Eneko Agirre
Ixa taldeko ikertzaile eta irakasle From Wikipedia, the free encyclopedia
Ixa taldeko ikertzaile eta irakasle From Wikipedia, the free encyclopedia
Eneko Agirre Bengoa (Eibar, 1968ko martxoren 16a) Euskal Herriko Unibertsitateko irakasle osoa eta Ixa Taldeko kidea da. Informatika Fakultatean lan egiten du 1988etik, Lengoaia eta Sistema Informatikoak sailean, eta euskararen prozesamendu automatikoa lantzen duen HiTZ zentroko zuzendaria da 2019tik.[1] 2021ko Espainiako Informatika Saria eman zion arloko SCIE elkarteak (Sociedad Científica Informática de España).[2][3]
| Eneko Agirre | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Eibar, 1968ko martxoaren 16a (56 urte) |
| Herrialdea |  Gipuzkoa, Euskal Herria |
| Bizilekua | Donostia |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Euskal Herriko Unibertsitatea |
| Tesi zuzendaria | Arantza Diaz de Ilarraza Sanchez Kepa Sarasola Gabiola |
| Doktorego ikaslea(k) | David Martinez Inigo Lopez-Gazpio Arantxa Otegi Mikel Artetxe Zurutuza Josu Goikoetxea Salutregi Xabier Saralegi Urizar Aitor Gonzalez Agirre Ander Barrena Madinabeitia Ander Intxaurrondo Gonzalez de Langarika Aitziber Atutxa Salazar Oier Lopez de Lacalle Lekuona Eli Pociello Irigoyen Mikel Lersundi Ayestaran Nicolai Erbs (en)  Andoni Azpeitia Zaldua |
| Hizkuntzak | euskara gaztelania ingelesa |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | unibertsitateko irakaslea eta hizkuntzalari konputazionala |
| Enplegatzailea(k) | Euskal Herriko Unibertsitatea |
| Lan nabarmenak | ikusi
|
| Jasotako sariak | ikusi
|
| Kidetza | Udako Euskal Unibertsitatea Association for Computational Linguistics Ixa taldea HiTZ zentroa Sociedad Española para el Procesamiento del Lenguaje Natural |
   | |
1990an lortu zuen Informatikako lizentziatura EHUko Informatika Fakultatean. Hurrengo ikasturtean 'Ezagutzan oinarritutako sistemak' masterra (Master of Science KBS) egin zuen Edinburgheko Unibertsitatean.
1999an Informatikako doktore titulua lortu zuen EHUko Informatika Fakultatean. Tesian kontzeptuen arteko erlazioak automatikoki antzemateko metodo bat asmatu zuen, Arantza Diaz de Ilarraza eta Kepa Sarasolaren zuzendaritzapean, ontologiak erabiliaz dentsitate kontzeptualaren ideia asmatu zuen orduan problema horri ekin ahal izateko.[4] Ixa Taldeak hasita zituen euskararen lexikografia, morfologia eta sintaxia automatikoki aztertzeko lanak, eta hura izan zen lehenengo urratsa semantikari ekiteko, hitzen esanahiak automatikoki lantzeko. Hitzen esanahien arteko antzekotasunak automatikoki deskubritzeko lehen urratsak izan ziren haiek.
Gizakiok era naturalean erabakitzen dugu edozein bi gauza zein puntutaraino erlazionatuta dauden edo ez. Ahalmen horri erlazio-izaeraren neurri deitzen diogu, hau da, bi hitzen arteko erlazioak zer indar duen neurtzen duen ahalmena. Erlazio-izaeraren neurria formalizatu eta inplementatu ahal izateko, baliabide lexikal egituratuak behar dira. Tesi-lan hartan ekarpen nagusiak bi izan ziren: 1) ezagutzan oinarritutako hitz eta kontzeptuen arteko erlazio-izaera formalizatzea, eta 2) hiztegietatik erauzitako baliabide lexikal egituratuak aberastu eta sendotzeko metodoa definitzea.[4]
Geroago, urteetan, alor horretako nazioarteko ikerlarientzako erreferentzia izan da Agirreren lana. Gaur egunean hitzen esanahien alorra neurona-sareekin eta hitz-bektoreekin lantzen da, eta Agirre hainbat tesi eta proiektu zuzentzen ditu gai horiekin.
1995ean hasi zen irakasle gisa, eta 2017an irakasle oso kategoria lortu zuen, irakasle kontratatuen artean gorengo maila adierazten duena. Baina bazebilen irakasten lehenagotik ere, 1988an, oraindik informatikako ikasle soila zela, C programazio-lengoaiaz eta UNIX sistema eragileaz ikastaro bat eman zuen Iñaki Alegriarekin Udako Euskal Unibertsitatean Iruñean.[5]
Euskara unibertsitatean sartzeko prozesuaren barruan hainbat irakasgai irakatsi ditu euskaraz. Irakatsi ohi dituen gaiak dira hauek: Lengoaia informatikoak, horien konpilazioa, hizkuntzaren prozesamendua, adimen artifiziala, testu-corpusak, eta lexikografia konputazionala.[6]
Ixa taldeko sorreran parte hartu zuen oraindik lizentziaturako ikaslea zela, Xuxen zuzentzaile ortografikoaren lehenengo prototipoak programatzen, bekadun, Montse Maritxalarrekin batera. Urteak pasata, UPV/EHUn Lengoaia eta Sistema Informatikoak Saileko zuzendaria izatera ailegatu zen (2017-2019).
HITZ ikerketa-zentroaren sortzaileetako bat izan zen eta bigarren zuzendaria bihurtu zen 2019an Arantza Diaz de Ilarraza utzi zuenean.[7]
Berak pertsonalki 12 doktorego-tesi zuzendu ditu. 150 artikulu argitaratu ditu informatikaren, adimen artifizialaren eta hizkuntzalaritza konputazionalaren arloetan.[8][9] Euskal komunitate zientifikoaren Inguma datu-basean, berak idatzitako 35 lan baino gehiago agertzen dira.[10]
Unibertsitateko graduen mailatik harantzago, hizkuntza-teknologian profesional adituak eta doktoreak hezteko eragile nagusietako bat izan da bere tesia bukatu zuenetik, hasieran gai hori lantzen zuten doktorego-ikastaro espezifikoak ematen. Gero 2001 eta 2006 urteen artean UEU eta EHUren artean sortu zuten Hizkuntza eta Teknologia (HIZTEK) berezko tituluko irakaslea izan zen, baita 2006tik aurrera Hizkuntzaren Azterketa eta Prozesamendua master ofizialean ere. Euskaraz ematen da master-titulu hori hasieratik, eta ingelesez ere 2014tik, ordudanik koordinatu izan baita Europa mailako Language and Communication Technology Erasmus Mundus Masterrarekin. Nazioarteko kontsortzio zabal batean integratuta, kontsortzioan orokorrean ematen den ingelesaren ikuspuntu globalaz gain, baliabide gutxiko hizkuntza baten ikuspegia gehitzen diote EHUko partaideek.
Hizkuntzaren Azterketa eta Prozesamendua doktorego-programan guztira 55 tesi irakurri dira euskaraz lerro honetan 1988tik, eta azkenaldian 26 tesi aurkeztu dira 2012-2020 urteetan.
Semantika konputazional lexikalean oinarritzen da Agirreren ikerketa, hau da, adimen artifizialaren eta hizkuntza naturalaren prozesamenduaren arloetan (hizkuntzalaritza konputazionala ere deitzen zaio). Hitzen esanahia aztertzen du, hitzen irudikapenak, hitzen antzekotasunaren konputazioa eta haien desanbiguazioa barne (hitzen adiera-disanbiguazioa eta entitate izendunen desanbiguazioa). Bere ikerketa-lerroen barruan sartzen da teknika horiek beste alor hauetan aplikatzea ere: itzulpen automatikoan, informazioaren berreskurapenean (informazio-sistemak) eta medikuntzan (osasun-informatika). Eta noski, diziplina arteko arloa izanik, ikerketa garrantzitsua da hizkuntza-ikasketetarako lanetan ere.
Hizkuntzaren prozesamenduaren arloan aritzen den Ixa ikertalde finkatuko ikertzaile nagusia da. Hizkuntzaren Prozesamenduan binaka berrikusitako nazioarteko 150 artikulu baino gehiago argitaratu ditu, batez ere arlo hauetan: Ezagutza Lexikala Eskuratzea, Hitzen adiera-desanbiguazioa eta Prozesamendu Semantikoa. Association for Computational Linguistics (ACL) elkartean LEXicon (SIGLEX) Interes Bereziko Taldeko idazkari eta lehendakaria izan da, nazioartean erreferente nagusia den Computational Linguistics elkarte horren Kontseilu Editorialeko kidea ere, eta gaur egun ACLko Transaction-en editorea da. Semantika Lexiko eta Konputazionalari buruzko Konferentzia Bateratuaren (LZM) sortzaileetako bat da; orain, laugarren edizioan.
Gutxienez, Europako 9 ikerketa-proiektutan izan da tokiko taldearen buru (LIHLITH, ESANAHIA, BIDEAK QTLEAP, KYOTO, NEWSREADER, LOCLOUD, OPENER eta MUSTER).[12] Baita estatu mailako beste batzuetan ere (KNOW, KNOW2, UnsupNMT, eta TADEEP). Hizkuntza naturalaren eta itzulpen automatikoaren teknologiak sustatzeko Espainiako plan nazionaleko “Adituen Batzordeko” kide izan zen 2016. urtean. (Telekomunikazioen eta Informazioaren Gizarterako, SETSI)).
Hainbat sari lortu ditu Eneko Agirrek. koordinatzen duen HiTZ taldearekin eta Ixa Taldearekin. Sari aipagarrienak hauek dira:[13]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
