Abanto

Abanto (edo —Aragoiko Abanto herritik bereizi behar denean— Abanto Bizkaia;^[4] ofizialki Abanto y Ciérvana-Abanto Zierbena) Bizkaiko Meatzaldea eskualdeko udalerri bat da, 9.570 biztanle zituena 2016. urtean. Burdin esplotazio ugari eduki zituen. Hirigunea Gallarta auzoan kokatuta dago. 1995. urtean Zierbenako portua Abantotik banandu zen. Zaragoza probintzian jadanik ofizialki Abanto izena zuen herria bazegoenez, eta Espainiako legeek Estatu horren barruan izen bereko bi herri izatea galarazten dutenez, herriaren izen ofiziala Abanto Zierbena da oraindik ere.

Abanto
Bizkaia, Euskal Herria
Abanto udalerriko Gallarta auzoa.
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Bizkaia
Eskualdea	Meatzaldea
Izen ofiziala	Abanto y Ciérvana-Abanto Zierbena
Alkatea	Maite Etxebarria Azpiolea (EAJ)
Posta kodea	48... eta 48500, 48540
INE kodea	48002
Herritarra	abantar
Kokapena
Koordenatuak	43°18′53″N 3°04′19″W
Azalera	18,03 km²
Garaiera	93 metro
Demografia
Biztanleria	9.402 (2023) 33 (2022)
4.776 (%50,8)   (%49,6) 4.668
Dentsitatea	522,33 bizt/km²
Hazkundea (2003-2013)[1]	% 6,18
Zahartze tasa[1]	% 21,56
Ugalkortasun tasa[1]	‰ 35,27
Ekonomia
Jarduera tasa[1]	% 78,97 (2011)
Genero desoreka[1]	% 12,62 (2011)
Langabezia erregistratua[1]	% 14,49 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1]	% 21,89 (2010)
Kaleko erabilera [2]	%  (2016)
Etxeko erabilera [3]	% 7.38 (2016)
Datu gehigarriak
Webgunea	http://www.abanto-zierbena.eus

Geografia

Inguru naturala

Abantoren inguruko herriak honakoak dira: mendebaldean Muskiz; iparraldean Zierbena eta Santurtzi; eta ekialdean Ortuella. Abanto Serantes eta Triano mendien artean dago. Trianoko mendiek, udalerriaren hegoaldean kokaturik, Abantoren historian zehar garrantzi handia izan dute, bertan daude herria aberastu zuten meategiak. Euren artean, Bodovalle meategia da aipagarria, Euskal Herriko sakonena baita. Izan ere, meategiaren erdigunea 100 metrora dago itsasoaren mailaren azpitik.

Auzoak

Meatzaritza Museoaren kanpoaldeko erakusketa

Udalerriak herrigunetik kanpoko auzo asko dauzka. Erdigunea Gallarta da eta bertan udaletxea dago. Gallartan Euskal Herriko Meatzaritzaren Museoa dago, eskualdeko jarduera tradizionalaren historia biltzen duen museoa.

Hona hemen auzoen zerrenda eta biztanleria 2007ko erroldaren arabera:

• Goiko Abanto
  • Abanto: 59 biztanle.
  • Campillo: 32 biztanle.
  • Gallarta: 5.107 biztanle (udalerriko auzoburua).
  • Balastera: 68 biztanle.
  • Florida: 9 biztanle.
  • Las Calizas: 44 biztanle.
  • Picón: 21 biztanle.
  • Santa Juliana: 146 biztanle.
  • Triano: 52 biztanle.
• Beheko Abanto.
  • Cotorrio: 154 biztanle.
  • Las Carreras: 1.814 biztanle.
  • Las Cortes: 7 biztanle.
  • El Once: 3 biztanle.
  • Olabarrieta: 55 biztanle.
  • Murrieta: 51 biztanle.
  • Putxeta: 269 biztanle.
  • San Pedro Abanto: 46 biztanle.
  • Sanfuentes: 1.675 biztanle.

Demografia

1996an Zierbenak independentzia lortu zuen; beraz, hortik aurrerako datuek ez dute Zierbenako biztanleria kontuan hartzen

Abantoko biztanleria

Politika

Udal hauteskundeak

2015eko maiatzaren 24ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz Maite Etxebarria Azpiolea (EAJ) hautatu zuten Abantoko alkatea, aurreko agintaldiko alkatetza berrituta; izan ere, 2013tik da udalerriko alkate. Etxebarriak alkatetza berritu zuen bere taldearen baiezko botoei esker, gehiengo osoz.

2019ko udal hauteskundeen ondoren ere, Etxebarriak alkatetzan jarraitu zuen.

Abantoko udalbatza
Alderdia		2015		2019
		Zinegotziak	Boto kopurua	Zinegotziak	Boto kopurua
	Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ-PNV)	7 / 13	2.230 (% 46,68)	6 / 13	2.292 (% 43,29)
	Euskal Herria Bildu (EH Bildu)	2 / 13	938 (% 19,64)	2 / 13	977 (% 18,45)
	Abanto-Zierbenako Independienteak (INDAZ)	2 / 13	863 (% 18,07)	2 / 13	695 (% 13,13)
	Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE))	2 / 13	675 (% 14,13)	2 / 13	763 (% 14,41)
	Ahal Dugu			1 / 13	487 (% 9,20)
Datuen iturria: Hauteskundeen emaitzak euskadi.eus webgunean

Endoreak, hautetsiak edo izendatuak, 1842. urtetik

Abantoko udaletxea, Gallartan.

• 1842ko urtarrila – 1843ko urtarrila: Andres Jose San Martin
• 1843ko urtarrila - 1843ko uztaila: Emeterio del Alisal
• 1843ko uztaila - 1844ko martxoa: Benigno Ruiz Murga
• 1844ko martxoa – 1846/01/01: Jose Mª Aretxabaleta
• 1846/01/01 – 1847/01/03 Juan Francisco del Merro
• 1847/01/03 – 1850/01/01 Miguel Eskutza
• 1850/01/01 – 1854/01/01 Pablo de los Heros
• 1854/01/01 – 1854/10/02 Francisco Robledo
• 1854/10/02 – 1857/03/12 Jose Gonzalez El Cerro
• 1857/03/12 – 1859/01/01 Cosme Allende
• 1859/01/01 – 1861/01/01 Miguel Eskutza
• 1861/01/01 – 1865/01/01 Jose Aranguren
• 1865/01/01 – 1867/01/01 Ruperto Lexartza
• 1867/01/01 – 1869/01/01 Manuel Garai Laza
• 1869/01/01 - 1872/03: Agapito Sasia
• 1872/03 – 1873/09: Antonio Hurtado
• 1873/09 – 1874/01: Agustin Iarto
• 1874/01 – 1875/01/01 Antonio Eskutza (errejidorea)
• 1875/01/01 – 1876/01/01 Maximino Uriarte
• 1876/01/01 – 1876/03/07 Manuel Chave (behin-behinekoa)
• 1876/03/07 – 1876/04/11 Juan Angel Allende
• 1876/04/11 – 1877/04/01 Jose Antonio Eskutza
• 1877/04/01 – 1879/07/01 Mamerto Bermeosolo
• 1879/07/01 – 1881/07/01 Juan Angel Allende
• 1881/07/01 – 1885/07/01 Mariano Olabarria
• 1885/07/01 – 1890/01/01 Calisto Lopez
• 1890/01/01 – 1891/07/01 Eugenio Solano
• 1891/07/01 – 1894/01/01 Agustin Iza Errementeria
• 1894/01/01 - 1900/10: Calisto Lopez
• 1900/11/03 – 1904/01/01: Agustin Iza Errementeria
• 1904/01/01 – 1906/01/01: Agustin Garmendia
• 1906/01/01 – 1910/01/01: Bernardo Ruiz Elizondo
• 1910/01/01 - 1912/01: Alejo Eguzkitzaga Bilbao
• 1912/01 - 1914/01: Manuel Asla
• 1914/01 – 1916/01/01 Jose Salcedo Zubaran
• 1916/01/01 – 1918/01/01 Luis Sanjines
• 1918/01/01 – 1920/01/01 Fabriciano Torrontegi
• 1920/01/01 – 1923/10/01 Antonio Pujana Meabe
• 1923/10/01 – 1924/03/26 Dionisio Ureta Balparda
• 1924/03/26 – 1930/03/12 Tomas Quintana Martin
• 1930/03/12 – 1931/01/31 Dionisio Ureta Balparda
• 1931/01/31 – 1931/04/15 Francisco Uribe Urioste
• 1931/04/15 – 1931/04/28 Nemesio Merodio Ramos (behin-behinekoa)
• 1931/04/28 – 1934/11/14 Antonio Pujana Meabe
• 1934/11/14 – 1936/02/23 Jose Colon Laza
• 1936/02/23 – 1937/07/02 Antonio Pujana Meabe
• 1937/07/02 – 1938/02/09 Luis Sanjines Renovales
• 1938/02/09 – 1952/05/03 Jose Colon Laza
• 1952/05/03 – 1955/08/29 Eugenio Mendikote Mardones
• 1955/08/29 – 1959/12/05 Juan Ramón Sanchez-Serrano Mugika
• 1959/12/05 – 1964/08/26 Francisco Garaigordobil Barrutia
• 1964/08/26 – 1969/12/14 Tomas Alonso Garcia
• 1969/12/14 – 1974/09/10 Jose Antonio Romero Onaindia
• 1974/09/10 – 1979/04/19: Luis Andres Merodio Garcia
• 1979/04/19 – 1983/05/23: Francisco Puerto Balmisa
• 1983/05/23 - 1987/07: Luis Mª Vallejo Lopez
• 1987/07 – 1991/06/15: Francisco Puerto Balmisa
• 1991/06/15 - 1995: Luis Mª Vallejo Lopez
• 1995 - 2003: Juan Jose Mezkorta Puertollano
• 2003 - 2013: Manuel Tejada Lanbarri
• 2013 - (karguan): Maite Etxebarria Azpiolea

Las Carrerasko ikuspegi orokorra

Azpiegiturak

Garraioa

Errepideak

•  A-8   E-70 : Kantauriko Autobidea
•  N-634 : Irun - Santiago Compostelakoa

Trena

Bilboko Renfe Aldirien C-2 lineak bi geltoki ditu herrian:

• Gallartako geltokia
• Putxetako geltokia

Astelehenetik ostiralera 20 minutuko maiztasunaz ibiltzen da trena ordu gorietan, eta 30 minutukoaz egunaren gainontzeko orduetan. Larunbat eta igandeetan maiztasuna 30 minutukoa da. Horrez gain, ostiral eta larunbat gauetan gau jaia gaueko zerbitzuak eskaintzen dira.

Autobusa

Bizkaibus hiri-arteko zerbitzuko hurrengo lineak udalerria zeharkatzen dute:

• A3333 Santurtzi - Gallarta
• A3334 Santurtzi - Balmaseda
• A3335 Sestao - Muskiz
• A3336 Bilbo - Muskiz (Ortuellatik)
• A3337 Bilbo - Muskiz (N-634 errepidetik)
• A3338 Muskiz - Barakaldo - Areeta

Encartaciones S.A.

• A3345 Bilbo - Castro Urdiales (N-634 errepidetik)

La Unión-La Burundesa

• A3718 Gallarta - Gasteiz

Ondasun nabarmenak

Hona hemen udalerriaren monumentuak^[5][6]:

• Abanto-Zierbenako udaletxea.
• San Pedro eliza (Las Carreras).
• San Pedro eliza (San Pedro Abanto).
• Abantoko Santa Juliana eliza (XV. mendea baino lehenagokoa, Abanto).
• Santa Luzia eliza (Sanfuentes).
• Barco familiaren dorretxea (XVII. mendea, Sanfuentes).
• San Lorenzo baserria (pizkundetarra).
• Matiena etxea (XIX. mendea, Las Carreras).
• Villa Casuso (Las Carreras).
• Ambrosio de los Heros 14 eraikina (Las Carreras).
• Udal hiltegia (Gallarta), gaur egun Euskal Herriko Meatzaritzaren Museoa.

Argazki galeria

• 
  San Pedro Abantoko eliza.
• 
  Euskal Herriko Meatzaritzaren Museoa, Gallartan.
• 
  Ambrosio de los Heros 14 eraikina, Las Carrerasen.
• 
  Barco dorrea, Sanfuentesen.
• 
  Meatze-jarduera gogoratzeko bagoneta baten erreprodukzioa Sanfuentesen.

Abantar ospetsuak

• Dolores Ibarruri (1895-1989), politikari komunista.
• Isaac Puente (1896-1936), mediku eta teorilari anarkista.
• Manuel Sarabia (1957), futbolaria eta entrenatzailea.
• Asier del Horno (1981), futbolaria.
• Margarita Bilbao opera abeslaria.

Erreferentziak

1. Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
2. «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
3. «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
4. Euskaltzaindia: 145. araua: Bizkaiko herrien izendegia.
5. "Eraikin interesgarriak", Abanto-Zierbenako udala.
6. "Abanto-Zierbena", Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistema.

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa

• Abantoko Udalaren webgunea.
• Euskal Herriko Meatzaritzaren museoa
• Abantoko euskarari buruzko erreportajea, Argia, 2009-02-22.

• Datuak: Q1242411
• Multimedia: Abanto Zierbena / Q1242411
• Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Abanto