From Wikipedia, the free encyclopedia
Dat Periodensystem vun de cheemsch Elementen wiest, welke Elementen dat gifft un woans ehr Egenschoppen tosamenhangt. De Elementen sünd dorbi opstiegend na jemehr Atomtall ordent un in Perioden (Längsregen) un Gruppen (pielliek Regen) indeelt. In fröhere Tieten weer dat Periodensystem vun grote Bedüden för dat Opdecken vun ne’e Elementen. Vundaag is dat man blots noch en Översicht, de aver bi cheemsch Vörgäng jümmer noch goot to bruken is.
Nafolgend is dat Periodensystem in sien hüüt bekannte Form dorstellt:
Gruppe | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | |
I | II | III | IV | V | VI | VII | VIII | ||||||||||||
Periode | |||||||||||||||||||
1 | 1 |
2 | |||||||||||||||||
2 | 3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 | |||||||||||
3 | 11 |
12 |
13 |
14 |
15 |
16 |
17 |
18 | |||||||||||
4 | 19 |
20 |
21 |
22 |
23 |
24 |
25 |
26 |
27 |
28 |
29 |
30 |
31 |
32 |
33 |
34 |
35 |
36 | |
5 | 37 Rb |
38 |
39 Y |
40 Zr |
41 Nb |
42 Mo |
43 Tc |
44 Ru |
45 Rh |
46 |
47 |
48 |
49 |
50 |
51 |
52 |
53 |
54 | |
6 | 55 |
56 |
* | 72 |
73 Ta |
74 |
75 Re |
76 |
77 Ir |
78 |
79 |
80 |
81 |
82 |
83 |
84 |
85 |
86 | |
7 | 87 |
88 |
** | 104 |
105 |
106 Sg |
107 Bh |
108 |
109 |
110 |
111 |
112 |
113 |
114 |
115 |
116 |
117 |
118 |
Lanthanoiden | * | 57 La |
58 Ce |
59 Pr |
60 Nd |
61 Pm |
62 Sm |
63 Eu |
64 Gd |
65 Tb |
66 Dy |
67 Ho |
68 Er |
69 Tm |
70 Yb |
71 Lu |
|
Actinoiden | ** | 89 |
90 |
91 |
92 |
93 |
94 |
95 Am |
96 Cm |
97 Bk |
98 Cf |
99 Es |
100 Fm |
101 Md |
102 No |
103 Lr |
Alkalimetallen | Eerdalkalimetallen | Lanthanoiden | Actinoiden | Övergangsmetallen |
anner Metallen | Halfmetallen | Nichmetallen | Halogenen | Eddelgasen |
natürlich Elementen | künstlich Elementen | all Isotopen radioaktiv |
All Materie, de uns ümgifft besteiht ut lütte Deelken, de Atomen nöömt warrt.
Jedet Atom besteiht ut en Atomkarn un en Elektronenhüll:
Anmarken:
Ut de Systematik kann man wies warrn, dat sünnere Egenschoppen vun de Elementen an bestimmte Positschonen un Rebeden in’t Periodensystem to finnen sünd:
Butendem warrt in dat Periodensystem de radioaktiven Elementen kenntekent, ofschoonst dat mit de Elektronenkonfiguratschoon un de Stellung in’t Periodensystem nix to kriegen hett:
Dat cheemsch Element Blie (Atomtall 82) is dat letzte Element, dat noch bestännig is, also ok nicht-radioaktiv vörkummt. All höögeren Elementen mit gröttere Atomtallen sünd ahn Utnahm radioaktiv un dormit unbestännig. En sünneren Grenzfall stellt dat Wismut dor, wat en bannig lange Halfweertstiet opwiest.
Aver ok bi lütteren Atomtallen gifft dat Elementen, de radioaktiv sünd un keen bestännige Isotopen hebbt: Technetium un Promethium. Dormit blieft opletzt blots noch 80 bestännige Elementen över, de in de Natur vörkamt, all annern sünd radioaktiv. Vun de radioaktiven Elementen kommt ok blots Wismut, Thorium un Uran in gröttere Mengden in de Natur vör. Dat liggt doran, dat se Halfweertstieten hebbt, de meist so groot sünd, as dat Öller vun de Eer oder sogor noch grötter.
All annern radioaktiv Elementen sünd Verfallsprodukten vun Uran oder Thorium oder se entstaht bi de roren natürlichen Karnreaktschonen oder dör spotanen Verfall vun Uran un Thorium. Elementen mit Atomtallen grötter as 94 künnt opstunns blots künstlich maakt warrn. Solke Elementen künnt woll ok bi natürlich Vörgäng, as de Fusion in en Supernova tostannen kamen, man vun wegen jemehr düchtig lütte Halfweertstieten is vun jem in de Natur bit vundaag noch keen Spor nawiest worrn.
Wanneer de eersten Elementen opdeckt weern, is vundaag nich mehr goot natovulltehn. En poor sünd jo al siet de Antike begäng, man Opteken doröver sünd tomeist nich nau un ok swor to finnen. Opteken, worut en nauen Tietpunkt afleidt warrn kann, gifft dat eerst af dat 18. Johrhunnert – bit dorhen weern eerst 15 cheemsch Elementen as solke bekannt un beschreven, dorünner veel Metallen as Iesen, Kopper, Blie, Sülver, Quecksülver un Gold, aver ok de Nichtmetallen Kohlenstoff, Swevel un Phosphor. De meisten Elementen sünd in’t 19. Johrhunnert opdeckt worrn un to’n Anfang vun’t 20. Johrhunnert geev dat blots noch 10 vun de natüürlichen Elementen, de noch nich bekannt weern.
Vör dat 19. Johrhunnert harrn sick de Chemikers swor doon, Regeln ruttofinnen, dat se wat vörherseggen kunnen. De Eerst, de rutfunnen harr, dat dor ’n Regel för cheemsche Verwandschop is, weer Johann Wolfgang Döbereiner 1817, de Gruppen vun jümmers dree Elementen maakt harr, de he Triaden nöömt harr. To’n Bispill Lithium, Natrium un Kalium. Ok Calcium, Strontium un Barium. Un Chlor, Brom un Jod.
1863 hett John Alexander Reina Newlands en Tabell opstellt, in de de Elementen na Atommasse in Koppels to acht ordent weern (Gesett vun de Oktaven). 1869 weern dat denn Lothar Meyer un Dmitri Mendelejew, twee Schölers vun Robert Wilhelm Bunsen, de dat Periodensystem na Opteken vun Bunsen publizeert hebbt. Dor hebbt se de Elementen na ehr Gewicht sorteert un jümmers de Elementen ünnerenanner schreven, de wat liekers reageert. Dat dit lieke Verhollen mit den Opbo vun de Elektronenhüll tohopenhangt, de ok de Perioden verkloort, is aver eerst in’t 20. Johrhunnert opdeckt worrn.
H | He | ||||||||||||||||||||||||||||||
Li | Be | B | C | N | O | F | Ne | ||||||||||||||||||||||||
Na | Mg | Al | Si | P | S | Cl | Ar | ||||||||||||||||||||||||
K | Ca | Sc | Ti | V | Cr | Mn | Fe | Co | Ni | Cu | Zn | Ga | Ge | As | Se | Br | Kr | ||||||||||||||
Rb | Sr | Y | Zr | Nb | Mo | Tc | Ru | Rh | Pd | Ag | Cd | In | Sn | Sb | Te | I | Xe | ||||||||||||||
Cs | Ba | La | Ce | Pr | Nd | Pm | Sm | Eu | Gd | Tb | Dy | Ho | Er | Tm | Yb | Lu | Hf | Ta | W | Re | Os | Ir | Pt | Au | Hg | Tl | Pb | Bi | Po | At | Rn |
Fr | Ra | Ac | Th | Pa | U | Np | Pu | Am | Cm | Bk | Cf | Es | Fm | Md | No | Lr | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Cn | Nh | Fl | Mc | Lv | Ts | Og |
Alkalimetallen | Eerdalkalimetallen | Lanthanoiden | Actinoiden | Övergangssmetallen | Metallen | Halfmetallen | Nichmetallen | Halogenen | Edelgasen | Chemie unkünnig |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.