Radium (vun lat. radius „Strahl“ vun wegen sien Radioaktivität) is en cheemsch Element ut dat Periodensystem mit de Atomtall 88 un dat Atomteken Ra. Dat Element steiht in de tweeten Hööftgrupp un warrt dorüm to de Eerdalkalimetallen rekent. All Isotopen vun Radium sünd radioaktiv, liekers is dat en in Sporen natüürlich vörkamen Element.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Allgemeen | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Naam, Teken, Atomtall | Radium, Ra, 88 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Cheemsch Serie | Eerdalkalimetall | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Klöör | sülver-witt metallsch | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Atommass | 226,0254 u | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektronenkonfiguratschoon | [Rn]7s2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektronen je Schaal | 2, 8, 18, 32, 18, 8, 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Physikaalsche Egenschoppen | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Phaas | Faststoff | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dicht | 5,5 g·cm−3 (bi RT) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Smöltpunkt | 973 K (700 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kaakpunkt | 2010 K (1.737°C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Atomare Egenschoppen | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kristallstruktur | kuubsch ruumzentreert | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ionisatschoonsenergien | 1.: 509,3 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2.: 979,0 kJ/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Atomradius | 215 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Annere Egenschoppen | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Isotopen (Utwahl) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Dat Element Radium is 1898 in Frankriek vun de poolschen Chemikerin Marie Curie un ehrn Ehmann den franzööschen Chemiker Pierre Curie in Proven vun de Joachimsthaler Pechblenn opdeckt worrn. Vun grode Bedüden weer dorbi vör allen dat Resultat, dat reinigt Uran (as Metall-Solt) blots en lütten Deel vun de Radioaktivität opwiesen de as dat egentliche Uran-Ierz. De gröttste Deel vun de Radioaktivität seet in de „Barium-Sulfat-Fällen“. Dat afscheedte Element ut disse Fällen is denn na sien dull Strahlen nöömt worrn.
Radium is ünner de natüürlich vörkamen Elementen een vun de roorsten. An de Eerdköst hett dat Element en Andeel vun üm un bi 7 · 10-12 %. Radium steiht in en natürlich Verfallsgliekgewicht mit dat Uran. Dormit is de Radium-Andeel vun en Steen proportschonal to sien Uran-Andeel – vörutsett, dat keen Transportvörgäng en Rull speelt, de Material uttuuscht. De Fakter bedriggt betogen op de Masse ruchweg 1/30.000.000. Bi’n radioaktiven Verfall is Radium dat Modernuklid vun’t Radon.
As en tyypsch Eerdalkalimetall is Radium week un sülvern gleemig. Dat Element is teemlich gliek as dat lichtere Gruppenhomoloog Barium, reageert aver noch weniger eddel. Bi Kuntakt mit Suerstoff oxideert Radium bannig gau un reageert teemlich dull mit Water.
In waterige Lösen is Radium jümmer positiv tweeweertig. Dat (tweeweertige) Kation hett keen Klöör. Jüst so as Barium billt Radium en poor Solten, de swor to lösen gaht, as to’n Bispeel Carbonat, Sulfat oder Chromat. Annere Solten as de Nitraten, Acetaten oder de Halogeniden lööst sik dorgegen licht – mit Utnahm vun’t Fluorid, dat blots middelwatig to lösen geiht. De Solten geevt in de Bunsenbrennerflamm en karminrode Klöör.
Vun dat Element gifft dat Isotopen mit de Massentallen vun 213 bit 230, dorünner aver keen, dat bestännig is. De Halfweertstieten leegt twüschen üm un bi 182 ns för 216Ra un 1602 a för 226Ra. Dat Isotop 226Ra kann in utrecken grote Mengden wunnen warrn, dat dat mööglich is, de physikaalschen Egenschoppen goot to studeeren.
Verbinnen vun Radium gellen in verleden Tieten as vullkamen harmlos, mitünner sogor as goot för de Gesundheit. In de USA un Europa is Radium sogor as Heelmiddel gegen en grote Tall vun Lieden insett worrn, t. B. as Middel gegen Kreeft. Bruukt worrn is dat ok as Tosatzstoff in Produkten, de in’n Düstern lüchten doot. Man, keeneen hett sik bi’t Verarbeiten schuult.
In Böhmen is 1906 dat Radiumbad Sankt Joachimsthal grünnt worrn, un so keem dat direkt vör den eersten Weltkrieg dorto, dat ok in Düütschland gau vele Radiumbäder tostannen kemen, vun wegen dat all Lüüd dacht hebbt, dat dat en heelen Wirken harr. Al vör den Krieg hett Bad Kreuznach dormit warvt, dat starkste Radiumsolbad to wesen. Dorna weern dat vör allen St. Joachimsthal, Böverschlema un sünners Bad Brambach. Dorbi mutt een aver weten, dat in disse Heelbäder vör allen Radon binnen weer. Radium geev dat dorgegen blots in lütte Sporen. An sik harrn sik de Bäder also „Radonbad“ nömen müsst.
In de 1920er Johren keem denn aver de Gefahr vör de Gesundheit an’n Dag, as vele vun de Tifferblattmalersches in Orange (New Jersey) dör de radioaktive Strahlen vun de sülvstlüchten Farv Kreefttumoren an de Tung un an de Lippen kregen hebbt, vun wegen dat se dormit jemehrn Pinsel fuchtig maken deen[1].
De Gefährlichkeit vun Radium för den Minschen is 1924 to’n eersten mol dör den Tähndokter Theodor Blum ut New York beschreven worrn[2]. He hett en Artikel schreven över dat Krankheitsbild vun den so nöömten Radiumkeev (engelsch: radium jaw, mitünner ok as Lüüchtstoffkeev (phossy jaw) beschreven. De Krankheit hett he sünners bi Patientinnen faststellt, de mit de Lüüchtstofffarv in Kuntakt kamen weern. Toeerst hett he meent, dat dat vun den giftigen Phosphor keem[3]. De öörtliche Patholoog vun New Jersey, Harrison Martland, weer dat an’t Enn, de 1925 en Studie[4] anfungen hett, de opletzt opdeckt hett, dat de Oorsaak för de Krankheiten bi’t Radium liggt[5].
Vun’t Johr 1928 an is Water to’n Drinken, dat mit Radium versett weer, ünner den Naam Radithor free in’n Hannel verköfft worrn. Opletzt mit den Dood vun den Stahlmagnaten Eben Byers 1932, de vun 1928 bit 1930 jeden Dag twee Buddels Radithor drunken hett, is klor worrn, dat Radium sworen Schaden för de Gesundheit bringen kann.
De Anwennen vun slaten Radiumkapseln weer en fröhe Form vun de Bestrahlentherapie bi Kreeftkrankheiten, as to’n Bispeel vun’n Beermoderhals.
As Radium över dat Verfallsgliekgewicht an’t Uran koppelt is, is dat ok jümmer in de Uranierzen mit bi un warrt bi’n Bargbo mit ümwälzt, d. h. ut den geoloogschen Insluss mit rutlööst. Bi’t Opbereiden vun’t Ierz liggt dat Intresse aver sünners op dat Uran (Yellowcake), wiel dat Radium to’n Bestanddeel vun’n Rest mit deponeert warrt. De gröttste Deel vun de Radioaktivität vun dat födderte Ierz liggt also nich in dat weertschopplich bruukte Uran, man in de Mudd-Deponien vun de Opbereiden. De Ümwelt warrt dorvun natürlich ok drapen, to’n een över de Strahlen vun’t Radium sülvst – vör allen α-Strahlen – aver ok dör sien Wirken as Born för Radon. Bi’t Saneeren vun Bargbofolglandschoppen is dat ünner annern en Teel, disse Utwirken intodämmen.
Sporen vun Uran un Radium warrt överall mit verfracht, woneem groteMengden vun natüürliche, heterogen tosoamensette Stoffmischen ümsett warrt. Dat bedröpt sünners ok Kraftwarken, de Kohlen verheizen doot, vun wegen dat Kohlenlagersteden hydrogeoloogsche Uran-Senken sünd. Wenn de Stoff vun de Kohlen nich opfungen warrt, bringt se Radium deelwies mit in de Atmosphäär. Ünner Anwennen vun Rookgasanlagen blifft dat Radium in de fasten Rüchstännen, de aver to’n Deel op’n Markt verköfft warrt. To’n Bispeel mutt in REA-Gipsen mit en högeren Radium-Belasten rekent warrn as in Naturgipsen.
- In Wipperfürth is 1904 de Firma „Radium Lampenwerk GmbH“ grünnt worrn, de dat ok vundaag noch gifft. De Sellschop is siet 1988 en 100 %ige Dochter vun de OSRAM GmbH un höört dormit to de Siemens AG.
- In den Film Die Feuerzangenbowle (1944) maakt de Protagonist en Schabernack, as he de Schölerinnen vun’t Deerns-Gymnasium in de Naverschop inlaadt, üm dat se en Vörföhren vun Radium to sehn kriegen schüllt. Dorto müss de Ruum düster maakt warrn. Man, in de Vörföhren warrt denn woll blots normale Wunnerlichter afbödt.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
