جنگهای نادرشاه
نبرد های پادشاهی ایران در عصر نادرشاه افشار / From Wikipedia, the free encyclopedia
لشکرکشیهای نادرشاه یا جنگهای نادری مجموعهای از درگیریهایی بود که در اوایل تا اواسط قرن هجدهم در سرتاسر اوراسیا مرکزی عمدتاً توسط فاتح ایرانی نادرشاه انجام شد. مبارزات او از سرنگونی سلسله صفویه ایرانی توسط افغانهای هوتکی سرچشمه گرفت. در فروپاشی و تجزیه شدن امپراتوری صفوی و متعاقب آن پس از تسخیر اصفهان، پایتخت ایران به دست افغانها، شاه تهماسب دوم، مدعی تاج و تخت صفوی، نادر را به خدمت خود پذیرفت. نادر پس از تحت کنترل درآوردن شمال غرب ایران و نیز خنثی کردن افغانهای ابدالی در شرق و همچنین تبدیل طهماسپ دوم به یک دست نشانده، علیه افغانهای هوتکی لشکرکشی کرد و بقیه نقاط کشور را تسخیر کرد. در یک سری از پیروزیهای بزرگ، افغانها از بین رفتند و طهماسب دوم به عنوان یک پادشاه احیا شده صفوی به تاج و تخت بازگشت.
جنگهای نادرشاه | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
تصویری از نادرشاه | |||||||||
| |||||||||
طرفهای درگیر | |||||||||
صفویان (قبل از ۱۷۳۶) افشاریان (بعد ۱۷۳۶)
|
ابدالیهای افغانستان گورکانیان خانات بخارا خانات خیوه لزگیها سلطنت مسقط | ||||||||
فرماندهان و رهبران | |||||||||
/ نادرشاه / خان منصور ایوانی /طهماسب خان جلایری /لطفعلی خان / فتحعلی خان کیانی / لطیف خان / میرزا قلی / حاجی بیگ خان / ابراهیم خان / ملا آدینه مصطفایی / مرتضی قلی خان / نصرالله میرزا / هراکلیوس دوم گرجستان |
الله یار خان ذوالفقار خان اشرف افغان † محمد صیدالی نصرالله خان † زبر دوست خان † حسین هوتکی † محمد صیدالی خان (اسیر) شاه تهماسب دوم احمد سوم محمود یکم توپال عثمان پاشا † حکیم اوغلو علی پاشا † کوپرولو عبدالله پاشا † احمد پاشا † مهمت یجن خان † عبدالله پاشا جبهه چی † محمد شاه گورکانی آصف جاه سعادتعلیخان خان دوران هفتم اولین میر بخشی † - قمر الدین خان، وزیر بزرگ † -سعد الدین خان میر آتیش، † ناصر محمد خان شهر جونگ † خواج عاشورا † مظفر خان † علی حمید † محترم † اصلیح خان † علی احمد خان † شهداد افغان † کاکا یاگار حسن خان † اشرف خان † ابوالفیاض خان † ایلبرس خان † حاجی داوود یاش کیروسکوگو † |
از جمله جنگهای نادری میتوان اردوکشی سبزوار، جنگ کرنال، جنگهای ایران و عثمانی، شورش محمدخان بلوچ، محاصره قندهار، نبرد تنگه خیبر، نبرد دامغان (۱۷۲۹)، نبرد کافر قلعه، نبرد کرکوک و نبرد مورچهخورت را نام برد. نتیجه این جنگها تجدید حیات امپراتوری ایران (افشار) در خاورمیانه، آسیای مرکزی، جنوب و قفقاز بود.
پس از قدرت گرفتن مجدد صفویان، نادر به مناطق غربی و شمالی امپراتوری لشکرکشی کرد تا سرزمینهای از دست رفته به عثمانیها و روسها را بازپس گیرد. پس از یک جنگ تلخ پنج ساله، نادر توانسته بود مرزهای غربی ایران را احیا کند و همچنین حاکمیت ایران را بر بیشتر مناطق قفقاز دوباره تحمیل کند. مشروعیتی که دستاوردهای نظامی حیرتانگیز او برای او به ارمغان آورده بود، کودتای بدون خونریزی علیه سلطنت صفویه را به وجود آورد که در آن او از حمایت همهجانبه نخبگان حاکم ایران برخوردار بود. اولین لشکرکشی نادرشاه به عنوان پادشاه سلسله تازه تأسیس افشاریه، انقیاد کامل افغانستان بود. نتیجه الحاق افغانستان توسط امپراتوری نادر این بود که او اکنون مسیر مستقیمی برای حمله به هند مغول داشت. در یکی از خارقالعادهترین لشکرکشیهای خود، تنها با ده هزار نفر از گردنه خیبر عبور کرد و متعاقباً به قلب مغول فرود آمد، جایی که با ارتش مغول درگیر شد و با وجود اینکه تعدادشان شش به یک بود، دشمنانش را در کمتر از سه ساعت درهم شکست. پس از اینکه امپراتوری گورکانیان را مغلوب خود کرد و به دهلی رفت، دلیل این لشکرکشی کاملاً مشخص نیست، برخی به بدهیهای معوقی که هند به ایران داشت اشاره میکنند، برخی دیگر هم میگویند علت فرار افغانیهایی بود که به هند پناهنده شده بودند، نادرشاه ابتدا با احترام از پادشاه هند درخواست استرداد آنها را داشت اما هنگامی که پادشاه هند فرستاده نادر را به قتل رساند نادرشاه به هند لشکر کشید و طی نبرد کانال لشکر هند را درهم کوبید.
با بازگشت نادر به امپراتوری، جنگهای جدیدی در مناطق آسیای مرکزی رخ داد. نادر نفوذ ایران را در منطقه مرکزی آسیا توسعه داد تا جایی که قلمرویی بزرگتر از امپراتوری قدیمی ساسانیان ایجاد شد. با این حال، در این مرحله، نادر با سختیهای روزافزون روانی روبرو بود که به آرامی به دیوانگی و وسواس فکری و پارانویا دچار شد. جنگهای بعدی او علیه لزگیها در شمال قفقاز کمتر موفق بود و محاصرهاش بر بغداد به دلیل بی حوصلگی غیرمعمول در فرمانروایی نادر، زودتر از موعد لغو شد. همانطور که نادر در برابر ساکنان امپراتوری سیاستهای نابخشودنی و سرکوب را ادامه میداد، ارتباط او با زیردستانش بدتر میشد. وی چشمان وارث خود را بخاطر شکی که به او داشت از جا درآورد و بسیاری از خادمان وفادار خود را به عنوان خائن و شورشی اعلام کرد، در نهایت این اقدامها سبب شد که آنها علیه او شورش کنند.
سالهای آخر نادر با سرگردانی در امپراتوری خود، در یک سری از کمپینهای وحشیانه و بی رحمانه که شورشها را با روشهای بسیار خشن و وحشیانه سرکوب کرد، گذشت. یکی از آخرین نبردهای بزرگ او، نبرد شهر کارس بود که با عثمانیان صورت گرفت و در آن نادر، ارتش عثمانی را کاملاً نابود کرد و باعث شد که استانبول به دنبال صلح باشد. او در آخر به دست یک گروه از افسران خود در خیمهگاهش به قتل رسید. مرگ نادر، آغاز فصلی بسیار مشکل و خونین در تاریخ ایران بود، که در آن جنگ داخلی پی در پی کشور را برای بیش از نیم قرن فرا گرفت تا اینکه دودمان قاجار تحت سلطهٔ آغا محمدخان قاجار تأسیس گردد.