Wulka Dubrawa

Wulka Dubrawa (němsce Großdubrau) je wjes a gmejna w sakskej Hornjej Łužicy, sewjernje Budyšina. Gmejna słuša do připóznateho sydlenskeho ruma Serbow w Sakskej.

Wulka Dubrawa

němsce	Großdubrau
Wulka Dubrawa na karće Sakskeje DEC
Wopon
Wopon Wulkeje Dubrawy
Zakładne daty
stat	Němska
zwjazkowy kraj	Sakska Sakska
wokrjes	Budyski
wysokosć	156 metrow n.m.hł.
přestrjeń	54,22 km²
wobydlerstwo	4.144 (31. dec 2023)[1]
hustosć zasydlenja	76 wob. na km²
póstowe čisło	02694
předwólba	([phone]
awtowa značka	BZ, BIW, HY, KM
Politika a zarjadnistwo
wjesnjanosta	Hardy Glausch (bjezstronski)
adresa	E. Thälmannowa 9 02694 Wulka Dubrawa
webstrona	grossdubrau.de
Połoženje Wulkeje Dubrawy w Sakskej
Karta
wikidata: Wulka Dubrawa (Q93233)

51.2514.466666666667

Geografija

Hatowa krajina blisko Kupoje

Gmejnski teritorij rozpřestrěwa so wot Budyskeho spjateho jězora hač do krajinje hornjołužiskeje hole a hatow. Sydlišćo same namaka so něhdźe dwanaće kilometrow sewjernje wokrjesneho města na wokoło 200 metrow wysokim wuhorbjenju zapadnje Sprjewineje nižiny. Tutón kopc wobsteji z šćerkoweje terasy, kiž je powostank stareho běha Łobja w pleistocenje. Wšitke susodne wsy leža 20 do 40 metrow niže. Bjezposrědna wokolina je žłobičkata a zwjetša zalěsnjena. Najwažnišej rěce stej Sprjewja, kotraž běži přez Klukš, a Mała Sprjewja, běžaca přez Lichań, Kobjelń, Komorow, Kupoj a Jatřob.

Wulka Dubrawa mjezuje na Hamor (wokrjes Zhorjelc) na sewjeru, Malešecy na wuchodźe, město Budyšin na juhu a Radwor na zapadźe.

Gmejnske dźěle

Ke gmejnje słušeja slědowace wsy:

wjes	wob.	přer. staroba	♀/♂a	kwocient młodychb	kwocient starychc	wosoby/ domjacnosć
Brěmjo	127	42,2	123	25	25	2,6
Čelchow	72	46,4	90	23	27	2,1
Dalicy	91	44,9	102	13	32	2,5
Chróst	502	44,9	116	29	34	2,4
Chwaćicy	257	46,4	102	21	37	2,4
Jatřob	91	48,7	117	26	56	2,8
Ješicy	55	50,4	90	17	40	2,5
Klukš	277	44,1	97	34	38	2,7
Kobjelń	63	40,0	103	43	37	2,4
Komorow	183	44,0	108	22	24	2,4
Křiwa Boršć	83	44,9	118	37	44	2,6
Kupoj	95	39,8	94	31	25	3,0
Lichań	140	48,3	97	15	36	2,6
Mała Dubrawa	139	48,7	117	17	38	2,4
Margarěćina hěta	20	60,6	122	0	67	1,7
Nowe Zdźarki	27	38,4	108	32	11	2,7
Wulka Dubrawa	1710	47,9	97	23	48	2,2
Załhow	71	41,4	97	30	21	2,6
Zdźar	75	42,4	108	34	26	2,6
Zdźěr	284	45,5	104	28	39	2,5
gmejna	4362	46,2	102	25	39	2,4
podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011[2] a: ličba mužow na 100 žonow b: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65 c: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65

Stawizny

Wulkodubrawska wodarnja

Wjeska naspomni so w lěće 1396 k prěnjemu razej jako sydło wěsteho knjeza Lehemann de Dobraw. Hač do lěta 1628 měješe Budyskej tachantstwo ležownostne knjejstwo, po tym załoži so Wulkodubrawske ryćerkubło.^[3]

Hač do druheje połojcy 19. lětstotka bě Wulka Dubrawa snadna serbska holanska wjeska z něhdźe 200 wobydlerjemi, kotraž so pak po wotewrjenju hlinowych a brunicowych jamow kaž tež wulkich zawodow spěšnje do industrijneho sydlišća z wjace hač 1.500 wobydlerjemi přetworješe. W běhu tuteje industrializacije zhubi so wulki dźěl serbskeje substancy we wsy.

Wot lěta 1906 měješe Wulka Dubrawa dwórnišćo při železniskej čarje Lubij–Radwor, kotraž bě w Radworju z čaru Budyšin–Wojerecy zwjazana. W nazymje 1972 bu wosobowy wobchad zastajeny a 1973 so čara mjez Lubijom a Bartom zawrě. Wotrězk Bart–Radwor wužiwaše so hišće hač do 1994 za nakładowy wobchad, wosebje z Wulkodubrawskeje Margarěćineje hěty a Bartskeje bazaltownje.

Wobydlerstwo

Klukšanska cyrkej

Po Arnošta Mukowej statistice měješe Wulka Dubrawa we 1880tych lětach – potajkim před industrializaciju wsy – 227 wobydlerjow, mjez nimi 185 Serbow (81 %) a 42 Němcow.^[4] Mjez druhim přez přićehnjenje němskorěčnych industrijnych dźěłaćerjow a wuhnatych z wuchoda po Druhej swětowej wójnje so serbskorěčny podźěl chětře zniži. Arnošt Černik zwěsći w lěće 1956 serbski podźěl gmejnskeho wobydlerstwa wot jenož hišće 30 %.^[5] W někotrych wjeskach so pak hač do dźensnišeho serbsce rěči.

Nabožina

W lěće 1925 bě we wsy samej mjez 1201 wobydlerjemi 1088 ewangelskich (90,6 %), 71 katolskich (5,9 %) a 41 přiwisnikow druhich konfesijow. Po ludličenju lěta 2011 bě 31,7 % wobydlerjow gmejny ewangelskeje a 7,7 % katolskeje konfesije. Wulka wjetšina wot 60,6 % njepřisłušeše žanomu nabožinskemu zhromadźenstwu.^[6] Wulka Dubrawa sama žanu cyrkej nima. Ewangelscy wěriwi chodźa wot lěta 1899 do Chwaćic (prjedy do Malešec) a katolscy do Radworja.

Ewangelskej cyrkwi namakatej so w Klukšu a Chwaćicach a k Radworskej wosadźe słušacy katolski Boži dom wot lěta 1968 w Zdźěri.

Politika

Gmejna słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 56 (Budyšin 5) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 156 (Budyšin I).

Wulkodubrawska gmejnska rada ma tuchwilu 16 čłonow, mjez nimi štyri žony. Poslednje wólby do rady wotměwachu so w meji 2019. Komunalne wólby zašłych lět mějachu slědowace wuslědki:

Strony a zjednoćenstwa	2019		2014		2009
	%	sydła	%	sydła	%	sydła
Njewotwisne wolerske zjednoćenstwo (UWV)	78,9	13	72,8	12	68,3	11
Křesćansko-demokratiska unija Němskeje (CDU)	21,1	3	27,2	4	31,7	5
cyłkownje	100,0	16	100,0	16	100,0	16
wobdźělenje	68,1 %		58,8 %		54,8 %

Hłownohamtski wjesnjanosta Wulkeje Dubrawy je Siegfried Schuster (UWV). Wón bu dnja 8. junija 2008 z 62,6 % hłosow w zastojnstwje wobkrućeny. Kandidat CDU Tobias Hilbert dósta jako najsylniši přećiwny kandidat 24 %. Wolerske wobdźělenje wučini 62 %.^[7]

W zwisku ze sakskej wokrjesnej reformu chcyše so gmejnske zarjadnistwo w lěće 2008 ze susodnym Radworjom zjednoćić. Při ze strony wobydlerskeje iniciatiwy zahajenym wobydlerskim rozsudźe hłosowaše we Wulkej Dubrawje wulka wjetšina přećiwo tomu planej, w Radworju pak snadna wjetšina za fuziju.

Kubłanje

We Wulkej Dubrawje maja zakładnu šulu kaž tež swobodnu wyšu šulu Johann Heinrich Pestalozzi. Statna srjedźna šula je so w lěće 2006 zawrěła.

Wosobiny

• Handrij Zahrodnik (1654–1727) – zamkar a wunamakar
• Ota Wićaz (1874–1952) – wědomostnik
• Johann Cilenšek (1913–1998) – komponist
• Jürgen Lehmann (* 1934) – spisowaćel

Literatura

• Großdubrau/Wulka Dubrawa mit Kleindubrau/Mała Dubrawa. W: Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft (= Werte der deutschen Heimat. Zwjazk 67). 1. nakład. Böhlau, Köln/Weimar/Wien 2005, ISBN 978-3-412-08903-0, str. 229–234.

Powětrowy wobraz Wulkeje Dubrawy

Žórła

1. Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2023; Statistiski krajny zarjad Sakskeje
2. Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Wulka Dubrawa (němsce)
3. Wulka Dubrawa w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
4. Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 53. → wšě wjeski
5. Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 244. [2058 wobydlerjow, z nich 300 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 175 z pasiwnymi, 142 serbskich dźěći a młodostnych, 1441 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
6. Wuslědki censusa 2011 za Wulkodubrawsku gmejnu: Nabožina
7. Wuslědki Wulkodubrawskich komunalnych wólbow dnja 8. junija 2008 na statistik.sachsen.de

Wotkaz

 Commons: Wulka Dubrawa – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

Města a gmejny w Budyskim wokrjesu

Biskopicy | Bóšicy | Budestecy | Budyšin | Bukecy | Dobruša-Huska | Frankenthal | Großharthau | Großnaundorf | Halštrow | Halštrowska Hola | Haselbachtal | Hodźij | Hornja Hórka | Chrósćicy | Kamjenc | Kinspork | Kubšicy | Kulow | Kumwałd | Łaz | Łuty | Łužnica | Malešecy | Neukirch | Njebjelčicy | Njedźichow | Njeswačidło | Ohorn | Ottendorf-Okrilla | Pančicy-Kukow | Połčnica | Porchow | Radeberg | Radwor | Rakecy | Ralbicy-Róžant | Ramnow | Sćenjow | Sepicy | Smělna-Póckowy | Sprjewiny Doł | Swětła | Šěrachow-Korzym | Wachow | Warnoćicy | Wjazońca | Wjelećin | Wojerecy | Wołbramecy | Worklecy | Wóslink | Wóspork | Wulka Dubrawa | Wulke Rědorjecy | Załom | Zemicy-Tumicy
Zarjadniske zjednoćenstwa/zwjazki:
Biskopicy | Budestecy-Hornja Hórka | Großharthau | Kinspork | Njeswačidło | Połčnica | Při Klóšterskej wodźe