From Wikipedia, the free encyclopedia
დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა, „დსთ“ (რუს. Содружество Независимых Государств - СНГ) — რეგიონული მთავრობათაშორისი ორგანიზაცია, ჩამოყალიბდა 1991 წელს, საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ. ორგანიზაციის მიზანია დაარეგულიროს ქვეყნებს შორის თანამშრომლობის ურთიერთობები: ხელს უწყობს თანამშრომლობას ეკონომიკურ, პოლიტიკურ და სამხედრო საკითხებში და აქვს გარკვეული უფლებამოსილება, რომელიც ეხება ვაჭრობის, ფინანსების, კანონშემოქმედებისა და უსაფრთხოების კოორდინაციას.
| დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა | |
|---|---|
| რუს. Содружество Независимых Государств | |
 | |
| აბრევიატურა | დსთ |
| შეიქმნა | 8 დეკემბერი, 1991 |
| ტიპი | საერთაშორისო ორგანიზაცია[1] , commonwealth და intergovernmental organization |
| შტაბ-ბინა | მინსკი, მოსკოვი |
| წევრები |
 აზერბაიჯანი  ბელარუსი  მოლდოვა  რუსეთი  სომხეთი  ტაჯიკეთი  უზბეკეთი ყაზახეთი  ყირგიზეთი |
| ენა | რუსული ენა |
| მდივანი | სერგეი ლებედევი |
| თავმჯდომარე | ვალენტინა მატვიენკო |
| ატარებს სახელს | commonwealth, independence და სუვერენული სახელმწიფო |
| დამფუძნებელი (-ები) | რსფსრ, უკრაინის სსრ და ბელორუსიის სსრ |
.svg) | |
|
წევრი ქვეყნები სადავო ტერიტორია[2] ასოცირებული ქვეყანა | |
| https://e-cis.info/ | |
შედგება 9 ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკისაგან: აზერბაიჯანი, ბელარუსი, თურქმენეთი, მოლდოვა, სომხეთი, რუსეთი, ტაჯიკეთი, უზბეკეთი, ყაზახეთი და ყირგიზეთი. თურქმენეთმა 2005 წლის 26 აგვისტოს სრულუფლებიანი წევრობისგან უარი განაცხადა და ამჟამად ასოცირებული წევრია. საქართველომ დსთ 2009 წლის აგვისტოში დატოვა.[3]
| ქვეყანა[4] | შეთანხმება/პროტოკოლის რატიფიცირება | წესდების რატიფიცირება | შენიშვნა |
|---|---|---|---|
| სომხეთი |
18 თებერვალი 1992 | 16 მარტი 1994 | დამფუძნებელი წევრი |
| აზერბაიჯანი |
24 სექტემბერი 1993 | 24 სექტემბერი 1993 | |
| ბელარუსი |
10 დეკემბერი 1991 | 18 იანვარი 1994 | დამფუძნებელი წევრი |
| ყაზახეთი |
23 დეკემბერი 1991 | 20 აპრილი 1994 | დამფუძნებელი წევრი |
| ყირგიზეთი |
6 მარტი 1992 | 12 აპრილი 1994 | დამფუძნებელი წევრი |
| მოლდოვა |
8 აპრილი 1994 | 15 აპრილი 1994 | |
| რუსეთი |
12 დეკემბერი 1991 | 20 ივლისი 1993 | დამფუძნებელი წევრი |
| ტაჯიკეთი |
26 ივნისი 1993 | 4 აგვისტო 1993 | |
| უზბეკეთი |
4 იანვარი 1992 | 9 თებერვალი 1994 | დამფუძნებელი წევრი |
თურქმენეთი (გაწევრიანდა 1991 წელს და გამოვიდა 2005-ში, მას შემდეგ ასოცირებული წევრია)
საქართველო (გაწევრიანდა 1993 წლის ოქტომბერში, 2006 წლის თებერვალში გამოვიდა თავდაცვის მინისტრთა საბჭოდან, 2008-ში გაკეთდა განცხადება გასვლის სურვილთან დაკავშირებით, 2009 წლის 18 აგვისტოს საქართველო ოფიციალურად გამოვიდა დსთ-დან[5])
უკრაინა (გაწევრიანდა 1991 წელს და გამოვიდა 2018 წელს)დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის ფარგლებში ქვეყნების ინტეგრაცია ხორციელდება მისი საკოორდინაციო ინსტიტუტების (ქარტიის ორგანოები, აღმასრულებელი ორგანოები და დსთ-ს ფილიალის თანამშრომლობის ორგანოები) მეშვეობით.[6]
ორგანიზაციის მიზანია ხელი შეუწყოს და გააძლიეროს თანამშრომლობა მის წევრ სახელმწიფოებს შორის პოლიტიკურ, ეკონომიკურ, ეკოლოგიურ, ჰუმანიტარულ, კულტურულ და სხვა სფეროებში. დსთ-ს მთავარი მიზნებია: წევრ სახელმწიფოთა ეკონომიკური და სოციალური განვითარების ხელშეწყობა საერთო ეკონომიკურ სივრცეში, ადამიანის უფლებებისა და ფუნდამენტური თავისუფლებების უზრუნველყოფა საყოველთაოდ აღიარებული პრინციპების შესაბამისად, წევრ სახელმწიფოებს შორის თანამშრომლობის ხელშეწყობა საერთაშორისო მშვიდობისა და უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად და წევრ სახელმწიფოებს შორის დავებისა და კონფლიქტების მშვიდობიანი მოგვარების ხელშეწყობა.
დსთ-ს წევრებისთვის თანამშრომლობის სფეროებია: ეკონომიკა, ფინანსები, უსაფრთხოება, ჰუმანიტარული საკითხები, სამართლებრივი საკითხები, სამეცნიერო და ტექნიკური ინფორმაციის გაცვლა, რეგიონთაშორისი და ტრანსსასაზღვრო საკითხები. ეკონომიკური თანამშრომლობა ასევე მოიცავს საინფორმაციო და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიებთან დაკავშირებულ ასპექტებს და საინფორმაციო საზოგადოებას. ამ სფეროში დსთ-მ მიიღო, მაგალითად, საინფორმაციო საზოგადოების მშენებლობასა და განვითარებაში თანამშრომლობის სტრატეგია 2025 წლამდე, ასევე მისი განხორციელების სამოქმედო გეგმა. კიბერუსაფრთხოება და კიბერდანაშაული ასევე დსთ-ს წევრი ქვეყნების ინტერესებია, შეთანხმდნენ საინფორმაციო ტექნოლოგიების ფარგლებში ჩადენილ დანაშაულებთან ბრძოლის თანამშრომლობაში და მიიღეს ინფორმაციის უსაფრთხოების უზრუნველყოფის სფეროში თანამშრლობის შეთანხმება.[7]
1991 წლის 8 დეკემბერს რუსეთისა და უკრაინის პრეზიდენტები ბორის ელცინი და ლეონიდ კრავჩუკი, ასევე ბელარუსის უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარე სტანისლავ შუშკევიჩი ბელოვეჟის ტევრში (ბელარუსი) სამთავრობო რეზიდენცია „ვისკულში“ ხელი მოაწერეს შეთანხმებას, რომელმაც სსრკ-ის დაშლა და დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის ჩამოაყალიბა გამოაცხადა.
დოკუმენტში დადასტურებულია გაეროს ქარტიის, ჰელსინკის დასკვნითი აქტის და სხვა საერთაშორისო ვალდებულებების პრინციპების ერთგულება. შეთანხმებაში გამოცხადებულია, ხელმომწერი სახელმწიფოების ტერიტორიაზე არ დაიშვება მესამე ქვეყნების ნორმების გამოყენება, მათ შორის, ყოფილი საბჭოთა კავშირიც, და ხელისუფლების კავშირი ორგანოების საქმიანობა წყდება. მხარეებმა პირობა დადეს, რომ
 |
„განავითარონ თანასწორი და ურთიერთსასარგებლო თანამშრომლობა ხალხებსა და სახელმწიფოებს შორის პოლიტიკის, ეკონომიკის, კულტურის, განათლების, ჯანმრთელობის, გარემოს დაცვის, მეცნიერების, ვაჭრობის, ჰუმანიტარული და სხვა სფეროებში და ხელი შეუწყონ ფართო ინფორმაციის გაცვლას.“ |
შეთანხმება ხაზს უსვამს თანამეგობრობის ფარგლებში არსებული საზღვრების ხელშეუხებლობას, უზრუნველყოფს მოქალაქეთა ღიაობისა და გადაადგილების თავისუფლებას და ა. შ. შეთანხმება რატიფიცირებულია უკრაინისა და ბელარუსის უზენაესი საბჭოების მიერ 1991 წლის 10 დეკემბერს.[8]
1991 წლის 21 დეკემბერს ალმა‑ათაში 15 ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკის (ლიტვის, ლატვიის, ესტონეთისა და საქართველოს გარდა) ლიდერებმა ხელი მოაწერეს დსთ-ს შექმნის შესახებ შეთანხმების ოქმს, რომლის მიხედვითაც სომხეთი, აზერბაიჯანი, მოლდოვა, ყაზახეთი, ყირგიზეთი, უზბეკეთი, თურქმენეთი და ტაჯიკეთი შეუერთდა დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობას, როგორც მის დამფუძნებლებს. იმავე დღეს, 11 ქვეყნის ლიდერებმა ხელი მოაწერეს ალმა-ათის დეკლარაციას, რომელმაც დაადასტურა დსთ-ს ძირითადი მიზნები და პრინციპები.[9]
2005 წლის აგვისტოდან თურქმენეთი გამოვიდა დსთ-დან და მიიღო ასოცირებული დამკვირვებელი წევრის სტატუსი. 1993 წლის დეკემბრიდან 2009 წლის 18 აგვისტომდე საქართველო იყო დსთ-ს ნაწილი. აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთში საომარი მოქმედებების გამო თბილისმა დსთ-დან გამოსვლა გამოაცხადა. 1993 წლის სექტემბერში, დსთ-ს სახელმწიფოების მეთაურებმა ეკონომიკური კავშირის დამყარების შეთანხმებას მოაწერეს ხელი, რომელშიც ჩადებულია ეკონომიკური ურთიერთქმედების ტრანსფორმაციის კონცეფცია. შეთანხმება ეფუძნება საერთო ეკონომიკური სივრცის შექმნის აუცილებლობაზე, საქონლის, მომსახურების, შრომის, და კაპიტალის თავისუფალი გადაადგილების; ფულადი, საგადასახადო, ფასიანი, საბაჟო და საგარეო ეკონომიკური პოლიტიკის კოორდინირებული განვითარების; მარეგულირებელი ეკონომიკური საქმიანობის მარეგულირებელი მეთოდების დაახლოების, და პირდაპირი სამრეწველო ურთიერთობების განვითარების ხელსაყრელი პირობების შექმნის პრინციპებს.
შეთანხმებისა და დსთ-ს წესდების შესაბამისად, თანამეგობრობის მიზნებია პოლიტიკის, ეკონომიკის, კულტურის, განათლების, ჯანმრთელობის, გარემოს დაცვის, მეცნიერების, ვაჭრობის, ჰუმანიტარული და სხვა სფეროებში ხალხებსა და სახელმწიფოებს შორის თანაბარი და ურთიერთსასარგებლო თანამშრომლობის განვითარება, ხელი შეუწყოს ფართო ინფორმაციის გაცვლას და კეთილსინდისიერ და მკაცრ შესაბამისობას ორმხრივ ვალდებულებებთან.
დსთ-ს სახელმწიფოთაშორისი ორგანოების ოფიციალური ადგილია მინსკი, ბელარუსის რესპუბლიკა.[10]
1992 წლის 26 ივნისს, მინსკში, დსთ-ს რვა ქვეყანამ (სომხეთი, ბელარუსი, ყაზახეთი, ყირგიზეთი, რუსეთი, ტაჯიკეთი, უკრაინა და უზბეკეთი) ხელი მოაწერეს ექსპორტული კონტროლი ნედლეულის, მასალების, ტექნიკის, ტექნოლოგიების და მომსახურების გამოიყენების, (რომელიც შეიძლება გამოყენებული იქნას მასობრივი განადგურების იარაღის წარმოებაში ან რაკეტების საშუალებით მიწოდებაში) მუშაობის კოორდინაციის შეთანხმებას. მონაწილე სახელმწიფოები შეთანხმდნენ, რომ განახორციელონ კოორდინირებული ექსპორტის კონტროლის პოლიტიკა, მათ შორის სანქციების გამოყენება ყველა ეკონომიკური სუბიექტის მიმართ, რომელიც არღვევს ექსპორტის კონტროლის მოთხოვნებს. კოლექტიური უსაფრთხოების ხელშეკრულება გაფორმდა 1992 წლის 15 მაისს ტაშკენტში სომხეთის, ყაზახეთის, ყირგიზეთის, რუსეთის, ტაჯიკეთისა და უზბეკეთის მიერ. მოგვიანებით, შეთანხმებას აზერბაიჯანი, ბელარუსი და საქართველო შეუერთდნენ.[10]
1993 წლის სექტემბერში, სახელმწიფოს მეთაურებმა ხელი მოაწერეს ეკონომიკური კავშირის დამყარების შეთანხმებას, რომელშიც ისინი ეკონომიკური თანამშრომლობის ტრანსფორმაციის კონცეფცია შეიმუშავეს თანამეგობრობის ფარგლებში. შეთანხმება ეფუძნებოდა ერთიანი ეკონომიკური სივრცის ჩამოყალიბებას საქონლის, მომსახურების, თანამშრომლებისა და კაპიტალის თავისუფალი გადაადგილების პრინციპებზე დაყრდნობით, კოორდინირებული მონეტარული, საგადასახადო, ფასების, საბაჟო და საგარეო ეკონომიკური პოლიტიკის შემუშავება, ბიზნესის მართვის მეთოდების ჰარმონიზაცია და პირდაპირი სამრეწველო ურთიერთობების განვითარებისათვის ხელსაყრელი პირობების შექმნა.
1994 წელს რატიფიკაციის პროცესის დასრულების შემდეგ, კოლექტიური უსაფრთხოების ხელშეკრულება ძალაში შევიდა 20 აპრილს ხუთი წლის ვადით. დსთ-ს წევრებმა ხელი მოაწერეს შეთანხმებას დსთ-ს თავისუფალი სავაჭრო ზონის შესახებ.
1995 წლის 31 მაისს დსთ-ს ქვეყნების სპეცსამსახურების ხელმძღვანელებმა ხელი მოაწერეს შეთანხმებას ორგანიზებული დანაშაულის წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ, რომელშიც შედიოდა ბირთვული იარაღის, ტერორიზმის, ნარკოტრაფიკის და „უკანონო შეიარაღებული ჯგუფების“ კონტრაბანდის ოქმები.
1996 წლის 5 მარტს დაარსდა დსთ-ს საბაჟო კავშირი, შემადგენლობა: დსთ-ს ხუთი ქვეყანა ბელარუსი, ყაზახეთი, ყირგიზეთი, რუსეთის ფედერაცია და ტაჯიკეთი.
1997 წლის მარტში გაიმართა სახელმწიფო მეთაურთა საბჭოსა და მთავრობის მეთაურთა საბჭოს სხდომები. მათ განიხილეს აფხაზეთში, საქართველოში, კონფლიქტის ზონაში მშვიდობის შენარჩუნებასთან დაკავშირებული დოკუმენტები და ტაჯიკეთში კოლექტიური სამშვიდობო ძალების ყოფნა გააგრძელეს.
1998 წლის აპრილში, მოსკოვში გაიმართა სახელმწიფო მეთაურთა საბჭოს სხდომა, სადაც გადაწყდა, რომ დსთ-ს საქმიანობის გაუმჯობესებისა და მისი რეფორმის შესახებ სპეციალური სახელმწიფოთაშორისი ფორუმი გაიმართოს. მათ ასევე მიიღეს დსთ-ს ქვეყნებს შორის სამხედრო თანამშრომლობის განვითარების პროგრამის პროტოკოლის გადაწყვეტილება.
1999 წელს 2 აპრილს კოლექტიური უშიშროების საბჭოს სხდომაზე კოლექტიური უსაფრთხოების ხელშეკრულება კიდევ ხუთი წლით გაგრძელდა ხელშეკრულების ოქმით, რომელიც ასევე შექმნა ავტომატური ხუთწლიანი გაფართოების მექანიზმი მომავლისთვის. უზბეკეთი გამოვიდა შეთანხმებიდან ხელშეკრულების გაფართოებამდე.[11]
2000 წელს 25 იანვარს, სახელმწიფოს მეთაურთა და მთავრობის შეხვედრაზე, ვლადიმერ პუტინი აირჩიეს სახელმწიფოს მეთაურთა საბჭოს თავმჯომარედ. შეხვედრაზე მიიღეს გადაწყვეტილებები საერთაშორისო ტერორიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ ეუთოს სტამბულის სამიტის ფონზე და გადაწყვეტილებები დსთ-ს განვითარების სამოქმედო პროგრამის პროექტზე 2005 წლამდე. სახელმწიფოს მეთაურები ასევე გაანალიზეს სახელმწიფოთაშორისი პროგრამის ანგარიში ერთობლივი ბრძოლის ორგანიზებულ დანაშაულებთან და სხვა დანაშაულებთან დსთ-ს წევრი ქვეყნების ტერიტორიაზე (2000 წლამდე).[12]
კოლექტიური უშიშროების საბჭოს მაისის სხდომაზე კოლექტიური უსაფრთხოების ხელშეკრულების მონაწილე მხარეებმა მიიღეს მემორანდუმი ხელშეკრულების ეფექტურობის გაუმჯობესების შესახებ.[13]
20-21 ივნისს მოსკოვში გამართულ სამიტზე, დსთ-ს ქვეყნების პრეზიდენტებმა მიიღეს დეკლარაცია სტრატეგიული სტაბილურობის შენარჩუნების შესახებ. ამ დოკუმენტში სახელმწიფოს მეთაურებმა გამოთქვეს მზადყოფნა, რომ გაძლიერდეს სტრატეგიული უსაფრთხოება მსოფლიოში. ისინი მიესალმნენ ყოვლისმომცველი ბირთვული გამოცდის აკრძალვის ხელშეკრულებისა და 1997 წლის რაკეტსაწინააღმდეგო თავდაცვის შეთანხმებების რუსეთის მიერ რატიფიცირებას. მათ იმედი გამოთქვეს, რომ ეს დოკუმენტები მალე რატიფიცირებული იქნება ამერიკის შეერთებული შტატების მიერ. გარდა ამისა, მათ ერთობლივი განცხადება გაავრცელეს, სადაც ნათქვამია, რომ რაკეტსაწინააღმდეგო ხელშეკრულება უნდა დარჩეს „გლობალური სტრატეგიული სტაბილურობის, საერთაშორისო უსაფრთხოებისა და მსოფლიო მშვიდობის საფუძველი“ და ნებისმიერი მისი გაუქმება ძირს უთხრის „სტრატეგიული ბირთვული იარაღის შემდგომ შემცირების ნაბიჯებს“. მათ ასევე შექმნეს ერთობლივი ანტიტერორისტული ცენტრი, რომელიც მოსკოვშია დაფუძნებული და ერთობლივად მართავს რუსეთსა და უკრაინას. მხოლოდ თურქმენეთი არ გახდა ცენტრის წევრი.[14]
დსთ-ს სახელმწიფო მეთაურთა და მთავრობის შეხვედრები მინსკში 30 ნოემბრიდან 1 დეკემბრამდე ტარდებოდა. დელეგატები ძირითადად ორიენტირებული იყვნენ დსთ-ს ანტიტერორისტული ცენტრის შექმნის გეგმაზე, რომელიც მოემსახურებოდა დსთ-ს წევრი ქვეყნების სხვადასხვა უწყებების ძალისხმევის კოორდინაციას საერთაშორისო ტერორისტული საქმიანობისგავრცელების თავიდან ასაცილებლად და გამოძიებაში და ოპერაციებში დახმარების გაწევაში. მათ ასევე მიიღეს ჩერნობილის ბირთვული ელექტროსადგურის დახურვის ერთობლივი დეკლარაცია.[15]
2001 წელს სახელმწიფო მეთაურთა საბჭოები, მთავრობის მეთაურები და საგარეო პოლიტიკის ხელმძღვანელები 31 მაისიდან 1 ივნისამდე ატარებდნენ შეხვედრებს. საკითხები იყო ტერორიზმისა და სხვა დანაშაულის წინააღმდეგ ბრძოლის მცდელობები და სამხედრო თანამშრომლობის გაზრდა. სახელმწიფოს მეთაურთა მხარი დაუჭირა შეთავაზებას 26 აპრილის რადიაციული ავარიების და კატასტროფების მსხერპლთა ხსოვნის დღით განხადებას, ჩერნობილის ავარიის წლისთავის პატივსაცემად.[16]
ასევე ივნისში, ვალერი ვოროტნიკოვი, რუსეთის ფედერაციის სახელმწიფო სათათბიროს იურიდიული საკითხების პარლამენტთაშორისო კომიტეტის მუდმივმოქმედი წევრი განაცხადა, რომ წლის ბოლომდე დსთ-ს 5 ქვეყნის საბაჟო კავშირი გახდება ევრაზიის ეკონომიკური თანამეგობრობის გაერთიანება.
ივლისის არაფორმალურ სამიტზე სოჭში, ყირგიზეთის პრეზიდენტი ასკარ აკაევი და რუსეთის პრეზიდენტი ვლადიმერ პუტინი შეხვდნენ ცენტრალური აზიის უსაფრთხოების საკითხებზე, კერძოდ ავღანეთში განვითარებულ მოვლენებზე და მოსალოდნელ ყირგიზეთის სამხრეთის მუსულმანური გამახედროებული შეჭრის საფრთხეზე. სამიტის მონაწილეებმა ასევე გაცვალეს მოსაზრებები 2010 წლის ორმხირივი პარტნიორობის ყოვლისმომცველი პროგრამის რეაზლიზაცია, რომელსაც ხელი მოაწერა პრეზიდენტ აკაევმა 2000 წელს მოსკოვში ვიზიტის დროს.[17]
29-30 ნოემბერს მოსკოვში ტარდებოდა საიუბილეო სამიტი. წევრმა სახელმწიფოებმა მიიღეს ანალიტიკური ანგარიში გასული ათწლეულის საქმიანობაზე და სამომავლო გამოწვევებზე. ასევე მიიღეს სამოქმედო გეგმა, რათა გაუმჯობესდეს მონაწილე სახელმწიფოების საგარეო პოლიტიკის საქმიანობის კოორდინაციის ეფექტურობა და მხარი დაუჭირეს უსაფრთხოების სააგენტოების ხელმძღვანელთა საბჭოს ინიციატივას დსთ-ში ერთობლივი ანტიტერორისტული საქმიანობის ჩატარების პროცედურის პროექტის მომზადებას.[18][19]
2002 წელს 14 ივნისს გაიმართა მორიგი სხდომა, სადაც დსთ-ს თავდაცვის მინისტრთა საბჭომ მიიღო გადაწყვეტილება საჰაერო თავდაცვის მონაცემების გაცვლაზე. მათ ასევე გადაწყვიტეს, რომ შეიქმნას საჰაერო თავდაცვის სისტემების ერთიანი მონაცემთა ბაზა და დაამტკიცეს აეროდრომების სია, რომლების მომსახურებითაც დსთ-ს ქვეყების თვითმფრინავები საჭიროების შემთხვევაში ისარგებლებდნენ. ასევე დაგეგმილი იყო, რომ საბჭოს მომდევნო სხდომაზე შემუშავდებოდა „სამხედრო კომუნიკაციების საერთო სისტემის“ მექანიზმები.[20]
7 ოქტომბერს, სახელმწიფოთა მეთაურთა საბჭოს სხდომა დასრულდა თანამეგობრობის ინტეგრაციის პროცესების გაძლიერების შესახებ მთელი რიგი დოკუმენტების ხელმოწერით. ერთ-ერთი დოკუმენტი იყო დსთ-ს ქვეყნების სამხედრო-ტექნიკური თანამშრომლობის შესახებ. დსთ-ს წევრი ქვეყნების ხელმძღვანელებმა ასევე გადაწყვიტეს დსთ-ს ანტიტერორისტული ცენტრის ცენტრალური აზიის სამმართველოს შექმნა და დსთ-ს და სხვა დოკუმენტებში ერთობლივი ანტიტერორისტული საქმიანობის ორგანიზების წესის დამტკიცების შესახებ დსთ-ს რეგლამენტის დამტკიცება.[21]
2003 წელს საგარეო საქმეთა მინისტრთა საბჭოს შეხვედრა დუშანბეში, განიხილებოდა ერაყის ომი და საერთაშორისო ტერორიზმისა და ექსტრემიზმის წინააღმდეგ პროგრამის პროექტი. ერაყის სიტუაცია, და განსაკუთრებით ომისშემდგომ ერაყის სიტუაციაში საერთაშორისო როლის საჭიროება განიხილებოდა მაისის შეხვედრაზე. ამავე თვეს დსთ-ს მოსკოვის შტაბში გაიმართა კონფერენცია, რომელიც ეძღვნებოდა ეფექტურობის სარადარო საიდენტიფიკაციო სისტემების ეფექტურობას და სხვა სამხედრო თანამშრომლობის საკითხებს.[22]
18-19 სექტემბრიდან სახელმწიფო მეთაურთა საბჭო, მთავრობის მეთაურთა საბჭო და საგარეო საქმეთა მინისტრთა საბჭო იალტაში გამართულ შეხვედრაზე განიხილეს ეკონომიკურ, სოციალურ, ჰუმანიტარულ და სამხედრო საკითხები: დსთ-ს წევრი ქვეყნების საერთაშორისო სატრანსპორტო კონტროლის თანამშრომლობაზე, საერთაშორისო სატრანსპორტო დერეფნების სფეროში თანამშრომლობის მომეორანდუმი და დეკლარაცია წევრ ქვეყნებში სატრანსპორტო უსაფრთხოების უზრუნველყოფაზე.
საგარეო საქმეთა მინისტრთა საბჭოს სხდომაზე საუბარი შეეხო ანტიტერორისტულ და ანტიტერორისტულ ასპარეზზე თანამშრომლობას. მინისტრებმა დაამტკიცეს გადაწყვეტილება დსთ-ს ქვეყნებში გარკვეული პორტატული საჰაერო თავდაცვის სისტემის გაყიდვების კონტროლის ღონისძიებები და მიგრაციის მონიტორინგის ერთობლივი კოორდინაციის სტრუქტურის შექმნა.[23]
19 სექტემბერს სახელმწიფო მეთაურების საბჭოს თავმჯდომარეობდა უკრაინის პრეზიდენტი ლეონიდ კუჩმა. ლიდერებმა დაამტკიცეს თავისუფალი სავაჭრო ზონის შექმნის გეგმა და რუსეთმა, უკრაინამ, ბელარუსმა და ყაზახეთმა ხელი მოაწერეს ცალკე შეთანხმებას, რომელიც კოორდინაციას გაუწევს ტარიფს, საბაჟო და სატრანსპორტო კანონმდებლობას. რაც შეეხება ბირთვულ საკითხებს, საბჭოზე გაიხსენეს ჩერნობილის ავარია და მხარი დაუჭირეს ბელარუსის, რუსეთის და უკრაინის ერთობლივ შეთავაზებას გაეროს გენერალური რეზოლუციის შევსებაზე, „საერთაშორისო თანამშრომლობის განმტკიცების და კოორდინაციის ძალისხმევის კოორდინაციას ჩერნობილის კატასტროფის შესწავლის, შემცირების და შედეგების მინიმიზაციის“ დაკავშირებით. სახელმწიფო მეთაურთა საბჭომ ასევე მიიღო გადაწყვეტილება, სადაც აღწერილია აფხაზეთში, საქართველოში კონფლიქტის შეჩერების ზომების მიღების ვალდებულება.[24]
დეკემბერში დსთ-ს თავდაცვის მინისტრთა საბჭოს შეხვედრა გაიმართა, რათა განიხილონ და შემდგომ დაგეგმონ წევრ ქვეყნებს შორის სამხედრო თანამშრომლობის მრავალმხრივი განვითარება.
2004 წელს მინსკში საგარეო საქმეთა მინისტრების საბჭოს სხდომაზე ბელარუსის პრეზიდენტმა ალექსანდრე ლუკაშენკომ ტერორიზმთან ბრძოლა დსთ-ს მთავარ პრიორიტეტად განსაზღვრა. საბჭოს წევრებმა ასევე განიხილეს მასობრივი განადგურების იარაღის გავრცელებისა და მათი მიწოდების სატრანსპორტო საშუალებების გავრცელების თავიდან აცილების ძალისხმევის მნიშვნელობა.[25]
დსთ-ს მთავრობის მეთაურთა შეხვედრა გაიმართა 16 აპრილს ჩოლპონ-ატაში, რამდენიმე საკითხის განხილვისთვის, მათ შორის ანტიტერორისტული ძალისხმევა, ტრანსპორტის საკითხები, სახელმწიფოების ძალისხმევის კოორდინაციისთვის ორგანიზებული კრიმინალის, ნარკოტრაფიკის და ტერორიზმის წინააღმდეგ ერთობლივი ბიუროს შექმნა. ლიდერები ასევე შეთანხმდნენ სარეზერვო ფონდის შექმნაზე ფინანსური და მატერიალური დახმარების იმ სახელმწიფოებისთვის, რომელიც დგას ბუნებრივი ან სამრეწველო საგანგებო სიტუაცებიის წინაშე დგას. 17 აპრილს ასევე გამოცხადდა, რომ დსთ-ს საპარლამენტთაშორისო ასამბლეა კოსოვოში დამკვირვებელთა გუნდს გაუგზავნის ინფორმაციას იქ არსებული ვითარების შესახებ და შედეგებს წარუდგენს ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის რეგულარულ სესიას.[26]
21 მაისს თავდაცვის მინისტრთა საბჭოს შეხვედრა გაიმართა. განიხილებოდა პორტატული საზენიტო სარაკეტო კომპლექსების მაკონტროლებელი სისტემის შექმნის გეგმა. მათ ასევე ხაზგასმით აღნიშნეს, რომ ბირთვული არაპროლიფერაციის შესახებ მათი პოზიციების მრავალმხრივი კონსენსუსის მიღწევა სურთ.
ივნისში, საბჭოს დსთ-ს შინაგან საქმეთა მინისტრები შეხვედრა გაიმართა კიშინიოვში, აღმასრულებელი კომიტეტის წარმომადგენლების, ანტიტერორისტული ცენტრის და ორგანიზებული დანაშაულის ბიუროს დასწრებით, სადაც განიხილებოდა ტერორიზმთან ბრძოლის გეგმების განხორციელება. ეს მოჰყვა დსთ-ს რეგიონში რუსეთის სპეცსამსახურების ანტიტერორისტული ოპერაციების დაწყებას.[27]
2005 წელს თბილისში მთავრობის მეთაურების შეხვედრაზე, რომელიც 3 ივნისს ჩატარდა, არ მიუღიათ რეზოლუცია, რომელიც მასობრივი განადგურების იარაღს ეხებოდა. იგივე ეხება საგარეო საქმეთა მინისტრთა საბჭოს, რომელიც ჩატარდა მოსკოვში 23 აგვისტოს 2005 წელს.[28]
2005 წლის 26 აგვისტოს დსთ-ს ქვეყნების მეთაურთა შეხვედრამ მიიღო რამდენიმე რეზოლუცია, მათ შორის ერთი სამხედრო თანამშრომლობის შესახებ და მეორე - ტერორიზმის წინააღმდეგ ბრძოლაში. ამ უკანასკნელ რეზოლუციაში მხარეები შეთანხმდნენ, რომ გააძლიერონ თანამშრომლობა ტერორიზმის წინააღმდეგ ბრძოლაში და განახორციელონ მიმდინარე პროგრამის ღონისძიებები. მეორე რეზოლუციაში სახელმწიფოს მეთაურთა საბჭომ გადაწყვიტა გააძლიეროს სამხედრო თანამშრომლობის კონცეფცია და განახორციელოს იგი 2010 წლამდე.[29]
2006 მაისში უკრაინამ და საქართველომ დაიწყეს მოლაპარაკებები დსთ-დან გამოყოფის შესაძლებლობის შესახებ. ორივე ქვეყნის წარმომადგენლებმა განაცხადეს, რომ ისინი გააანალიზებენ დსთ-ს წევრობის სარგებელი თუ აღემატება ხარჯებს. მიუხედავად იმისა, რომ უკრაინამ პირობა დადო დსთ-ს წევრად დარჩენის, საქართველო გასვლას განიხილავს.[30]
25 მაისს, დსთ-ს მთავრობის მეთაურები ტაჯიკეთში, დუშანბეში შეხვდნენ. შეხვედრაზე ყურადღება გამახვილდა ორგანიზაციის საქმიანობის ეფექტურობაზე. საერთო ჯამში, 22 დოკუმენტი განიხილეს, რომელთაგან 15 გაფორმდა განხილვის გარეშე. დამტკიცებულ დოკუმენტებს შორის იყო ჰუმანიტარული თანამშრომლობის საერთაშორისო ფონდის შექმნა.
მთავრობის მეთაურები ასევე შეხვდნენ მინსკში 24 ნოემბერს, რათა განიხილონ დსთ-ს წევრებს შორის ინტეგრაციის საკითხები, მათ შორის კოოპერატიული სამართალდამცავი, უსაფრთხოება და ერთობლივი საჰაერო თავდაცვის სისტემა.[31]
2007 წლის 25 მაისს გაიმართა დსთ-ს სახელმწიფო მეთაურთა საბჭოს შეხვედრა ენერგეტიკის საკითხებთან დაკავშირებით. სომხეთი, ბელარუსი, ყაზახეთი, ყირგიზეთი, რუსეთი და ტაჯიკეთი ხელს აწერენ შეთანხმებას ერთიანი ენერგეტიკული ბაზრის შექმნაზე, რომელიც მიზნად ისახავს ელექტროენერგიის ვაჭრობის გაფართოებას და დსთ-ს ქვეყნებში ენერგორესურსების ხელმისაწვდომობის გაზრდას. 29 მაისს გაიმართა დსთ-ს ელექტროენერგიის საბჭოს შეხვედრა საერთო ენერგეტიკული ბაზრის შესაძლებლობაზე.[32]
20 ივნისს გაიმართა დსთ-ს თავდაცვის მინისტრთა საბჭოს შეხვედრა, სადაც განიხილებოდა სამხედრო თანამშრომლობა. რუსეთის თავდაცვის მინისტრმა ანატოლი სერდიუკოვმა განაცხადა, რომ საბჭომ შექმნა კონკრეტული სამხედრო თანამშრომლობის გეგმა 2010 წლამდე. შეხვედრაზე ასევე განიხილეს დსთ-ს ერთობლივი საჰაერო თავდაცვის სისტემის შესახებ ფინანსური კითხვები. ასევე დამტკიცებული იყო ერთობლივი სწავლების გეგმა „იარაღის თანამეგობრობა“, რომელიც უნდა ჩატარებულიყო ოთხ ნაწილში ივნისიდან სექტემბრამდე. საჰაერო თავდაცვის სწავლება მოიცავს სომხეთს, ბელარუსს, ყაზახეთს, ყირგიზეთს, რუსეთს და უზბეკეთს.[33]
5 ოქტომბერს სერგეი ლებედევმა დაიკავა დსთ-ს აღმასრულებელი მდივნის ადგილი.[34]
2009 წლის ნოემბერში დსთ-ს სამი ძირითადი წევრი - რუსეთი, ყაზახეთი და ბელარუსი შეთანხმდნენ საბაჟო კავშირის შექმნაზე, რომელიც გაანვითარებს ერთიანი ეკონომიკურ სივრცეს. სამი ქვეყნისგან განსხვავებით, უკრაინამ თავი შეიკავა საბაჟო კავშირში გაწევრიანებისგან, რადგან გადაწყვიტეს საკუთარი პოლიტიკის შემუშავება „მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის პრინციპების შესაბამისად“, - განაცხადა ვიქტორ იანუკოვიჩმა 2010 წლის 27 აპრილს.[35]
2010 წლის 3 ნოემბერს ყაზანში გაიმართა დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის იუსტიციის მინისტრთა საბჭოს მეხუთე სხდომა. შეხვედრას ესწრებოდნენ სომხეთის რესპუბლიკის, ბელარუსის რესპუბლიკის, ყირგიზეთის რესპუბლიკის, რუსეთის ფედერაციისა და ტაჯიკეთის რესპუბლიკის წარმომადგენლები. შეხვედრაში მონაწილეობდნენ ევრაზიის ეკონომიკური თანამეგობრობის ინტეგრაციის კომიტეტის სამდივნოს წარმომადგენლები. შეხვედრაზე განიხილეს რვა საკითხი.[36]
დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის სახელმწიფოს მეთაურთა საბჭომ გადაწყვიტა:
2011 წლის 18 ოქტომბერს ხელი მოეწერა შეთანხმებას დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის თავისუფალი სავაჭრო ზონის შესახებ. შეთანხმება ითვალისწინებს სამართლებრივი ჩარჩოს სავაჭრო და ეკონომიკური ურთიერთობების ქვეყნებს შორის გამარტივებას, რომელიც ჩაანაცვლებს რიგი მრავალმხრივი და დაახლოებით 100 ორმხრივი დოკუმენტებს, რომლებიც მანამდე იყვნენ თავისუფალი ვაჭრობის რეჟიმის მარეგულირებელი. დოკუმენტს ხელი მოაწერეს მთავრობის მეთაურები დსთ-ს რვა წევრმა (სომხეთი, ბელარუსი, ყაზახეთი, ყირგიზეთი, მოლდოვა, რუსეთი, ტაჯიკეთი და უკრაინა), რომლების ანგარიშზე დსთ-ს ქვეყნების ორმხრივი ვაჭრობის წილი 90 %-ზე მეტია.
ხელშეკრულების პრეამბულაში გამოცხადებულია, რომ მისი მონაწილეები, იმის გათვალისწინებით, რომ საჭიროა თავისუფალი სავაჭრო ზონის სწორი და ეფექტური ფუნქციონირება და მსოფლიო ეკონომიკაში და საერთაშორისო ვაჭრობის სისტემაში ინტეგრაციის საჭიროებაა, ცდილობენ მუდმივად თავისი ქვეყნების ცხოვრების დონის გაუმჯობესებას. შეთანხმება შეიცავს კონცეპტუალურ ჩარჩოს, ასევე ძირითად დებულებებსა და ნორმებს, რომლებიც არეგულირებენ დსთ-ს წევრი ქვეყნების სავაჭრო და ეკონომიკურ ურთიერთობებს უმაღლესი ხარისხის დონეზე.[38]
2013 წლის 25 ოქტომბერს, დსთ-ს სახელმწიფოთა მეთაურთა საბჭოს სხდომა გაიმართა მინსკში დამოუკიდებლობის სასახლეში დსთ-ს სახელმწიფო მეთაურების საბჭოს თავმჯდომარის, ბელარუსის პრეზიდენტის ალექსანდრე ლუკაშენკოს თავმჯდომარეობით. სამიტი დსთ-ში მნიშვნელოვანი პოლიტიკური მოვლენა გახდა. დსთ-ს ყველა წევრი ქვეყნების ყველა წევრმა მონაწილეობა მიიღო შეხვედრაში, ცხრა სახელმწიფოს დელეგაციას ხელმძღვანელობდნენ პრეზიდენტები. თავის გამოსვლებში სახელმწიფო და ოფიციალური დელეგაციების ხელმძღვანელებმა ნათლად და გულწრფელად გამოხატეს დსთ-ს საქმიანობისა და პერსპექტივების შეფასებები, გამოიკვეთა დსთ-ს სივრცეში არსებული საკითხები და გამოწვევები, გამოიკვეთა მათი გადაჭრის გზები და სახელმწიფოთაშორისი თანამშრომლობის პრიორიტეტული სფეროები.[39]
2016 წლის 16 სექტემბერს, ბიშკეკში გაიმართა დსთ-ს სახელმწიფო მეთაურების საბჭოს სხდომა, რომელიც გაიმართა დსთ-ს სახელმწიფო მეთაურების საბჭოს თავმჯდომარის, ყირგიზეთის პრეზიდენტის ალმაზბეკ ატამბაევის ხელმძღვანელობით. შეხვედრის მონაწილეებმა დაამტკიცეს და ხელი მოაწერეს რამდენიმე მნიშვნელოვან დოკუმენტს და გადაწყვიტეს რუსეთის ფედერაციის თავმჯდომარეობა დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობაში 2017 წელს. ამრიგად, საიუბილეო შეხვედრის დროს, სახელმწიფოს მეთაურებმა ერთსულოვანი დადებითი შეფასება მისცეს თანამეგობრობის 25-წლიანი საქმიანობის შესახებ და დაადასტურეს საერთო მზადყოფნა დსთ-ს შემდგომი განმტკიცების, ინტეგრაციის პოტენციალის გააზრებისა და დსთ-ს ყველა ქვეყანას შორის მრავალმხრივი პარტნიორობის გაღრმავების მიზნით.[40]
2019 წლის დსთ-ს სახელმწიფო მეთაურთა საბჭოს სხდომაზე ხელმოწერილი დოკუმენტები:
2020 წლის დსთ-ს სახელმწიფო მეთაურთა საბჭოს გადაწყვეტილებები: დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის სახელმწიფოს მეთაურთა მიმართვა თანამეგობრობის ქვეყნებისა და მსოფლიო თანამეგობრობის ხალხებს 1941-1945 წლების დიდი სამამულო ომის დროს საბჭოთა ხალხის გამარჯვების 75 წლისთავთან დაკავშირებით; 1941-1945 წლებში დიდი სამამულო ომის გამარჯვების 75 წლისთავის მომზადებისა და დღესასწაულის ძირითადი ღონისძიებების გეგმა; დსთ-ს სახელმწიფოს მეთაურთა საბჭოს გადაწყვეტილება 1941-1945 წლებში დიდი სამამულო ომის გამარჯვების 75 წლისთავისადმი მზადება; გადაწყვეტილება საბჭოს დსთ-ს სახელმწიფოს მეთაურთა განაცხადოს 2019 წელს წიგნის დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის და 2020 წლის 75 წლისთავისადმი გამარჯვების დიდი სამამულო ომის 1941-1945 (11 ოქტომბერი, 2017, სოჭი).[42]
მთავარი სტატია: საქართველო-დსთ ურთიერთობები.თავიდანვე თანამეგობრობა დსთ-ის წევრ სახელმწიფოებში აღქმული იყო, ერთი მხრივ, სსრკ-ის აღდგენის გარკვეულ მცდელობად, ხოლო, მეორე მხრივ, ყოფილი სსრკ-ის რესპუბლიკების ცივილიზებული „გაყრის“ მექანიზმად. ამიტომაც, თავდაპირველად, საქართველო არ მიისწრაფოდა ამ ორგანიზაციაში გაწევრიანებისაკენ, მაგრამ 1990-იანი წლების დასაწყისში არსებული სამხედრო, პოლიტიკური და ეკონომიკური კრიზისის და რუსეთის გამუდმებული ზეწოლის პირობებში, 1993 წლის 8 ოქტომბერს საქართველომ მიმართა დსთ-ის მონაწილე სახელმწიფოების მეთაურთა საბჭოს დსთში საქართველოს გაწევრიანების წინადადებით, რაც ძალაში შევიდა 1993 წლის 3 დეკემბერს. დსთ-ის ფარგლებში, საქართველომ მოახერხა მიღება ისეთი დოკუმენტებისა, სადაც ხაზგასმულია საქართველოს ტერიტ. მთლიანობა და საზღვრების ურღვევობა (კერძოდ, 1996 წლის 31 იანვრის დსთ-ის სამიტის დადგენილება).
რუსეთ-საქართველოს 2008 წლის ომის, მასში რუსეთის ფედერაციის სამშვიდობო ძალების მონაწილეობის და რუსეთის მიერ აფხაზეთის და სამხრეთ ოსეთის სეპარატისტული რესპუბლიკების აღიარების გამო, 2008 წლის 12 აგვისტოს საქართველოს პრეზიდენტმა მიხეილ სააკაშვილმა გააკეთა განცხადება დსთ-იდან საქართველოს გამოსვლის თაობაზე. 2008 წლის 14 აგვისტოს საქართველოს პარლამენტმა ერთხმად (117 ხმით) მიიღო დადგენილებები ამ საკითხთან დაკავშირებით.
2008 წლის 18 აგვისტოს საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრომ ნოტით აცნობა დსთ-ის აღმასრულებელ კომიტეტს საქართველოს პარლამენტის აღნიშნული დადგენილებებისა და დსთ-იდან საქართველოს გამოსვლის შესახებ. შესაბამისად, 2008 წლის 18 აგვისტოდან საქართველომ თავიდან მოიხსნა დსთ-ის წევრობიდან გამომდინარე ყველა ვალდებულება. დსთ-ის წესდების (მ. 9) თანახმად, 2009 წლის 18 აგვისტოსათვის დასრულდა დსთ-იდან საქართველოს გამოსვლის ფორმალური პროცედურა. ამავე დროს, სახელშეკრულებო სამართლის შესახებ ვენის 1969 წ. კონვენციის თანახმად, საქართველოსთვის ძალაში დარჩა დსთ-ის ფარგლებში დადებული რიგი საერთაშაშორისო მრავალმხრივი შეთანხმება, რომლებშიც მონაწილეობა არ არის შეზღუდული დსთ-ის წევრობით. მათ შორის, შეთანხმება დსთ-ის მონაწილე სახელმწიფოთა მოქალაქეების უვიზო მიმოსვლის შესახებ, შეთანხმება თავისუფალი სავაჭრო ზონის შექმნის შესახებ, კონვენცია სამოქალაქო, საოჯახო და სისხლის სამართლის საქმეებზე სამართლებრივი დახმარებისა და სამართლებრივი ურთიერთობის შესახებ და ა. შ.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
