Hamlet (postać)

Hamlet, książę Danii, Hamlet, królewicz duński^{[uwaga 1]} – postać fikcyjna, tytułowy i główny bohater dramatu Hamlet Williama Szekspira, bohater tragiczny, uważany za „symbol człowieka, któremu skłonność do autorefleksji uniemożliwia działanie”^[1].

Hamlet

Sarah Bernhardt jako Hamlet
Pierwsze wystąpienie	Hamlet
Twórca	William Shakespeare
Dane biograficzne
Płeć	mężczyzna

Posąg Hamleta, dłuta Ronalda Gowera w Stratford-upon-Avon

Rola Hamleta

Od wieków rola Hamleta jest przedmiotem licznych studiów interpretacyjnych, zajmował się tym m.in. Stanisław Wyspiański, a także licznych odniesień w literaturze, malarstwie czy operze^[1].

Jest uznawany za jedną z najtrudniejszych kreacji aktorskich: „Hamlet to rola, według której ocenia się aktorów i reżyserów (...)”^[2]. Pierwszym aktorem, który wcielił się w postać Hamleta był Richard Burbage, potem w postać duńskiego księcia wcielały się największe gwiazdy teatralne i filmowe, m.in. tacy aktorzy: David Garrick, Edwin Booth, Laurence Olivier, John Gielgud, Richard Burton, Richard Chamberlain, Kenneth Branagh, Mel Gibson, Ethan Hawke czy Gustaw Holoubek, ale także kobiety, m.in.: Sarah Bernhardt^[3], Teresa Budzisz-Krzyżanowska czy Angela Winkler^[4].

Opis postaci

Zamieszkuje zamek Elzynor, jako członek rodziny królewskiej w XI-wiecznej Danii. Jest synem zmarłego króla Hamleta^{[uwaga 2]} i królowej Gertrudy, bratankiem rządzącego króla Danii Klaudiusza. Jest mężczyzną trzydziestokilkuletnim, kulturalnym i wykształconym, mającym za sobą studia w Wittenberdze^{[uwaga 3]}, ale i żołnierską przeszłość. Jego przyjaciółmi są Horacy oraz Rozenkranc i Gildenstern, a obiektem jego westchnień – Ofelia.

Pierwowzór postaci

Hamlet był półlegendarnym księciem Jutlandii – historia jego życia została zapisana w zaginionej islandzkiej sadze, skąd zaczerpnął ją Saxo Grammaticus, umieszczając go w poczcie władców Danii w kronice Gesta Danorum (XIII wiek). Szekspir, tworząc swój dramat, opierał się na wzbogaconym przekładzie dzieła Saxo Gramatyka autorstwa François de Belleforest oraz na zaginionej XVI wiecznej sztuce^[1] autorstwa Thomasa Kyda.

Cytaty

Eugène Delacroix Hamlet i Horacjo na cmentarzu

Hamlet wypowiada wiele słynnych fraz, w tym jedną z najbardziej znanych literackich kwestii: „Być albo nie być”, ang.: To be, or not to be (akt trzeci, scena pierwsza).

Wybrane inne cytaty:

• „Słowa, słowa, słowa”, w odpowiedzi na pytanie Poloniusza: „Cóż to czytasz, mości książę?” – akt drugi, scena druga,
• „Biedny Yoryku! Znałem go, mój Horacy”, to podczas tej sceny Hamlet trzyma w ręku czaszkę, a nie wtedy, gdy pyta „Być albo nie być” – akt piąty, scena pierwsza
• „Reszta jest milczeniem”, ostatnie słowa – akt piąty, scena druga

Aktorzy wcielający się w role Hamleta

Lista wybranych aktorów wcielających się w rolę Hamleta^{[uwaga 4]}:

Role teatralne

Johnston Forbes-Robertson jako Hamlet

• Richard Burbage – pierwszy odtwórca roli
• John Barrymore
• Johnston Forbes-Robertson
• Wojciech Bogusławski – spektakl w Teatrze Lwowskim we Lwowie, premiera 9 kwietnia 1798^[5]
• Józef Śliwicki – spektakl w Teatrze Miejskim we Lwowie, premiera 28 listopada 1902^[6]
• Karol Adwentowicz – spektakl w reżyserii Mariana Jednowskiego w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, premiera 2 kwietnia 1921^[7]
• Aleksander Węgierko – spektakl w reżyserii Aleksandra Węgierki w Teatrze Polskim w Warszawie, premiera 4 kwietnia 1939^[8]
• Leszek Herdegen – spektakl w reżyserii Romana Zawistowskiego w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie, premiera 30 września 1956^[9]
• Edmund Fetting – spektakl w reżyserii Andrzeja Wajdy w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku, premiera 13 czerwca 1960^[10]
• Gustaw Holoubek – spektakl w reżyserii Gustawa Holoubka w Teatrze Dramatycznym w Warszawie, premiera 11 listopada 1962^[11]
• Daniel Olbrychski – spektakl w reżyserii Adama Hanuszkiewicza w Teatrze Narodowym w Warszawie, premiera 16 kwietnia 1970^[12]
• Piotr Fronczewski – spektakl w reżyserii Gustawa Holoubka w Teatrze Dramatycznym w Warszawie, premiera 28 grudnia 1979^[13]
• Jerzy Stuhr – spektakl Tragiczna historia Hamleta księcia Danii w reżyserii Andrzej Wajdy w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie, premiera 28 listopada 1981^[14]
• Teresa Budzisz-Krzyżanowska – spektakl Hamlet (IV) w reżyserii Andrzeja Wajdy, w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie, premiera 30 czerwca 1989^[4][15]
• Val Kilmer
• William Hurt
• Ben Whishaw – spektakl w The Old Vic

Role filmowe

Osobny artykuł: Adaptacje filmowe dramatu Hamlet.

• Laurence Olivier – Hamlet, 1948, w reżyserii Laurence’a Oliviera
• Innokientij Smoktunowski – Hamlet, 1964, w reżyserii Grigorija Kozincewa
• Richard Chamberlain – Hamlet, jeden z odcinków Hallmark Hall of Fame, 1970
• Derek Jacobi – Hamlet, 1980, telewizyjna inscenizacja BBC, w reżyserii Rodneya Bennetta
• Mel Gibson – Hamlet, 1990, w reżyserii Franco Zeffirellego
• Kenneth Branagh – Hamlet, 1996, w reżyserii Kennetha Branagha
• Ethan Hawke – Hamlet, 2000, w reżyserii Michaela Almereydy
• David Tennant – Hamlet, 2009, w reżyserii Gregory’ego Dorana

Uwagi

1. Wszystkie cytaty w haśle na podstawie tłumaczenia Józefa Paszkowskiego
2. Występuje w tragedii jako „Duch”
3. W rzeczywistości Uniwersytet w Wittenberdze powstał w 1502 roku
4. Na podstawie materiałów źródłowych, głównie IMDb i e-teatr.pl

Przypisy

1. Hamlet, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2015-11-19].
2. Allan Lazar, Dan Karlan, Jeremy Salter, 101 postaci, które zmieniały świat, choć nigdy nie żyły, tłum. Barbara Gadowska, wyd. Świat Książki, Warszawa 2007, ISBN 978-83-247-0714-0, s. 177.
3. Arthur Gold, Robert Fizdale: The Divine Sarah: A Life of Sarah Bernhardt. Alfred A. Knopf, 1991, s. 280. ISBN 978-0-394-52879-3. (ang.).
4. Tony Howard: Women as Hamlet: Performance and Interpretation in Theatre, Film and Fiction. books.google.co.uk. [dostęp 2015-11-19].
5. Hamlet – William Shakespeare. e-teatr.pl. [dostęp 2015-11-30].
6. Hamlet – William Shakespeare. e-teatr.pl. [dostęp 2015-11-30].
7. Hamlet – William Shakespeare. e-teatr.pl. [dostęp 2015-11-30].
8. Hamlet – William Shakespeare. e-teatr.pl. [dostęp 2015-11-30].
9. Hamlet – William Shakespeare. e-teatr.pl. [dostęp 2015-11-30].
10. Hamlet – William Shakespeare. e-teatr.pl. [dostęp 2015-11-30].
11. Hamlet – William Shakespeare. e-teatr.pl. [dostęp 2015-11-30].
12. Hamlet – William Shakespeare. e-teatr.pl. [dostęp 2015-11-30].
13. Hamlet – William Shakespeare. e-teatr.pl. [dostęp 2015-11-30].
14. Tragiczna historia Hamleta księcia Danii – William Shakespeare. e-teatr.pl. [dostęp 2015-11-30].
15. Hamlet (IV) – William Shakespeare. e-teatr.pl. [dostęp 2015-11-19].

Bibliografia

• William Shakespeare, tłum. Józef Paszkowski: Hamlet. Królewicz duński. wolnelektury.pl. [dostęp 2015-11-19].
• Hamlet (character). IMDb. [dostęp 2015-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-02-22)]. (ang.).
• Hamlet – wszystkie realizacje. e-teatr.pl. [dostęp 2015-11-19].

Kontrola autorytatywna (osoba):

• VIAF: 679146284421515331789
• NKC: jo20169087

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3909801
• Britannica: topic/Hamlet-fictional-character