Canal de Suez

O Canal de Suez (/ˈsuː.ɛz/; قَنَاةُ ٱلسُّوَيْسِ, Qanāt as-Suwais) é unha vía fluvial artificial a nivel do mar situado en Exipto, que une o mar Mediterráneo co mar Vermello a través do istmo de Suez e divide África e Asia (e, por extensión, a península do Sinaí do resto de Exipto). O canal, de 193,30 km de lonxitude,^[1] é unha importante ruta comercial entre Europa e Asia.

Canal de Suez

(ar) قناة السويس
Tipo	canal de navegación
Epónimo	Suez (pt)
Situado na entidade xeográfica	Istmo de Suez
Inicio
División administrativa	Suez, Exipto (pt)
Localización	Océano Atlántico
Final
Localización	Océano Índico
31°16′N 32°21′L B 29°55′N 32°33′L
Conéctase con	Mar Vermello Mar Mediterráneo
Características
Altitude	0 m
Dimensións	193,3 () km
Historia
Cronoloxía
25 de abril de 1859-1869	construción
23 de marzo de 2021-29 de marzo de 2021	Bloqueio do Canal de Suez em 2021 (pt)
	Suez Canal Area Development Project (en)
marzo de 1957	Guerra de Suez
	Guerra dos Seis Días
1973	Guerra do Yom Kippur
	Conquista rashidun do Egito (pt)
Actividade
Operador	Autoridade do Canal de Suez (pt)
Sitio web	suezcanal.gov.eg

En 1858, o diplomático francés Ferdinand de Lesseps fundou a compañía do Canal de Suez co propósito expreso de construír o canal. A construción do canal durou desde 1859 ate 1869. O canal inaugurouse oficialmente o 17 de novembro de 1869. O canal ofrece aos barcos unha ruta directa entre o Atlántico Norte e o norte do Índico a través do mar Mediterráneo e o mar Vermello, evitando o Atlántico Sur e o sur do océano Índico e reducindo a distancia da viaxe desde o mar Arábigo até Londres en aproximadamente 8900 km, 10 días a 20 nós (37 km/h) ou 8 días a 24 nós.^[2] O canal esténdese desde o extremo norte de Porto Saíd até o extremo sur de Porto Tewfik na cidade de Suez. En 2021, máis de 20 600 embarcacións atravesaron o canal (unha media de 56 ao día).^[3]

O canal orixinal contaba cun único carril navegable con lugares de paso no desvío de Ballah e no Gran Lago Amargo.^[4] Segundo os planos de Alois Negrelli, non contiña esclusas, polo que a auga de mar fluía libremente a través del. En xeral, a auga do canal ao norte dos lagos Amargos flúe cara ao norte no inverno e cara ao sur no verán. En Suez, o sur do lago, a corrente cambia coa marea.^[5]

O canal era propiedade do goberno exipcio, pero os accionistas europeos, na súa maioría británicos e franceses, eran donos da empresa concesionaria que o explotou ata xullo de 1956, cando o presidente Gamal Abdel Nasser nacionalizouno, un acontecemento que conduciu á crise de Suez entre o 29 de outubro e o 7 de novembro de 1956.^[6] O canal é operado e mantido pola empresa estatal Autoridade do Canal de Suez (SCA) de Exipto.^[7] Segundo a Convención de Constantinopla, pode utilizarse "en tempo de guerra como en tempo de paz, por calquera buque de comercio ou de guerra, sen distinción de pavillón".^[8] Con todo, o canal desempeñou un importante papel estratéxico militar como atallo naval e punto de conxestión. As armadas con costas e bases tanto no mar Mediterráneo como no mar Vermello (Exipto e Israel) teñen un interese particular no canal de Suez. Despois de que Exipto pechase o canal de Suez ao comezo da Guerra dos Seis Días o 5 de xuño de 1967, o canal permaneceu pechado durante oito anos, reabrindo o 5 de xuño de 1975.^[9]

O goberno exipcio iniciou a construción en 2014 para ampliar e ensanchar o desvío de Ballah en 35 km para acelerar o tempo de tránsito do canal. A ampliación pretendía case duplicar a capacidade do canal de Suez, de 49 a 97 barcos ao día.^[10] Cun custo de 59 400 millóns de LE (9000 millóns de USD), este proxecto financiouse con certificados de investimento con intereses emitidos exclusivamente a entidades e particulares exipcios.

A Autoridade do Canal de Suez inaugurou oficialmente o novo canal lateral en 2016. Esta canal lateral, no lado norte da extensión leste do canal de Suez, dá servizo á terminal leste para a atracada e desatraque de buques desde a terminal. Como a terminal de colectores leste está situada no propio canal, antes da construción do novo canal lateral non era posible atracar ou desatracar buques na terminal mentres un convoi estaba en marcha.^[11]

Precursores

O Canal dos faraóns, precursor do moderno Canal de Suez, iniciouse baixo o reinado do faraón Sesostris I, cara ao ano 1960 a. C., pero non se completou até polo menos o reinado de Darío I.

Os antigos canales oeste-leste construíronse para facilitar a viaxe desde o río Nilo até o mar Vermello.^[12][13][14] Crese que un canal máis pequeno construíuse baixo os auspicios de Sesostris II^[15] ou Ramsés II.^{[12][13][14][12][13]} Outro canal, que probablemente incorporaba unha parte do primeiro,^[12][13] construíuse baixo o reinado de Necao II, pero o único canal completamente funcional foi deseñado e completado por Darío I.^[12][13][14]

II milenio a. C.

O exiptólogo James Henry Breasted atribúe o primeiro intento coñecido de construír un canal na primeira catarata, preto de Asuán, á sexta dinastía de Exipto e a súa finalización a Sesostris III (1878-1839 a. C.) da duodécima dinastía de Exipto.^[16]

É posible que o lendario Sesostris (probablemente o faraón Sesostris II ou Sesostris III da duodécima dinastía de Exipto^[15][17]) iniciase as obras dun antigo canal, o canal dos Faraóns, que unía o Nilo co mar Vermello (1897-1839 a. C.), cando se construíu un canal de irrigación ao redor de 1848 a. C. que era navegable durante a estación das crecidas e que desembocaba nun val fluvial seco ao leste do delta do Nilo chamado Wadi Tumilat.^[18] (Dise que na antigüidade o mar Vermello chegaba cara ao norte até os lagos Amargos^[12][13] e o lago Timsah.^[19][20]).

No tratado Meteorolóxicos de Aristóteles (384–322 a. C.) este escribiu:

Un dos seus reis tentou facer un canal cara o río (xa que sería de gran vantaxe para eles que toda a rexión se volvese navegable; dise que Sesostris foi o primeiro dos reis antigos en tentalo), pero descubriu que o mar estaba máis alto que a terra. Así que el primeiro, e Darío despois, deixaron de facer o canal, para que o mar non se mesturase coa auga do río e a estragase.

Estrabón escribiu que Sesostris comezou a construír un canal, e Plinio o Vello (23/24–79 d.C.) escribiu:

165. A continuación ven a tribo Tiro e, no mar Vermello, o porto dos Daneoi, desde o que Sesostris, rei de Exipto, pretendía levar un canal para barcos até onde o Nilo desemboca no que se coñece como o Delta; trátase dunha distancia de máis de 60 millas (100 km). Máis tarde, o rei persa Darío tivo a mesma idea, e tamén Tolomeo II, que fixo unha gabia de 100 pés (30 m) de ancho, 30 pés (9 m) de profundidade e unhas 35 millas (55 km) de longo, até os lagos Amargos.

No século XX descubriuse a extensión cara ao norte do posterior canal de Darío I, que se estendía desde o lago Timsah até os lagos Ballah,^[21] e que se datou no Imperio Medio de Exipto extrapolando as datas das antigas localizacións ao longo do seu percorrido.^[21]

Os relevos da expedición a Punt baixo o mando de Hatshepsut, no ano 1470 a. C., mostran embarcacións marítimas que transportan á forza expedicionaria que regresa de Punt. Isto suxire que existía un enlace navegable entre o mar Vermello e o Nilo.^[22] As recentes escavacións en Wadi Gawasis poden indicar que o comercio marítimo de Exipto partía do mar Vermello e non requiría unha canle. As probas parecen indicar a súa existencia no século XIII a.C., en tempos de Ramsés II.^{[12][23][24][25]}

Canales escavados por Necao, Darío I e Tolomeo

Os restos dunha antiga canal de oeste-leste que atravesaba as cidades exipcias de Bubastis, Avaris e Heroónpolis foron descubertos, en 1799, poños enxeñeiros e cartógrafos de Napoleón Bonaparte.^{[13][26][27][28][29]}

Segundo as Historias do historiador grego Heródoto,^[30] cara ao ano 600 a. C., Necao II emprendeu a escavación dunha canle oeste-este a través do Wadi Tumilat entre Bubastis e Heroónpolis,^[13] e quizais o continuou até o golfo Heroopolita e o mar Vermello.^[12] Con todo, dise que Necao nunca completou o seu proxecto.^[12][13]

Segundo Heródoto, 120.000 homes pereceron nesta empresa, pero esta cifra é sen dúbida exaxerada.^[31] Segundo Plinio o Vello, a extensión do canal de Necao era dunhas 57 millas inglesas,^[13] igual á distancia total entre Bubastis e o Gran Lago Amargo, tendo en conta o serpenteo a través dos vales.^[13] A lonxitude que conta Heródoto, de máis de 1000 estadios (é dicir, máis de 183 quilómetros (114 millas), debe entenderse que inclúe toda a distancia entre o Nilo e o mar Vermello naquela época.^[13]

Coa morte de Necao, os traballos interrompéronse. Heródoto conta que a razón pola que se abandonou o proxecto foi a advertencia recibida dun oráculo de que outros se beneficiarían da súa finalización con éxito.^[13] A guerra de Necao con Nabucodonosor II probablemente impediu a continuación do canal.^[32]

O proxecto de Necao foi completado por Darío I de Persia, que gobernou o Antigo Exipto despois de que este fose conquistado polo seu predecesor Cambises II.^[33] É posible que na época de Darío existise un paso natural^[13] entre o golfo Heroopolita e o mar Vermello^[34] nas proximidades da cidade exipcia de Shaluf,^[13] (alt. Chalouf^[35] ou Shaloof^[20]) situada xusto ao sur do Gran Lago Amargo,^[13][20] e que quedara tan bloqueado^[12] con limo^[13] que Darío tivo que despexalo para permitir de novo a navegación.^[13] Segundo Heródoto, o canal de Darío era o suficientemente ancho como para que dous trirremes puidesen cruzarse cos remos estendidos, e requiría catro días para atravesalo. Darío conmemorou a súa fazaña cunha serie de estelas de granito que instalou na ribeira do Nilo, incluíndo unha preto de Kabret, e outra máis a poucos quilómetros ao norte de Suez. As inscricións de Darío o Grande en Suez din:^[36]

Di o rei Darío: Son persa. Partindo de Persia, conquistei Exipto. Ordenei que se cavase este canal desde o río chamado Nilo, que flúe en Exipto, até o mar que nace en Persia. Cando o canal foi escavado como eu o ordenei, os barcos pasaron de Exipto a Persia a través deste canal, tal como eu pretendía. - Inscrición de Darío

O canal saía do Nilo en Bubastis. Unha inscrición nun alicerce de Heroónpolis rexistra que no 270 ou 269 a. C. foi reaberto de novo, por Tolomeo II Filadelfo.^[37] En Arsinoe,^[13] Tolomeo construíu unha esclusa navegable, no golfo Heroopolita do mar Vermello,^[34] que permitía o paso de embarcacións pero impedía que a auga salgada do mar Vermello se mesturase coa auga doce do canal.^[38]

Na segunda metade do século XIX, os cartógrafos franceses descubriron os restos dun antigo canal norte-sur que pasaba polo lado este do lago Timsah e terminaba preto do extremo setentrional do Gran Lago Amargo,^[39] que resultou ser o canal realizado por Darío I, xa que no lugar atopouse a súa estela conmemorativa da súa construción. É posible que este antigo segundo canal seguise un curso ao longo da costa do mar Vermello cando se estendía cara ao norte até o lago Timsah.^[20][39])

Historia

Na antigüidade

Talvez durante a XII dinastía, o faraón Sesostris III escavou un canal a través do Wadi Tumilat que unía o río Nilo co mar Vermello e lle permitía o comercio co Punt. Existe constancia da súa existencia desde o século XIII a.C., en tempos de Ramsés II, mais este canal desfíxose posteriormente. Segundo Herodoto, Neco II tentou sen éxito re-escavalo a finais do século VI a.C.. Porén, Darío I, o conquistador persa, si rematou as reparacións arredor do ano 500 a.C.

Este precedente do Canal de Suez foi restaurado por Tolomeo II arredor do 250 a.C. Durante o milenio seguinte foi modificado, destruído e reconstruído até o seu momento final, no século VIII d.C., baixo o califa abásida al-Manusr.

Construción do Canal de Suez moderno

Ferdinand de Lesseps

Localización do canal de Suez

Vista aérea do canal de Suez en Suez

Durante a conquista de Exipto, Napoleón considerou a posibilidade de construír o canal mais o proxecto foi abandonado logo de que unhas medicións erróneas indicasen que as augas do Mar Vermello eran máis altas que as do Mediterráneo, o que non permitiría un canal sen esclusas.

En 1854 e 1856, Ferdinand de Lesseps, que fora un diplomático vinte anos antes, obtivo a concesión da súa construción de Said Pasha, vicerrei do Exipto. Creouse unha empresa para a construción dun canal marítimo aberto aos barcos de todas as nacións de acordo cos planos creados polo enxeñeiro austríaco Alois Negrelli. A construción do canal iniciouse o 25 de abril de 1859. No final dos traballos, Exipto e Francia eran os propietarios do canal. E a Compañía do Canal de Suez (Compagnie Universelle du Canal Maritime de Suez) operaría o canal por un período de 99 anos.

Estímase que 1,5 millón de exipcios participaron na construción do canal e que 125.000 morreron, principalmente da cólera. Nun principio, a construción levouse a cabo sobre todo por medios manuais; sen auga potábel, os traballadores realizaban o seu labor en condicións moi duras, axudados por camelos cargados con cestos. Porén, reunir todos os meses 20.000 traballadores resultou sumamente difícil. Por outra banda, máis de 200 morrían cada ano e as tarefas detíñanse por causa de enfermidades contaxiosas. Aos cinco anos, o goberno exipcio suspendeu a contratación de traballadores e procedeu a mecanizar os traballos.

Construción do canal

O 17 de febreiro de 1867, o primeiro navío atravesou o canal, mais a inauguración oficial foi o 17 de novembro de 1869. O emperador Napoleón III de Francia estaba presente, e para a ocasión encargóuselle a Giuseppe Verdi a composición da ópera Aida, que non puido rematar a tempo, polo que se representou Figaro.

Unha obra conflitiva

A influencia da abertura do canal no comercio marítimo foi tremenda. Xogou un papel fundamental na penetración e colonización de África e do Oriente Medio. A débeda externa que ocasionou a súa construción obrigou a Ismail Pasha, sucesor de Said Pasha, a vender a súa parte do canal ao Reino Unido en 1875, o que garantía así a rota británica para as Indias. Esa compra, conducida polo primeiro ministro Benjamin Disraeli, foi financiada por un empréstito do banco Rotschild. As tropas británicas instaláronse ás marxes do canal para protexelo en 1882. A Convención de Constantinopla declarou en 1888 que o canal sería unha zona neutral baixo protección británica.

Unha das primeiras travesías, no século XIX

Máis tarde, durante a primeira guerra mundial, os ingleses negociaron o Acordo Sykes-Picot, que dividía o Oriente Medio para afastar a influencia francesa do canal. No Tratado anglo-exipcio de 1936, o Reino Unido retivo o control do canal.

En 1951, Nasser repudiou o tratado e en 1956 nacionalizou a Compañía do Canal co obxectivo de financiar a construción do Encoro de Asuán, após o rexeitamento dos Estados Unidos e do Reino Unido de fornecer os fondos necesarios en represalia porque os exipcions adquiriran armamento da Unión Soviética. Os bens exipcios foron conxelados e a axuda alimentaria suprimida. Os principais accionistas do canal eran daquela os británicos e os franceses. Alén diso, Nasser denunciou a presenza colonial do Reino Unido no Oriente Medio e apoiou os nacionalistas na Guerra de Alxeria.^{[Cómpre referencia]}

O Reino Unido, a Francia e Israel lanzáronse entón a unha operación militar, bautizada "operación mosqueteiro", o 29 de outubro de 1956. A Crise do canal de Suez durou unha semana. A ONU confirmou a lexitimidade exipcia e condenou a expedición franco-israelo-británica cunha resolución mediante a cal tamén se estableceu a presenza dunha forza das Nacións Unidas (UNEF). Como resultado dos danos e dos barcos afundidos, o canal fechouse até abril de 1957.^{[Cómpre referencia]}

Após a Guerra dos seis días de 1967, o canal permaneceu fechado até 1975, cunha forza de paz da ONU que permaneceu estacionada até 1974.^{[Cómpre referencia]} En 1973, durante a Guerra do Yom Kippur, o canal foi o escenario do ataque masivo do exército exipcio que tentou penetrar na Península do Sinaí, controlada por Israel.^{[Cómpre referencia]} Posteriormente, os israelís cruzárono no sentido contrario.

Características

O canal non posúe esclusas, pois todo o traxecto está ao nivel do mar, contrariamente ao que sucede no canal do Panamá. O seu trazado apoiase en tres planos de auga, os lagos Manzala, Timsah e Amer. A anchura media do canal é de 365 metros, dos que 190 m son navegábeis. Inicialmente, eses dous valores eran de 52 e 44 m. O canal é demasiado pequeno para dous carrís de tráfico, polo que os barcos atravésano en convois e usan canais de derivación. Hai 78 km de derivacións, nun 40% da lonxitude total do canal. De norte a sur estas son: a derivación de Port Said, de 36,5 km, a derivación de Ballah de 9 km, a derivación de Timsah, de 5 km, e a derivación de Deversoir, de 27,5 km.

O canal permite a pasaxe de navíos de 15 m de quilla somerxida (calado), mais hai traballos previstos a fin de permitir a pasaxe de supertankers de até 22 m para o 2010. Actualmente, eses enormes navíos deben descargar unha parte da carga nun barco pertencente ao canal para poderen atravesalo. Aproximadamente 15.000 navíos por ano atravesan o canal, representando 14% do transporte mundial de mercadorías. Unha travesía demora de 11 a 16 horas.^{[Cómpre referencia]}

Desde 1980 unha estrada cruza baixo o canal no sur.

A nova canle

A nova canle de Suez inaugurouse o 6 de agosto de 2015, as autoridades prevén que o número de barcos duplicarase en menos de 10 anos e que os ingresos aumentarán de 5.300 millóns de dólares en 2014 a máis de 13.000 millóns en 2023.

A nova canle de Suez discorre paralela á antiga e ten unha lonxitude de 72 quilómetros, dos cales 35 corresponden a escavación en seco e os 37 restantes a ampliación e afondamento. Ademais, hai unha superficie duns 76.000 quilómetros cadrados xunto á canle para atraer máis barcos. Permitira duplicar o tráfico marítimo na canle, a circulación dos barcos en ambos sentidos a vez e a redución dos tempos de espera para os buques. Esta nova ruta tamén contribúe a reducir o consumo de combustible e, polo tanto, os custos de navegación.

Notas

1. "Características técnicas na web da Autoridade do canal de Suez". Arquivado dende o orixinal o 22 de marzo de 2009. Consultado o 14 de marzo de 2013.
2. "The Suez Canal – A vital shortcut for global commerce" (PDF). World Shipping Council. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 22 de abril de 2018. Consultado o 24 de xaneiro do 2025.
3. "Number of ships passing through the Suez Canal from 1976 to 2021". Statista. 31 de marzo de 2022.
4. "Suez Canal Authority". Arquivado dende o orixinal o 13 June 2014. Consultado o 24 de xaneiro do 2025.
5. Elaine Morgan; Stephen Davies (1995). The Red Sea Pilot. Imray Laurie Norie & Wilson. p. 266. ISBN 9780852885543.
6. "Suez Crisis". History.com. A&E Television Networks. 9 de novembro de 2009. Arquivado dende o orixinal o 30 de marzo de 2019. Consultado o 24 de xaneiro do 2025.
7. "SCA Overview". Suez Canal Authority. Arquivado dende o orixinal o 25 de xuño de 2019. Consultado o 24 de xaneiro do 2025.
8. Convención de Constantinopla do Canal de Suez do 2 de marzo de 1888 aínda en vigor e mantida especificamente na Lei de Nacionalización de Nasser.
9. Feyrer, James. "Distance, Trade, and Income – The 1967 to 1975 Closing of the Suez Canal as a Natural Experiment" (PDF). National Bureau of Economic Research. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 11 de febreiro de 2021. Consultado o 24 de xaneiro do 2025.
10. "New Suez Canal project proposed by Egypt to boost trade". caironews.net. Arquivado dende o orixinal o 29 de novembro de 2014. Consultado o 24 de xaneiro do 2025.
11. "Egypt opens East Port Said side channel for navigation". Xinhua. Arquivado dende o orixinal o 25 de febreiro de 2016. Consultado o 24 de xaneiro do 2025.
12. Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Suez Canal". Encyclopædia Britannica 26 (11ª ed.). Cambridge University Press (en inglés). pp. 22–25.
13. Rappoport, S. (Doctor of Philosophy, Basel). History of Egypt (undated, early 20th century), Volume 12, Part B, Chapter V: "The Waterways of Egypt", pp. 248–257. London: The Grolier Society.
14. Hassan, F. A. & Tassie, G. J. Site location and history (2003). Kafr Hassan Dawood On-Line, Egyptian Cultural Heritage Organization Copia arquivada en Wayback Machine. Retrieved 8 August 2008.
15. Consulta Sesostris#investigación moderna.
16. J. H. Breasted, Ancient Records of Egypt, 1906. Volume One, pp. 290–292, §§642–648. Chicago: The University of Chicago Press.
17. J. H. Breasted atribúe a construción temperá do antigo canal a Sesostris III, até a primeira catarata. Consulte J. H. Breasted, Ancient Records of Egypt, Part One, Chicago 1906, §§642–648
18. Fisher, William B.; Smith, Charles Gordon. "Suez Canal". Encyclopaedia Britannica. Arquivado dende o orixinal o 2016-11-19. Consultado o 25 de xaneiro do 2025.
19. The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition, s.v. "Suez Canal" Copia arquivada en Wayback Machine. Consultado o 25 de xaneiro do 2025.
20. Naville, Édouard. "Map of the Wadi Tumilat" (plate image), in The Store-City of Pithom and the Route of the Exodus (1885). Londres: Trubner and Company.
21. Shea, William H. "A Date for the Recently Discovered Eastern Canal of Egypt", in Bulletin of the American Schools of Oriental Research, No. 226 (abril de 1977), pp. 31–38.
22. Sanford (1938), p. 72; Garrison (1999), p. 36.
23. Hess, Richard S. Rev. of Israel in Egypt: The Evidence for the Authenticity of the Exodus Tradition Copia arquivada en Wayback Machine, by James K. Hoffmeier. The Denver Journal 1 (1 de xaneiro de 1998). Consultado o 26 de xaneiro do 2025.
24. Hassan, Fekri A. Kafr Hassan Dawood On-line Copia arquivada en Wayback Machine, 17 de agosto de 2003. Consultado o 26 de xaneiro do 2025.
25. Martínez Babon, Javier. "Consideraciones sobre la Marinay la Guerra durante el Egipto Faraónico" Copia arquivada en Wayback Machine. Consultado o 26 de xaneiro do 2025.
26. Descriptions de l'Égypte, Volume 11 (État Moderne) Arquivado 19 de agosto de 2020 en Wayback Machine., containing Mémoire sur la communication de la mer des Indes à la Méditerranée par la mer Rouge et l'Isthme de Sueys, par M. J.M. Le Père, ingénieur en chef, inspecteur divisionnaire au corps impérial des ponts et chaussées, membre de l'Institut d'Égypte, pp. 21–186
27. Os seus informes publicáronse en Description de l'Égypte
28. Montet, Pierre. Everyday Life in the Days of Ramesses The Great (1981), page 184. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
29. Silver, Morris (6 April 1998), "5c. Evidence for Earlier Canals". Ancient Economies II . consultado o 26 de xaneiro do 2025. Economics Department, City College of New York.
30. Herodotus ii.158.
31. "A cifra de «120 000» é sen dúbida esaxerada. Mehemet Ali só perdeu 10 000 na construción do canal de Mahmûdieh (do Nilo a Alexandría)." remarked W. W. How and J. Wells, A Commentary on Herodotus.
32. Segundo Herodoto, o traballo no proxecto viuse «interrompido por unha profecía que dicía que el [Necao] estaba a traballar de antemán para o bárbaro. Os exipcios chaman bárbaros a todos os homes doutros idiomas». (Herodoto, eo. loc..)
33. "Cambyses II – King of Persia". Encyclopaedia Britannica. Arquivado dende o orixinal o 2013-12-13. Consultado o 26 de xaneiro do 2025.
34. Aparentemente, Claudio Ptolomeo consideraba o Gran Lago Amargo como unha extensión setentrional do Mar Vermello, mentres que Darío non o facía, porque Arsínoe (Suez) está situada ao norte de Shaluf. (Véxase Naville, «Mapa do Wadi Tumilat», mencionado anteriormente).
35. Consulte As inscricións de Darius o Grande en Suez.
36. Jona Lendering. "Darius' Suez Inscriptions". Livius.org. Arquivado dende o orixinal o 2020-08-06. Consultado o 26 de xaneiro do 2025.
37. "Pithom Stele – translation of inscription". www.attalus.org. Arquivado dende o orixinal o 2014-12-17. Consultado o 26 de xaneiro do 2025.
38. R. E. Gmirkin, "Berossus and Genesis, Manetho and Exodus: Hellenistic Histories and the Date of the Pentateuch", p. 236
39. Carte hydrographique de l'Basse Egypte et d'une partie de l'Isthme de Suez (1855, 1882). Volume 87, page 803. Paris. See Copia arquivada en Wayback Machine.

Véxase tamén

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Canal de Suez

Bibliografía

• Britannica (2007) "Suez Canal", in: The new Encyclopædia Britannica, 15th ed., 28, Chicago, Ill. ; Londres : Encyclopædia Britannica, ISBN 1-59339-292-3
• Galil, B.S. e Zenetos, A. (2002). "A sea change: exotics in the eastern Mediterranean Sea", in: Leppäkoski, E., Gollasch, S. e Olenin, S. (eds), Invasive aquatic species of Europe : distribution, impacts, and management, Dordrecht ; Boston : Kluwer Academic, ISBN 1-4020-0837-6, p. 325–336
• Garrison, Ervan G. (1999) A history of engineering and technology : artful methods, 2nd ed., Boca Raton, Fla. ; Londres : CRC Press, ISBN 0-8493-9810-X
• Karabell, Zachary (2003) Parting the Desert: The Creation of the Suez Canal, Knopf, ISBN 978-0-375-40883-0

Ligazóns externas

• Web oficial do canal de Suez
• Convención de Constantinopla, 1888 Arquivado 15 de setembro de 2010 en Wayback Machine.