25 grudnia 1798 |
| Data i miejsce śmierci |
23 listopada 1868 |
| Miejsce pochówku | |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Inkardynacja | |
| Prezbiterat |
ok. 1820 |
| Chirotonia biskupia |
1833 |
| Odznaczenia | |
 | |
| Data konsekracji |
1833 | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Konsekrator | |||||||||
| Współkonsekratorzy | |||||||||
| |||||||||
Pochodził z Ukrainy Prawobrzeżnej. Urodził się w rodzinie szlacheckiej herbu Syrokomla[2]. Był synem Józefa Siemaszki i jego żony Tekli zd. Iwanowskiej. Jego ojciec początkowo zajmował się uprawą roli i handlem, następnie został w 1811 r. duchownym unickim[2] i wreszcie stracił parafię, gdy odmówił przystąpienia do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego[6]. Jako że w regionie, z którego pochodził, niemal nie było świątyń katolickich, w dzieciństwie częściej uczęszczał na nabożeństwa prawosławne niż katolickie[6][uwaga 2]. Jego językiem ojczystym był ukraiński[2], języka polskiego nauczył się w szkole[6]. Ukończył szkołę w Niemirowie[6], a następnie Główne Seminarium w Wilnie, w wieku 21 lat został wyświęcony na kapłana unickiego[7]. Jak sam wspominał, uważał się w tym czasie za polskiego patriotę i czuł przywiązanie do obrządku rzymskokatolickiego[2]. W 1822 został asesorem Kolegium Duchownego w Petersburgu[uwaga 3]. Dzięki swojej pracowitości i ambicji w 1825 uzyskał urząd prałata scholastyka unickiej diecezji łuckiej. W czasie pobytu w Petersburgu nawiązał szerokie kontakty, w tym z kierującym departamentem wyznań obcych w Ministerstwie Oświecenia Publicznego G. Kartaszewskim oraz z samym ministrem oświecenia Aleksandrem Szyszkowem[7]. Zachwycony przepychem prawosławnych świątyń rosyjskiej stolicy, a zarazem zniechęcony do duchowieństwa rzymskokatolickiego, które traktowało unitów w sposób protekcjonalny, przyjął jako swoją tożsamość rosyjską[6].
Orientując się w polityce carskiej cara Mikołaja I wobec Kościoła unickiego, w 1827 przedstawił Kartaszewskiemu memoriał opisujący bieżącą strukturę Kościoła unickiego w Imperium Rosyjskim[6][5]. Zaproponowane w memoriale zmiany prowadziły de facto do likwidacji obrządku unickiego i doprowadzenie do konwersji jego wyznawców na prawosławie[6][7]. Memoriał Siemaszki zakładał wprowadzenie następujących rozwiązań:
Opisywane zmiany maksymalnie upodobniłyby Kościół unicki w Imperium Rosyjskim do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, tym samym przygotowując grunt pod likwidację unii[8]. Oprócz memoriału zawierającego najbardziej ogólne sugestie dalszego postępowania w kwestii Kościoła unickiego Siemaszko opracowywał także sugestie szczegółowe – plany kasat klasztorów katolickich (unickich i łacińskich) i przejmowania ich majątków, statut Wileńskiej Akademii Duchownej – unickiej uczelni teologicznej działającej niezależnie od biskupa diecezjalnego. Redagował także odpowiedzi władz rosyjskich na listy papieża w sprawie unitów[7]. W latach 1827–1839 Józef Siemaszko faktycznie jednoosobowo kreował politykę Ministerstwa Oświecenia Publicznego wobec unitów[7]. W 1832 r. car Mikołaj I zgodnie z jego sugestią podporządkował Kolegium Duchowne, nadzorujące Kościół unicki w Rosji, Świątobliwemu Synodowi Rządzącemu, a więc najwyższemu kolegialnemu organowi Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Hierarchowie prawosławni nie byli jednak zadowoleni z takiego rozwiązania, wychodząc z założenia, że bardziej skuteczne będzie doprowadzanie do konwersji poszczególnych unickich parafii na prawosławie niż odgórne wcielenie całej struktury kościelnej[6].
W 1829 r. został konsekrowany na biskupa pomocniczego unickiej diecezji litewskiej, w 1833 r. został jej ordynariuszem[4]. Jeszcze w tym samym roku – 12 maja 1833 – złożył prośbę o przyjęcie unitów do Cerkwi prawosławnej. Ponownie jednak jego natychmiastowej konwersji sprzeciwili się hierarchowie prawosławni[6].
Przeprowadził istotne reformy w Kościele greckokatolickim, które docelowo miały doprowadzić do jego przyłączenia do Cerkwi prawosławnej. Zlikwidował prawo patronatu, wprowadził do Kościoła unickiego prawosławne księgi liturgiczne. W cerkwiach unickich, których wygląd i wyposażenie uległ w poprzednich dziesięcioleciach latynizacji, przywrócono ikonostasy, prawosławne utensylia i szaty liturgiczne[4]. Przekonywał duchownych unickich, którzy znacznie lepiej posługiwali się językiem polskim niż rosyjskim, do porzucenia tożsamości ruskiej (ukraińskiej lub białoruskiej) i przyjęcia rosyjskiej[6], kultywowania pamięci o dawnej polskiej polityce wspierającej Kościół rzymskokatolicki kosztem innych wyznań, a w konsekwencji - do popierania władzy carskiej[9].
3 marca 1838 Józef Siemaszko stanął na czele Kolegium Greckokatolickiego. W 1839 na synodzie w Połocku opowiedział się za przyłączeniem całego Kościoła greckokatolickiego do Cerkwi prawosławnej[10]; został biskupem prawosławnym.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
