Aranga
concello da comarca de Betanzos, na provincia da Coruña From Wikipedia, the free encyclopedia
Aranga é un concello da provincia da Coruña, pertencente á comarca de Betanzos. Segundo o IGE, o 1 de xaneiro de 2014 tiña 2033 habitantes, 1023 homes e 1010 mulleres (2.072 no 2012, 2113 no 2011, 2126 no 2010). O seu xentilicio (véxase no Galizionario) é «arangués».[1]
Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Aranga (homónimos).
| |||||
| Localización | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Estado | España | ||||
| Comunidade autónoma | Galicia | ||||
| Provincia | Provincia da Coruña  | ||||
| Capital | Ponte Aranga | ||||
| Poboación | |||||
| Poboación | 1.815 (2023) (15,06 hab./km²) | ||||
| Xentilicio | arangués | ||||
| Xeografía | |||||
| Superficie | 120,49 km² | ||||
| Altitude | 262 m | ||||
| Comparte fronteira con | |||||
| Organización política | |||||
| • Alcalde | Alberto Platas Álvarez | ||||
| Eleccións municipais en Aranga | |||||
| Identificador descritivo | |||||
| Código postal | 15317 | ||||
| Fuso horario | |||||
| Código INE | 15003 | ||||
| Páxina web | aranga.es | ||||
Situación
Ten unha superficie de 119,6 km². Limita cos concellos de Guitiriz (da provincia de Lugo), Curtis, Oza-Cesuras, Coirós, Irixoa e Monfero. O concello está atravesado polo río Mandeo. Está situado a 40 km ao sueste da capital da provincia. Ten unha altitude media de 262 m sobre o nivel do mar.
Demografía
É un dos dous únicos concellos da provincia da Coruña que se considera concello rural marxinal (a poboación agraria supera o 70 % do total de poboación activa).
| Censo total 2014 | 2033 habitantes |
|---|---|
| Menores de 15 anos | 118 (5,8 %) |
| Entre 15 e 64 anos | 1136 (55,88 %) |
| Maiores de 65 anos | 779 (38,32 %) |
| Evolución da poboación de Aranga Fontes: INE e IGE. | ||||||||||||||||||
| 1900 | 1930 | 1950 | 1981 | 2004 | 2009 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 |
| 4710 | 4980 | 4618 | 2723 | 2274 | 2142 | 2113 | 2072 | 2051 | ||||||||||
| (Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.) | ||||||||||||||||||
Patrimonio arqueolóxico
Consérvanse restos prehistóricos. Xunto á ermida de San Vitorio hai varios campos de dolmens e un castro. Na Costa do Sal hai varios petróglifos, mámoas e outros restos.
En Fervenzas existen tres castros: Castro do Valló, nos Casarellos e o castro das Cotorras. Aprézase ben toda a súa estrutura, as murallas e o antecastro. Na parroquia atopáronse outros restos arqueolóxicos, como pequenos utensilios, machados, puntas de frechas, e restos de enterramentos, especialmente nos arredores do Mato.
En Muniferral hai un castro, no que se aprecia ben toda a súa estrutura. En Feás está documentada a existencia dun castro denominado Castro de Flores, no lugar coñecido como Flores ou A Feira. Nas inmediacións do mesmo produciuse o achado dun torque, actualmente depositado no Museo Arqueolóxico Nacional, en Madrid, e que aparece catalogado como torque de Ois (o lugar de Flores, e o propio castro, sitúanse da cabalo dos concellos de Coirós, parroquia de Santa María de Ois, e Aranga, parroquia de Feás), pero que tamén é coñecido como torque de Flores.
Arquitectura relixiosa
A igrexa de Muniferral é un templo románico, do século XII. A igrexa de San Paio é barroca, do século XVII. Na capela do Cristo consérvase a Santa Cruz, de latón do século X.
Son numerosos os cruceiros existentes nas distintas parroquias do concello. O cruceiro de San Vicente de Fervenzas está datado entre finais do século XV e principios do XVI. A capela de San Salvador de Fervenzas aparece citada no Catastro de Ensenada.
Arquitectura civil
A ponte sobre o río Mandeo en Ponte Aranga, data do século XVII. A Ponte Vella, na Castellana, tamén sobre o río Mandeo, data do século XVI, sendo posteriormente reformada. Por esta ponte pasaba o camiño real da Coruña a Lugo.
Existen varias pazos ou casas grandes de interese, como é o caso da casa do Vinculeiro, no lugar da Lagoa, na parroquia de Feás, hoxe en deficiente estado de conservación, e que presenta un interesante portalón de pedra.
A lenda conta que hai séculos ían unhas mulleres camiñando preto da igrexa e escoitaron soar unha campaíña. Contáronllo ó cura e este mandou cavar no lugar, ata que atoparon unha cruz de ferro e unha coroa de prata. Cando sacaron estes obxectos comezou a abrollar auga, que deu lugar á actual fonte; ó seu pé hai unha cruz gravada na pedra. Co tempo levantouse unha ermida a carón da fonte.
A Santa Cruz e a fonte de Aranga teñen propiedades curativas, ó dicir dos veciños. Para curar dalgunha enfermidade, o doente debe lavarse coa auga que se vai acumulando na cruz de pedra. Do mesmo xeito, para conseguir ter fillos, os interesados deben lavar as súas partes con esta auga, e disque tamén é eficaz para protexer as colleitas das diferentes pragas [2].
Cantigueiro
- A verdadeira Cruz de Aranga / queda sentada na porta / mirando para os romeiros / como lle soben a costa.[3]
- Pasei a ponte de Aranga, / non a pasei por ladrón, / paseina por bo mozo, / porque tamén eu son.[4]
- Verdadeira cruz de Aranga/ que has de dar ós teus romeiros/ auguiña da túa fonte,/ sombra dos teus castiñeiros.[2][3]
Aparece tamén Aranga na terceira estrofa da «Cantiga da montaña» de Aurelio Ribalta: De Trasanquelos á Curtis, / dende Vilacoba a Aranga, / dende Monfero a Sobrado, / dende Libureiro a Caldas, dende Santiago a Millide…[5]
Eleccións municipais de 2019
| Partido político | Concelleiros | Votos | Porcentaxe |
|---|---|---|---|
| PPdeG | 5 (-1) | 751 | 53,30% |
| PSdeG-PSOE | 4 (=) | 526 | 37,33% |
| BNG | 0 (=) | 123 | 8,73% |
Pasaron dos 11 escanos aos 9 escanos.
Eleccións municipais de 2015
| Partido político | Concelleiros | Votos | Porcentaxe |
|---|---|---|---|
| PPdeG | 6 (=) | 728 | 48,08% |
| PSdeG-PSOE | 4 (=) | 521 | 34,41% |
| i Aranga | 1 (-) | 193 | 12,75% |
| BNG | 0 (-1) | 58 | 3,83% |
Eleccións municipais de 2011
| Partido político | Concelleiros | Votos | Porcentaxe |
|---|---|---|---|
| PPdeG | 6 (=) | 846 | 50,39% |
| PSdeG-PSOE | 4 (=) | 593 | 35,32% |
| BNG | 1 (=) | 231 | 13,76% |
Eleccións municipais de 2007
| Partido político | Concelleiros | Votos | Porcentaxe |
|---|---|---|---|
| PPdeG | 6 | 853 | 48,41% |
| PSdeG-PSOE | 4 | 656 | 37,23% |
| BNG | 1 | 240 | 13,62% |
- Artigo principal: Galería de imaxes de Aranga.
Fonte de Santa Cruz.
Pico montañoso.
Reflexos no río Mandeo.
Pisada de Roldán.
Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Aranga vexa: Lugares de Aranga.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
