Poniżej wymienione są wybrane świadectwa źródłowe dotyczące Gajewskich herbu Ostoja oraz wsi gniazdowych, Błociszewa i Gaju, do połowy XVI wieku.
Najstarsza wzmianka na temat wsi Błociszewo oraz przedstawiciela rodu Błociszewskich h. Ostoja pochodzi z 1358 roku i dotyczy Jakusza z Błociszewa, który występował jako świadek w dokumencie o. Jana, opata lubińskiego[1][5][8][9].
Najstarsza wzmianka na temat wsi Gaj pochodzi z 1401 roku i dotyczy synów Janusza z Jarogniewic, którzy byli w sporze z wdową po Andrzeju z wsi Kowalskie i jej synami o wsie Szewce, Gaj i połowę Marszewa[7].
Najstarsza wzmianka dotycząca przedstawiciela rodu Ostojów posiadającego wieś Gaj pochodzi z roku 1475, kiedy to Mikołaj z Błociszewa, burgrabia kościański, kupił od Abrahama Kiebłowskiego rzeczoną wieś Gaj za 600 grzywien[7][1].
W roku 1496 Piotr Błociszewski, syn Mikołaja zapisał swej żonie Małgorzacie, córce Wincentego Strzępińskiego po 100 zł węgierskich posagu i wiana na połowie Gaju[7][1]. Piotr miał dwóch synów, Jakuba i Wincentego wspomnianych w roku 1499[1].
W roku 1510 odnotowano, że wieś Gaj należąca do Błociszewskich była opustoszała[7].
W latach 1520–62 wieś Gaj była w posiadaniu Wincentego Błociszewskiego[7], syna Piotra i Małgorzaty Strzępińskiej[1], który odbudował spustoszoną wieś Gaj i uczynił zeń swą główną siedzibę, od której począł pisać się Gajewskim[10].
Poniżej wymienione są ważniejsze dobra ziemskie należące do Gajewskich h. Ostoja.
Wincenty Gajewski z Błociszewa (zm. przed 1564) – dziedzic Gaju i Grabianowa oraz części Błociszewa. Jako pierwszy z Błociszewskich od posiadanych dóbr Gaj począł pisać się Gajewskim, dając początek rodzinie tego nazwiska. Jego ojcem był Piotr Błociszewski a dziadem Mikołaj z Błociszewa. W związki małżeńskie wstępował dwukrotnie. Jego pierwszą żoną była Anna Strzedzewska a drugą Zofia, córka Jana Sepińskiego.
Erazm Gajewski (zm. przed 1593) – dziedzic Gaju oraz części Błociszewa i Grabianowa, właściciel wsi Luczyny oraz połowy Zador i Roszkowa, burgrabia ziemski kościanski. Jego ojcem był Wincenty Gajewski a matką Zofia, córka Jana Sepińskiego herbu Nowina. W związki małżeńskie wstępował dwukrotnie. Jego pierwszą żoną była Ewa Bułakowska a drugą Elżbieta Cielecka, córka Mikołaja, komornika kaliskiego i Magdaleny z Galewskich.
Jan Gajewski (zm. w 1595) – dziedzic Gaju oraz części Błociszewa i Grabianowa, właściciel Grodźca, Nietrzanowa, Gorzyczek i innych, marszałek sejmu koronacyjnego (1588), poseł na sejm, pisarz grodzki kaliski (1566-1578), podstarości i surogator grodzki poznański (1578-1582), sędzia ziemski poznański (1582-1595). Był synem Wincentego Gajewskiego i Zofii Sepińskej. Jego małżonką była Barbara, córka Piotra Czackiego. Jan Gajewski z Błociszewa w 1595 roku dopuścił do herbu Ostoja Wojciecha Chudzińskiego[31].
Łukasz Gajewski (zm. ok. 1618) – dziedzic dóbr w Gaju, Przysiece Polskiej, Gorzycach, Gorzyczkach, Czaczu i innych. Był synem Erazma i Elżbiety Cieleckiej[32]. Ożenił się z Anną Czacką 1v. Rozdrażewską, córką Baltazara Czackiego, komornika ziemskiego poznańskiego[33].
Wojciech Gajewski (zm. w 1609) – dziedzic dóbr Gorzyce, Gorzyczki, Przysieka Polska, Głuchowo i innych, starosta ujsko-pilski, dworzanin króla Zygmunta III Wazy. Był synem Jana Gajewskiego, sędziego ziemskiego poznańskiego i Barbary z Czackich. Jego małżonką była Jadwiga Szczawińska. Wojciech Gajewski jako młody człowiek odbył wiele podróży po Europie. Studiował filozofię i prawo. Edukację rozpoczął na uniwersytecie w Lipsku w 1587 roku. Następnie studiował filozofię w Heidelbergu. W latach 1591–1593 kształcił się w Bazylei, Strasburgu i Padwie.
Antoni Gajewski (zm. 1775) – starosta kościański i łęczycki, kasztelan nakielski, poseł województwa kaliskiego na sejm 1744 roku, elektor króla Stanisława Augusta Poniatowskiego z województwa kaliskiego. Był synem Franciszka, kasztelana i Wiktorii Choińskiej. Ożenił się z Izabelą Mycielską. Posiadał Górę i Zalesie.
Rafał Tadeusz Gajewski (1714-1776) – dziedzic Wolsztyna, starosta gnieźnieński, kasztelan rogoziński, chorąży wschowski, poseł na sejm, elektor króla Stanisława Augusta, Kawaler Orderu Świętego Stanisława. Był młodszym synem Franciszka i Wiktorii Choińskiej. W związki małżeńskie wstępował dwukrotnie. Jego pierwszą żoną była Józefa Mielżyńska a drugą Katarzyna Tworzyańska.
Adam Norbert Gajewski (1755-1834) – dziedzic Wolsztyna, prezes trybunału apelacyjnego w Poznaniu w okresie Księstwa Warszawskiego[22]. Był synem Rafała Tadeusza i Katarzyny Tworzyańskiej. Ożenił się z Eleonorą, córką Stefana Garczyńskiego, generał majorawojsk koronnych, adiutanta króla Stanisława Augusta[22] i Weroniki z Krzyckich[34].
Bonawentura Gajewski (zm. po 1812) – komisarz cywilno-wojskowy powiatu kaliskiego, rotmistrz chorągwi 3. Brygady Kawalerii Narodowej do 1786 r. Był synem Rafała Tadeusza i Katarzyny Tworzyańskiej. Ożenił się z Anną Marią Mielżyńską.
Franciszek Gajewski (1792-1868) – pułkownik, adiutant cesarza Napoleona I, kawaler Legii Honorowej, uczestnik powstania listopadowego, dowódca dywizjonu 1 Pułku Jazdy Kaliskiej. Był synem Adama Norberta i Eleonory z Garczyńskich. Z małżonki Emilii Garczyńskiej pozostawił synów: Ewarysta i Józefa[35]. Autor wspomnień opublikowanych w dwóch tomach przez wydawnictwo - Zdzisław Rzepecki i S-ka w 1913 roku. O swym domu rodzinnym tak pisał: Uderzało mnie to w domu rodzicielskim, że rozmawiano pomiędzy sobą zawsze po francusku, ze służącymi i ludem prostym po polsku, a po niemiecku z każdym przybywającym urzędnikiem, że słyszałem zawsze komendę niemiecką, gdy wojsko przechodziło przez Wolsztyn. Zapytałem się ojca mego o przyczynę tej rozmaitej mowy: Bośmy przestali być wolnym narodem – mówił ojciec ze łzami w oczach. – Niema już Polski, Niemcy i Moskale rozszarpali ojczyznę naszą, wszakże pamiętaj, synu, żeś się rodził Polakiem, nie przestawaj nigdy kochać ojczyzny, a nie służ nigdy ciemiężycielom narodu twego; kara albowiem Boska spadnie rychlej lub później na grabieżników, Bóg sprawiedliwy[36].
Apolinary Gajewski (1801-1870) – dziedzic dóbr Wroniewy i Wolsztyn, ppor. Legii Litewskiej, uczestnik powstania listopadowego[38]. Był synem Adama Norberta i Eleonory z Garczyńskich. Kształcił się w Berlinie i w Heidelbergu. W latach 1827–1830 odbył podróż do Włoch w towarzystwie Stefana Garczyńskiego, swego krewnego. Po powrocie do kraju wziął udział w powstaniu. W odziedziczonym po rodzicach Wolsztynie wzniósł pałac o charakterze neorenesansowym w 1845 r. Ożenił się z Eleonorą, córka Franciszka Garczyńskiego i Katarzyny z Radolińskich. Zmarł 21 VIII 1870 r. w Wolsztynie[39]. Jego małżonka, Eleonora Garczyńska, zapisała się w pamięci potomnych dobroczynnością na rzecz Sióstr Miłosierdzia i kościoła w Wolsztynie. Była prezydentką Towarzystwa Pań Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo oraz Stowarzyszenia Matek Chrześcijańskich w Wolsztynie[40].
Mirosław Gajewski, ps. Mir (1867–1931) – artysta malarz, rysownik, dziennikarz. Kształcił się w Charkowie i w Petersburgu. Od 1893 związany był ze środowiskiem warszawskim. Wystawiał swoje prace w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych, Salonie Krywulta oraz w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. Był także ilustratorem, publicystą i karykaturzystą. Pozostawił po sobie liczne portrety, wykonane najczęściej w technice pastelu[41].
Felicja z hr. Mielżyńskich Gajewska (1877-1939) – ziemianka, działaczka społeczna, członkini Towarzystwa Naukowego w Toruniu, wiceprezes Towarzystwa Ziemianek Polskich na Pomorzu, odznaczona Medalem Niepodległości. Była córką Macieja Eliasza hr. Mielżyńskiego i Teresy z Mycielskich. Wyszła za mąż za Władysława Gajewskiego (1867-1925), właściciela majątku Turzno, syna Józefa i Łucji z Działowskich, wnuka po mieczu płka Franciszka Gajewskiego. Była jedną z założycielek Pomorskiego Towarzystwa Opieki nad Dzieckiem oraz Domu Dziecka w Lubiczu. Zmarła w 1939 roku w Poznaniu i została pochowana w grobowcu rodzinnym, w podziemiach kościoła w Wielkiej Łące[45].
Józef Gajewski ps. Tomek (1908-1970) – rotmistrz, podpułkownik, odznaczony Orderem Virtuti Militari i trzykrotnie Krzyżem Walecznych. Urodził się w Warszawie 19 III 1908 r. Kształcił się w Państwowym Studium Nauczycielskim w Działdowie. Uczestniczył w kampanii wrześniowej 1939 r. Był dowódcą oddziału partyzanckiego działającego w ramach POS "Jerzyki". W 1944 roku został wcielony do 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej. Po rozbrojeniu dywizji działał w strukturach WiN. W roku 1946 został aresztowany i skazany na 15 lat więzienia (zwolniony w 1956 roku w wyniku amnestii). Po rehabilitacji awansowano go do stopnia podpułkownika. Zmarł 6 X 1970 r. w Warszawie i spoczął na Powązkach[46].
T. Jurek (red.), Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2019, Poznań, część I, s. 63-65.
T. Jurek (red.), Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2019, Poznań, część I, s. 450-451.
T. Jurek (red.), Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2019, Poznań, część I, s. 649-655.
F. Gajewski, Pamiętniki Franciszka z Błociszewa Gajewskiego, pułkownika wojsk polskich (1802-1831), S. Karwowski (red.), Poznań 1913, t. I, wkładka między stronami: 48-49.
F. Gajewski, Pamiętniki Franciszka z Błociszewa Gajewskiego, pułkownika wojsk polskich (1802-1831), S. Karwowski (red.), Poznań 1913, t. I, s. 139; t. II, s. 110, 128, 130.
T. Żychliński, Kronika żałobna rodzin Wielkopolskich od 1863-1876 r. z uwzględnieniem ważniejszych osobistości zmarłych w tym przeciągu czasu w innych dzielnicach Polski i na obczyźnie, Poznań 1877, s. 104.
P. Śpica, Obszary działalności patriotycznej i edukacyjnej Polek w Prusach Zachodnich w latach 1848–1920, [w:] "Przegląd Historyczno-Oświatowy", Warszawa 2019", nr 3-4, s. 28, 30, 34-36, 39.
Gajewski Józef, [w:] "Encyklopedia Powiatu Działdowskiego", (red.) B. Z. Perzyński, Starostwo Powiatowe w Działdowie, EPDZ.
F. Gajewski, Pamiętniki Franciszka z Błociszewa Gajewskiego, pułkownika wojsk polskich (1802-1831), S. Karwowski (red.), Poznań 1913, t. I–II.
Teki Dworzaczka. Materiały historyczno-genealogiczne do dziejów szlachty wielkopolskiej XV–XX w., Biblioteka Kórnicka PAN, Kórnik-Poznań 1995-2019 – Teki Dworzaczka.
T. Jurek (red.), Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2019, Poznań, część I, s. 450-451.
K. Niesiecki, Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1845, t. IV s. 61.
A. BonieckiHerbarz polski, Warszawa 1902, t.V, s. 344-347.
S. Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1907, t. IV, s. 76-78.
R. Kalinowski, Protoheraldyczny znak na portalu kościoła w Wysocicach a historia herbu Ostoja w średniowieczu, Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego nowej serii, t. XV (XXVI).
Z. Cieplucha, Z przeszłości ziemi Kościańskiej, Kościan 1929.
M. Pawłowski, Gmina Łysomice. Historia, kultura, tradycja, Rada i Urząd Gminy Łysomice 2014.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.