Albanía
land í Suðaustur-Evrópu / From Wikipedia, the free encyclopedia
Albanía (albanska: Shqipëri eða Shqipëria; gegalbanska: Shqipni eða Shqipnia, líka Shqypni eða Shqypnia) er land í Suðaustur-Evrópu. Það á landamæri í norðri að Kosóvó og Svartfjallalandi, Norður-Makedóníu í austri og Grikklandi í suðri. Vesturhluti landsins liggur að Adríahafinu og í suðvestri liggur strönd landsins meðfram Jónahafinu. Bæði höfin eru hluti af Miðjarðarhafi. Landhelgi Albaníu liggur að landhelgi Grikklands, Svartfjallalands og Ítalíu.
Lýðveldið Albanía | |
Republika e Shqipërisë | |
Fáni | Skjaldarmerki |
Kjörorð: Feja e Shqiptarit eshte Shqiptaria | |
Þjóðsöngur: Hymni i Flamurit | |
Höfuðborg | Tírana |
Opinbert tungumál | Albanska |
Stjórnarfar | Lýðveldi |
Forseti | Bajram Begaj |
Forsætisráðherra | Edi Rama |
Sjálfstæði | frá Tyrkjaveldi |
• Yfirlýst | 28. nóvember 1912 |
• Viðurkennt | 29. júlí 1913 |
• Lýðveldi | 31. janúar 1925 |
• Konungsríki | 1. september 1928 |
• Lýðveldi | 11. janúar 1946 |
Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
140. sæti 28.748 km² 4,7 |
Mannfjöldi • Samtals (2017) • Þéttleiki byggðar |
135. sæti 2.876.591 98/km² |
VLF (KMJ) | áætl. 2020 |
• Samtals | 42,594 millj. dala (118. sæti) |
• Á mann | 14.866 dalir (92. sæti) |
VÞL (2018) | 0.791 (69. sæti) |
Gjaldmiðill | Lek |
Tímabelti | UTC+1 |
Þjóðarlén | .al |
Landsnúmer | +355 |
Albanía er landfræðilega fjölbreytt þótt landið sé aðeins 28.748 km² að stærð, frá snævi þöktum fjallstindum í Albönsku Ölpunum að heitum og sólríkum ströndum við Miðjarðarhafið.
Sögulega hefur Albanía verið byggð ýmsum þjóðum frá fornöld. Þar hafa búið Illýrar, Þrakverjar, Forn-Grikkir, Rómverjar, Feneyingar og Ottómanar. Albanar stofnuðu sjálfstæða furstadæmið Arbër á 12. öld. Konungsríkið Albanía og Furstadæmið Albanía stóðu þar á 13. og 14. öld. Þegar Tyrkjaveldi hóf að leggja Balkanskagann undir sig á 15. öld veittu Albanar harða mótspyrnu undir stjórn Skanderbegs.
Sjálfstæðisbarátta hófst með Albönsku endurreisninni á 19. öld og þegar Tyrkjaveldi beið ósigur í Balkanstríðunum lýstu Albanar yfir stofnun sjálfstæðs þjóðríkis árið 1912. Í upphafi Síðari heimsstyrjaldar gerði Ítalía óvænt innrás í Konungsríkið Albaníu 1939 og stofnuðu þar verndarríkið Stór-Albaníu með hlutum af landsvæðum Júgóslavíu, Búlgaríu og Grikklands þar sem stórir hópar Albana bjuggu. Eftir styrjöldina stofnaði Enver Hoxha kommúnistaríkið Albaníu sem var einangrað alræðisríki. Uppreisnir gegn kommúnistastjórninni hófust árið 1990 og 1991 var fjölflokkalýðræði komið á.
Í landinu er þingræði. Höfuðborg Albaníu er með 600.000 íbúa af þeim 3.000.000 sem búa í öllu landinu.[1] Landið er skilgreint sem þróunarland og miðtekjuland þar sem þjónustugeirinn er stærstur en framleiðsluiðnaður kemur þar á eftir. Lagabreytingar sem miða að frjálsum markaði hafa opnað landið fyrir erlendum fjárfestingum, sérstaklega á orku- og samgöngusviði.[2] Hið opinbera sér öllum borgurum fyrir ókeypis heilsugæslu og grunn- og framhaldsmenntun.
Landið er aðili að Sameinuðu þjóðunum, NATO, Öryggis- og samvinnustofnun Evrópu, Evrópuráðinu, Alþjóðaviðskiptastofnuninni, Samtökum um íslamska samvinnu (OIC) og Miðjarðarhafsráðinu. Það hefur verið umsóknaraðili að ESB síðan 2003 og sótti formlega um aðild þann 28. apríl 2009.[3]