San Vicente de Fervenzas, Aranga

San Vicente de Fervenzas é unha parroquia que se localiza no ooeste do concello coruñés de Aranga na comarca de Betanzos. Segundo o IGE en 2018 tiña 222 habitantes (110 mulleres e 112 homes) distribuídos en 24 entidades de poboación, o que supón unha diminución en relación ao ano 1999 cando tiña 293 habitantes.

San Vicente de Fervenzas
Vista do castro do Valló.
Concello	Aranga[1]
Provincia	A Coruña
Coordenadas	43°12′41″N 8°04′39″O
Área	13,91 km²
Poboación	222 hab. (2018)
Densidade	15,96 hab./km²
Entidades de poboación	24[1]
[ editar datos en Wikidata ]

Eclesiasticamente pertence ó arciprestado de Xanrozo.^[2]

Fervenzas no Catastro de Ensenada (1752).

Fervenzas no Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar de Pascual Madoz (1847).^[3]

Xeografía

A parroquia de Fervenzas ten unha superficie de 13,91 km²^[4] e 24 núcleos de poboación.^[5]

Situación

Está situada no oeste do concello de Aranga e no leste do arciprestado de Xanrozo.

Limita ó norte coas parroquias de Santa María de Ois (do concello de Coirós) e Muniferral, tocando tamén nun punto a de Feás, ó leste coa de Vilarraso, ó sur e oeste coa de Rodeiro (Oza-Cesuras) e ó noroeste nun pequeno tramo coa de Bandoxa (Oza-Cesuras).

Noroeste: Bandoxa (Oza-Cesuras)	Norte: Santa María de Ois (Coirós), Feás e Muniferral	Nordeste: Muniferral e Vilarraso
Oeste: Rodeiro (Oza-Cesuras)		Leste: Vilarraso
Suroeste: Rodeiro (Oza-Cesuras)	Sur: Rodeiro (Oza-Cesuras)	Sueste: Rodeiro (Oza-Cesuras) e Vilarraso

Demografía

Século XVIII

1752[6]	1768[7]	1787[8]
Veciños	Habitantes
53	282	232

Século XIX

	1826[9]	1836[10]	1845[3]	1857[11]	1860[12]	1887[13]	1900[14]
Veciños	61	61	64	66	79	–	–
Habitantes	268	305	300	372	430	501	531

     Dicionarios xeográficos     Boletín Oficial da Provincia da Coruña (BOPC)     Censos (poboación de feito)

Século XX

	1910[14]	1920[14]	1930[14]	1940[14]	1950[14]	1960[14]	1970[14]	1981[14]	1986[15]	1991[14]	1999[16]	2000[17]
Habitantes	529	540	575	583	541	492	361	313	310	279	293	296

     Censos (poboación de feito)     Padrón municipal

Século XXI

2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010
287	281	268	264	271	261	260	256	250	253
2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020
257	254	247	246	241	235	228
Fonte: IGE (padrón municipal)[18]

Gráfica de evolución demográfica de Fervenzas entre 1887 e 2017

Poboación de feito segundo os censos de poboación.     Poboación segundo o padrón municipal.

Cultura

Toponimia

Fervenzas é un topónimo latino que debe o seu nome ás fervenzas que se forman o longo do río de Vexo.^[19][20]

Patrimonio

Existen tres castros recoñecidos, O Valló, Casarellos, e o máis importante o das Cotorras, onde hai un pequeno petróglifo. Atopáronse numerosos obxectos prehistóricos, como un muíño de man nas proximidades da mámoa da Calzada de Mato, datado entre o 2500 e o 2000 a. C,^[21] así como o primeiro entrelazado castrexo coñecido da provincia da Coruña no muro da cabeceira da igrexa parroquial.^[22] Tamén se acharon dúas aras romanas adicadas a Xúpiter, conservadas no Museo das Mariñas: a primeira en 1967 baixo o altar da mesma igrexa de San Vicente e a segunda en 2023 nunha casa das inmediacións do propio templo.^[23][22] Escritos antigos sitúan no Monte do Gato un castelo no século XII, a torre de Teodomiro, cuxos restos foron identificados en 2021 onda o límite parroquial.^[24]

Etnografía

Fervenzas na cultura popular

• Labradores de Fervenzas / y todos los de Galicia, / cuánto os añoro, / en esta tierra argentina. / Aún recuerdo aquellos paseos, / que dábamos por sus campiños, / que triste es pensar ahora, / que no te veré jamás.^[25]

Galería de imaxes

• 
  Muíño de man datado entre o 2500 e o 2000 a. C. atopado nas proximidades da mámoa da Calzada do Mato.^[21]
• 
  Ara galaico-romana adicada a Xúpiter atopada na igrexa parroquial.^[23]
• 
  Antiga baliza anepigráfica do Camiño Real.^[26]
• 
  Antiga baliza quilométrica que indica a dirección a Lugo.^[26]
• 
  Fonte de Fervenzas.
• 
  Igrexa parroquial.
• 
  Cruceiro da igrexa parroquial.
• 
  Capela de Milreu.

Lugares e parroquias

Lugares de San Vicente de Fervenzas

Lugares da parroquia de San Vicente de Fervenzas no concello coruñés de Aranga
A Aldea de Arriba | Atá | Boqueixón | A Carballeira | Os Casarellos | O Fervencedo | Fongarandón | A Fonte Vella | A Igrexa | O Mato | Mende | Milreu | Muros | O Painzal | Os Paraños | Penas do Porto | Portoscalvos | Río de Bexo | Silvarredonda | O Sisto | A Torre Lavandeira | A Tragallía | Vallo | O Valló

Parroquias de Aranga

Galicia | Provincia da Coruña | Parroquias de Aranga
Aranga (San Paio) | Cambás (San Pedro) | Feás (San Pedro) | Muniferral (San Cristovo) | San Vicente de Fervenzas (San Vicente) | Vilarraso (San Lourenzo)

Notas

1. DECRETO 189/2003, do 6 de febreiro, polo que se aproba o nomenclátor correspondente ás entidades de poboación da provincia da Coruña.
2. "Arciprestado de Xanrozo". Arquidiocese de Santiago de Compostela. Arquivado dende o orixinal o 08 de decembro de 2018. Consultado o 8.12.2018.
3. Madoz, Pascual (1847). Ferbenzas (San Vicente de). Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar (en castelán) VIII (Madrid). p. 34.
4. Monteoliva Díaz 2013 (mapa).
5. "Nomenclátor de Galicia: San Vicente de Fervenzas (San Vicente)". Xunta de Galicia. Consultado o 8.12.2018.
6. Censo de Población de la Corona de Castilla. Marqués de la Ensenada 1752 (PDF) (en castelán). II: Nomenclatores. Madrid: INE. 2016 [1993]. p. 142. ISBN 978-84-260-2716-0.
7. Censo de Aranda (PDF) (en castelán). IX: Diócesis de Santiago, Segorbe y Segovia. Madrid: INE. 2013 [2011]. p. 178. ISBN 978-84-260-3760-2.
8. Censo de 1787 “Floridablanca” (PDF) (en castelán). IV: Comunidades autónomas del Norte Atlántico. Madrid: INE. 2016 [1990]. p. 3856. ISBN 978-84-260-1970-7.
9. Miñano, Sebastián (1826). Ferbenzas (San Vicente de). Diccionario geográfico-estadístico de España y Portugal (en castelán) IV (Madrid). p. 135.
10. Fariña Jamardo, Xosé (1990). Os concellos galegos. Parte Xeral. Fundación Barrié. p. 145. ISBN 978-84-87819-06-3.
11. Nomenclátor de los pueblos de España (en castelán). Madrid. 1858. p. 250.
12. Nomenclátor estadístico de las parroquias que componen la provincia de La Coruña (en castelán). A Coruña. 1863. pp. 20–21. Arquivado dende o orixinal o 17 de novembro de 2018. Consultado o 16 de novembro de 2018.
13. "Provincia de La Coruña". Nomenclátor de las ciudades, villas, lugares, aldeas y demás entidades de población de España en 1.º de enero de 1888 (en castelán). III: Ciudad Real á Gerona. Madrid. 1892. p. 12.
14. Pazo Labrador, Alberto Xosé; Santos Solla, Xosé Manuel (1995). Poboación e territorio. As parroquias galegas nos últimos cen anos. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia. p. 31. ISBN 978-84-605-3156-2.
15. Torres Luna, María Pilar de; Pérez Fariña, María Luisa; Santos Solla, Xosé Manuel (1989). Municipios y parroquias de Galicia (en castelán). Universidade de Santiago de Compostela. p. 25. ISBN 978-84-7191-529-0.
16. "Nomenclátor estatístico de Galicia. Ano 1999". Instituto Galego de Estatística (IGE). Arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018. Consultado o 18 de novembro de 2018.
17. "Nomenclátor estatístico de Galicia. Ano 2000". Instituto Galego de Estatística (IGE). Arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018. Consultado o 18 de novembro de 2018.
18. Nomenclátor estatístico de Galicia. Anos "2001", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2002", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2003" (XLS); "2004", arquivado dende o orixinal (XLS) o 18 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2005", arquivado dende o orixinal (XLS) o 18 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2006" (XLS); "2007", arquivado dende o orixinal (XLS) o 18 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2008", arquivado dende o orixinal (XLS) o 18 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2009", arquivado dende o orixinal (XLS) o 18 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2010", arquivado dende o orixinal (XLS) o 18 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2011", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2012", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2013", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2014", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2015", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018; "2016", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018 e "2017", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018. Instituto Galego de Estatística (IGE).
19. Cabeza Quiles, F. (1992). Os nomes de lugar. Topónimos de Galicia: a súa orixe e o seu significado. Vigo: Edicións Xerais de Galicia.
20. Sánchez Pardo, JC.; Andrade Cernadas, JM (Dirección) (2008). "Territorio y poblamiento en Galicia entre la antigüedad y la plena Edad Media (Tese)". Universidade de Santiago de Compostela: 1051.
21. "Muíño de man". Galicia 100.
22. Tomé, Alba (13 de marzo de 2023). "Achada unha ara romana adicada ao deus Xúpiter nunha casa en ruínas". GCiencia.
23. Vales Villamarín, Francisco (1993). "Notas arqueológicas: Una nueva ara galaico-latina" (PDF). Anuario Brigantino. 16 (en castelán): 25–28.
24. Pérez, Antares (3 de xullo de 2021). "El arqueólogo de Monte do Gato confirma la existencia de una fortificación altomedieval". La Opinión A Coruña (en castelán) (Aranga).
25. "Lugar de referencia: Aranga". Portal de ditados tópicos galegos.
26. Malde, Antom (xaneiro de 2013). A vía per Loca Marítima ao seu paso polo territorio Mariñas-Betanzos (PDF) (2.ª ed.). Asociación de Desenvolvemento Rural «Mariñas-Betanzos». pp. 29–31.

Véxase tamén

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  San Vicente de Fervenzas, Aranga

Bibliografía

• Monteoliva Díaz, Ángel L. (2013). Aranga: Poboación (Mapa). 1:25.000. Plan Xeral de Ordenación Municipal.
• Veiga Ferreira, Xosé María; Sobrino Ceballos, Juan (2017) [1995, corrixido e aumentado en 2016]. "San Vicente de Fervenzas". Patrimonio da comarca da Mariñas (artigos publicados na revista A Xanela: Revista Cultural das Mariñas. Na sección O Noso Patrimonio). Betanzos: A. C. Eira Vella. pp. 47–50. ISBN 978-84-697-2988-5.

Outros artigos

• Lugares de Aranga
• Fervenza (homónimos)