From Wikipedia, the free encyclopedia
A Cidade Libre de Danzig (en alemán: Free Stadt Danzig, en polaco: Wolne Miasto Gdańsk) foi unha Cidade-estado portuaria semiautónoma que existiu entre 1920 e 1939, estabelecida o 10 de xuño de 1920, na actual cidade polaca de Gdansk e cerca de 200 vilas nos arrededores (en alemán Danzig; este territorio de 1772 a 1920 formou parte de Prusia), de acordo coa Parte III, sección IX, do Tratado de Versalles.[1][2][3]
Freie Stadt Danzig (de) Wolne Miasto Gdańsk (pl) | |||||
Himno | Für Danzig (en) | ||||
---|---|---|---|---|---|
Localización | |||||
| |||||
Capital | Gdańsk | ||||
Poboación | |||||
Poboación | 366.730 | ||||
Lingua oficial | lingua alemá lingua polaca | ||||
Relixión | luteranismo e catolicismo | ||||
Xeografía | |||||
Comparte fronteira con | |||||
Datos históricos | |||||
Precedido por | |||||
Creación | 15 de novembro de 1920 | ||||
Disolución | 1 de setembro de 1939 | ||||
Sucedido por | Alemaña nazi | ||||
Organización política | |||||
Forma de goberno | república República parlamentaria | ||||
Órgano lexislativo | Volkstag (en) , | ||||
Moeda | Papiermark | ||||
Danzig deixaba de formar parte de Alemaña (República de Weimar) e quedaba baixo a tutela da Sociedade de Nacións, concedendo a Polonia privilexios diplomáticos e económicos (Polonia exercía un protectorado sobre a cidade).
A cidade perdeu a súa condición de cidade libre tras ser recuperada polo III Reich o 2 de setembro de 1939 e posteriormente transferida a Polonia, tras o final da segunda guerra mundial.
A cidade obtivo a condición de Estado semiautónomo con Napoleón I, en 1807 (República de Danzig).
Despois do Congreso de Viena, en 1815, a cidade volveu ser integrada en Prusia.
En 1920, tras o Tratado de Versalles, Danzig recuperou a súa antiga autonomía, aínda que baixo o control de Polonia e da Sociedade de Nacións.
De acordo coa convención entre Danzig e Polonia, celebrada en 1920:
De conformidade coas disposicións da Convención, Polonia será a nación responsábel da dirección dos asuntos estranxeiros e de protexer os intereses dos cidadáns da Cidade Libre de Dánzig no estranxeiro, celebrar acordos internacionais en nome da Cidade Libre, e acordar as obrigas externas de préstamos pola cidade libre, e un rexistro dos buques que enarboraran pavillón de Danzig.
O territorio da cidade libre pertencía á Segunda República de Polonia para o control aduaneiro, que se levou a cabo por funcionarios de aduanas polacos na fronteira Polonia-Danzig, na de Alemaña-Danzig, e na aduana do mar. Polonia asegurábase o dereito de exportación directa e importación de mercadorías polo porto de Danzig, mantendo o seu propio servizo Postal, de Teléfonos e Telégrafos. Polonia era dona do ferrocarril na cidade libre (excepto os tranvías).[3]
Estableceuse un Consello mixto de Navegación e para o goberno do porto de Danzig (con paridade de ambas as partes, cinco representantes de cada unha delas e o presidente designado de forma conxunta polo goberno polaco e as autoridades da Cidade Libre de Danzig), para a xestión dos portos respectivos, as instalacións portuarias e a liberdade de navegación no Vístula.
Ao finalizar a primeira guerra mundial en 1919, a cidade de Danzig convertérase nun centro de disputas territoriais.
Por un lado, Alemaña reclamaba o territorio pola súa numerosa poboación de orixe alemá e, por outro, Polonia reclamaba a cidade por ser a súa única vía de acceso ao mar Báltico.
A súa orixe legal encóntrase na sinatura do Tratado de Versalles (artigos 100-108), no cal se establecía o seguinte:
A poboación da cidade libre creceu desde 357.000 habitantes (1919) a 408.000 en 1929; de acordo co censo oficial, o 95 % eran alemáns,[4] e o resto eran maioritariamente caxubios ou polacos. De acordo con E. Cieślak, os rexistros da poboación da cidade libre amosan que en 1929 a poboación polaca estimábase en 35.000 individuos, un 9,5 % da poboación.[5]
Henryk Stępniak estima que en 1929 a poboación polaca era de ao redor de 22.000 persoas, sobre o 6 % da poboación, incrementándose até ao redor do 13 % nos anos 1930.[6] Baseandose en estimacións de voto (de acordo con Stępniak moitos polacos votaton ao católico Zentrumspartei alemán e non a partidos polacos), Stępniak estima o número de polacos na cidade entre o 25 e o 30 % dos católicos que vivían nela, ao redor do 30 ou 36 mil persoas.[7] Incluíndo ao redor dos 4.000 cidadáns polacos que estaban rexistrados na cidade, Stępniak estima que a poboación polaca era do 9,4 ao 11 % da poboación.[7] Porén, Stefan Samerski estima que ao redor do 10 % dos 130.000 católicos eran polacos.[8] Andrzej Drzycimski estima que a poboación polaca a finais dos anos 30 alcanzaba o 20 % (incluíndo os polacos que chegaron despois da guerra).[9]
O Tratado de Versalles requiría que o novo Estado tivera a súa cidadanía, baseada na residencia. Os habitantes alemáns perderon a súa cidadanía cos creación da Cidade Libre, pero conseguiron o dereito a recuperala ao cabo de dous anos de existencia do Estado. Ningún alemán que non renunciara á cidadanía alemá foi privado das súas propiedades nin obrigado a vivir fóra da Cidade Libre de Danzig.[3]
Nacionalidade | alemáns | alemáns e polacos |
polacos, caxubios e masurios |
rusos e ucraínos |
hebreos e yiddish |
Non clasificados | Total |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Cidade de Danzig | 327.827 | 1.108 | 6.788 | 99 | 22 | 77 | 335.921 |
Fóra de Danzig | 20.666 | 521 | 5.239 | 2.529 | 580 | 1.274 | 30.809 |
Total | 348.493 | 1.629 | 12.027 | 2.628 | 602 | 1.351 | 366.730 |
Porcentaxe | 95,03 % | 0,44 % | 3,28 % | 0,72 % | 0,16 % | 0,37 % | 100,00 % |
En 1924, o 54,7 % da poboación era protestante (220.731 persoas, a maioría luteranos dentro da Igrexa Evanxélica da antiga Prusia), 34,5 % eran católicos (140.797 persoas) e o 2,4 % xudeus (9.239 persoas). Outros protestantes incluían 5.604 mennonitas, 1.934 calvinistas (reformados), 1.093 baptistas, 410 da Relixión Libre (humanistas), así como 2.129 disidentes, 1.394 fieis doutras relixións e denominacións e 664 non relixiosos.[12][13] A comunidade xudía creceu desde 2.717 individuos en 1910 a 7.282 en 1927, e 10.448 en 1929, a maioría emigrantes de Polonia e Rusia, onde a discriminación era intensa e onde se viron sometidos a pogroms.[14]
A diferenza dos Mandatos, que foron confiados aos países membros, a Cidade Libre de Danzig (como o Territorio do Sarre)[15] permaneceu directamente baixo a autoridade da Sociedade de Nacións. Representantes de diversos países asumiron o papel de Alto Comisionado:[16]
Nº | Nome | Período | País |
---|---|---|---|
1 | Reginald Thomas Tower | 1919–1920 | Reino Unido |
2 | Edward Lisle Strutt | 1920 | Reino Unido |
3 | Bernardo Attolico | 1920 | Reino de Italia |
4 | Richard Cyril Byrne Haking | 1921–1923 | Reino Unido |
5 | Mervyn Sorley McDonnell | 1923–1925 | Reino Unido |
6 | Joost Adriaan van Hamel | 1925–1929 | Reino dos Países Baixos |
7 | Manfredi di Gravina | 1929–1932 | Reino de Italia |
8 | Helmer Rosting | 1932–1934 | Reino de Dinamarca |
9 | Seán Lester | 1934–1936 | Estado Libre de Irlanda |
10 | Carl Jakob Burckhardt | 1937–1939 | Confederación Helvética |
A Sociedade de Nacións negouse a permitir que a Cidade-estado utilizara o termo de cidade hanseática como parte do seu nome oficial; esta pretensión refírese a que a cidade fora durante moitísimos anos membro da Liga Hanseática.
Nº | Nome | Asumiu o cargo | Deixou o cargo | Partido |
---|---|---|---|---|
Presidentes do Senado de Danzig | ||||
1 | Heinrich Sahm | 6 de decembro de 1920 | 10 de xaneiro de 1931 | Nigún |
2 | Ernst Ziehm | 10 de xaneiro de 1931 | 20 de xuño de 1933 | DNVP[17] |
3 | Hermann Rauschning | 20 de xuño de 1933 | 23 de novembro de 1934 | NSDAP |
4 | Arthur Karl Greiser | 23 de novembro de 1934 | 23 de agosto de 1939 | NSDAP |
Presidente do Estado | ||||
5 | Albert Forster | 23 de agosto de 1939 | 1 de setembro de 1939 | NSDAP |
A cidade libre foi gobernada polo Senado da Cidad Libre de Danzig, que era elixido pol Parlamento (Volkstag) para unha lexislatura de catro anos. O idioma oficial era o alemán,[18] aínda que o uso do polaco foi garantido pola lei.[10][19] Os partidos políticos na cidade libre correspondíanse cos partidos políticos na Alemaña de Weimar; os partidos máis influentes na década de 1920 foron o conservador Partido Nacional-Popular Alemán (DNVP), o partido Sociademócrata da Cidade Libre de Danzig e o católico Partido do Centro (Zentrum). Un partido comunista foi fundado en 1921 coas súas orixes na Liga Espartaquista e o partido comunista de Prusia oriental (provincia da que a cidade de Danzig era a capital). Varios partidos liberais e asociacións de votantes libres tamén existiron, e corncorreron ás eleccións con éxito variábel. Un partido polaco representou á minoría polaca e recibira entre o 3 % (1933) e o 6 % (1920) dos votos (en total, 4.358 votos en 1933 e 9.321 votos en 1920).[31]
A "crise de Danzig" precedeu inmediatamente á segunda guerra mundial. Foi a última reivindicación irredentista que Adolf Hitler exixiu tras conseguir a remilitarización de Renania e a anexión de Austria (Anschluss) e os Sudetes de Checoslovaquia. A crise comeza en abril de 1939, momento elixido polo Führer para pronunciar un discurso no Reichstag no que exixía a restitución da soberanía alemá sobre Danzig, así como un ferrocarril e unha estrada extraterritoriais que cruzaran o chamado corredor polaco (que separaba a Prusia oriental do resto do territorio alemán desde o final da primeira guerra mundial como consecuencia do Tratado de Versalles).
Na madrugada do 1 de setembro de 1939, tras a negativa do goberno polaco de atender as demandas de Alemaña e da poboación alemá de Danzig, o acoirazado alemán SMS Schleswig-Holstein deu inicio á segunda guerra mundial bombardeando o forte polaco de Westerplatte nas costas do mar Báltico.[20] Un día despois, o goberno de Danzig pediu a súa anexión á Alemaña nazi baixo o lema hitleriano Danzig ist eine Deutsche Stadt und will zu Deutschland gehören (Danzig é unha cidade alemá e quere pertencer a Alemaña). Uns 10.000 polacos foron asasinados na primeira semana de ocupación[Cómpre referencia].
Contra o final da guerra, en 1945, un 90 % da cidade quedara destruída polos combates. O Exército vermello entrou en Danzig o 30 de marzo de 1945. Daquela, cerca do 90 % da poboación fuxira ou morrera, sendo digna de recordar a traxedia do transatlántico Wilhelm Gustloff.
A cidade foi cedida definitivamente a Polonia tras a Conferencia de Potsdam.
En 1947, uns 126.472 alemáns foron expulsados de Gdaṅsk e 101.873 polacos da Polonia Central e outros 26.629 da Polonia Oriental, obrigados a trasladarse á cidade polos soviéticos, que anexionaran estes territorios á URSS.[Cómpre referencia].