Նովոկուզնեցկ
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Նովոկուզնեցկ, քաղաք Ռուսաստանի Կեմերովոյի մարզում։ Այն համարվում է Նովոկուզնեցկի շրջանի վարչական կենտրոնը։ Տարածքով Կուզբասում համարվում է առաջին, իսկ բնակչության թվով՝ երկրորդ քաղաքը։ Այն Կեմերովոյի մարզի ամենահին քաղաքն է[3]։
Բնակավայր | |||||
---|---|---|---|---|---|
Նովոկուզնեցկ | |||||
ռուս.՝ Новокузнецк | |||||
| |||||
Երկիր | Ռուսաստան | ||||
Համայնք | Novokuznetsk Urban Okrug?[1] | ||||
Ներքին բաժանում | Q4183183?, Q4244889?, Kuybyshevsky District?, Novoilinsky City District, Novokuznetsk?, Ordzhonikidzevsky District? և Tsentralny District? | ||||
Հիմնադրված է | 1618 թ. | ||||
Առաջին հիշատակում | 1607 | ||||
Մակերես | 424,27 կմ² | ||||
ԲԾՄ | 190 մետր | ||||
Բնակչություն | ▼537 480 մարդ (2021)[2] | ||||
Ժամային գոտի | UTC+7 | ||||
Հեռախոսային կոդ | 3843 | ||||
Փոստային դասիչ | 654000–654103 | ||||
Պաշտոնական կայք | новокузнецк.рф | ||||
| |||||
Քաղաքը տեղակայված է Արևմտյան Սիբիրի հարավում, Տոմ գետի 2 ափերին, Կեմերովոյի մարզի հարավային մասում։
Քաղաքը հիմնադրվել է 1618 թվականին, որպես բանտ Կոնդոմա գետի շրջակայքում։ 1620 թվականին բանտը տեղափոխում են Տոմ գետի աջ ափ (բանտի նախկին վայրում այժմ գտնվում է Կուզնեցկի ամրոցը)։
Նովոկուզնեցկը բնակչությամբ համարվում է Ռուսաստանի 31-րդ քաղաքը։ Քաղաքը Սիբիրի կարևոր տնտեսական, տրանսպորտային և մշակութային կենտրոնն է։ Բնակչությունը կազմում է 552 445 մարդ (2017 թվականի տվյալներով)։ Ունի 424 կմ² տարածք։ Այն համարվում է Կուզնեցկի ագլոմերացիայի կենտրոնը, որն ունի ավելի քան 1.3 միլիոն բնակիչ և մեծությամբ 12-րդն է Ռուսաստանում։
Նովոկուզնեցկը համարվում է Ռուսաստանի մետալուրգիայի և ածխային արդյունաբերության խոշորագույն կենտրոններից մեկը[4]։ Քաղաքի օրը նշվում է ամեն տարի՝ հուլիսի առաջին կիրակի օրը[5]։
Քաղաքը տեղակայված է աշխարհագրական լայնության 53°45'-ում և աշխարհագրական երկայնության 87°07'-ում։ Գտնվում է ծովի մակերևույթից 196-406 մետր բարձրության վրա, 7-րդ ժամային գոտում (Գրինվիչի կողմից)։ Մոսկվայից գտնվում է 3182 կմ հեռավորության վրա[6]։
Մոտակա խոշոր քաղաքների հեռավորությունը Նովոկուզենցկից (ավտոճանապարհ) | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Օմսկ ~ 900/1023 կմ Նովոսիբիրսկ ~ 307/399 կմ Կիսելյովսկ ~ 39/59 կմ Պրոկոպեվսկ ~ 31/39 կմ | Տոմսկ ~ 335/429 կմ Կեմերովո ~ 188/218 կմ Լենինսկ ~ 117/138 կմ Բելովո ~ 91/111 կմ | Կրասնոյարսկ ~ 442/743 կմ Աչինսկ ~ 354/578 կմ Մարիինսկ ~ 277/386 կմ | |||||||
Սլավգորոդ ~ 569/754 կմ Բարնաուլ ~ 226/354 կմ Զարինսկ ~ 144/218 կմ | Միսկի ~ 46/54 կմ Մեժդուրեչենսկ ~ 63/75 կմ Աբական ~ 285/887 կմ | ||||||||
Բիյսկ ~ 186/257 կմ Ռուբցովսկ ~ 469/690 կմ Գորնո Ալթայսկ ~ 215/357 կմ | Տաշտագոլ ~ 122/167 կմ Շերեգեշ ~ 110/164 կմ | ||||||||
Նովոկուզնեցկ քաղաքը, ինչպես և Կամերովսկի շրջանի մյուս քաղաքները գտնվում են UTC+4 ժամային գոտում։ Ժամերի տարբերությունը՝ համաձայն UTC-ի, կազմում է +7:00:
Քաղաքային օկրուգի տարածքը կազմում է 424 կմ², այդ թվում՝ քաղաք Նովոկուզնեցկը ունի 419 կմ² տարածք[7]։
Քաղաքի կլիման չափավոր ցամաքային է, աչքի է ընկնում տարեկան և օրական ջերմաստիճանի զգալի տատանումներով։ Սա կախված է ոչ միայն տարածաշրջանի դիրքի հետ, այլև Կուզնեցկի Ալատաուի, Լեռնային Շորիայի, Սալաիրյան բլրաշարի հետ ունեցած սահմանով։
Տարեկան միջին քամու ջերմաստիճանը կազմում է +2,1 °C: Տարվա ընթացքում միջինում գրանցվում է 280 արևային օր։ Եղանակի տաք շրջանի միջին տևողությունը կազմում է 123 օր։ Քաղաքը տեղակայված է բավականին խոնավ վայրում. տեղումների քանակը միջինում կազմում է 600 մմ, ընդ որում՝ տեղումների մեծ մասը լինում է տաք օրերին։ Ձյունածածկույթի տևողությունը պահպանվում է 160 օր։ Հողի սառեցման միջին խորությունը կազմում է 190 սմ։ Քամու օրական տաքությունը տատանվում է 0-ից միջինում հոկտեմբերի 27-ին. 2 օր ավելի ուշ, քան Կեմերովում։ Ձմեռվա վերջին օրը ապրիլի 6-ն է. 3 օր ավելի շուտ, քան Կուզբասի մայրաքաղաքում։ Այսինքն՝ ձմեռը քաղաքում տևում է 163 օր։ Ամառը բավականին տաք է, բայց 10 օր ավելի կարճ է տևում։ +15 ծերմաստիճանը պահպանվում է միջինում 82 օր։ Միջինում ամառը սկսվում է նույն օրը, ինչ հարավային մայրաքաղաքում՝ հունիսի 4-ին։ Ամառվա վերջին օրը միջինում օքոստոսի 24-ն է[8]։ Քամու տարեկան միջին արագությունը կազմում է 2,3 մ/վրկ.:
Քաղաքի ամենաբարձր կետը տեղակայված է 445 մետր բարձրության վրա[9]։
Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Նովոկուզնեցկա | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | տարին |
բացարձակ առավելագույնը (°C) | 4,2 | 7,9 | 18,3 | 28,6 | 34,8 | 35,0 | 36,0 | 35,9 | 31,0 | 24,9 | 17,4 | 7,3 | 36,0 |
միջին առավելագույնը (°C) | −11,1 | −8 | −0,7 | 8,5 | 18,3 | 22,7 | 24,8 | 22,7 | 15,9 | 7,9 | −3 | −9,1 | 7,4 |
միջին ջերմաստիճանը (°C) | −15,2 | −13 | −5,9 | 2,8 | 11,5 | 16,4 | 18,8 | 16,4 | 9,9 | 2,9 | −6,7 | −13,2 | 2,1 |
միջին նվազագույնը (°C) | −18,5 | −16,7 | −10 | −1,8 | 5,8 | 11,1 | 13,7 | 11,2 | 5,3 | −0,6 | −9,5 | −16,5 | −2,2 |
բացարձակ նվազագույնը (°C) | −47,7 | −42,2 | −33,9 | −26,1 | −8,9 | −1,4 | 2,2 | 0,2 | −6,7 | −23,0 | −37,7 | −40,0 | −47,7 |
տեղումների քանակը (մմ) | 24 | 18 | 16 | 26 | 38 | 54 | 69 | 56 | 36 | 42 | 38 | 30 | 447 |
Աղբյուր՝ Եղանակ և կլիմա |
Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Նովոկուզնեցկ | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | տարին |
բացարձակ առավելագույնը (°C) | 4,2 | 7,9 | 17,9 | 28,6 | 34,8 | 34,2 | 35,7 | 35,6 | 31,0 | 24,9 | 17,4 | 6,1 | 35,7 |
միջին ջերմաստիճանը (°C) | −18,2 | −15,1 | −5,2 | 4,4 | 11,6 | 18,7 | 19,1 | 16,1 | 10,3 | 3,0 | −5,8 | −13,3 | 2,2 |
բացարձակ նվազագույնը (°C) | −43,2 | −37,2 | −27,0 | −21,3 | −8,2 | −1,4 | 5,6 | 0,2 | −6,7 | −20,4 | −32,4 | −39,6 | −43,2 |
տեղումների քանակը (մմ) | 24 | 18 | 16 | 26 | 38 | 54 | 69 | 56 | 36 | 42 | 38 | 30 | 447 |
Աղբյուր՝ Եղանակ և կլիմա |
Քաղաքի էկոլոգիական վիճակը անբարենպաստ է[10][11][12]։ Ծանր է հատկապես օդի մթնոլորտային աղտոտումը։ 2009 թվականի ՍԹԿ-ի միջին ավելցուկը կազմում է.բենզպիրեն՝ 4,6 անգամ, Մրջնալդեհիդ՝ 3 անգամ, Ֆտորաջրածին 1,4 անգամ, ազոտի դիօքսիդ 1,2 անգամ[13]։ Քաղաքի մթնոլորտը փոշոտ է։ Ռուսհիդրոմետի չափորոշիչների համաձայն՝ քաղաքի աղտոտված մթնոլորտի աստիճանը գնահատվում է շատ բարձր։ 2009 թվականին մթնոլորտ է արտանետվել 325,9 հազար տոննա թունավոր նյութեր։ Հիմնական մասը եղել է ածխածնի մոնօքսիդ (60,4 %), ծծմբի օքսիդ (IV) (12,3 %), կոշտ նյութեր (10,6 %), մեթան (10,1 %), ազոտի դիօքսիդ (4,8 %)%[13]։ Այս թունավոր նյութերի 73 %-ը արտադրում են սև մետաղագործության հանքերը, 9,5 %-ը ածխի արդյունաբերական հանքերը, 8,5 %-ը էներգետիկան, 5,7 %-ը գունավոր մետաղագործությունը%[13]։
Քաղաքում գրանցված են 145 հազար փոխադրամիջոցներ, որոնց արտանետումը մթնոլորտ կազմում է76,5 տոննա[14]։
Համաձայն «2011 թ. Ռուսաստանի Դաշնության շրջակա միջավայրի կարգավիճակի և պաշտպանության»՝ Ռուսաստանի Դաշնության բնական ռեսուրսների և էկոլոգիայի նախարարության հրապարակած տվյալների՝ Նովոկուզնեցկը զբաղեցրել է 4-րդ տեղը որպես Ռուսաստանի ամենաաղտոտված քաղաք (22,05)[15]։ Մթնոլորտի աղտոտվածությունը գրանցվել է շատ բարձր[16]։ Համաձայն նույն զեկույցի՝ 2011 թվականի քաղաքի մթնոլորտային արտանետումների հիմնական պատկերը այսպիսին էր. ազոտի օքսիդ(IV), բենզպիրեն, մրջնալդեհիդ[17]։ Նովոկուզնեցկի հողը աղտոտված է այնպիսի ջրալույծ նյութերով, ինչպիսիք են ֆտորը (1 ՍԹԿ)[18]։
Համաձայն «2015 թվականի Ռուսաստանի Դաշնության շրջակա միջավայրի կարգավիճակի և պաշտպանության» մասին զեկույցի՝ 2014 թվականի համեմատությամբ, առաջնային քաղաքների շարքից հանվել են 8 քաղաք. Բլագովեշենսկ, Իրկուտսկ, Կրասնոյարսկ, Լեսոսիբիրսկ, Նովոկուզնեցկ, Չելյաբինսկ, Շելեխով, Հարավային Սահալինսկ։ Հիմնական պատճառը ցանկից դուրս գալու համարվում է մթնոլորտային աղտոտումի նվազեցումը բենզպիրենով։
2012 թվականին hիգիենայի և էպիդեմիոլոգիայի կենտրոնի մասնագետները քաղաքը ճանաչեցին ամենաանապահովը մթնոլորտ արտանետված քիմիական նյութերի քանակության համար։ Օդի բաղադրության գրեթե 20%-ը կազմում էին ածխածնի օքսիդները, մուրը, ծանր մետաղները, ֆորմալդեգիդը, ֆենոլը[19][20]։ 2012 թվականի հունիսի 19-ին Կեմերովոյի մարզի մարզպետ Աման Տուլեեվը հարկ համարեց փակել Կուզնեցկի ցեմենտի գործարանը, որի թափոնների, մասնագետների հավաստմամբ, 30 %-ը ուղղակի կերպով կապված են շնչառական հիվանդությունների առաջացման հետ։ Ավելի վաղ արդեն փակվել էին։ Ավելի վաղ արդեն փակվել էին բոլոր վնասակար նյութեր արտահանող գործարանները[21][22]։
2016 թվականին շրջակա միջավայրի թափոնները մաքրվել են (մոտ 1000 տոննա). կոշտ թափոններ՝ 35,836, գազային և հեղուկ թափոններ՝ 231,694: Դրանցից 47,646-ը ծծմբի երկօքսիդ, 160,982-ը ածխածնի օքսիդ, 17,46-ը ազոտի օքսիդ, 1,148-ը աշխաջրածին, 3,435-ը այլ նյութեր։
Ռուսաստանի բնական պաշարների և էկոլոգիայի նախարարության տվյալների համաձայն՝ Նովոկուզնեցկը թափոնների վերամշակմամբ զբաղեցնում է 7-րդ հորիզոնականը Ռուսաստանում[23]։
2009 թվականին հիմնադրվեց «ԷկոԼենդ» կոշտ կենցաղային թափոնների պոլիգոնը։ Չնայած թափոնների որակի անկմանը՝ վերամշակվում է 10,764 միլիոն տոննա կենցաղային թափոն[13]։
2009 թվականին քաղաքում հիմնվում է Կուզբասկի թափոնների վերամշակման ասոցացիան։ Այսօր ասոցացիայում կան թափոնների վերամշակման 14 ձեռնարկություն։ Ասոցացիայի ձեռնարկությունները վերամշակում են թափոնների ավելի քան 150 տեսակ, արտադրում են երկրորդային ռեսուրսների վրա հիմնված արտադրանք։ Ասոցացիայի և Նովոկուզնեցկի վարչակազմի աջակցությամբ ավելի ու ավելի է շատանում այն մարդկանց թիվը, ովքեր նախընտրում են աղբի հավաքման նոր տարբերակը։ 2010 թվականին ասոցիացիայի անդամները վերամշակել են ավելի քան 65 հազար տոննա արդյունաբերական և կենցաղային թափոններ։ Երկրորդական պաշարներից արտադրվում է էկոլգոապես մաքուր արտադրանք. հատուկ անվտանգության ռետինե ծածկ սպորտային մարզադաշտերում և մանկական խաղահրապարակներում տեղադրելու համար, ռետինե սալիկներ, ռետինե դեկորատիվ ցանքածածկ, աղբի պարկեր, հրակայուն իրեր և այլն[24]։
Քաղաքային օկրուգի տարածքում՝ բնակավայրերից հեռու, տեղակայված են Եվրազ հիդրոտեխնիկական հանքը, «ԷկոԼենդ» կոշտ կենցաղային թափոնների պոլիգոնը, «Ռուսալ» արդյունաբերական թափոնների պոլիգոնը և այլն։
Թափոնների վերամշակման գործարաններ.
Նովոկուզնեցկը համարվում է Սիբիրի ամենահին քաղաքներից մեկը։
Քաղաքը հիմնադրվել է 1618 թվականին որպես Կուզնեցկի բանտ։ Այն գնտվում էր Տոմ գետի մոտակայքում։ 1620 թվականին բանտը տեղափոխում են բարձրադիր վայր, որը գտնվում էր Տոմ գետի աջ ափին։ Այն դառնում է ապագա քաղաքի նախնական կորիզը մինչև 1620 թվականից մինչև 1920-ական թվականների վերջը։
Քաղաքացիական պատերազմի տարիներին Կուզնեցկը հայտնի է դարձել շնորհիվ արյունալի բազմաթիվ իրադարձությունների, որոնք իրագործել են կարմիր պարտիզանները։
1920-ական թվականների հայտնի լրագրող Անդրեյ Կրուչինան «Մութ անկյունում՝ Կուզնեցկում» (1923) հոդվածում հայտնում է. «Պարտիզան Գրիգորի Ռոգովի անունը երկար ժամանակ կմնա Կուզնեցկի բնակիչների հիշողության մեջ… իր „երիտասարդներին“ նա համարում էր դատավոր բոլոր նրանց նկատմամբ, ում ձեռքերին դեռևս չկային վերքեր… նա չի կախել, չի կրակել, այլ պարզապես կտրել է մեկի գլուխը, ով, նրա կարծիքով, „ազգի դավաճան“ էր։ Նրա օրօքկործանվել կամ այրվել են բոլոր եկեղեցիները և հարուստների տները…: Տների մեկ-չորրորդ մասը պատուհանների փոխարեն պատված էր սև խոռոչներով…»[26]:
Կուզնեցկում ապրած գեներալ-լեյտենանտ Պավել Պուտիլովը գազանաբար սպանվել էր (մասնատվել) պարտիզանների կողմից։ Այժմ նրա պատվին քաղաքում կանգնեցվել է հուշակոթող։ Քաղաքի եկեղեցիների մեծ մասը թալանված ու պղծված էին[27][28]։
Հանուն արդարության պետք է նշել, որ Ռոգովը չի եղել Կարմիր բանակի ղեկավարը, և գործել է մերթ ղեկավարելով բոլշևիկներին, մերթ ինքն իրեն։ Արդյունքում կարմիրները ոչնչացվում են։ Մեր ժամանակներում սկսել են Ռոգովի գործունեությունը վարելու մի քանի փորձեր կատարվել[29]…:
Ժամանակակից արդյունաբերական քաղաք Նովոկուզնեցկը հիմնադրվել է 1931 թվականի հուլիսի 3-ին Կենտրոնական գործադիր կոմիտեի որոշմամբ։
Համառուսական կենտրոնական գործադիր կոմիտեի հրամանագրով 1932 թվականի մարտի 2-ից քաղաքներ Կուզնեցկը և Նովոկուզնեցկը միավորվեցին մեկ քաղաքի մեջ։ Միացված քաղաքին տրվեց «Նովոկուզնեցկ» անվանումը։ Համառուսական կենտրոնական գործադիր կոմիտեն որոշեց.
«Նովոկուզնեցկի քաղաքային քարտեզին ավելացնել նրան պատկանող բնակավայրերը.Նովո-արալիկական, Նովո-բեսսոնական, Նովո-Գարբունական և Նովո-չերնոուսովական հողատարածքները, «Մետալիստ» կաթնա-բանջարեղենային գործարանը, մոտ 214,02 հա տարածք Բունգուրսկ գյուղի հողատարածք և Տոմսկ երկաթուղու շերտը»[30]։
1932 թվականի մայիսին քաղաքը վերանվանվում է Ատալինսկ։ 1932 թվականի հոկտեմբերին Կուզնեցկը միացվում է Ստալինսկին։ 1961 թվականի նոյեմբերին համաձայն Ռուսաստանի խորհրդային ֆեդերատիվ սոցիալիստական հանրապետության հրամանագրի՝ Ստալինսկը կրկին վերանվանվում է Նովոկուզնեցկ։
1930-ական թվականներին Իոսիֆ Ստալինը քաղաքը դարձնում է կարևոր արդյունաբերական կենտրոն։ Հենց Նովոկուզնեցկին էր նվիրված Վլադիմիր Մայակովսկու հայտնի բանաստեղծություն «Խրենովի պատմությունը Կուզնեցկի ու Կուզնեցկի բնակչության մասին» վերնագրով։ 1926-1939 թվականներին քաղաքի բնակչությունը աճեց՝ հասնելով ռեկորդային 4354 %-ի։
1929 թվականին ԱՄՆ-ի «Ֆրեյն» նախագծի համաձայն՝ ինժեներ Իվան Բարդինի ղեկավարությամբ սկսվում է Նովոկուզնեցկի մետաղագործական կոմբինատի կառուցումը։ Ավելի ուշ կառուցվում է Արևմտա-Սիբիրական մետաղագործական գործարանը (1964 թվական)։
Ստալինսկի մասին կա նաև այնպիսի փաստ, որի համաձայն՝ քաղաքը ներառված է ԽՍՀՄ-ի 20 քաղաքների ցանկի մեջ, որոնք կարող են ստեղծել ատոմային ռումբ։
1941 թվականի հուլիսի 25-ին Ստալինսկ է տեղափոխվում Վիլնայի ռազմական դպրոցը, որը արդեն օգոստոսի 15-ից զբաղվում էր Բանվորա-գյուղացիական Կարմիր բանակի համար սպաների և հրամանատարների պատրաստմամբ[31]։ 1986 թվականից ԽՍՀՄ-ում սկսվեց վերակառուցում։ 1987 թվականի տնտեսական ռեֆորմների անհաջողությունը հանգեցրեց Կեմերվոյի շրջանում հանքարդյունաբերության գործադուլի սկիզբին։ Չնայած նրան, որ Նովոկուզնեցկը ավելի շատ մետաղագործական քաղաք է, քան հանքարդյունաբերական, այնուամենայնիվ 1989 թվականին դարձավ հանքափորների գործադուլի կենտրոններից մեկը[32]։
1970 թվականին քաղաքի բնակչությունը հասավ 500 հազար մարդու[33]։
Համաձայն 1898 թվականի ԽՍՀՄ-ի մարդահամարի տվյալների՝ քաղաքի բնակչությունը կազմում էր 614726 մարդ[34]։
1998 թվականին քաղաքը սկսեց անկում ապրել։ Սկսվում է ճքնաժամ և դրանից բխում է ռուբլու արարժույթի անկումը։
1998-2000 թվականներին քաղաքի արդյունաբերական ձեռնարկությունները դարձան կռվախնձոր ֆինանսաարդյունաբերական խմբեր ՄԻԿ-ի, Նովոկուզնեցկի ալյումինի գործարանի, Նովոկուզնեցկի մետաղագործական գործարանի, Եվրազի և մի շարք այլ ձեռնարկությունների միջև։
2000-ական թվականներին տեղի ունեցած տնտեսական աճը հանգեցրեց ակտիվ կառուցապատման։
2011 թվականին Նովոկուզնեցկի մետաղագործական կոմբինատը միանում է Եվրազին։
2015 թվականին որոշվում է քաղաքի հիմնը Պյոտր Դորոֆեևի խոսքերի և Միխայիլ Մասլովի երաժշտության հիման վրա[35]։
Քաղաքի պատմական զինանշանը ընդունվել է 1804 թվականի մարտի 17-ին[36][37]։ Զինանշանի վերին մասը ինքնին ներկայացնում է Տոմսկի մարզի զինանշանը. վահանը բաժանված է վերևի մասում կանաչ, ներքևի մասում՝ ոսկեգույն դաշտերի։ Կանաչ դաշտում պատկերված է սպիտակ ձի, ստորին մասում՝ ոսկեգույն գույնով, պատկերված է դարբնոց։
1970 թվականի հուլիսի 8-ին ընդունվում է զինանշանի նոր տարբերակը, որը նախագծված էր ճարտարապետ Ա. Վիպովի կողմից[38]։ Այդ զինանշանը ներկայացնում էր հերդետիկ վահան։ Վահանի սպիտակ ֆոնի վրա պատկերված է սիբիրյան բնությունը։ Վահանի վերին մասում պատկերված է Կուզնեցկի ամրոցը, որպես Կուզնեցկի պատմության նկատմամբ հարգանքի խորհրդանիշ։
ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո քաղաքը վերադարձավ իր նախկին զինանշանին, բայց խորհրդային ժամանակաշրջանի զինանշանը այդպես էլ չչեղարկվեց։ Այսինքն՝ քաղաքը միաժամանակ ուներ 2 զինանշան[38]։ 2018 թվականի ապրիլի 24-ին ընտրվում է քաղաքի նոր զինանշանը։
Քաղաքի 18 ձեռնարկություն ստացել են մրցանականեր. դրանցից են՝ Նովոկուզնեցկի մետաղագործական գործարանը, Արևմտա-Սիբիրական մետաղագործական գործարանը, Նովոկուզնեցկի ալյումինի գործարանը, Նովոկուզնեցկի բժշկական հետազոտությունների ինստիտուտը, առաջին քաղաքային կլինիկական հիվանդանոցը, Սիբիրի պետական արդյունաբերական համալսարանը և այլն։
Թվական | Բնակչություն մարդ |
---|---|
1618 | 10 |
1720 | 1918 |
1824 | 1724 |
1851 | 2831 |
1858 | 1655 |
1877 | 3051 |
1897 | 3141 |
1917 | 3154 |
1920 | 4548 |
1926 | 3894 |
1931 | 45 000 |
1939 | 166 000 |
1940 | 179 100 |
1956 | 346 600 |
1959 | 377 000 |
1962 | 410 000 |
1967 | 493 000 |
1970 | 499 183 |
1972 | 508 000 |
1973 | 513 000 |
1974 | 519 000 |
1974 | 527 000 |
1976 | 527 000 |
1979 | 541 356 |
1980 | 545 000 |
1981 | 551 000 |
1982 | 556 000 |
1983 | 564 000 |
1985 | 584 000 |
1986 | 581 000 |
1987 | 589 000 |
1989 | 599 947 |
1990 | 584 000 |
1991 | 602 000 |
1992 | 600 000 |
1993 | 598 000 |
1994 | 593 000 |
1995 | 574 000 |
1996 | 571 000 |
1997 | 566 000 |
1998 | 566 000 |
1999 | 562 800 |
2000 | 561 600 |
2001 | 564 500 |
2002 | 549 870 |
2003 | 565 900 |
2004 | 548 200 |
2005 | 563 300 |
2006 | 562 400 |
2007 | 560 900 |
2008 | 562 200 |
2009 | 563 271 |
2010 | 547 904 |
2011 | 548 127 |
2012 | 549 589 |
2013 | 549 182 |
2014 | 550 213 |
2015 | 550 127 |
2016 | 551 253 |
2017 | 552 445 |
Բնակչության 1618-2021 թվականների վիճակագրություն | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
2016 թվականի հունվարի 1-ի տվյալների համաձայն՝ տղամարդկանց քանակը կազմում էր բնակչության 44,95 %-ը, իսկ կանանցը՝ 55,05 %-ը[71]։
Համաձայն 2010 համառուսաստանյան մարդահամարի՝ քաղաքի բնակչության ազգային կազմը հետևյալն է[72].
Ներկայացված ազգություններից 11596-ը չեն տեղեկացրել իրենց ազգության մասին։
Բնակչության տարիքային կազմը հետևյալն է (համաձայն 2012 թվականի դեկտեմբերի 31-ի տվյալների)[71].
2012 թվականի դեկտեմբերի 31-ին քաղաքում բնակչության 16,6 %-ը գործունակ լինելու տարիքից փոքր են, 61,3 %-ը գործունակ տարիքում են, իսկ 22,1 %-ը՝ գործունակ տարիքից մեծ[71]։
Նովոկուզնեցկը Կեմերովոյի շրջանի վարչական և տարածքային բաժանման մեջ համարվում է տարածաշրջանային նշանակության քաղաք[73]։
Քաղաքը բաղկացած է 6 ներքաղաքային շրջանից։
Շրջան | Տարածք, կմ² | Բնակչության թիվը |
---|---|---|
Զավոդսկի շրջան | 109,10 | 97 135 |
Կուզնեցկի շրջան | 36,11 | 49 577 |
Կուիբիշևսկի շրջան | 92,49 | 79 252 |
Վովովոլինսկի շրջան | 22,49 | 77 097 |
Օրջոնոկիձևսկի շրջան | 95,62 | 84 349 |
Ցենտրալնի շրջան | 66,52 | 165 035 |
2009 թվականի դեկտեմբերի 7-ին Նովոկուզնեցկի քաղաքային միության ազգային պատգամավորների հրամանով հաստատվում քաղաքի նոր կանոնադրությունը, որի համաձայն՝ իշխանությունները կազմված են.
Նովոկուզնեցկի քաղաքային միությունը համարվում է ինխանության մարմինների ներկայացուցիչը և կազմված է 18 պատգամավորներից։ Պատգամավորները ընտրվում են 5 տարի ժամկետով։
2016 թվականի սեպտեմբերին անցկացվեցին ազգային պատգամավոնրեի միության ընտրությունները, որի արդյունքները հետևյալն էին. 27 — Միասնական Ռուսաստան, 4 — Ռուսաստանի լիբերալ-դեմոկրատական կուսակցություն, 4 — Արդար Ռուսաստան. 1- Ռուսաստանի պատրոտներ։ Նախագահ էր ընտրվել «Միասնական Ռուսաստան» կուսակցության անդամ Օլեգ Մասյուկովը։
Քաղաքային միության հետ աշխատում են քաղաքի երիտասարդական խորհրդարանի հետ[76]։
2009 թվականին, Նովոկուզնեցկը, անցնելով Օրենբուրգին, գրավում է 27-րդ հորիզոնականը «30 լավագույն բիզնես քաղաքների» ցանկում և հրատարկվում «Forbes» ամսագրի ռուսական համարում[77]։ Միևնույն ժամանակ, հնարավորությունների առումով, քաղաքը 15-րդն է։ 2010-2012 թվականներին Նովոկուզնեցկին չհաջողվեց նույն հաջողությունները գրանցել։ 2013 թվականին ցանկում բարձրացավ՝ գրավելով 13-րդ հորիզոնականը։ Առավելություններից են. արդյունաբերական ձեռնարկությունների բարձր համակենտրոնացումն ու ենթակառուցվածքների առկայությունը[78]։
Նովոկուզնեցկը համարվում է Արևմտա-Սիբիրական երկաթուղային ճանապարհի երկաթուղային հանգույցը։ Քաղաքից երթուղայիններ են գնում դեպի Մոսկվա, Սանկտ-Պետերբուրգ, Ադլեր, Անապա, Նովոսիբիրսկ, Կիսլովոդսկ, Վլադիվոստոկ, Բարնաուլ, Տոմսկ, Աբական և այլն քաղաքներ, ինչպես նաև՝ Ղազախստան և Ղրղզստան[79]։ Հարմարավետ էլեկտրական գնացքները ուղևորություններ են կատարում Նովոկուզնեցկից Նովոսիբիրսկ։ Շրջանի երթուղային էլեկտրագնացները գնում են դեպի Արտիշտա, Բելովո, Երունկավո, Կիսելյովսկ, Միսկի, Մեժդուրեչենսկ, Պրոկոպյովսկ, Տաշտագոլ[80]։ 2011 թվականի նոյեմբերի 1-ից մինչև 2013 թվականի սեպտեմբերը երկաթուղային կայարանը վերակառուցվում էր, սակայն գնացքներն ու էլէկտրագնացները շարունակում էին աշխատել իրենց բնական հունով[81]։
Քաղաքի հետ օդային կապը իրականացվում է Նովոկուզնեցկ-Սպիչենկովո օդանավակայանի միջոցով (կատարվում են թռիչքներ դեպի Մոսկվա, Նովոսիբիրսկ, Կրասնոյարսկ, իսկ ամռանը՝ Սոչի, Բանգկոկ, Անթալիա)[82]։
Նովոկուզնեցկի տրանսպորտային կայարանը ունի 47 միջքաղաքային երթուղային[83]։ Դրանց հիմնական ուղղությունը հարավ է։ Մնացած ուղղությունները որպես կանոն կատարվում են դեպի արվարձաններ։ Բացի այդ՝ կայարան են գալիս ավտոբուսներ Տաշտագոլից կամ Շերեգեշից։ Ուղևորների քանակով ամենամեծ կայարանը ունի համեմատաբար փոքր տարածք։
աղաքի շուրջ տեղակայված է Նովոկուզնեցկի մրջանաձև մեքենաների ճանապարհը։
Նովոկուզնեցկում կան 4 կամուրջ նախատեսված ավտոմեքենաների համար և 1 երկաթուղայոն կամուրջ Տոմ գետի վրայով։ Քաղաքի կենտրոնը շրջապատված է ճանապարհներով, որոնք ունեն մեծ թվով օղակաձև ճանապարհներ։ Քաղաքային տրանսպորտի ընդհանուր երկարությունը կազմում է 755,7 կմ։ Քաղաքում գործում է ավելի քան 76 ավտոբուս, 9 տրամվայ և 6 տրոլեյբուս[84]։ Տրամվայները աշխատում են քաղաքի բոլոր շրջաններում, բացառությամբ՝ Նովոլինսկի շրջանի[85]։ Տրոլեյբուսները աշխատում են Զավոդսկի շրջանում (1 և 5 համարները (փոխվել են № 7 երթուղայինի հետ]][86]։ Էլեկտրական գնացքը ունի 4 ուղղություն. դեպի Արտիշտա և Բելովո, Մեժդուրեչենսկ և Օրջոնիկիձևսկի շրջան,Կուզնեցկի շրջան, Ցենտրալնի շրջան։
Նովոկուզնեցկի տրամվայը համարվում է առաջին տրամվայի համակարգը Սիբիրում և երկրորդը Մոսկվայում՝ Վլադիվոստոկի տրամվայից հետո[87]։
Հանրային տրանսպորտով 1 երթևեկության արժեքը կազմում է (2015-2017 թվականներ). տրոլեյբուս, տրամվայ, ավտոբուս՝ 16 ռուբլի, կոմերցիոն ավտոբուս (երթուղային տաքսի)՝ 18-22 ռուբլի[88]։
2015 թվականի տվյալներով՝ Նովոկուզնեցկում կար 180388 տրանսպորտային միջոց[89]։
Տոմ գետով անցնող կամուրջներ.
Բացի այդ կան մի շարք կամուրջներ, որոնք անցնում են Աբա գետի վրայով՝ Տոմ գետի ձախ վտակով։
Փողոցների ընդհանուր երկարությունը կազմում է 1048 կմ, որոնցից լուսավորված է միայն 421 կմ-ը։
Նովոկուզնեցկի հեռախոսային կոդը 3843-ն է։ Քաղաքում օգտագործվում է 6 նիշային համարակալումը։ Հեռահաղորդակցության ժամանակակից ծառայությունների համալիրը ընդգրկում է 20 կազմակերպություն («Ռոստելեկոմ», «Սիբիրի կապ», «Դիալկոմ», «МТС», «Մեգաֆոն»)։
Քաղաքում աշխատում են 3G/4G կապի 4 օպերատոր. «МТС», «Բիլայն» «TELE2», «Մեգաֆոն»։ Ընկերությունները ներկայացնում են համացանցի 4G կապի տեսակ։
Նովոկուզնեցկում կան 4 համալսարան.
1939 թվականից քաղաքում գործում էր պետական մանկավարժական համալսարան, որը հետխորհրդային ժամանակաշրջանում վերանվանվել էր Կուզբասկի պետական մանկավարժական ակադեմիա։ 2014 թվականի մարտին համալսարանը վերամիավորվեց և կոչվեց Կեմերովի պետական համալսարան։
Բացի այդ՝ ռուսական համալսարաննեում բացվել են մասնաճյուղեր. մասնաճյուղ Կուզբասկի պետական տեխնիկական համալսարանում, մասնաճյուղ Միջազգային տնտեսագիտության և իրավունքի համալսարանում, մասնաճյուղ Սանկտ-Պետերբուրգի արտաքին տնտեսական կապի, տնտեսագիտության և իրավունքի համալսարանում, մասնաճյուղ Տոմսկի պոլիտեխնիկական համալսարանում, որը փակվեց 2014 թվականին, մասնաճյուղ Ռուսաստանի ազգային տնտեսության և հանրային ծառայության ակադեմիայում և այլն։
Ուսանողների քանակով ամենամեծ համալսարաններն են Սիբիրյան պետական արդյունաբերական համալսարանն ու Նովոկուզնեցկի պետական համալսարանը։
Նովոկուզնեցկում միջնակարգ մասնագիտական կրթություն ստանալու համար կան միջնակարգ մասնագիտական կրթություն տրամադրող մեծ թվով ուսումնական հաստատություններ.
1. Քոլեջներ.
2. Տեխնիկումներ.
3. Այլ.
Գիտական հաստատություններն են. Նովոկուզնեցկի բժշկական հաստատությունը, սև մետաղագործության արևմտյան հաստատությունը մինչև 2000 թվական, Կուզնեցկի մասնաճյուղը, Արևելա-Սիբիրական փորձարարական կենտրոնը, Նովոկուզնեցկի գիտա-հետազոտական հաստատությունը, Ռուսական բժշկական գիտությունների ակադեմիայի գիտա-հետազոտական հաստատության մասնաճյուղը մինչև 2010 թվական, Սիբիրի շինանյութերի գիտա-հետազոտական հաստատությունը և այլն։
Նախագծային հաստատություններ. «Սիբիրի էլէկտրոնախագիծը», «Սիբրուդան», «Սիբիրի ջրմուղային նախագիծը և այլն։ Ավելի ուշ եղել են «Սիբգիպրոմեզ»ը, «Հիպրոկոկս»ը և այլն։
Նովոկուզնեցկում գործում են մի քանի քաղաքային հիվանդանոցներ. «Նովոկուզնեցկի բժշկական հաստատություն»ը, «Հաշմանդամների վերականգնման կենտրոն»ը, «Ընտանիքի կազմավորման և վերարտադրության հաստատություն»ը, բազմատեսակ բժշկական մի շարք կենտրոններ. Medica կանացի առողջության և վերարտադրության հիվանդանոց, «Եվրոմեդ» բժշկական կենտրոն, Լսողության ախտորոշման կենտրոն «Օտոմեդ», «Ֆամիլիյա» ընտանեկան բժշկական կենտրոն, «Առողջ սերունդ» բժշկական կենտրոնների ցանց, բժշկական կենտրոն «Բացարձակ առողջություն» և այլն։ Վերոնշյալ բժշկական հաստատություններում կան մեծերի և փոքրերի բուժման համար նախատեսված գործիքների բոլոր տեսակները, այդ թվում՝ բարձրագույն տեխնոլոգիաներ։ 2017 թվականին բացվել է ամենամեծ մասնավոր բժշկական կենտրոն «Գրանդ մեդիկան»։
Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարության տվյալները Նովոկուզնեցկի վերաբերյալ.
Ցուցանիշ | Ընդհանուր | Փաստերի թիվ
100 000 մարդու տվյալով |
Գրանցված հանցագործություններ, ընդհանուր | 11 390 | 2066 |
այդ թվում. | ||
- շորթում | 13 | 2 |
- կողոպուտ | 555 | 101 |
- կաշառք | 22 | 4 |
- կաշառքի ստացում | 17 | 3 |
- բռնաբարություն և բռնաբարության փորձ | 3 | 1 |
- գողություն | 4264 | 774 |
- ակաբեկչական բնույթի հանցագործություն | 0 | 0 |
- ծայրահեղական հանցագործություն | 10 | 2 |
- թմրանյութերի թրաֆիքինգի հետ կապված հանցագործություն | 1353 | 245 |
- խմբակային հարձակում | 36 | 7 |
- սպանություն և սպանության փորձ | 54 | 10 |
Հանցագործության հետ կապված հստակ մեղադրյալներ | 5446 | – |
1993 թվականի դեկտեմբերից մինչև 2017 թվականի օգոստոս Նովոկուզնեցկում պաշտոնապես գործում էր «Եհովայի վկաներ» կազմակերպություն, մինչ չէր ճանաչվել Եհովայի վկաների թիվը Ռուսաստանում։
1990-ական թվականներից Նովոկուզնեցկում գործում են.
Քաղաքում գոյություն ունեն հուդայական համայնքային միավորում, որում, ըստ 1994 թվականի տվյալների, 1500 հրեաներ կային։ Այն կազմված էր 2 կրոնական կազմակերպություններից.
2006 թվականից կազմակերպվել է կրոնական խումբ, որը կոչվում է Հիսուս Քրիստոսի Վերջին օրերի Սրբերի եկեղեցի։
Հինդուիզմը ներկայացված է մի շարք խմբերում. Անանդա Մարգա, Կրիշինի միջազգային միություն, աշակերտներ՝ Օշո (Բխագվան Շրի Ռաջնիշ)ը և Շրի Չինմոյան։
Քաղաքում գործում են ոչ կոմերցիոն կազմակերպություններ, որոնք ռգնում են հաշմանդամներին, վետերաններին և թոշակառուներին։ Գործում են նաև ղազախական կազմակերպություններ՝ մարդու իրավունքների և բնապահպանության վերաբերյալ։ Աշխատում են նաև գործարարների միությունը։
Նովոկուզնեցկն ունի Կուզնեցկի մետաղագործների սպորտային պալատ, 2 սառցե տարածքներ Ցենտրալնի և Նովոիլյինսկի շրջաններում, սպորտային համալիրներ, մարզադաշտեր, թենիսի համար նախատեսված տարածքներ, լողավազաններ, այդ թվում՝ 50-մետրանոց լողավազաններ «Զապսիբովեցն» ու "Օլիմպը", ձիարշավարաններ, լեռնադահուկային բազաներ, այդ թվում՝ լեռնային «Վիրաժ»ը և Լիստվյագին։
Քաղաքում գործում են սպորտային ակումբներ.
Նովոկուզնեցկում տների հիմնական տեսակը համարվում է հինգ և ինը հարկանի տները։ Ցենտրալնի, Կուիբիշևսկի, Կուզնեցկի, Օրջոնիկիձևսկի և Զավոդսկի շրջաններում պահպանված են 2-, 3-, 4- հարկանի տներ՝ կառուցված 1920-1940-ական թվականներին։ Մասնավոր տարածքների մեծ մասը գտնվում են Կուիբիշևսկում, Կուզբասում և Օրջոնիկիձևսկում։ Քաղաքի IV մասում 2011 թվականին կառուցվել է քաղաքի առաջին 25-հարկանի տունը[94]։
Նովոկուզնեցկի բնակիչները շինություններին տալիս են անսովոր մականուններ։ Այսպես, Կուրակոում գտնվող հինգանկյուն բնակարանին տրվել է «Գայկա» անունը, Զավոդսկի շրջանի շրջանաձև տանը տրվել է «Շայբա» անվանումը, Երթուղային 127 փողոցի մոտ գտնվող կոր տանը տրվել է «Չինական պատ» անունը և այլնԿաղապար:Нет АИ:
Բացի այդ՝ քաղաքի մի քանի փողոցներ առանձնանում են որոշ առանձնահատկություններով.
Ռադակովսկի (Կուիբիշևսկի շրջան), Մինտինսկի (Նովոկուզնեցկի շրջանի տարածքում), Կուզնեցկի (Կուզնեցկի շրջանում) Բայդաևսկի գերեզմանոց, Նովոիլինսկի գերեզմանոց, Աբաշևսկի գերեզմանոց (հուղարկավորության համար փակվում է)։
Նովոկուզնեցկի հրատարակությունները տպագրվում են «Կուզնեցկի աշխատակից», «Կուզնեցկի կամուրջ», «Կուզնեցկի պենսիոներ», «Լավ գովազդ» (գովազդ), «Նովոկուզնեցկ» (սոցիալ-քաղաքական) թերթերում, գրական լրագիր «գրողների միություն»ում, բիզնեսի մասին ֆեդերատիվ լրագիր «Ստանդարտ որակ»։ (գործում է 2005 թվականից)։
Տեղական հեռուստատեսային նախագծերն են. Կուզբաս (հեռուստա-ռադիոընկերություն) (Ռոսիա 1 և Ռոսիա 24 հեռուստաալիքներով), ՏՎՆ, 10 ԱԼԻՔ (ՌԵՆ ՏՎ աջակցությամբ), Նովո ՏՎ, Նովոկուզնեցկի ինտերնետ-հեռուստատեսություն, ՍՏՍ-Կուզբաս (գործընկեր՝ ՍՏՍ (հեռուստաընկերություն)։ Նովոկուզնեցկում իրականացվում է հետևյալ հեռուստաալիքների հեռարձակումը. Առաջին ալիք (Ռուսաստան), Ռոսիա 1, Մատչ ՏՎ, ՆՏՎ, Հինգերորդ ալիք (Ռուսաստան), ՏՎ Ցենտր, Զվեզդա (հեռուստաալիք), Յու, ինչպես նաև իրականացվում է թվային հեռուստատեսության հեռարձակում Ռուսաստանի 53 և 41 հեռուստաալիքներով։
Տեղական հեռարձակումը իրականացվում է ռադիոկայաններ «Ապեկս-Ռադիո»ի (FM 100,5) և «Կուզբաս FM»ի (FM 102,0) միջոցով։ Մնացած հեռարձակումները քաղաքում կատարվում են ցանցային կայանների միջոցով, որոնք իրականացվում են ոչ միայն բնական հաճախականությամբ («Հումոր ՖՄ», «Սպորտ FM»/«Studio 21», «Մանկական ռադիո», «Ռադիո Երկիր», «Ռետրո ՖՄ», «Արջաթե անձրև», «Պի FM», «Մեր ռադիո», «DFM»), այլև տեղական հեռարձակումների հաճախականությամբ («Եվրոպա պլյուս», «Ռուսական ռադիո», «Ավտոռադիո», «Մայակ», «Թանկարժեք ռադիո», «Շանսոն», «NRJ», «Լուրեր ՖՄ», «Ռուսաստանի ռադիո», «Վանյա»)։
2018 հունիսի 4-ին Ռուսաստանի բանկը թողարկում է արծաթե հուշադրամներ, որոնք համարժեք էին 3 ռուբլիին[102]։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.