Jacek Maria Dehnel (ur. 1 maja 1980 w Gdańsku) – polski pisarz, tłumacz i malarz. Autor książek poetyckich, powieści i opowiadań.
Ten artykuł dotyczy pisarza. Zobacz też: Jacenty Dehnel – oficer marynarki wojennej.
Szybkie fakty Data i miejsce urodzenia, Alma Mater ...
Zamknij
Jego matką jest Anna Karpińska-Dehnel, malarka[1], ojcem zaś Jacek Dehnel, inżynier[2]. Absolwent V LO im Stefana Żeromskiego w Gdańsku Oliwie oraz Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych na Uniwersytecie Warszawskim[3]. Stypendysta Krajowego Funduszu na rzecz Dzieci[4]. Laureat licznych konkursów poetyckich. Publikował m.in. w „Studium”, „Toposie”, „Tytule”, „Kwartalniku Artystycznym”, „Zeszytach Poetyckich”[5], „Akcencie”[6] oraz „Przeglądzie Powszechnym”[7]. Tłumaczył m.in. wiersze Philipa Larkina i Osipa Mandelsztama.
Jako prozaik zadebiutował zbiorem opowiadań „Kolekcja”, nagrodzonym w 1998 w Konkursie Literackim Miasta Gdańska im. Bolesława Faca. W 2004 zadebiutował jako poeta tomem wierszy „Żywoty równoległe”, za który otrzymał Nagrodę Fundacji im. Kościelskich. Jego powieść Lala z 2006 przyniosła mu znaczną popularność oraz nominację w 2007 do Nagrody Angelus i w 2009 do Europejskiej Nagrody Literackiej. Powieść Matka Makryna z 2014 trafiła do finału nagrody Nike.
Od 2015, wspólnie z mężem Piotrem Tarczyńskim[8], tworzy cykl powieści kryminalnych osadzonych w realiach Krakowa z przełomu 19. i 20. wieku. Powieści są publikowane pod wspólnym pseudonimem „Maryla Szymiczkowa”.
Od września 2006 do lipca 2009, wraz z muzykiem Tymonem Tymańskim i dziennikarzem Maciejem Chmielem, prowadził w TVP1 program kulturalny ŁOSssKOT. Był członkiem Rady Programowej Galerii Zachęta i felietonistą portalu Wirtualna Polska (dział: Książki). Współpracuje z tygodnikiem „Polityka” (dział: Kawiarnia literacka), jest jednym z założycieli i prezesem Stowarzyszenia Unia Literacka[9].
11 sierpnia 2023 roku ogłosił swój start w wyborach parlamentarnych[10]. Kandydował z ostatniego miejsca na liście Nowej Lewicy do Sejmu w okręgu warszawskim; zdobył 5980 głosów i nie uzyskał mandatu[11].
Za debiutancki tom poetycki Żywoty równoległe otrzymał w 2005 Nagrodę Fundacji im. Kościelskich oraz wyróżnienie w Ogólnopolskim Konkursie Literackim „Złoty Środek Poezji”[12].
W 2007 został laureatem Paszportu Polityki za rok 2006 w kategorii literatura.
W listopadzie 2008 otrzymał od Rady Języka Polskiego tytuł Honorowego Ambasadora Polszczyzny, w maju 2011 tytuł Młodego Ambasadora Polszczyzny[13].
W 2009 został laureatem nagrody „Śląski Wawrzyn Literacki” (za rok 2008) za cykl minipowieści Balzakiana. W marcu tego samego roku przyznano mu nagrodę kulturalną miasta Gdańsk Splendor Gedanensis, za wydanie książki „Balzakiana”[14], a także przekłady poetyckie Philipa Larkina[15].
Trzykrotnie nominowany do Nagrody Angelus – w 2007 za Lalę, w 2012 za Saturna, w 2015 za Matkę Makrynę[16].
Pięciokrotnie nominowany do Nagrody Literackiej Nike – w 2009 za Balzakiana[17], w 2010 za Ekran kontrolny (finał nagrody)[18][19], w 2012 za Saturna[20], w 2015 za Matkę Makrynę[21] (finał nagrody)[22], a w 2017 za Krivoklata[23].
W 2014 nominowany do Nagrody Poetyckiej im. Wisławy Szymborskiej za Języki obce[24].
W 2015 odznaczony Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[25].
W październiku 2015 został laureatem nagrody Krakowska Książka Miesiąca (wspólnie z Piotrem Tarczyńskim) za książkę Tajemnica Domu Helclów[26].
W 2019 angielski przekład Lali (tł. Antonia Lloyd Jones) był nominowany do EBRD Literature Prize (nagrody literackiej Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju)[27], a wybór wierszy Aperture (tł. Karen Kovacik) znalazł się w finale i otrzymał wyróżnienie w PEN Award for Poetry in Translation (nagroda amerykańskiego PEN Clubu za przekłady poezji)[28].
W 2020 otrzymał Złote Wyróżnienie w Nagrodzie Literackiej im. Jerzego Żuławskiego za powieść Ale z naszymi umarłymi[29]. W 2023 nominowany do Nagrody Poetyckiej im. K. I. Gałczyńskiego – Orfeusz za tom Bruma[30].
Mieszkał w Warszawie na Powiślu, od marca 2020 w Berlinie[31][32]. Jest otwarcie zdeklarowanym gejem. Jego wieloletnim partnerem jest tłumacz i pisarz Piotr Tarczyński[33][34]. W listopadzie 2018 para zawarła związek małżeński w Londynie[8][35].
W 2019 Dehnel dokonał apostazji[36].
Poezja
- Żywoty równoległe, Kraków, Zielona Sowa 2004[37]
- Wyprawa na południe, Tychy, Teatr Mały (Tychy) 2005[38]
- Wiersze, Warszawa, Lampa i Iskra Boża 2006[39]
- Brzytwa okamgnienia, Wrocław, Biuro Literackie 2007[40]
- Ekran kontrolny, Wrocław, Biuro Literackie 2009[41]
- Rubryki strat i zysków, Wrocław, Biuro Literackie 2011[42]
- Języki obce, Wrocław, Biuro Literackie 2013[43]
- Seria w ciemność (wybór z wcześniejszych tomów), Wrocław, Biuro Literackie 2016[44]
- Serce Chopina (poemat), Wrocław, Biuro Literackie 2018[45]
- Najdziwniejsze, Wrocław, Biuro Literackie 2019[46]
- Bruma, Kraków, Wydawnictwo a5 2022[47]
Proza
- Kolekcja Gdańsk, Marpress 1999[48]
- Lala, W.A.B. 2006
- Rynek w Smyrnie, W.A.B. 2007[49]
- Balzakiana, W.A.B. 2008[50]
- Fotoplastikon, W.A.B. 2009[51]
- Saturn. Czarne obrazy z życia mężczyzn z rodziny Goya, W.A.B. 2011[52]
- Kosmografia, czyli trzydzieści apokryfów tułaczych, książka napisana na wystawę „Świat Ptolemeusza. Włoska kartografia renesansowa w zbiorach Biblioteki Narodowej”, 2012[53]
- Młodszy księgowy. O książkach, czytaniu i pisaniu, W.A.B. 2013[54]
- Matka Makryna, W.A.B 2014[55]
- Tajemnica domu Helclów, Znak Literanova 2015; jako „Maryla Szymiczkowa”[56] (razem z Piotrem Tarczyńskim)
- Dziennik Roku Chrystusowego, W.A.B. 2015[57]
- Nowy Tajny Detektyw, NCK i Fundacja Picture Doc 2015[58] (wybór materiałów archiwalnych wspólnie z Barbarą Klicką)
- Proteusz, czyli o przemianach. Spacerownik po historii Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Narodowe w Warszawie, Serenissima 2015[59]
- Krivoklat, Znak 2016[60]
- Rozdarta zasłona, Znak literanova 2016, jako „Maryla Szymiczkowa” (razem z Piotrem Tarczyńskim)[61]
- Dysharmonia, czyli pięćdziesiąt apokryfów muzycznych, Narodowe Forum Muzyki, 2018[62] (ilustracje Jakub Woynarowski)
- Seans w Domu Egipskim, Znak literanova 2018, jako „Maryla Szymiczkowa”[63] (razem z Piotrem Tarczyńskim)
- Ćwiartka papieru, projekt literacki O_KAZ. Literatura o Kazimierzu, 2018[64]
- Ale z naszymi umarłymi, Wydawnictwo Literackie 2019[65]
Przekłady
- Philip Larkin, Zebrane, Wrocław, Biuro Literackie 2008[67]
- Kārlis Vērdiņš, Niosłem ci kanapeczkę, Wrocław, Biuro Literackie 2009[68][69]
- Edmund White, Hotel de Dream, Wrocław, Biuro Literackie 2012 (z Piotrem Tarczyńskim)[70]
- Chajim Nachman Bialik, Pieśni, Kraków, Austeria 2012 (z Marzeną Zawanowską)
- Francis Scott Fitzgerald, Wielki Gatsby, Kraków, Znak 2013
- Henry James, Dokręcanie śruby, Warszawa, W.A.B. 2015 (w przekładzie Witolda Pospieszały z 1959 roku powieść ta ukazała się pod tytułem W kleszczach lęku)[71][72]
- Philip Larkin, Zimowe królestwo, Biuro Literackie, 2017
- Jerzy Pietrkiewicz, Zdobycz i wierność, W.A.B. 2018
- Oscar Wilde, Dusza człowieka w socjalizmie, Karakter, 2019[73]
- Wilhelm Müller, Podróż zimowa (cykl 24 wierszy w: Ian Bostridge, Podróż zimowa Schuberta: anatomia obsesji, przeł. Szymon Żuchowski, PWM, 2019)
- Monica James, Lawrence Liang, Danish Sheik, Amy Trautwein, Inny (również współautor jako Tłumacz), Niewidzialne biblioteki, Wydawnictwo Literackie 2022[74]
- Philip Larkin, Śnieg w kwietniową niedzielę. 44 wiersze, Biuro Literackie, 2022[75]
- J. M. Coetzee, Żywoty zwierząt, Wydawnictwo Znak 2022[76]
- Charles Dickens, Opowieść wigilijna, czyli kolęda prozą, Wydawnictwo Literackie 2022[77]
- William Faulkner, Gdy leżę konając, Znak Literanova 2023[78]
Inne
- Six Polish Poets (jako poeta i jako redaktor), Londyn, Arc Publications 2009[79]
- Free over Blood (Zeszyty Poetyckie/OFF Press, Londyn, 2011, pod redakcją D. Junga i M. Orlińskiego)[80]
- Il vetro è sottile: poeti polacchi contemporanei tradotti da poeti (jako poeta i jako redaktor z Matteo Campagnolim), Bellinzona, Casagrande 2012[81]
- Wielkie, pobrudzone, zachwycone zwierzę (jako autor wyboru wierszy J. Iwaszkiewicza i posłowia), Wrocław, Biuro Literackie 2013[82]
- Szyby są cienkie: szwajcarskie wiersze włoskojęzyczne w tłumaczeniach polskich poetów (red. Matteo Campagnoli, Jacek Dehnel, Justyna Hanna Orzeł) Wrocław, Biuro Literackie 2015 ISBN 978-83-65125-01-9[83]
- Ćwiartka Szymborskiej, czyli lektury nadobowiązkowe (jako autor wyboru tekstów Wisławy Szymborskiej i wstępu), Kraków, Wydawnictwo Znak, 2021[84].
- Jest współtwórcą scenariusza filmu Twój Vincent (Loving Vincent) 2017[85]
- Język angielski
- Saturn, tłum. Antonia Lloyd-Jones, Dedalus Books, 2013
- Lala, tłum. Antonia Lloyd-Jones, Oneworld, 2018
- Aperture, tłum. Karen Kovacik, Zephyr Press, 2018
- Język chorwacki
- Lala, tłum. Adrian Cvitanović, Fraktura, 2010
- Język czeski
- Lala, tłum. Michael Alexa, Větrné mlýny, 2015
- Język francuski
- Saturne, tłum. Marie Furman Bouvard, Les Éditions Noir sur Blanc, 2014
- Krivoklat, tłum. Marie Furman Bouvard, Les Éditions Noir sur Blanc, 2018
- Język hebrajski
- Lala, tłum. Boris Gerus, Keter, 2009
- Język hiszpański
- El Jardín de Lala (Lala), tłum. Jerzy Sławomirski i Anna Rubió, Duomo Ediciones S.L., 2012
- Język holenderski
- Saturnus (Saturn), tłum. Esselien’t Hart, Baarn: Uitgeverij Marmer, 2012
- Język litewski
- Lialė (Lala), tłum. Birutė Jonuškaitė, Vilnius: Kronta, 2010
- Język niemiecki
- Lala, tłum. Renate Schmidgall, Reinbek bei Hamburg 2008[86]
- Saturn. Schwarze Bilder der Familie Goya. tłum. Renate Schmidgall, München 2013[87]
- Język rosyjski
- Ljalja (Lala), tłum. Jurij Czajnikow, Moskwa: Bertelsman Media, 2015
- Saturn, tłum. Olga Łobodzińska, Moskwa: Tekst 2015
- Język słowacki
- Babuľa (Lala), tłum. Karol Chmel, Bratysława: Kalligram, 2009
- Saturn, tłum. Karol Chmel, Bratysława: Kalligram, 2013.
- Język słoweński
- Pupa (Lala), tłum. Jana Unuk, Lubljana: EHO, 2012
- Język turecki
- Lala, tłum. Seda Köycü, Stambuł: Apollon, 2011
- Język ukraiński
- Saturn, tłum. Andrij Bondar, Kijów: Komora, 2015
- Lala, tłum. Bożena Antoniak, Lwów: Urbino, 2016
- Maminka Makrina, tłum. Andrij Bondar, Kijów: Komora, 2017
- Kriwoklat, tłum. Andrij Bondar, Kijów: Komora, 2018
- Język węgierski
- Lala, tłum. Gáspár Keresztes, Bratysława: Kalligram, 2010
- Szaturnusz (Saturn), tłum. Márk Pályi, Bratysława: Kalligram, 2014
- Język włoski
- Sotto il segno dell’acero (Lala), tłum. Raffaella Belletti, Milano: Salani, 2009
- Il quadro nero (Saturn), tłum. Raffaella Belletti, Milano: Salani Editore, 2013
Laureaci. [w:] Ambasador Polszczyzny. Rada Języka Polskiego PAN [on-line]. [dostęp 2011-05-27].
MaciejM. Robert MaciejM., Finał „Angelusa” – Jacek Dehnel, 2015. Brak numerów stron w książce
JacekJ. Dehnel JacekJ., Żywoty równoległe, Kraków: Zielona Sowa, 2005, ISBN 83-7389-773-9, OCLC 57252783 [dostęp 2021-01-23]. Brak numerów stron w książce
JacekJ. Dehnel JacekJ., Wyprawa na południe, Tychy: Teatr Mały, 2005, ISBN 83-913926-7-8, OCLC 65168106 [dostęp 2021-01-23]. Brak numerów stron w książce
JacekJ. Dehnel JacekJ., Wiersze (1999-2004), Warszawa: Lampa i Iskra Boża, 2006, ISBN 83-89603-39-X, OCLC 71248720 [dostęp 2021-01-23]. Brak numerów stron w książce
JacekJ. Dehnel JacekJ., Brzytwa okamgnienia i inne wiersze, wyd. 2, popr., Wrocław: Biuro Literackie, 2007, ISBN 978-83-60602-12-6, OCLC 123964502 [dostęp 2021-01-23]. Brak numerów stron w książce
JacekJ. Dehnel JacekJ., Rubryki strat i zysków. Zebrane poematy i cykle poetyckie z lat 1999–2010, Wrocław: Biuro Literackie, 2011, ISBN 978-83-62006-50-2, OCLC 778848390 [dostęp 2021-01-23]. Brak numerów stron w książce
JacekJ. Dehnel JacekJ., Saturn. Czarne obrazy z życia mężczyzn z rodziny Goya, wyd. 1, Warszawa: Wyd. W.A.B, 2011, ISBN 978-83-7414-927-3, OCLC 719583470 [dostęp 2021-01-23]. Brak numerów stron w książce
JacekJ. Dehnel JacekJ., Kosmografia, czyli trzydzieści apokryfów tułaczych, Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2012, ISBN 978-83-7009-667-0, OCLC 823751780 [dostęp 2021-01-23]. Brak numerów stron w książce
Młodszy księgowy. O książkach, czytaniu i pisaniu, Warszawa: Wydawnictwo W.A.B. - Grupa Wydawnicza Foksal, 2013, ISBN 978-83-7881-013-1, OCLC 1036583937 [dostęp 2021-01-23]. Brak numerów stron w książce
Jacek Dehnel: Dziennik roku chrystusowego. Warszawa: W.A.B., 2015-11. ISBN 978-83-280-1520-3. Brak numerów stron w książce
BarbaraB. Klicka BarbaraB., Nowy Tajny Detektyw. Ilustrowany tygodnik kryminalno-sądowy, Warszawa: Fundacja Picture Doc, 2015, ISBN 978-83-939314-3-9, OCLC 939872513 [dostęp 2021-01-23]. Brak numerów stron w książce
Krivoklat [online], www.znak.com.pl [dostęp 2016-05-07].
JacekJ. Dehnel JacekJ., Dysharmonia, czyli Pięćdziesiąt apokryfów muzycznych, Wrocław: Narodowe Forum Muzyki im. Witolda Lutosławskiego, 2018, ISBN 978-83-64875-45-8, OCLC 1038466105 [dostęp 2021-01-23]. Brak numerów stron w książce
PhilipP. Larkin PhilipP., Zebrane: mniej oszukani, Wesela w zielone Świa̜tki i Wysoki okna, Wrocław: Biuro Literackie, 2008, ISBN 978-83-60602-55-3, OCLC 635339791 [dostęp 2021-10-20]. Brak numerów stron w książce
KārlisK. Vērdiņš KārlisK., Niosłem ci kanapeczkę. Wybór próz poetyckich (1999-2008), Wrocław: Biuro Literackie, 2009, ISBN 978-83-62006-12-0, OCLC 751422223 [dostęp 2021-10-20]. Brak numerów stron w książce
RobertoR. Galaverni RobertoR., MatteoM. Campagnoli MatteoM., JacekJ. Dehnel JacekJ., Il vetro e sottile. Poeti polacchi contemporanei tradotti da poeti, Bellinzona: Edizioni Casagrande, 2012, ISBN 978-88-7713-648-0, OCLC 876654500 [dostęp 2021-10-20]. Brak numerów stron w książce
FabianoF. Alborghetti FabianoF., Szyby są cienkie: szwajcarskie wiersze włoskojęzyczne w tłumaczeniach polskich poetów, Wrocław: Biuro Literackie, 2015, ISBN 978-83-65125-01-9, OCLC 934757476 [dostęp 2021-10-20]. Brak numerów stron w książce
Identyfikatory zewnętrzne: