زبانهای آفریقا
From Wikipedia, the free encyclopedia
زبانهای آفریقا به خانواده زبانی بزرگ پرشماری تقسیم میشوند:
- نیجر-کنگو یا شاید زبانهای اطلس-کنگو (بانتو و غیربانتو، حضور مانده و چند گروه دیگر مورد اختلاف است) که در غرب، مرکز، جنوب شرق و جنوب آفریقا رایج هستند.
- زبانهای آفروآسیایی که در آسیای غربی، شمال آفریقا، شاخ آفریقا و بخشهایی از ساحل صحرا پراکنده هستند.
- زبانهای هندواروپایی در آفریقای جنوبی و نامیبیا (آفریکانس، انگلیسی، آلمانی) رایجند و به عنوان زبان میانجی در مستعمرات پیشین بریتانیا و لیبریا که بخشی از جامعه استعماری آمریکا بود (انگلیسی)، مستعمرات پیشین فرانسه و و بلژیک (فرانسوی)، مستعمرات پیشین پرتغال (پرتغالی)، مستعمرات پیشین ایتالیا (ایتالیایی)، مستعمرات پیشین اسپانیا (اسپانیایی) و مناطق سئوتا، ملیلیه و جزایر قناری (اسپانیایی) نیز به کار میروند.
- خانوادههای گوناگون نیلوصحرایی (وحدت مورد اختلاف است) که از تانزانیا تا اریتره و سودان و از چاد تا مالی گویش میشوند.
- زبانهای آسترونزیایی که در ماداگاسکار سخن گفته میشوند.
- زبانهای خوئی-کوادی که در نامیبیا و بوتساوانا گویش میشوند.
علاوه بر این، در آفریقا چندین خانواده کوچک دیگر؛ زبان تکخانواده و همچنین کریولها و زبانهای دستهبندینشده وجود دارد. آفریقا همچنین دارای زبانهای اشاره متنوعی است که بسیاری از آنها تکخانواده هستند.
بر اساس بیشتر برآوردها، آفریقا شامل ۱۲۵۰ تا ۲۱۰۰ زبان است،[1] برخی این رقم را تا بیش از سههزار تخمین زدهاند.[2] نیجریه به تنهایی بیش از ۵۰۰ زبان دارد (مطابق اتنولوگ) و یکی از متمرکزترین تنوعهای زبانی در جهان در این کشور واقع شدهاست.[3] آفریقا عمدهترین قاره چندزبانه در جهان است؛ و افراد بسیاری را میتوان یافت که نه تنها به زبانهای مختلف آفریقایی، بلکه یک یا دو زبان اروپایی نیز به روانی تکلم مینمایند. با این حال، یکی از تفاوتهای قابل توجه بین آفریقا و سایر مناطق زبانی یکنواختی نسبی آن است. به استثنای چند مورد، همه زبانهای آفریقا در چهار دسته اصلی جمع شدهاند.[4]
در پی استعمار، تقریباً تمام کشورهای آفریقایی زبانهای رسمی را بکار گرفتند که در خارج از این قاره ریشه داشت، اما این روزها کشورهای متعددی از زبانهای گوناگون با ریشه بومی (همچون سواحلی) به عنوان زبان رسمی استفاده مینمایند. در شماری از کشورها، انگلیسی و فرانسوی برای برقراری ارتباطات در حوزه عمومی همچون دولت، بازرگانی، آموزش و رسانهها استفاده میکنند. عربی، پرتغالی، آفریکانس (با ریشه هلندی) و مالاگاسی نمونههای دیگری از زبانهای اصولاً غیرآفریقایی هستند که امروزه توسط میلیونها آفریقایی در هر دو حوزه عمومی و خصوصی بکار میروند.
حدود ۱۰۰ زبان در آفریقا بهطور گسترده برای ارتباط میانقومی استفاده میشوند. در این قاره زبانهای عربی، سومالیایی، بربری، امهری، اورومو، ایگبو، سواحلی، هوسه، ماندینگ، فولانی و یوروبایی توسط دهها میلیون نفر تکلم میشوند. دوازده زنجیره گویشی (که ممکن است تا صد گونه زبانی باشند) توسط ۷۵ درصد و ۱۵ تا توسط ۸۵ درصد از آفریقاییها به عنوان زبان نخست یا دوم تکلم میشوند.[5] اگرچه بسیاری از زبانهای متوسط در رادیو، روزنامهها و آموزش در مدارس ابتدایی مورد استفاده قرار میگیرند و برخی از زبانهای بزرگ زبان ملی محسوب میشوند، فقط شمار کمی در سطح ملی رسمی هستند. اتحادیه آفریقا سال ۲۰۰۶ را «سال زبانهای آفریقایی» اعلام کردهاست.[6]