Armia „Poznań” – związek operacyjny Wojska Polskiego istniejący od 23 marca do 21 września 1939.
Szybkie fakty Państwo, Sformowanie ...
Zamknij
Położenie wojsk 31 sierpnia i niemiecki plan ataku
Pozycje wojsk polskich 16/17 września
W czasie kampanii wrześniowej armia dowodzona przez gen. dyw. Tadeusza Kutrzebę , walczyła w składzie czterech dywizji piechoty (14. , 17. , 25. i 26. ), Wielkopolskiej i Podolskiej Brygady Kawalerii oraz Poznańskiej i Kaliskiej Brygady ON . Początkowo obsadzała wysunięty na zachód obszar Wielkopolski ; była w gotowości do działania zarówno na korzyść Armii „Pomorze” jak i Armii „Łódź” .
W kolejnych dniach września odegrała główną rolę w dwutygodniowej bitwie nad Bzurą [1] .
Armia „Poznań” utworzona została 23 marca 1939 w celu obrony Wielkopolski [2] i współdziałania z sąsiednimi armiami („Pomorze” i „Łódź” ). Tego dnia, w oparciu o Inspektorat Armii gen. dyw. Tadeusza Kutrzeby i przydzielonych oficerów – wykładowców Wyższej Szkoły Wojennej , zorganizowany został w Warszawie zalążek dowództwa i sztabu armii (do 31 sierpnia 1939 występował w dalszym ciągu jako Inspektorat Armii). 29 sierpnia 1939 przybył do Gniezna [3] .
Zadania dla Armii „Poznań” przewidywały[4] [5] [6] [7] :
Osłaniając się na kierunku Frankfurt – Poznań , przede wszystkim ubezpieczyć własnym działaniem skrzydła Armii „Łódź” i Armii „Pomorze”. W razie ataku przeważających sił nieprzyjaciela nie dać się szybko zepchnąć na ostateczną linię obrony.
Nie dać się odrzucić od armii sąsiednich. W tym celu zwrócić szczególną uwagę na kierunki:
Piła – Inowrocław
Głogów – Koło
Wrocław – Koło
Na kierunku Frankfurt – Poznań:
wykorzystać jak najdłużej przedpole Warty i osłonić Poznań przed zaskoczeniem,
do opóźnienia nieprzyjaciela wykorzystać wszystkie nadające się w tym celu linie terenowe.
Ostateczna pozycja obrony:
nawiązanie do przedmościa Bydgoszcz – jezioro Żnin – jezioro Gopło – kanał Gopło – Warta – rz. Warta, z wysunięciem się w rejon Konin – Turek .
Szerokość pasa działania: w centrum około 200 km, na skrzydłach 30–60 km[5] .
20 sierpnia na bazie Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu sformowano sztab Grupy Operacyjnej „Koło” , któremu podporządkowywano jednostki armii, w celu koordynacji działań bojowych na poziomie taktycznym . Dowódcą GO „Koło” został mianowany dowódca DOK VII – gen. bryg. Edmund Knoll-Kownacki .
Bitwa graniczna
1 i 2 września
Na odcinku Armii „Poznań” drobne starcia miały miejsce w obszarze nadgranicznym oraz nad Notecią. W związku z sytuacją w rejonie Częstochowy, 2 września dowódca armii otrzymał polecenie przygotowania odejścia jednostek na zasadniczą pozycję obronną[8] . Podolska Brygada Kawalerii ukończyła wyładowania i dopiero następnego dnia mogła zluzować 14 Dywizję Piechoty w osłonie kierunku poznańskiego[9] .
Pomnik „Armii Poznań” w Poznaniu
Dowództwo
dowódca – gen. dyw. Tadeusz Kutrzeba
oficer do zleceń – ppłk dypl. Adam Lewicki
oficer ordynansowy – rtm. Jan Pniewski
dowódca artylerii – płk Michał Jancewicz
oficer – mjr Wojciech Wilkoński
oficer – kpt. Ludwik Juliusz Ostrichański
oficer – kpt. Roman Czartoryski
dowódca lotnictwa – płk dypl. pil.inż. Stanisław Kuźmiński
szef sztabu – ppłk dypl. obs. Adam Kurowski
oficer operacyjny – mjr dypl. pil. Jan Koźmiński
oficer informacyjny – kpt. obs. Kazimierz Ciesielski
kwatermistrz – kpt. Stanisław Miękina
pomocnik kwatermistrza – por. Prus
dowódca OPL – kpt. Jan Maciej Pawłowski
dowódca saperów – ppłk dypl. Leon Bianchi
Sztab
szef sztabu
szef Oddziału I – ppłk dypl. Romuald Sidorski
szef Wydziału Personalnego – mjr Konstanty Jabłoński
oficer – mjr dypl. Antoni Dąbrowski
oficer – kpt. Władysław Zwoliński
szef Oddziału II – ppłk dypl. Józef Gryglaszewski
oficer – mjr dypl. Feliks Libert
oficer – kpt. Tadeusz Piotr Mroczkowski
oficer – rtm. dypl. Janusz Łoś
szef Oddziału III – ppłk dypl. Feliks Robakiewicz
oficer – mjr dypl. Eryk Migula
oficer – mjr dypl. Wincenty Iwanowski
oficer – mjr dypl. Julian Michalski
oficer – kpt. dypl. Zygmunt Braksal
szef Oddziału IV – ppłk dypl. Włodzimierz Krzyżanowski
zastępca szefa – mjr dypl. Kazimierz Oyrzyński
kierownik Referatu Zaopatrzenia – kpt. dypl. Albert Szaad
kierownik Referatu Etapowego – kpt. Antoni Berezowski
oficer – kpt. Stanisław Rybiański
Kwatermistrzostwo armii
kwatermistrz armii – płk dypl. Bolesław Stanisław Borkowski
dowódca żandarmerii – ppłk żand. Tadeusz Miś
szef służby intendentury – ppłk dypl. Wiktor Misky
oficer – kpt. Mieczysław Adolf Burcan
oficer – kpt. Mieczysław Niesiołowski
oficer – kpt. Józef Szczepański
oficer – kpt. Stanisław Jan Tarnawski
oficer – por. Stanisław Boniecki
oficer – por. Benedykt Hołdrowicz
oficer – ppor. Stanisław Miechówka
szef służby uzbrojenia – ppłk uzbr. Leon Metelski
oficer – mjr Tadeusz Roman
oficer – mjr Kazimierz Konstanty Hellwig
oficer – kpt. Kazimierz Jan Hellebrandt
oficer – kpt. Marian Adam Wiśniewski
oficer – kpt. Otton Adolf Wojtowicz
oficer – kpt. Józef Pawłowski
oficer – por. Zbigniew Stanisław Sokołowski
szef służby zdrowia – płk lek. doc. dr Teofil Kucharski
szef służby weterynaryjnej – płk lek. wet. Mieczysław Lessiński
szef służby sprawiedliwości – płk aud. Karol Ludwik Müller
szef służby duszpasterskiej – proboszcz ks. Józef Tomiak
szef służby wyznań niekatolickich – mjr Tadeusz Marian Bałaban
szef służby samochodowej – mjr Józef Augustowski
oficer – mjr Czesław Buszkiewicz
oficer – kpt. Henryk Kazimierski
dowódca kolumny taborowej – ppor. Wiktor Przegaliński
szef służby kolejnictwa – ppłk dypl. Henryk Edward Lergetporer
zastępca szefa – kpt. Piotr Załęski
komendanci za- i wyładunkowi:
kpt. dypl. Edmund Wiktor Ginalski
por. Zdzisław Rassowski
ppor. Kazimierz Tomasik
ppor. Stanisław Żurawiński
ppor. Marian Falęcki
ppor. Władysław Mazierski
ppor. Wiktor Maszner
delegat Naczelnego Kwatermistrza – mjr dypl. Zdzisław Henryk Szymański
kurier – ppor. Wacław Wysiadecki
komendant kwatery głównej – mjr. Augustyn Stasiak
kierownik kancelarii – kpt. Stanisław Bartłomiej Łoza
Adiutantura
oficer kurier – kpt. Leśniewski
oficer kurier – por. Marian Jaworski
oficer kurier – ppor. Stefan Długołęcki
płatnik kwatery głównej – por. Andrzej Bukowski
Kwatera Główna Armii
dowódca 72 kompanii asystencyjnej – ppor. Władysław Łazuta
dowódca 209 kompanii asystencyjnej – ppor. Roman Dudziak
dowódca kompanii sztabowej – por. Zygmunt Rzędowski
dowódca kompanii sztabowej – kpt. Stefan Steś
kompania stacyjna nr 12 – por. Józef Żabówka
dowódca plutonu – por. Bolesław Antoni Ścieciński
Wielkie jednostki
Piechota
Artyleria
Saperzy
batalion saperów typ IIb nr 47 dla armii – kpt. Teofil Jaroszewski
pluton mostowy 4-tonowy nr 47
kompania saperów KOP „Stolin”
szefostwo fortyfikacji typ II „Poznań”
dowództwo grupy fortyfikacyjnej nr 1
dowództwo grupy fortyfikacyjnej nr 31
dowództwo grupy fortyfikacyjnej nr 71
dowództwo grupy fortyfikacyjnej nr 92 – ppłk st. sp. inż. Mieczysław Wężyk
rezerwowa kompania saperów nr 163
rezerwowa kompania saperów nr 164
rezerwowa kompania saperów nr 165
rezerwowa kompania saperów nr 166
rezerwowa kompania saperów nr 167
rezerwowa kompania saperów nr 168
rezerwowa kompania saperów nr 171
rezerwowa kompania saperów nr 172
rezerwowa kompania saperów nr 173
rezerwowa kompania saperów nr 174 – kpt. rez. Michał Lorkiewicz
rezerwowa kompania saperów nr 175
pluton parkowy saperów nr 71
pluton parkowy saperów nr 72
lekka kolumna pontonowa typ I nr 171
lekka kolumna pontonowa typ II nr 172
samodzielny pluton elektrotechniczny nr 21 (mob. batalion elektrotechniczny )
samodzielny pluton elektrotechniczny nr 22
stacja elektrowagonowa nr 2 (mob. 2 batalion mostów kolejowych)
Bronie pancerne
Lotnictwo i OPL
Łączność
kompania telefoniczno-kablowa nr 22 – por. Józef Gil
dowódca plutonu – ppor. Władysław Rust
kompania telefoniczno-budowlana nr 14 – por. Henryk Knie
pluton telefoniczno-kablowy nr 16 – por. Wiesław Anc
Łącznie armia liczyła:
PSZ w drugiej wojnie światowej , Londyn 1951
Piotr Bauer, Bogusław Polak : Armia „Poznań” w wojnie obronnej 1939 . Poznań: Wydawnictwo Poznańskie , 1983. ISBN 83-210-0385-0 .
Jerzy Kirchmayer : Kampania wrześniowa . Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” , 1946.
Eugeniusz Kozłowski (red.) : Wojna obronna Polski 1939 . Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979. ISBN 83-11-06314-1 .
Andrzej Przedpełski: Lotnictwo Wojska Polskiego: zarys historii 1918–1996 . Warszawa: Bellona, 1997. ISBN 83-11-08650-8 . Brak numerów stron w książce
Marian Porwit : Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku. Plany i bitwy graniczne . T. 1. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” , 1983.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939 . Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1 .
Kazimierz Sobczak (red.) : Encyklopedia II wojny światowej . Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Wacław Stachiewicz : Wierności dochować żołnierskiej: przygotowania wojenne w Polsce 1935-1939 oraz kampania 1939 w relacjach i rozważaniach szefa Sztabu Głównego i szefa Sztabu Naczelnego Wodza . Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm” , 1998. ISBN 83-86678-71-2 .
Wojciech W. Wilkoński Wojciech W. , Działania artylerii armii „Poznań” w 1939 , „Wojskowy Przegląd Historyczny ”, 4 (106), Warszawa 1983.
Apoloniusz Zawilski : Bitwy polskiego września . Kraków: Znak Horyzont, 2019. ISBN 978-83-240-5692-7 .
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych . [dostęp 2016-02-15].