زبانهای ایرانی
یکی از شاخههای خانواده زبانی هندواروپایی / From Wikipedia, the free encyclopedia
زبانهای ایرانی (به انگلیسی: Iranic languages یا Iranian languages)، یکی از شاخههای زبانهای هندوایرانی از خانواده بزرگ زبانهای هندواروپایی است و توسط مردمان ایرانی تکلم میشود. زبانهای ایرانی به چهار دوره پیشا ایرانی، ایرانی کهن، ایرانی میانه و ایرانی نو دستهبندی میشوند.[2] منظور از اصطلاح زبانهای ایرانی یا زبانهای ایرانیتبار، گروهی از زبانها است که همگی ریشه در یک زبان باستانی به نام زبان نیا-ایرانی داشتهاند و به معنی زبانهای مرتبط با واحد سیاسی کشور امروزی ایران نیست.
زبانهای ایرانی | |
---|---|
اقوام: | مردمان ایرانی |
پراکنش: | آسیای غربی، قفقاز، آسیای مرکزی و آسیای جنوبی |
تبار: | هندواروپایی
|
نیا: | زبان نیاایرانی |
زیرگروهها: |
زبان اوستایی (مرکزی)
|
ایزو ۲–۶۳۹ / ۵ | ira |
زبان شناسی | ۵۸= (phylozone) |
گلاتولوگ | iran1269[1] |
کشورها و مناطقی که در آنها یک زبان ایرانی زبان رسمی یا زبان اغلب گویشوران است. |
رایجترین زبانهای ایرانی نو عبارتند از: فارسی (پارسی، دری یا تاجیکی، هزارگی) لاری، کُردی، تاتی، لکی، پشتو، بلوچی، آسی، لری (لری بختیاری، لری شمالی، لری جنوبی)، تبری، تالشی، گیلکی و هورامی.
اکثر زبانهای ایرانی نو در ایران و افغانستان متمرکزند ولی تعدادی از این زبانها در تاجیکستان، عراق، سوریه، ترکیه، ازبکستان، غرب چین و شبهقاره هند هم وجود دارند.[3]در میان کشورها و دولتهای خودگردان، زبان فارسی در ایران، دری در افغانستان و تاجیکی در تاجیکستان، پشتو در افغانستان و بخشهایی از پاکستان، کردی در عراق، آسی در اوستیای جنوبی و اوستیای شمالی-آلانیا و زبان بلوچی در بلوچستان پاکستان، زبان رسمی هستند.[نیازمند منبع]
امروز زبانهای ایرانی بیشتر با خط عربی، لاتین، و سیریلیک نوشته میشوند. در میان زبانهای زنده ایرانی، تنها فارسی و طبری (مازندرانی) دارای آثاری با قدمت بیش از هزار سال هستند.[4]
در سال ۲۰۰۸ میلادی برآورد شد که حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون تن به زبانهای ایرانی سخن میگویند.[5] بنیاد تابستانی زبانشناسی (SIL International) در سال ۱۳۸۴ برآورد کرده است که امروزه به حدود ۸۷ گونه از زبانهای ایرانی سخن گفته میشود؛ که شمار سخنوران بزرگترین این زبانها بهطور تخمینی عبارتند از: فارسی (۱۱۰ میلیون تن)،[6] کردی (۴۱–۶۰ میلیون تن)،[7] پشتو (۴۰ میلیون تن)،[8][9] لری (۱۰ میلیون تن)، زبان تبری و گیلکی (۷ میلیون تن) و زبان بلوچی (۷ میلیون تن) و زبان لکی (حدود۳/۵میلیون).