Maria Potocka (1863–1927)

Maria z Gajewskich hr. Potocka (ur. 30 września 1863 w Kosmowie, zm. 30 czerwca 1927 w Napolu) – dziedziczka dóbr Piątkowo, działaczka społeczna, prezes Towarzystwa Ziemianek Polskich na Pomorzu.

Maria z Gajewskich hr. Potocka

Herb Ostoja
prezes Towarzystwa Ziemianek Polskich na Pomorzu wiceprezes Pomorskiego Towarzystwa Opieki nad Dziećmi
Data i miejsce urodzenia	30 IX 1863 Kosmów
Data i miejsce śmierci	30 VI 1927 Napole
Ojciec	Józef Gajewski
Matka	Łucja Działowska
Mąż	Oswald hr. Potocki herbu Pilawa

Życiorys

Maria Potocka pochodziła z rodziny szlacheckiej Gajewskich herbu Ostoja, należącej do heraldycznego rodu Ostojów (Mościców)^[1][2][3][4]. Była córką Józefa i Łucji z Działowskich, właścicieli dóbr Piątkowo^[5], Kosmów, Wałycz, Mgowo i innych. Urodziła się 30 IX 1863 roku w Kosmowie^[6]. Studiowała na Uniwersytecie Jagiellońskim^[7]. W roku 1893 poślubiła Oswalda hr. Potockiego h. Pilawa, syna mjra wojsk austriackich Nikodema i Ludwiki księżnej Jabłonowskiej^[8].

Maria z Gajewskich hr. Potocka angażowała się w pracę społeczną, głównie w obszarze polityczno-gospodarczym i oświatowym^[8]. Opiekowała się szkołami wiejskimi i bibliotekami. Organizowała w pomorskich majątkach ziemskich wypoczynek dla dzieci polskich z Westfalii, Gdańska i Śląska. Wspierała polskie czytelnictwo w Prusach Zachodnich. W roku 1919 Potocka założyła i utrzymywała z własnych funduszy ochronkę i szkołę w Piątkowie^[7]. Pełniła ważne funkcję w różnych organizacjach. Piastowała stanowisko sekretarza zarządu Polskiego Instytutu Narodowego w Wąbrzeźnie. W roku 1918 została skarbnikiem Pomorskiego Towarzystwa Opieki nad Dziećmi, a później pełniła funkcję wiceprezesa tej organizacji^[9]. Od 1924 roku była członkiem honorowym tego towarzystwa. Współpracowała z Komitetem Narodowym Polskim w Paryżu, dla którego przetłumaczyła na język francuski pracę ks. Pawła Czaplewskiego pt. „Zarys historii narodowości Prus Królewskich i Książęcych”^[7]. W latach 1911–1921 pełniła funkcję prezesa Towarzystwa Ziemianek Polskich na Pomorzu. Publikowała w „Dzienniku Poznańskim”, poruszając tematykę kobiecą^[10]. Współtworzyła Toruński Komitet Niesienia Pomocy Ofiarom Wojny w Królestwie Polskim. W roku 1918 uczestniczyła w obradach Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu. W okresie poprzedzającym podpisanie traktatu pokojowego w Wersalu przygotowała wraz z mężem materiały dotyczące polskości Pomorza^[8]. Zginęła 30 VI 1927 r. w wypadku w Napolu^[11]. Ze względu na to, że nie pozostawiła potomstwa jej majątek został przekazany bratanicy, Ludwice z Gajewskich Iwanowskiej^[8].

Zobacz też

• Ród Ostojów (Mościców)
• Ostoja (herb szlachecki)
• Potoccy herbu Pilawa
• Gajewscy herbu Ostoja

Przypisy

1. Biblioteka Kórnicka, PAN, Teki Dworzaczka – Monografie – Błociszewscy h. Ostoja.
2. A. Boniecki, Herbarz polski, Warszawa 1902, t. V, s. 344–347.
3. S. Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1907, t. IV, s. 76–78.
4. K. Niesiecki, Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839–1845, t. IV s. 61.
5. M. Rejmanowski, K. Wiklendt, Piątkowo. Zespół pałacowo-parkowy, Toruń, 1997.
6. Archiwum Państwowe w Poznaniu, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Kosmów (pow. kaliski), księga urodzeń, małżeństw i zgonów, rok 1863, nr 35, k. 18.
7. P. Śpica, Obszary działalności patriotycznej i edukacyjnej Polek w Prusach Zachodnich w latach 1848–1920, [w:] „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, Warszawa 2019, nr 3–4, s. 28, 30, 34–36, 39.
8. I. Grabowski, Działalność dobroczynna polskich organizacji kobiecych w Toruniu w latach 1914–1918, [w:] „Rocznik Toruński”, t. 43, Toruń 2016, s. 51.
9. Ustawa Pomorskiego Towarzystwa Opieki nad Dziećmi, Toruń 1921, s. 2.
10. T. Oracki, Potocka Maria, [w:] Z. Nowak (red.), „Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego”, Suplement II, Gdańsk 2002, s. 220.
11. B. Osmólska-Piskorska, Oswald Potocki, [w:] „Polski Słownik Biograficzny”, t. 28, Wrocław 1984, s. 116–117

Bibliografia

• T. Oracki, Potocka Maria, [w:] Z. Nowak (red.), „Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego”, Suplement II, Gdańsk 2002.
• A. Boniecki, Herbarz polski, Warszawa 1902, t. V.
• B. Osmólska-Piskorska, Oswald Potocki, [w:] „Polski Słownik Biograficzny”, t. 28, Wrocław 1984.
• P. Śpica, Obszary działalności patriotycznej i edukacyjnej Polek w Prusach Zachodnich w latach 1848–1920, [w:] „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, Warszawa 2019, nr 3–4, s. 28, 30, 34–36, 39.
• I. Grabowski, Działalność dobroczynna polskich organizacji kobiecych w Toruniu w latach 1914–1918, [w:] „Rocznik Toruński”, t. 43, Toruń 2016, s. 51.