Evaristo Bustintza
euskal idazlea From Wikipedia, the free encyclopedia
Evaristo Bustintza Lasuen, ezagunagoa Kirikiño ezizenez (Mañaria, Bizkaia, 1866ko urriaren 26 - Mañaria, 1929ko urtarrilaren 31), euskal idazle eta kazetaria izan zen.
| Evaristo Bustintza | |
|---|---|
.jpg) Kirikiño 1929an. Irudi gehiago | |
| Bizitza | |
| Jaiotzako izen-deiturak | Ebaristo Bustintza Lasuen |
| Jaiotza | Mañaria, 1866ko urriaren 26a |
| Herrialdea | Bizkaia, Euskal Herria |
| Lehen hizkuntza | euskara |
| Heriotza | Mañaria, 1929ko urtarrilaren 31 (62 urte) |
| Familia | |
| Familia | ikusi
|
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | euskara |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | idazlea eta kazetaria |
| Lan nabarmenak | |
| Mugimendua | Euskal Pizkundea |
| Izengoitia(k) | Kirikiño |
 | |
Zientzia-gizona zen ikasketaz eta lanbidez, baina euskal kulturaren barruan hainbat arlotan jardun zuen, eta letretan ere lan ugari egin zituen. Bizi zela liburu bat baino ez zuen argitaratu, eta hura ez oso lodia: Abarrak. Aldizkarietan, ostera, era askotako gaien gaineko artikulu anitz idatzi zituen.[1]
Herritarren artean harrera ona izan zuen, herriko gorabeherak, ipuinak edota pasadizoak kontatzen zituelako, eta ez edozelan kontatu ere, bizi-bizi, gatz-piperrez ondo hornituta baino. Horrez gainera, herritarrak euskaraz egiten eta idazten bultzatu zituen.[1]
Bizitza
Ebaristo Bustintza Lasuen Mañariko Etxanon jaio zen, 1866ko urriaren 26an, eta haurtzaroa herri bereko Zumelaga etxean eman zuen. Gaztetxoa zela, 1878an, Bustintzatarrek Albaceteko Almansara egin zuten, aitaren ogibideak eramanda. Hantxe bukatu zituen Ebaristok batxilergoko ikasketak, bikain amaitu ere, segituan Madrilgo Unibertsitate Zentralera joateko.[2]
Madrilen Marin abade frantsesaren ostatuan bizi izan zen, bizikideen artean Miguel Primo de Rivera diktadoregaia bera zegoela. Bide ingeniaritzan hasi bazen ere, azkenean Fisika-Matematika lizentzia ikasi zuen, 1891rako lortu zuena. Orduan, Guadalajarako Sigüenzara joan zen, apezpikutegiko eskolan matematika irakasle jardutera.[2]
Euskal Herrira 1899an itzuli zen, Bilbora zehazki. Harrezkero, euskal literaturak garrantzizko idazle bat irabazi zuen. Lehenbiziko idazkiak, Mañari ezizenez, Azkueren Euskalzale aldizkarian agertu zituen, hamahiru osotara.[2]
Aldizkari hori 1899an desagertu zelarik, Azkuek Ibaizabal argitalpena sortu zuen, eta Bustintza bera zuzendari aukeratu. Bi aldizkari horietan agerturiko lan gehienak umorezkoak izan ziren, kontakizun laburrak eta nekazari munduko berriak edota aholkuak.[2]
1903an, Azkue Parisa joan zen bere hiztegiaren argitaratze lanak zaintzera. Beraz, Bilboko ikastegian ematen zituen euskarazko ikastaldiak beste norbaiten esku utzi behar izan zituen, eta Bizkaiko Diputazioari zuzendu gutun batean bere ordezkoa Bustintza izateko eskatu zuen. Bustintzak orduan hartu zuen lana, alta, luzaroan atxiki zuen, lehenik Azkueren ordez, gero Azkuerekin batera, eta azkenean, berriz ere bakarrik, 1928ra arte.[2]
1909ko irailaren 25ean, iloba Basile Bustintzaren ezkondu zen. Euskarazko eskolak emateak diru gutxi ekartzen ziolako edo, Montellanoko San Antonio meatze elkartasunerako ere hasi zen lanean, kontu-eramaile. Lan hura, ordea, 1913an utzi zuen, sortu berria zen Euzkadi egunkarian lanean hasi zenean. Honetan bi atalen egilea izan zen, erdaraz "Temas vascos" zeritzana, eta euskaraz, berriz, "Euzkel atala". Euzkadi-n 15 bat urte eman zuen, harik eta osasunak beharturik egunkaria utzi zuen arte, Orixek ordeztuta.[2]
Zumelagako baratzean zegoela, 1928ko abenduaren 26an, hormaren bestaldera begiratzeko harri baten gainean igozen; halako batean harria kulunkatu zitzaion, labaindu eta erori egin zen, eta besoa hautsi zitzaion. Orduz geroz haren osasuna geroago eta trenputxartuagoa, egun gutxiren buruan zendu zen, 1929ko urtarrilaren 31n, hemiplegia eraso baten eraginez.[2]
Idatziak eta idazkera
Kirikiñok gai asko erabili zituen, bai euskara, euskal kultura eta Euskal Herriarekin zerikusia dutenak, eta baita bestelakoak ere. Idatziak bere aldiko aldizkarietan argitaratu zituen: Euskalzale, Ibaizabal, Euzkadi, Euzko-gogoa, Euzkerea, Euskal-Erria, Gure Herria, Euzko Deya... Haren liburu bakarra argitaratu zen bizi zelarik, Abarrak ipuin bilduma.[1]
Era guztietako gaien gainean idatzi zuen: pasadizo barregarriak, herri-ipuinak, eguneko gaiak, euskal ohiturak, kanpoko berriak ... Nabarmendu beharrekoak dira Lehen Mundu Gerrari buruz Euzkadi egunkarian idatzitako kronikak (Guda Nagusia 1914-1918, Labayru Ikastegia, 1989). Idatzi horietan gai horren gaineko berri ondo zekiela erakutsi ez ezik, kazetaritza estilo bat sortu ere egin zuen euskaraz. Generoetan ere, gehien-gehien kontaera laburrak idatzi zituen, baina baita olerki eta bertso batzuk ere, eta antzerkiak. Halakoak kopuruz ere gutxiago dira, baina askoz ezezagunagoak ditugu gaur egun.[1]
Idazkera aldetik, bizia da, argia, zolia, herriko hizkerara hurreratu gurakoa; ematen du beti daukala irakurlea gogoan eta idatzian bertan sartu nahi duela. Narrazioetan baino elkarrizketetan biziago ageri da, hor hobeto sartzen dituelako herri hizkeraren ezaugarriak.[1]
Euskara garbiaren garaikoa izan zen, baina berak ez zuen bide hori egoki ikusten. Haren garaikide gehienek literaturarako bide garbizaleari heldu bazioten ere, berak gogor eutsi zion bereari, orduko irakurleentzat idazten zuela esanez, eta ez handik ehun urterakoentzat.[1]
Lanak
Narrazioa
- Abarrak (idatziriko irakuragitxuak) (1918, Grijelmo)
- Bigarrengo Abarrak (1980, GEU)
Antzerkia
- Anton Berakatz (1914)
Artikuluak
Erreferentziak
Kanpo estekak
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.