6 Lwowska Dywizja Piechoty

6 Lwowska Dywizja Piechoty (6 DP) – wielka jednostka piechoty Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR i Armii Polskiej na Wschodzie w latach 1941-1943.

Ten artykuł dotyczy 6 Dywizji Piechoty „Lwów”. Zobacz też: 6 Dywizja Piechoty - inne dywizje piechoty o numerze 6.

6 Dywizja Piechoty

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1941
Rozformowanie	1943
Nazwa wyróżniająca	Lwowska
Tradycje
Kontynuacja	6 Samodzielna Brygada Strzelców 6 Lwowska Brygada Piechoty 5 Kresowa Dywizja Zmechanizowana
Dowódcy
Pierwszy	gen. bryg. Michał Tokarzewski-Karaszewicz
Organizacja
Dyslokacja	Tockoje[1]
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	Polskie Siły Zbrojne w ZSRR
Skład	16 Pułk Piechoty 17 Pułk Piechoty 18 Pułk Piechoty 6 Pułk Artylerii Lekkiej

Na mocy układu Sikorski-Majski w 1941 rozpoczęto w Tockoje formowanie 6 Dywizji Piechoty^[2]. 1 września z Moskwy przybyła grupa oficerów, mająca a zadanie przejęcie obozu od władz radzieckich, urządzenie go i przyjmowanie nadchodzących transportów żołnierzy. Do 9 września nadeszły transporty żołnierzy z obozów w Starobielsku, Iwanowie i Griazowcu. Po dokonaniu selekcji, część odeszła do OZA, reszta została wcielona do dywizji.

Formowanie

Żołnierze 6 DP

Ćwiczenia w okolicach Tockoje

9 września 1941 roku zorganizowano Sztab Dywizji, Kwaterę Główną oraz utworzono 1,2,3 i 4 pułk marszowy oraz pułk specjalny. Dalsze uzupełnianie odbywało się przez:

• napływ transportów z obozów,
• napływ grup i pojedynczych żołnierzy z obozów pracy i zsyłek,
• pobór przez komisję poborową w Czkałowie.

10 września 1941 roku dowództwo objął gen. Michał Tokarzewski-Karaszewicz.

Kapelanem dywizji został st. kap. ks. Franciszek Tyczkowski^[3].

17 września na odprawie dywizyjnej pułkom marszowym zmieniono numerację. I tak:

• 1 pułk marszowy - 18 pułk piechoty,
• 2 pułk marszowy - 16 pułk piechoty,
• 3 pułk marszowy - 17 pułk piechoty,
• 4 pułk marszowy - 6 pułk artylerii lekkiej, wydzielając ze swego stanu 6 dywizjon artylerii plot.,
• pułk specjalny utworzył:
  • 6 dywizjon kawalerii dywizyjnej,
  • 6 batalion pancerny,
  • 6 batalion saperów,
  • 6 batalion łączności,
  • 6 batalion sanitarny,
  • 16 kolumna samochodowa.

Ponadto z inicjatywy Dowódcy Dywizji w dniu 29 września powstał samodzielny batalion strzelecki „Dzieci Lwowskich”, a od 30 września rozpoczęły działalność komisje weryfikacyjne mające za zadanie potwierdzenie stopni oficerskich i podoficerskich.

Rozkaz organizacyjny dowódcy PSZ w ZSRR z 5 stycznia 1942 roku nakazał dywizji zmianę miejsca postoju. Dywizja przegrupowała się do Shahrisabzu w Uzbeckiej Republice Radzieckiej^[4].

Struktura organizacyjna

Michał Karaszewicz-Tokarzewski, dowódca 6 DP

Ordre de Bataille i obsada personalna 6 DP przedstawiała się następująco:

• Dowództwo 6 Dywizji Piechoty
  • dowódca – gen. bryg. Michał Tokarzewski-Karaszewicz
  • zastępca dowódcy – gen. bryg. Jerzy Wołkowicki
  • szef sztabu – mjr dypl. Ludwik Domoń
  • dowódca artylerii - ppłk Zenon Staszek
  • dowódca łączności - mjr łączn. Tadeusz Błoński^[5]
  • dowódca saperów - ppłk Edward Peristy
• 16 pułk piechoty
• 17 pułk piechoty
• 18 pułk piechoty
• 6 Lwowski pułk artylerii lekkiej
• 6 dywizjon artylerii przeciwlotniczej – mjr Gustaw Piwakowski^[6]
• 6 dywizjon kawalerii – rtm. Witold Uklański
• 6 batalion saperów – od 17 października – kpt. C. Gawłowicz, kpt. Aleksander Borkowski
• 6 batalion łączności – kpt. Wacław Cebrowski,
• 6 batalion sanitarny – ppłk dr Adam Sołtysik (od 8 października)

Ponadto poza etatem sformowano:

• 6 batalion „Dzieci Lwowskich”
• 6 batalion pancerny - kpt. Bronisław Rafalski
• 6 pluton lotniczy - ppor. Jan Mintowt-Czyż
• 6 oddział Pomocniczej Służby Kobiet - Janina Kaczorowska
• drużyna sanitarna
• drużyna kulturalno-oświatowa
• drużyna administracyjno-gospodarcza
• drużyna wartownicza

Zgodnie z rozkazem z 5 stycznia 1942 dywizja została przetransportowana do Shahrisabz w Uzbekistanie, a w sierpniu tegoż roku na Bliski Wschód.

Oznaka Armii Polskiej na Wschodzie

W ramach Armii Polskiej na Wschodzie przeszła gruntowną reorganizację. Stała się dywizją kombinowaną lub nazywano ją mieszaną. Od listopada 1942 do marca 1943 w jej skład wchodziły:

• 6 Samodzielna Brygada Strzelców - płk dypl. Klemens Rudnicki,
• 2 Brygada Czołgów^[7] - (przybyła z Palestyny) - gen. bryg. Gustaw Paszkiewicz.

Szczegółowe OdB i obsada personalna 6 Lwowskiej Dywizji Piechoty przedstawiała się następująco^[8]:

• dowódca – gen. bryg. Michał Tokarzewski-Karaszewicz
• szef sztabu – mjr dypl. Antoni Bolesław Lewiński
• kwatermistrz - kpt. Jan Reichert
• szef służby zdrowia - ppłk Kazimierz Polkowski
• dowódca 2 Brygady Czołgów - gen. bryg. Gustaw Paszkiewicz
  • zastępca dowódcy 2 Brygady Czołgów - ppłk dypl. Antoni Korczyński
  • szef sztabu 2 BCz. - mjr dypl. Tadeusz Kolasiński
  • dowódca 4 batalionu czołgów - mjr Stanisław Gliński
  • dowódca 5 batalionu czołgów - mjr Kazimierz Zaorski
  • dowódca 6 batalionu czołgów - mjr Henryk Świetlicki
  • dowódca ośrodka wyszkolenia broni pancernej - mjr Stanisław Szostak
• dowódca 6 Samodzielnej Brygady Strzelców - płk dypl. Klemens Rudnicki
  • zastępca dowódcy 6 Samodzielnej Brygady Strzelców - ppłk dypl. Zygmunt Szafranowski
  • szef sztabu 6 SBStrz. - kpt. dypl. Aleksander Jedziniak
  • dowódca 16 batalionu strzelców - mjr Włodzimierz Latawiec
  • dowódca 17 batalionu strzelców - ppłk dypl. Andrzej Hytros
  • dowódca 18 batalionu strzelców - ppłk dypl. Ludwik Domoń
• dowódca 6 pułku artylerii lekkiej - ppłk Czesław Obtułowicz
• dowódca 6 dywizjonu artylerii przeciwpancernej - kpt. Ludwik Zenon Offenkowski
• dowódca 6 dywizjonu artylerii przeciwlotniczej - kpt. Stanisław Małecki
• dowódca 6 samodzielnej kompanii saperów - mjr Stanisław Maculewicz
• dowódca 6 kompanii sanitarnej - kpt. dr Zenon Szemis

Z dniem 11 III 1943 rozwiązano dywizję, a jej brygada strzelców jako 6 Lwowska Brygada Piechoty weszła w skład 5 Kresowej Dywizji Piechoty.

2 Brygadę Czołgów usamodzielniono.

Osobne artykuły: 6 Lwowska Brygada Piechoty i 5 Kresowa Dywizja Piechoty.

Symbole dywizji

Oznaka rozpoznawcza

Osobny artykuł: Odznaka pamiątkowa jednostki wojskowej.

Oznakę stanowił wizerunek lwa zaczerpnięty z herbu Lwowa, trzymający w przednich łapach koło zębate, wewnątrz którego umieszczono ramię pancerne z mieczem. Na tle tarczy przedzielonej skośnie w górnej połowie czerwonej, w dolnej niebieskiej, znajduje się biały wizerunek lwa. Krawędzie tarczy są obrębione białą nicią. Oznakę przejęła 6 Lwowska Brygada Piechoty^[9]. Zatwierdzona w Dzienniku Rozkazów Naczelnego Wodza i Ministra Obrony Narodowej nr 1 poz.2 z 6 marca 1944 roku^[10].

Przypisy

1. Biegański 1967 ↓, s. 230.
2. Sobczak (red.) 1975 ↓, s. 29.
3. Franciszek Tyczkowski. W: Bogusław Szwedo: Zawsze w Pierwszej Lini. Kapelani odznaczeni Orderem Virtuti Militari 1914-1921,1939-1945. Warszawa: Rytm, 2004. Brak numerów stron w książce
4. Biegański 1990 ↓, s. 52-53.
5. Błoński 1941 ↓, s. 88.
6. Kryska-Karski, Barański i 13/1973 ↓, s. 61.
7. W jej skład wszedł batalion czołgów powstały z 6 Batalionu Strzeleckiego „Dzieci Lwowskich”
8. Polak 2004 ↓, s. 123-124.
9. Murgrabia 1990 ↓, s. 110.
10. Biegański 1967 ↓, s. 231.

Bibliografia

• Witold Biegański: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1990. ISBN 83-03-02923-1.
• Witold Biegański: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie: formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
• Tadeusz Błoński: Relacja z kampanii wrześniowej 1939 roku. [w:] Samodzielna Grupa Operacyjna „Narew”. Sztab. Sygn. B.I.13a [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1941. [dostęp 2017-01-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-07)].
• Jerzy Murgrabia: Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07825-4.
• Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Praca zbiorowa: Dywizja Lwów - Wspomnienia żołnierskie z Z.S.R.R. i Iraku - 1941-1943, Fundusz Wydawniczy Historii 6 Dywizji LWÓW, Jerozolima 1944, Reprint, Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa 1991, ISBN 83-01-09963-1.
• Praca zbiorowa: Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej, t. II, Kampanie na obczyźnie, cz. 2, Londyn : Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego 1975.
• Tadeusz Kryska-Karski, Henryk Barański: Piechota Polska 1939-1945. Zeszyt nr 13. Londyn: 1973.
• MichałM. Polak MichałM., Grot - Zeszyty Historyczne nr 18/19 2004.„Obsada dowództw Armii Polskiej na Wschodzie według stanu na 1 stycznia 1943 r.”, Leszno: Wydawnictwo Instytutu im. gen. Stefana „Grota” Roweckiego w Lesznie, 2004, ISSN 1509-9792.