Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
7 Pułk Strzelców Konnych Wielkopolskich (7 psk) – oddział kawalerii Wojska Polskiego II RP.
 Odznaka 7 psk | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1919 |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Święto | |
| Kontynuacja | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
ppłk dypl. Adam Nałęcz Nieniewski |
| Ostatni | |
| Działania zbrojne | |
| kampania wrześniowa bitwa nad Bzurą (9–18 IX 1939) bój pod Głownem (9–12 IX 1939) bój pod Brochowem (14–15 IX 1939) Bój pod Górkami (17 IX 1939) bój pod Sierakowem i Laskami (19 IX 1939) | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
| Odznaczenia | |
Pułk stanowił bezpośrednią kontynuację wojennego 5 psk, przemianowanego 28 października 1920 na 7 psk.
Garnizon przed 1939 – Poznań i Biedrusko.
Święto pułkowe – 29 lipca, rocznica wymarszu na front I dywizjonu w 1920.
W kwietniu 1920 w Grudziądzu powstał szwadron zapasowy, wchodzący w skład 5 pułku strzelców konnych. Jego dowódcą został mjr Rudolf Lang, a w lipcu ppłk dypl. Adam Nałęcz Nieniewski, który otrzymał rozkaz sformowania pułku. W 1920 dowódcą pułku został Wawrzyniec Wnuczek-Łobaczewski[2]. 29 października 1920 5 pułk strzelców konnych został przemianowany na 7 pułk strzelców konnych, a 30 maja 1921 na 7 pułk strzelców konnych wielkopolskich.
W 1923 pułk spełniał rolę jazdy dywizyjnej, a jego dowódca podlegał bezpośrednio dowódcy Okręgu Korpusu Nr VII. W zakresie szkolenia pułk w tym czasie podlegał dowódcy VII Brygady Kawalerii[3]. W jego skład wchodziły trzy szwadrony strzelców konnych, oddział szkolny karabinów maszynowych, pułkowa szkoła podoficerska i kadra szwadronu zapasowego[4].
28 lutego 1924, w Poznaniu, w lokalu przy ulicy Przecznica 5, w czasie spotkania towarzyskiego, w którym uczestniczyło siedmiu oficerów pułku, por. Franciszek II Książek (ur. 12 listopada 1902) zastrzelił z rewolweru por. Kazimierza Zygmunta Płodowskiego, a następnie dokonał zamachu samobójczego[5][6][7].
| Pułk w planie mobilizacyjnym „S”[8] | ||
|---|---|---|
| Nazwa pododdziału | Termin | Miejsce mobilizacji |
| dowódca pułku z drużyną | alarm | Poznań |
| pluton łączności | ||
| 1 szwadron[b] | ||
| 2÷4 szwadrony | ||
| szwadron karabinów maszynowych | ||
| komisja remontowa[c] | ||
| szwadron kawalerii nr 47 | 8[d] | |
| pluton ckm nr 47 | ||
| kolumna taborowa nr 763 | 7 | |
| kolumna taborowa nr 768[e] | ||
| kolumna taborowa nr 764[e] | 9 | |
| kolumna taborowa nr 769 | ||
| Kwatera Główna nr 101[e] | 5 | |
| poczta polowa nr 42[e] | ||
| sąd polowy nr 101[e] | ||
| uzupełnienie do czasu „W”[f] | 6 | |
| szwadron marszowy 1/7 psk | 18 | |
| pluton marszowy nr 1/47 | 30 | |
| szwadron zapasowy | do 15 | |
| Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[9][g][h] | |
|---|---|
| dowódca pułku | płk Włodzimierz Kownacki |
| I zastępca dowódcy | mjr Witold II Jabłoński |
| adiutant | rtm. Zbigniew Szacherski * |
| lekarz medycyny | por. lek. Aleksander Jan Breżezowski |
| lekarz weterynarii | kpt. Leon Demciuch |
| komendant rejonu PW Konnego | mjr adm. (kaw.) Paweł Budzik (*) |
| II zastępca dowódcy (kwatermistrz) | mjr Wilhelm Kalwas |
| oficer mobilizacyjny | rtm. Kazimierz Reszke |
| zastępca oficera mobilizacyjnego | por. Tadeusz Wojtyna |
| oficer administracyjno-materiałowy | por. Stefan Orłowski |
| dowódca szwadronu gospodarczego | rtm. Zbigniew Szacherski (*) |
| zastępca dowódcy szwadronu gospodarczego | rtm. kontr. Witaliusz Ugrechelidze |
| oficer gospodarczy | kpt. int. Kazimierz Bartecki |
| oficer żywnościowy | chor. Bolesław Jazgar |
| dowódca plutonu łączności | por. Kazimierz Ciszewski |
| dowódca plutonu kolarzy | por. Feliks Szefler |
| dowódca plutonu ppanc. | ppor. Jerzy Grądzki |
| dowódca 1 szwadronu | rtm. Ksawery Wejtko |
| dowódca plutonu | ppor. Stanisław Andrzejkowicz |
| dowódca plutonu | ppor. Kazimierz Nadobnik |
| dowódca 2 szwadronu | rtm. Stanisław Rupert Jankowski |
| dowódca plutonu | por. Edward Sobeski |
| dowódca plutonu | por. Roman Wołkowicz |
| dowódca 3 szwadronu | rtm. Kazimierz Bogusławski |
| dowódca plutonu | por. Mieczysław Stanisław Moszczeński |
| dowódca 4 szwadronu | rtm. Zdzisław Szczęsny Kawecki |
| dowódca plutonu | por. Gebhardt Bülow |
| dowódca plutonu | por. Stanisław Lickendorf |
| dowódca plutonu | ppor. Franciszek Józef Wiktor Winiarz |
| dowódca szwadronu km | p.o. por. Zbigniew Kazimierz Krajewski |
| dowódca plutonu | por. Edward Wiktor Groniowski |
| dowódca plutonu | ppor. Zygmunt Jan Faleński |
| dowódca szwadronu zapasowego | mjr adm. (kaw.) Paweł Budzik (*) |
| zastępca dowódcy | rtm. Feliks Pruszyński |
| odkomenderowany | rtm. Wacław II Jankowski |
| na kursie | ppor. Czesław Sibilski |
24 sierpnia o godz. 5.00 w ramach mobilizacji alarmowej, w grupie żółtej w garnizonie Biedrusko w czasie A+24 do A+36 rozpoczęto mobilizację do etatów wojennych 7 pułku strzelców konnych. Dodatkowo zmobilizowano w terminie od A+36 do A+50:
Zmobilizowano również w ramach I rzutu mobilizacji powszechnej na bazie kadry 7 psk Ośrodek Zapasowy Kawalerii „Kraśnik” Wielkopolskiej Brygady Kawalerii z siedzibą w koszarach 24 pułku ułanów w Kraśniku. Ze względu na to, że 7 psk posiadał powiększony stan osobowy pułku w wysokości 80% stanu wojennego, mobilizacja przebiegła sprawnie i bez zakłóceń[13]. Prowadzono zgrywanie stanu osobowego i zaprzęgów, z udziałem przydzielonej 3 baterii 7 dywizjonu artylerii konnej. 27 sierpnia przeglądu pułku dokonali dowódca Wielkopolskiej Brygady Kawalerii gen. bryg. Roman Abraham i dowódca 14 Dywizji Piechoty gen. bryg. Franciszek Wład. 27 sierpnia po załadowaniu do transportów kolejowych do Kraśnika odjechał Oddział Zbierania Nadwyżek 7 psk, wraz z kadrą Ośrodka Zapasowego[14]. 28 sierpnia 7 pułk wymaszerował z koszar w Biedrusku do okolic Rogoźna i Obornik. Pułk zajął stanowiska czat: w rejonie Parkowa 1 szwadron z plutonem ckm, Rożnowa 3 szwadron z plutonem ckm, szwadron kolarzy w rejonie Oborniki, Studzianica, Słomowa, natomiast 2 i 4 szwadron z plutonem ckm jako odwód w rejonie Słomowa. Dowództwo pułku z plutonami łączności i ppanc. w Murowanej Goślinie. Wsparcie zapewniała bateria 3/7 dak na stanowiskach ogniowych w pobliżu Uchorowa. Dowódcy 7 psk płk. Stanisławowi Królickiemu podporządkowano również batalion ON „Oborniki”, który obsadził przygotowany punkt oporu w Murowanej Goślinie i na skraju Puszczy Zielonki. Prowadzono rozpoznanie rejonu w kierunku granicy i patrolowano teren[14].
1 września 1939 7 psk wraz z batalionem ON „Oborniki” i baterią 3/7 dak stanowił Oddział Wydzielony podporządkowany dowódcy 14 DP. Po otrzymaniu wiadomości o wybuchu wojny i walkach w przygranicznym Czarnkowie, płk Stanisław Królicki na czele III plutonu kolarzy z ckm ok. godz. 11:00 wsparł pododdział Straży Granicznej i ochotników z Przysposobienia Wojskowego w walce o miasto. Wyrzucając z Czarnkowa pododdziały niemieckiego 12 pułku straży granicznej, odbił też most na Noteci. Patrole konne i kolarzy 7 pułku wyłapywały niemieckich dywersantów. 2 i 3 września prowadzono głównie działania przeciw dywersyjne. 3 września o świcie wysunięty do Czarnkowa pluton kolarzy stoczył walkę z niemieckim oddziałem piechoty, który przeprawił się przez Noteć na południe od miasta i zaatakował jego obsadę. III pluton kolarzy zagrożony okrążeniem wycofał się do Przybychowa na rozkaz dowódcy 7 psk. Wysłano dwa podjazdy, każdy w sile plutonu z ckm z 1 i 3 szwadronu, celem rozpoznania sytuacji na przedpolu w związku z wyparciem z Czarnkowa polskiej obsady, w kierunku Czarnkowa celem nawiązania kontaktu z kolarzami i w kierunku Obrzycka.
4 września w godzinach nocnych pod osłoną batalionu ON „Oborniki” strzelcy konni odjechali po trasie Bolechowo, Owińska, Czerwonak, Swarzędz, docierając do Bolechowa w pobliżu Środy Wielkopolskiej[15]. W godzinach popołudniowych w trakcie odpoczynku pułk był nieskutecznie atakowany przez lotnictwo niemieckie. Wieczorem 5 września rozpoczął kolejny marsz nocny, docierając o świcie do rejonu Gorazdowa. Wieczorem 6 września odbył dalszy marsz w kierunku południowo-wschodnim, docierając za Konin, a po krótkim odpoczynku, przez Tuliszków, do lasów na zachód od Koła. Po kilkugodzinnym odpoczynku pułk podjął marsz, docierając do Koła. Dalej przez most na Warcie, poprzez Grabowo Łęczyckie, dotarł 8 września do Daszyny, miejsca ześrodkowania Wielkopolskiej BK, za którą podążał od 5 września. W dniu 8 września do pułku dołączył szwadron marszowy, który z rejonu Poznania został przewieziony transportem kolejowym w pierwszych dniach września do rejonu Żychlina. 9 września o godz. 5:00 7 psk podjął marsz z baterią 3/7 dak zajmując kolonię Kościuszki, na północ od Soboty; wszedł tym samym w szyki bojowe Wielkopolskiej BK. Brygada walczyła już o dostęp do rzeki Bzury. 7 psk znalazł się w II rzucie brygady. Z pułku wydzielono szwadron kolarzy, który wszedł w skład Oddziału Wydzielonego „Zduny”, obok szwadronu kolarzy 17 pułku ułanów i szwadronu samochodów pancernych (bez plutonu) z 71 dywizjonu pancernego. Oddziałem Wydzielonym dowodził rtm. dypl. Andrzej Chołoniewski. Miał on za zadanie opanować Zduny Kościelne, Strugienice; ubezpieczał brygadę od strony Łowicza. W odwodzie brygady był 7 psk z 3/7 dak i 3 szwadron 15 pułku ułanów[16].
Wieczorem 9 września wzmocniony 7 psk zajął las Stanisławów, wyszedł na południowy skraj lasu w rejonie wsi Władysławowo, zajmując podstawę do natarcia w kierunku Głowna. Tego dnia pułk opuścił mjr Wilhelm Kalwas, ze względu na chorobę. 10 września na przeprawie przez Bzurę w Sobocie pozostał wzmocniony 3 szwadron w jej osłonie. Pozostała część pułku zajęła obok lasu folwark Stanisławów. Wystawiono placówki i wysyłano w teren patrole, z których jeden wykrył niechronioną baterię niemieckiego 10 pułku artylerii. Nocą 10/11 września sformowano 40 osobową ochotniczą grupę wypadową, pod dowództwem por. Edwarda Groniowskiego; osłaniał ją 2 szwadron z plutonem ckm i 3/7 dak pod ogólnym dowództwem mjr. Pawła Budzika. Nocny wypad doprowadził do uszkodzenia trzech dział i zlikwidowania przy pomocy bagnetów i granatów wielu żołnierzy niemieckich. W nocy 10/11 września do pułku dołączył 3 szwadron. Zgodnie z rozkazem gen. Romana Abrahama 11 września o godz. 5:30 7 psk z 3/15 puł. i 3/7 dak wyruszył na podstawy wyjściowe do natarcia na Głowno. Szwadron marszowy opanował południowy skraj wsi Władysławowo, 1 szwadron z plutonem ckm i połową plutonu ppanc. maszerował przez kolonię Władysławowo w kierunku Woli Zbrożkowej, za nim 2 i 3 szwadrony. Równocześnie od strony Głowna, w kierunku Woli Zbrożkowej, maszerowały w ubezpieczeniu bojowym niemiecki szwadron kolarzy z 24 dywizjonu rozpoznawczego i kompania piechoty I batalionu 31 pp. W wyniku obopólnych działań doszło do boju spotkaniowego zgrupowania niemieckiego i 1 szwadronu 7 psk. Po spieszeniu się 1 szwadron nawiązał walkę ogniową; pod ostrzał niemiecki wjechała 3/7 dak ponosząc starty w zabitych i rannych. Utraciła też 40-50 koni i została wyłączona z walki. Mjr Paweł Budzik poprowadził do natarcia na jednostki niemieckie spieszone 2 i 3 szwadron. 4 szwadron opanował wzg. 118, następnie spieszony dotarł do polnej drogi, przy północnej części Woli Zbrożkowej. Wsparcia artyleryjskiego udzieliła bateria 1/7 dak. Szwadrony 7 psk wdarły się do północnej części Woli Zbrożkowej, ale niemiecki kontratak piechoty ze wsparciem artylerii wyparł 7 pułk ze wsi. Szwadrony wycofały się na podstawy wyjściowe, gdzie ostatecznie załamały niemiecki kontratak.
Straty strzelców konnych były znaczne; wśród poległych był por. Kazimierz Ciszewski, 2 oficerów, 1 podchorąży, kilkunastu strzelców i podoficerów. Rannych również było wielu strzelców konnych, wśród nich rtm. Kazimierz Bogusławski, ppor. Jerzy Grądzki i kilkunastu innych[17]. W południe na prawe skrzydło walczącego 7 psk został wprowadzony dywizjon 17 puł. pod dowództwem ppłk. Arnoldta-Russockiego, który opanował wieś Helenów i wsparł ogniem broni maszynowej walkę strzelców konnych. Wprowadzono do walki przez stronę niemiecką większość 31 pp i 24 dywizjonu rozpoznawczego z 24 DP. O godz. 15:00, pod dowództwem mjr. Pawła Budzika, 7 psk ze wsparciem baterii 1/7 dak wdarł się ponownie do Woli Zbrożkowej czterema szwadronami liniowymi, szwadronem ckm i plutonem ppanc. Po godzinnej walce, na skutek strat, na rozkaz płk. Królickiego, 7 pułk ponownie wycofał się na stanowiska wyjściowe. Na tych stanowiskach załamał niemieckie kontrnatarcie przy wsparciu 1 i 2 baterii 7 dak. Ubyli z szeregów kolejni żołnierze; wśród poległych był jeden oficer i kilkunastu podoficerów i strzelców. Ranni zostali rtm. Zdzisław Baranowski, por. Mieczysław Moszczeński, dwóch innych oficerów, dwóch podchorążych i kolejnych kilkunastu podoficerów i strzelców. Z uwagi na zapowiedź zluzowania 7 psk w Woli Zbrożkowej przez I batalion 57 pułku piechoty, 7 psk po raz trzeci przeprowadził wieczorne natarcie na wieś. Natarcie strzelców konnych wsparła bateria 3/7 dak. Natarcie odrzuciło oddziały niemieckie w kierunku Głowna. Zajęto północną część Woli Zbrożkowej przez 1 szwadron, a 3 i 4 szwadron wyszły na zachód od wsi, gdzie związały się bojem z niemieckim II batalionem 32 pp. Utrzymano opanowane pozycje. Bilans całodziennych walk pułku: pojmano 16 jeńców, zdobyto 22 karabiny maszynowe, 3 granatniki oraz amunicję. Na opanowanym terenie znaleziono ok. 80 zabitych żołnierzy niemieckich. Straty własne: 29 poległych, w tym 4 oficerów, 49 rannych, w tym 7 oficerów[18].
W nocy pułk został zluzowany przez batalion I/57 pp i odmaszerował do rejonu Psary-Polesie, gdzie odtwarzał zdolność bojową cały dzień 12 września. Szwadron kolarzy 7 psk 12 września prowadził działania rozpoznawcze w składzie OW „Zduny”, w pasie natarcia sąsiedniej 16 Dywizji Piechoty. W południe jeden z podjazdów kolarzy opanował wieś Bełchów, 10 km na północ od Skierniewic. Ścierając się z niemieckim 30 pp z 18 DP, opóźniał jego działania, aż do Bzury. W godzinach nocnych 12/13 września nad Bzurą szwadron kolarzy i wspierający go II pluton ckm poniosły straty: 4 zabitych i 3 rannych; wśród poległych był ppor. Zygmunt Faleński. Szwadron wycofał się pod ostrzałem artylerii przez płonący Łowicz[19]. Z uwagi na zmianę zadań Wielkopolskiej BK, nocą 12/13 września pułk przemieścił się trasą: Chruślin, Urzecze, Zduny Kościelne do wsi Niedźwiada, gdzie zajęto obronę. Ponadto 7 psk dozorował odcinek Bzury od Maurzyc do Niedźwiady. W I rzucie rozwinęły się 2, 3 i 4 szwadron, każdy z plutonem ckm; reszta pułku w odwodzie, dołączył szwadron kolarzy. W obronie 7 pułk pozostał cały dzień 13 września; na odprawie dowódców ustalono, że brygada opanuje przeprawy na Bzurze w rejonie Brochowa i Witkowic, czym ubezpieczy lewe skrzydło Armii „Pomorze”. Nocą 13/14 września jako czołowy podjął marsz 15 puł., za nim na czele sił głównych brygady maszerował 7 psk. Przemieszczano się trasą; Goleńsko, Chąśno, Błędów, Wicie do wsi Złota.
Po odpoczynku podjęto rano 14 września dalszy marsz. 15 puł. wkroczył w godzinach przedpołudniowych do Brochowa i opanował przeprawę. Jednocześnie został ostrzelany przez artylerię niemiecką. Część pułku opanowała przeprawę w Witkowicach. Natarcie na Brochów podjął niemiecki III batalion pułku SS-Leibstandarte „Adolf Hitler”, z czołgami I batalionu 36 pułku pancernego. 15 puł. został wyparty ze wsi. Zadanie odbicia Brochowa otrzymał 7 psk rozkazem gen. Abrahama, gdy dotarł do rejonu Białej Góry i Młodzieszyna. Po osiągnięciu wsi Mistrzewice na zachodnim brzegu Bzury, czołowe szwadrony 1 i 2 spieszyły się i pod bezpośrednim dowództwem mjr. Pawła Budzika uderzyły na niemieckie patrole i placówki znajdujące się na zachodnim brzegu, w rejonie folwarku Mistrzewice i cmentarza wojennego z I wojny światowej. W trakcie walki śmiertelnie ranny został mjr Paweł Budzik. 7 pułk rozwinął i spieszył się z 1, 2, 4 i 3 szwadronami w I rzucie i szwadronem ckm na stanowiskach ogniowych, udzielając wsparcia natarciu z miejsca. Dodatkowo ostrzelała pozycje niemieckie w Brochowie bateria 3/7 dak. Przy wsparciu ckm, armat ppanc. i artylerii, szwadrony sforsowały Bzurę wpław. Natarcie szwadronów na wschodnim brzegu prowadzono przez odkryty teren. W wyniku silnego ostrzału szczególnie na 1 i 2 szwadron, ruch ich odbywał się powoli. Jako pierwsze do wsi wdarły się 4 i 3 szwadron, a do folwarku i dworu w niedługim czasie 1 i 2 szwadron. Rejon mostu opanował wprowadzony do walki szwadron kolarzy. Po moście do wsi wprowadzono szwadron ckm i pluton ppanc. W rejonie kościoła stanowiska zajął szwadron kolarzy, z obserwatorem 3 baterii na wieży. Stanowisko dowódcy z pocztem znalazło się w środku wsi; szwadron marszowy dozorował przeprawę przez Bzurę.
Piechota niemiecka wyparta ze wsi przegrupowała się. III batalion pułku SS, wraz z elementami 4 DPanc., podjął atak na Brochów z dwóch kierunków. Celem udzielenia pomocy 7 psk, na jego lewym skrzydle w kierunku Konar uderzył przez Bzurę dywizjon 17 puł. pod dowództwem rtm. Czesława Juścińskiego, ze wsparciem baterii 2/7 dak. Natarcie dywizjonu 17 pułku ułanów zostało zatrzymane, ale wspomogło obronę strzelców konnych. 7 psk w Brochowie utrzymał swoje pozycje, pomimo ponawianych kontrataków niemieckich. Pluton ppanc. unieszkodliwił kilka czołgów niemieckich, jednak poległ jego drugi dowódca ppor. Ignacy Bukowiecki. Na noc w Brochowie pozostawiono szwadron kolarzy, w momencie wycofania sił głównych pułku z Brochowa, na zachodni brzeg Bzury na odpoczynek. O godz. 21:00, przy silnym wsparciu artylerii, piechota niemiecka wykonała atak, wdzierając się do wsi. Osobiście poprowadzony przez płk. Królickiego kontratak, siłami 4 szwadronu i szwadronu marszowego, wyrzucił niemiecką piechotę ze wsi. Walkę w Brochowie w trakcie obrony 7 psk wspierały 1 i 3 bateria 7 dak, a później cały dywizjon. W trakcie walk obronnych w Brochowie 7 psk wspierała nieustalona kompania z nieustalonego batalionu Obrony Narodowej, która mu się samorzutnie podporządkowała[20]. Od świtu 15 września ruiny Brochowa obsadziły 2 szwadron i szwadron kolarzy, z plutonami ckm i ppanc. Przez cały dzień trwała w Brochowie walka ogniowa i lokalne ataki patroli. W trakcie walk 14 i 15 września poległo 34 żołnierzy, w tym 3 oficerów; 61 zostało rannych, w tym 21 ciężko. Wzięto do niewoli 5 jeńców, stwierdzono 83 poległych żołnierzy niemieckich, zdobyto 4 granatniki i 6 ckm[21].
16 września w godzinach porannych 7 psk w Brochowie został zluzowany przez batalion II/62 pułku piechoty. Po godz. 8:00 7 psk podjął marsz, z 1 szwadronem w straży przedniej; jako ostatnie maszerowały zluzowane w Brochowie 2 szwadron i szwadron kolarzy. Przemieszczano się po trasie Tułowice, Myszory, Famułki Królewskie, Krzywa Góra, Stara Dąbrowa. Podczas krótkiego odpoczynku w Krzywej Górze, płk Królicki wsparł ok. godz. 16:00 dywizjonem 7 psk 17 puł. walczący w rejonie gajówki Dębowskie. Dywizjon strzelców konnych, pod dowództwem por. Edwarda Groniowskiego, w składzie 3 i 4 szwadron z plutonem ckm, po przejechaniu w szybkim tempie odcinka 2 km, spieszył się i uderzył na skrzydło broniącego lasu i rejonu gajówki niemieckiego III batalionu 12 pp ze składu 31 DP. Wspólne natarcie 17 puł. i dywizjonu 7 psk pozwoliło wyprzeć niemiecki batalion, zadając mu jednocześnie straty osobowe i w sprzęcie. Dywizjon por. Groniowskiego, wzmocniony szwadronem kolarzy, podjął marsz ubezpieczony drogą Dębowskie-Zamość do linii rowu melioracyjnego. W godzinach nocnych 16 września, podczas próby forsowania rowu melioracyjnego, dywizjon został ostrzelany silnym ogniem broni maszynowej, w wyniku czego polegli por. Edward Groniowski i plut. pchor. rez. Stanisław Taylor. Dalszy atak dywizjonu doprowadził do zajęcia niemieckich pozycji obronnych. Straty własne to 14 poległych i 19 rannych. Zdobyto 1 ckm.
Nocą 16/17 września na rozkaz gen. Abrahama został wysłany wzmocniony 1 szwadron do jego dyspozycji. 17 września o godz. 6:00, po osiągnięciu rejonu przysiółka Górki, uderzył na przysiółek i go opanował; ze wsparciem baterii 2/7 dak odparł niemiecki kontratak. Na rozkaz gen. Abrahama, 7 psk o godz. 8:00 wykonał natarcie na wzg. 82 i las na zachód od wsi Zamość dywizjonem pod dowództwem rtm. Zbigniewa Szacherskiego w I rzucie w składzie 2 szwadron i szwadron marszowy z plutonem ckm. Pozostała część pułku przemieszczała się pod dowództwem rtm. Wacława Jankowskiego jako II rzut natarcia. Dowódca pułku z pocztem znajdował się za dywizjonem rtm. Szacherskiego. Wsparcia udzieliły 1/7 dak i 2/7 dak. Natarcie dywizjonu osiągnęło zakładane cele; zdobyto wszystkie punkty terenowe i wyparto niemiecką piechotę. Szczególne znaczenie miało użycie zdobycznych granatników niemieckich w walce leśnej. Zdobyto dalsze 5 granatników, 4 ckm, dwa samochody ciężarowe z amunicją, wzięto 6 jeńców. Opanowano most na kanale Łasica, o który walkę stoczyła drużyna pioniersko-przeciwgazowa 7 psk. Na rozkaz gen. Abrahama przeprowadzono dalsze natarcie na wieś Zamość. Ze wzgórza 82 niemiecką obronę związał ogniem szwadron marszowy, większość szwadronu ckm i pluton ppanc. Natomiast od zachodu obeszły wieś 2, 3 i 4 szwadron, pod dowództwem rtm. Zbigniewa Szacherskiego, które w natarciu zdobyły gajówkę i kilka zabudowań na północno-zachodnim skraju wsi. Wsparcie artyleryjskie 1/7 dak było jednak zbyt słabe. Niemiecki kontratak piechoty, wsparty ogniem artylerii, wyparł dywizjon rtm. Szacherskiego ze wsi i gajówki, aż za kanał Łasica. Z uwagi na wyczerpanie walką, 7 psk przeszedł do obrony. W trakcie silnego ostrzału pozycji pułku z niemieckich moździerzy został śmiertelnie ranny płk Stanisław Królicki oraz lżej por. Tadeusz Wojtyna. W trakcie walk poległo i zostało ciężko rannych 25 żołnierzy, w tym 2 oficerów, a lżejsze rany odniosło 22 żołnierzy. Szwadron marszowy 17 września rozwiązano, uzupełniając 72 żołnierzami szwadrony liniowe i ckm[22].
Dowództwo nad 7 psk przejął rtm. Zbigniew Szacherski. Nocą 17/18 września podjęto marsz drogami Puszczy Kampinoskiej za czołowym 14 pułkiem ułanów. Ułani jazłowieccy zmylili drogę i na czoło maszerującej kolumny wysunięto 7 psk, który o świcie 18 września osiągnął rejon Wędziszewa. Zajął stanowiska w północnym paśmie Puszczy Kampinoskiej, porządkując własne pododdziały i odtwarzając gotowość bojową. Strzelcy konni wraz pozostałymi pułkami ułańskimi dotarli do rejonu Janówek-Adamówek, miejsca koncentracji kawalerii pod dowództwem gen. Abrahama. Po drodze pułk znalazł się pod ostrzałem niemieckiej artylerii kierowanej z samolotu obserwacyjnego. Po odprawie podjęto dalszy marsz Grupy Operacyjnej Kawalerii gen. Romana Abrahama w kierunku Warszawy. Strzelcy konni stanowili straż tylną grupy.
Po rozpoczęciu walk o Sieraków w nocy 18/19 września i o Laski 19 września, 7 psk stanowił odwód. Rano 19 września wziął udział w odparciu niemieckiego kontrataku pancernego w rejonie Sierakowa, poprzez wystawienie jako oddziału ppanc. szwadronu ckm z plutonem ppanc., wraz ze strzelcami kb spec. wz.35. W odpieraniu niemieckiego kontrataku wzięły udział również 1 i 2 szwadron. W trakcie tych walk poległ jeden podoficer, rannych zostało 5 oficerów i podoficerów. Po godz. 10:15 odwodowy 7 psk zajął stanowiska na północ od Sierakowa w rejonie wzg. 88. Około godz. 13:15 7 psk został wprowadzony do natarcia na Laski wzdłuż drogi Sieraków-Laski: 1 i 2 szwadron jako I rzut natarcia, za nimi 3 i 4 szwadron; bateria 3/7 dak jako artyleria towarzysząca w osłonie szwadronu kolarzy pomiędzy obu rzutami pułku. Natarcie czołowych szwadronów dostało się w ostrzał niemieckiej broni maszynowej z Lasek i artylerii. Poległ rtm. Stanisław Jankowski i inni żołnierze 2 szwadronu; natarcie 1 szwadronu również zostało zatrzymane ze stratami. Czołowe szwadrony i 3 bateria były ostrzeliwane przez niemieckie wozy pancerne z duktów leśnych i drogi do Lasek; zwalczanie ich było utrudnione, walki objęły cały pułk w terenie leśnym. Koniowodów bronił pluton łączności. Pomiędzy godz. 15-16 pułk przeszedł do obrony. Przed zmrokiem, na rozkaz gen. Abrahama, 7 psk rozpoczął wycofywanie się, w trakcie którego znajdujący się przy 2 szwadronie rtm. Zbigniew Szacherski został ciężko ranny. 7 psk zebrał się na skraju lasu obok Sierakowa. Tam dowodzenie pułkiem przejął rtm. Konstanty Kozłowski. W trakcie walk o Laski poległo 27 żołnierzy, w tym 2 oficerów; rannych zostało 70 żołnierzy, w tym 7 oficerów. Łącznie 19 września pod Sierakowem i Laskami pułk utracił 42 zabitych i 117 rannych.
Popołudniem do Warszawy przedarły się 14 puł. i 15 puł., nocą 19/20 września pozostałe pułki grupy kawalerii; 7 psk stanowił straż tylną. Przeszedł w szyku pieszym pomiędzy Wólką Węglową a Dąbrową przez linie niemieckie, docierając do stanowisk obrońców Warszawy w rejonie wzg. 109, pomiędzy Młocinami i Pociechą[23]. 7 psk zbierał swoich żołnierzy przez cały dzień 20 września i do południa 21 września, kwaterując na terenie Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego na Bielanach. Po odpoczynku przesunięto pułk do koszar 1 pułku szwoleżerów i 1 dywizjonu artylerii konnej. 23 września 7 psk podzielono. I dywizjon rtm. Konstantego Kozłowskiego, wraz z dwoma szwadronami liniowymi, plutonami ckm, ppanc. i łączności, został oddziałem dyspozycyjnym dowódcy Zbiorowej Brygady Kawalerii. II dywizjon rtm. Wacława Jankowskiego, z dwoma szwadronami liniowymi i plutonem ckm, wszedł w skład 17 puł. Do dywizjonu pieszego Zbiorowej BK, pod dowództwem ppłk dypl. Witolda Święcickiego, przydzielono szwadron kolarzy. Strzelcy konni pełnili służbę porządkowo-asystencyjną. Przed kapitulacją odtworzono 7 psk pod dowództwem mjr dypl. Witolda Jabłońskiego. Po kapitulacji Warszawy, przed pójściem do niewoli, część broni ukryto, a część zniszczono. Do niewoli poszło 531 żołnierzy pułku z 219 końmi. Pułk złożył broń 29 września 1939 w Łazienkach[24].
Za kampanię wrześniową 1939 7 Pułk Strzelców Konnych Wielkopolskich został odznaczony orderem Virtuti Militari[25].
Obsada personalna 7 psk w dniu 1 września 1939[26][27]
Dowództwo
Na początku lat 30. XX w pułk nawiązał łączność z amerykańską Polonią zamieszkującą Passaic w stanie New Jersey. Skutkowało to ufundowaniem nowego sztandaru. Delegacja Polaków z Passaic z ks. kanonikiem dr. Stanisławem Kruczkiem, 2 sierpnia 1936, w obecności marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza przekazała nowy, przepisowy sztandar pułkowi. Na jednej z tarcz herbowych umieszczony został Herb miasta Passaic[29].
W kampanii wrześniowej początkowo sztandar towarzyszył żołnierzom czasie walk i znajdował się pod opieką ppor. rez. Mizery, st. wachm. Leopolda Badury i plut. Stanisława Szczepaniaka. 19 września dowódca pułku nakazał przewieźć sztandar do Warszawy. Misję te wykonał pomyślnie por. Moszczeński, który to przekazał sztandar na przechowanie do Komendy Miasta[30].
Po kapitulacji stolicy pchor. Andrzej Konopka i pchor. Jerzy Powidzki mieli zawieść sztandar do Wilna. Na skutek trudności w poruszaniu się między oddziałami Armii Czarwonej, sztandar trafił do Ostroga. Stąd oficer 15 pułku ułanów przewiózł go w inne miejsce i ukrył w okolicach stacji kolejowej Niemowicze pod Sarnami.
Sztandar w nieznanych okolicznościach trafił po wojnie do zbiorów Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Z karty inwentarzowej wynika, że 7 października 1949 przekazała go Naczelna Dyrekcja Muzeów i Ochrony Zabytków[31].
6 października 1930 minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził regulamin odznaki pamiątkowej 7 psk, dostosowany do przepisów o odznakach pamiątkowych formacji[32].
Odznaka o wymiarach 42x42 mm ma kształt krzyża o szeroko wciętych końcach ramion pokrytych białą emalią ze srebrnymi krawędziami. Środek krzyża wypełnia okrągła tarcza pokryta oliwkową emalią ze stylizowanym numerem i inicjałami „7 SK”, w otoku emaliowanym na żółto dewiza „HONOR I OJCZYZNA” oraz rok powstania pułku „1920”. Między ramionami krzyża stylizowane Srebrne orły piastowskie. Jednoczęściowa – oficerska wykonana w srebrze i emaliowana. Projekt: Grzegorz Romaszkan. Wykonawcą odznaki był Wiktor Gontarczyk z Warszawy[33].
| Proporczyk | Opis[34][35] |
|---|---|
 |
proporczyk szmaragdowo-biały z wąskim żółtym paskiem pośrodku |
 |
proporczyk dowództwa w 1939 |
 |
proporczyk 1 szwadronu w 1939 |
 |
proporczyk 2 szwadronu w 1939 |
 |
proporczyk 3 szwadronu w 1939 |
 |
proporczyk 4 szwadronu w 1939 |
 |
proporczyk 5 szwadronu ckm w 1939 |
 |
proporczyk plutonu łączności w 1939 |
| Inne | Opis |
 |
czapka rogatywka – otok biały[36] |
 |
szasery ciemnogranatowe, lampasy białe, wypustka biała[37] |
|
Strzelcy, co nad Wartą stoją,
|
Słynie z czynów wiekopomnych,
|
Towarzystwo chłopców wonnych,
|
| Po każdej zwrotce: Lance do boju, szable w dłoń, bolszewika goń, goń, goń! | ||
| Stopień, imię i nazwisko | Okres pełnienia służby | Kolejne stanowisko |
|---|---|---|
| Dowódcy pułku | ||
| ppłk dypl. Adam Nieniewski | 1919 | |
| płk Wawrzyniec Wnuczek-Łobaczewski | 1920 – X 1924 | kierownik Zapasu Młodych Koni nr 3[38] |
| mjr kaw. Władysław Sozański | p.o. 1924–1925 | |
| ppłk kaw. Roman Małachowski | 4 II 1925 – 28 I 1928 | rejonowy inspektor koni w Dubnie |
| płk kaw. Włodzimierz Kownacki | 28 I 1928 – VII 1939 | |
| płk kaw. Stanisław Królicki | VII – 17 IX 1939 | |
| rtm. Zbigniew Szacherski | 17 – 19 IX 1939 | |
| Zastępcy dowódcy pułku | ||
| mjr kaw. Władysław Sozański | 1923[39] – 1924[40] | |
| ppłk kaw. Eugeniusz Jasiewicz | VII 1926 – 12 III 1929 | rejonowy inspektor koni w Mołodecznie |
| mjr kaw. Karol Wilhelm May | VII 1929[41][42] – III 1930 | |
| mjr dypl. kaw. Rafał Protassowicki | 31 III 1930[43] – 1 III 1931 | 10 psk[44] |
| ppłk kaw. Józef Grad-Soniński | 1 III 1931[44] – IV 1933 | zastępca dowódcy 10 puł[45] |
| mjr dypl. kaw. Klemens Rudnicki | 10 IV 1933[45] – 1934 | wykładowca WSWoj. |
| mjr dypl. Witold Jabłoński | do 24 VIII 1939 | |
| Odznaczeni Złotym Krzyżem Orderu Virtuti Militari[46] | ||
| mjr Paweł Budzik | płk Stanisław Królicki | |
| Odznaczeni Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari[46] | ||
| rtm. Jankowski Wacław | rtm. Kozłowski Konstanty | rtm. Szacherski Zbigniew |
| por. Ciszewski Kazimierz | por. Groniowski Edward | por. Kaczmarek Bernard |
| por. Radoński Jerzy | por. Wojtyna Tadeusz | por. rez. Konrad Wünsche |
| ppor. Bukowiecki Ignacy | ppor. Cygler Leszek | ppor. Faleński Zygmunt |
| ppor. Górski Karol | ppor. Grądzki Jerzy | ppor. Iwanicki Jerzy |
| ppor. Kajda Walerian | ppor. Lutostański Jerzy | ppor. Matuszewski Olgierd |
| ppor. Mazurkiewicz Michał | ppor. Nadobnik Kazimierz | ppor. Pacyński Jacek |
| ppor. Suchorzewski Edmund | ppor. Winiarz Franciszek | ks. Kosicki Michał |
| pchor. Dębicki Jacek | pchor. Lutostański Jan | pchor. Niedbał Stanisław |
| pchor. Powidzki Jerzy | pchor. Taylor Stanisław | pchor. Zakrzewski Jerzy |
| chor. Jazgar Bolesław | st. wachm. Pławski Ksawery | st. wachm. Wawrzyniak Andrzej |
| wachm. Dittmer Józef | plut. Mikołajczak Franciszek | plut. Szczepaniak Stanisław |
| kpr. Budych Adam | kpr. Owczarek Jan | kpr. Smółka Bolesław |
| kpr. Stegman Stefan | kpr. Warawa Piotr | st. strz. Chojnacki Stanisław |
| st. strz. Czyż Marian | st. strz. Gąska Władysław | st. strz. Leśniewski Jan |
| st. strz. Pytliński Kazimierz | st. strz. Rajman Teofil | st. strz. Wełka Kazimierz |
| st. strz. Zet Jan | ||
Biogramy zamordowanych oficerów znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[47]
| Nazwisko i imię | stopień | zawód | miejsce pracy przed mobilizacją | zamordowany |
|---|---|---|---|---|
| Górski Wincenty | porucznik rezerwy | inżynier rolnik, | administrator majątku Oszczeklin | Katyń |
| Kiser Jan | podporucznik rezerwy | prawnik | bank w Poznaniu | Katyń |
| Orłowski Stefan[48] | porucznik | żołnierz zawodowy | Katyń | |
| Skórecki Jan | podporucznik rezerwy | technik rolnik | dzierżawca majątku Maszew | Katyń |
| Słubicki Stefan | podporucznik rezerwy | absolwent UAM | Katyń | |
| Ciążyński Teodor | porucznik posp. rusz. | ziemianin | Charków | |
| Ciernicki Roman | porucznik rezerwy | prawnik | Sąd Grodzki w Chełmie | Charków |
| Jagielski Henryk[49] | porucznik rezerwy | ekonomista, doktor | Charków | |
| Sutarski Bogumił | podporucznik rezerwy | urzędnik | Charków |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.