La nocio lingva imperiismo aŭ foje lingva post-koloniismo[1][2] esprimas sistemecan strebadon favori respektive konservi pere de politikaj, ekonomiaj kaj/aŭ kulturaj rimedoj la dominadon de unu lingvo en interetna komunikado.
Lingva imperiismo "implicas la transigon de dominanta lingvo al aliaj popoloj. La transigo estas esence demonstro de potenco - tradicie de milita potenco, sed en la nuntempa mondo ankaŭ de ekonomia potenco - kaj kutime la transigon de la lingvo akompanas transigo de aspektoj de la dominanta kulturo." (el artikolo de Gerald Knowles en Encyclopædia Britannica).
Al tio ligiĝas la tezo, ke tia privilegia rolo de unu lingvo sekvigas malavantaĝojn por alilingvaj individuoj, socioj kaj kulturoj.
Lingva imperiismo estas ofte vidata kiel interrilatanta kun la kultura imperiismo. La nocio estas aplikata en kulturpolitikaj kaj lingvosciencaj diskutoj ekde la fruaj 1990-aj jaroj, kiam ĝi komencis altiri la atenton de fakuloj pri aplikata lingvistiko, interalie fare de Robert Phillipson, kiu publikigis libron sub la sama titolo en 1992. Tiu libro kondukis al multe da debato pri la meritoj kaj mankoj de la teorio. Phillipson trovis atakojn al la lingva imperiismo ekde naziaj kritikoj kontraŭ la British Council (Brita Konsilio) kaj sovetiaj analizoj de la angla kiel lingvo de la monda kapitalismo kaj monda dominado [3]. Por Walter Francini, "estus en tiu elekto granda avantaĝo por la loĝantoj de la lando, kies lingvo estus elektita, kaj maljusteco por la aliaj. Due, kiu ajn nacia lingvo prezentas la malfacilaĵojn de ortografio, sintakso, prononco, kiom ajn simpla ĝi estas" [4].
En la okuloj de kritikantoj "lingva imperiismo" , kiuj defendas la unuan rangon de la angla lingvo, estas politika slogano, kvazaŭ paralelaĵo de "kontraŭimperiismo". Oni pridisputas interalie, ĉu la tutmonda disvastiĝo de la angla estas atribuenda al altrudo de ĝi al nedenaskaj uzantoj ĉu al ĝia memvola alproprigo fare de ili.
Laŭ la kompreno de profesoro Robert Phillipson lingva imperiismo estas "teoria konstruaĵo konceptita por klarigi lingvan hierarkion, por trakti temojn kiel ekzemple 'kial iuj lingvoj estas uzataj pli kaj aliaj malpli', 'kiaj strukturoj kaj ideologioj faciligas tiajn procezojn' kaj la rolon de lingvoprofesiuloj"[5].
La teorio de Phillipson subtenas la nocion pri la historia disvastiĝo de la angla lingvo kiel internacia lingvo kaj ĝian daŭran dominadon precipe en postkoloniaj regionoj kiel Barato, Pakistano, Ugando, Zimbabvo, ktp., sed ankaŭ en novkoloniaj regionoj kiel la kontinenta Eŭropo. Phillipson uzas la imperiisman teorion de Johan Galtung, la socian teorion de Antonio Gramsci kaj la koncepton de kultura hegemonio.
Centra temo en la teorio de Phillipson estas la komplekseco de la hegemonia procezo. La komplekseco de ĉi tiu procezo, laŭ Phillipson, daŭre subtenas la avantaĝon, kiun la angla lingvo havas en nia hodiaŭa mondo. Tiel ankaŭ la libro de Phillipson analizas la retorikon, kiun la Brita Konsilio uzas por promocii la anglan lingvon. Phillipson diskutas ŝlosilajn principojn de la angla en aplikata lingvistiko kaj la metodaron de Angla Lingvo-Instruado (ELT, angla mallongigo de English language learning and teaching), laŭ ĉi tiuj principoj:
- la angla estas plej bone lernata en maniero de unulingveco (monolingvismo).
- la ideala instruisto estas la denaska parolanto.
- frua lernado de la angla kondukos al pli bonaj rezultoj en lingvolernado.
- ju pli vi lernas la anglan, des pli bonaj estos viaj lernaj rezultoj.
- se aliaj lingvoj estas vaste uzataj, tio kondukos al malpliigo de normoj por la angla.
Laŭ Phillipson, anglaj antaŭigantoj (organizoj kiel la Brita Konsilio, la Internacia Valuta Fonduso kaj la Monda Banko, sed ankaŭ, interalie, lingvaj lernejoj de la angla) uzas tri specojn de argumento:
- substantivaj/internaj argumentoj - kiuj priskribas la anglan lingvon kiel riĉan, noblan, interesan kaj pro la supera providenco. Tiaj argumentoj tendencas argumenti, kia la angla estas "jes" kaj kiaj aliaj lingvoj estas "ne". Ĉi tiuj argumentoj tendencas argumenti, kio estas la angla lingvo kompare kun kio aliaj lingvoj ne estas.
- "eksteraj argumentoj" - kiuj indikas ke la angla estas bone establita, tio estas, havas multajn parolantojn, kaj havas lertajn instruistojn kaj abundon da studmaterialo.
- "funkciaj argumentoj" - kiuj emfazas la utilecon de la angla kiel enirejo al la mondo, ekstere de la hejmo, najbarejo, urbo kaj devena ŝtato.
Aliaj argumentoj en favoro de la angla lingvo estas:
- ekonomia profito - la angla ebligas homojn funkciigi teknologion.
- ideologia funkcio - la angla reprezentas modernecon.
- statuso - la angla simbolas la progreson kaj superecon de la liberal-demokrata okcidenta mondo.Alia temo en la verko de Phillipson estas lingva diskriminacio (angla linguistic discrimination-linguicism) - speco de antaŭjuĝo, kiu kondukas al endanĝerigitaj lingvoj esti formortintaj aŭ perdi sian regionan statuson pro la pliiĝo kaj graveco de la angla.
La asertoj de Phillipson kreis ekscititan debaton inter multaj akademiuloj. Alan Davies, ekzemple, imagis la fantomon de Phillipson plagantan la fako de lingvistiko:
"Kolektu la konstantajn kulpulojn," Davies krias por elmontri ĉiujn, kiuj nur ŝajnigis instrui aplikatan lingvistikon sed fakte ili komplotis kune kun la Brita Konsilio por transpreni la mondon [6].
Por Davies, du kulturoj enpopoligas lingvan imperiismon: unue, kulturo de kulpo ("la estiĝo de kolonioj ne devus okazi"); la dua, tiu de romantika malespero ("Ni ne devus fari tion, kion ni faras"). Rajagopalan iras pluan paŝon, argumentante ke la libro de Phillipson kondukis al kulpkomplekso inter instruaj spertuloj de la angla (ELT) [7].
Krome, Davies asertas ke la asertoj de Phillipson estas refuteblaj: "Kion se la regata... estus interesita pri adoptado de la angla lingvo kaj daŭre uzi ĝin? "Por ke la respondo de Phillipson estu nerefutebla, li argumentos, ke ili (la regitoj kaj regatoj) ne interesiĝas, ne povas esti interesitaj, ĉar ili jam estas konvinkitaj kontraŭe al siaj propraj interesoj" [8]. Tiel estis argumentita ke la teorio de Phillipson estas aroganta, en la senco ke li vidas evolulandojn kiel malkapablaj de fari sendependajn decidojn. En la kunteksto de Niĝerio, Joseph Bisong argumentas ke homoj en la "periferio" uzas la anglan en afera maniero — ili sendas siajn infanojn al anglalingvaj lernejoj ĝuste ĉar ili volas ke ili kresku por esti plurlingvuloj. Koncerne Phillipson, Bisong argumentas ke "interpreti tiajn agojn kiel agojn kiuj originas en homoj kiuj estas viktimoj de la "centro" de lingva imperiismo, estas fleksi indicon en socilingvistiko por konformigi ilin al antaŭkonceptitaj supozoj" [9]. Bisong argumentas ke se la angla estos aboliciita ĉar ĝi estas fremda lingvo, tiam estos necese ankaŭ malmunti Niĝerio, ĉar Niĝerio estis kreita kiel kolonia strukturo.
Aldone, la supozo ke la angla lingvo mem estas imperiisma estis atakita. Henry Widdowson argumentis ke "ekzistas fundamenta kontraŭdiro en la ideo ke lingvo mem ekzercas hegemonian kontrolon: t.e., se tio estus la kazo, tia kontrolo neniam povus esti defiita" [10]. Krome estas tiuj, kiuj dubas pri la ideo, ke reklamado kaj la progreso de la angla kiel mondlingvo neeviteble kondukas al malkresko de la profilo de lokaj lingvoj. Holborrow rimarkas, ke "ne ĉiuj anglaj lingvoj en la centro regas, same kiel nek ĉiuj parolantoj en la periferio estas egale diskriminaciataj" [11]; la irlanda angla dialekto, ekzemple, povas esti konsiderata kiel ne-domina lingvo sed apartenas al la diversaj anglaj lingvoj en la "centro".
Tiel oni povas konstati ke dum tiuj kiuj adoptas la aliron de Phillipson vidas vortajn elektojn faritajn sub lingva imperiismo kiel ekstera trudigo, la alia flanko vidas tiujn elektojn kiel elektojn faritajn fare de individuoj [12].
Tiuj kiuj kredas je la ekzisto de lingva imperiismo argumentas ke kontraŭargumentoj ofte estas reklamitaj fare de unulingvaj denaskaj kaj parolantoj de la angla, kiuj povas vidi la nunan staton de la angla lingvo kiel fakto inda je festado.
Kontraste, oni argumentis, ke tiuj, kiuj vidas la kreskantan disvastiĝon de la angla en la mondo kiel maltrankviligantan evoluon (marĝenigante la statuson de lokaj lingvoj kaj ankaŭ eble kondukantaj al erozio aŭ forvelko de lokaj kulturaj valoroj) verŝajne estus pli malferma al la ideoj de Phillipson. Alastair Pennycook, Suresh Canagarajah, Adrian Holliday and Julian Edge estas inter tiuj kiuj falas en ĉi tiun kategorion, kaj ofte estas priskribitaj kiel kritikemaj aplikataj lingvistoj. Tamen, la rimarkoj de Henry Widdowson pri kritika diskursanalizo ankaŭ povas esti aplikitaj al kritikaj praktikaj lingvistoj:
"Certe oni rajtas diri, ke la diskurso estas konfuza, aŭ la analizo misa, sen nei la pravigon de la aliro kiu ili subtenas. Miaopinie estas ke, se celo estas ĝusta, tiam ni devas serĉi manierojn subteni ĝin per kohera. argumentado ... kaj mi argumentos ke fari alie estos maljusteco al la celo. Por malkovraj procezoj de ideologio per helpema analizo ... povas, kompreneble, esti prenitaj por antaŭenigi ajnan celon, dekstre same kiel maldekstre .... Se vi havas la fidon kaj sindevontigon, vi ĉiam trovos vian" [13].
Responde al lingva imperiismo de la angla, malangligo fariĝis afero de nacia fiero en kelkaj lokoj, precipe en lokoj kiuj antaŭe estis sub kolonia regado, kie la restaĵoj de kolonia regado estas sentema afero [14][15]. Sekve jarcentojn da anglia rego en Irlando, asertoj por malangligo estis prezentitaj al la Irlanda Nacia Literatura Societo la 25an de novembro 1892;
"Kiam ni parolas pri la "bezono malangligi la irlandan nacion", ni ne celas ĝin kiel proteston kontraŭ la adopto de la bonaj kvalitoj de la angloj, ĉar estus tio estus ridinda, sed montri la malsaĝecon de la neglektado de tio, kio estas irlanda, kaj la emon sendistinge akcepti ĉion, kio estas angla, simple ĉar ĝi estas angla" [14].
Malgraŭ sia statuso kiel oficiala lingvo, la irlanda lingvo estis reduktita al minoritata lingvo en Irlando, post jarcentoj da angla dominado, kiel en la kazo de Nordameriko, kie la lingvoj de la indiĝenoj estis anstataŭigitaj per tiuj de la koloniaj setlantoj.
Laŭ Ghil'ad Zuckermann, "gepatraj lingvoj kaj lingvaj rajtoj devas esti antaŭenigitaj. La registaro devus difini la indiĝenajn lingvojn kaj specife la lingvaron de la insulanoj de Toresa Markolo (vidu ankaŭ Toresa kreola lingvo), kiuj estas rekonata kiel distinga de la aliaj aŭstraliaj indiĝenaj nacioj, kiel la oficialajn lingvojn de Aŭstralio. Ni devas ŝanĝi la lingvan pejzaĝon de Whyalla kaj de aliaj lokoj. La vojsignoj devas esti en la angla kaj en la lingvo de la lokaj loĝantoj. Ni devus koni la (nemateria) intelekta propraĵo de la indiĝenoj kaj la lokan scion, kiu inkluzivas lingvon, muzikon kaj dancon" [16]
Iuj, kiuj kontraŭas la ideon de lingva imperiismo, argumentas, ke la tutmonda disvastiĝo de la angla estas pli facile komprenebla per la sociologia kadro de alproprigo - ĉar la angla estas ankaŭ uzata tra la mondo por lokaj celoj. Aldone al la ekzemplo de Niĝerio, per la administracia lingvo kiu estas supre menciita en pluretna federacio, estas jenaj ekzemploj donitaj:
- Manifestaciantoj en ne-anglalingvaj landoj ofte uzas anglajn skribitajn signojn por transdoni siajn postulojn al televidspektantaroj tra la mondo. En iuj kazoj, manifestacianoj ne sufiĉe bone kaj ĝuste komprenas tion, kion diras la ŝildo, kiun ili portas.
- Bobda montras kiel la kamerunanoj malproksimiĝis de lernado de la angla laŭ la tradicia maniero, kaj transdonis la studmaterialojn kun kameruna nacia kaj tradicia kunteksto [17]. Aferoj de neokcidenta orientiĝo, kiel ekzemple leĝoj pri lokaj socititoloj, tradicia medicino kaj poligamio, falas en ĉi tiun kategorion. Bobda postulas dukulturismon, tiukaze la loka kameruna apud la tutmonda angla-usona.
- Kramsch and Sullivan priskribas kiel okcidenta metodaro kaj lernolibroj estis modifitaj por konveni lokan vjetnaman kulturon [18].
- pakistana lernolibro, nomata "Principoj de la Angla Lingvo", inkludas lecionplanojn kiel ekzemple "Pakistan, My Country" (Pakistano, mia lando), "Our Flag" (nia flago) kaj "Our Great Leader" (nia treega gvidanto) [19] kiuj povas soni naciismaj al "okcidentaj oreloj"; sed ene de la indiĝena pakistana kulturo, aliflanke, kreas ligon inter ELT, patriotismo kaj la islama kredo. Kiel la prezidanto de la komisiono respondeca pri tiu studlibro malkaŝe deklaras: "La administrado zorgas ... per ĉi tiuj libroj, ensorbigu al studentoj amon por la valoroj de Islamo, kaj konscion pri konservado de la ideologiaj limoj de la patrujo de la studento" [20]. Do la transdonado de lokaj valoroj ŝajnas ankaŭ esti celo de ELT.
Kvankam la fenomeno teorie koncernas iun ajn lingvon, tiuj kiuj uzas la esprimon nuntempe ĝenerale aplikas ĝin al la ĉefa reganta lingvo, precipe ekde 1945, la angla. Ĉi tiu lingvo ne estis trudita ĉefe pro siaj lingvaj kvalitoj ĉar, ekzemple, por la lingvisto Claude Hagège, "la angla estas tre malfacila lingvo". Ĝi aperis pro la teknologia antaŭeniro kaj ekonomia kaj politika superregado unue de Britio, due de Usono dum la lastaj du jarcentoj. La neneŭtralecon de la angla substrekas la fakto, ke nur [6 %] de la tuta homaro estas denaske angle parolantoj. Tio signifas, ke la aliaj 94% devus subiĝi al la lingva regado de eta malplimulto.
Ekzemploj de tio montriĝas en pluraj landoj de Azio, Afriko, Ameriko, Eŭropo, en ekonomio, internacia komerco, financoj, scienco, scienca esplorado, amas-komunikiloj ktp. Ekzemple en Sud-Afriko, laŭ unu raporto, "Ekzistas multnombraj ekzemploj de situacioj en kiuj la registaro akcelas la anglan malfavore al la afrikansa kaj la aliaj naciaj lingvoj. La rezulto estas ke la pozicio de la afrikansa en lernejoj kaj universitatoj, daŭre reduktiĝas en la tribunaloj kaj en la kontakto kun oficialaj instancoj"[21].
En 1976 nigraj infanoj de lernejo en Soweto protestis ke la instrulingvo en ilia lernejo estis en la afrikansa, kiu estis perforte reklamita fare de la rasapartismaj aŭtoritatoj post la kreskanta rifuzo de la nigra populacio paroli ĝin. La oficiala klarigo al ilia protesto estis ke provizante aliron nur al afrikansaj rimedoj la sudafrika registaro povis kontroli ilin pli proksime kiam aliro al tutmonda lingvo (la angla) estis fermita al ili. Rezulte de la sekvantaj tumultoj 176 infanoj mortis pro la rajto lerni la anglan. La ribelo estis turnopunkto jarojn poste en la demisiigo de rasapartismo [citaĵo bezonata].
Simila fenomeno ekestis en diversaj tempoperiodoj, precipe en koloniaj lokoj aŭ en lokoj kie domina kulturo serĉis unuigi la areon sub sia kontrolo. En la Romia Imperio, la latina - origine la lingvo de limigita regiono en centra Italio - estis komence trudita al la resto de Italio, kaj poste sur grandaj partoj de Eŭropo, tio kaŭzis la delokiĝon de lingvoj parolitaj en tiuj regionoj. En romia Afriko, la latina superregis ĝis ĝi kaj la indiĝenaj lingvoj estis delokigitaj de arabigo. Simile, ankaŭ Anatolio estis lingve diversa kiam ĝi estis regita fare de malgrandaj indiĝenaj ŝtatoj. Sub la persa imperio poste kaj helenismo, la lingvoj de la konkerintoj fariĝis la regantaj lingvoj. Rezulte, la indiĝenaj lingvoj de Anatolio malaperis.
En la Malproksima Oriento, Afriko kaj Sudameriko, regionaj lingvoj estas anstataŭigitaj, aŭ estas perforte anstataŭigitaj aŭ marĝenigitaj de la lingvo de la reganta kulturo. Ekzemple la tibeta kaj aliaj dialektoj de la ĉina lingvo estas puŝitaj de la mandarena ĉina, ajnua kaj riukiua de la japana, la keĉua de la hispana, Malajopolinezia lingvoj de la malaja, lingvoj de la Filipinoj de la filipina/tagaloga KTP. Simile, la procezo de arabigo forigis multajn indiĝenajn lingvojn en Nordafriko kaj limigis la uzon de la kopta nur kiel liturgia lingvo.
La angla lingvo dum la mezepoko estis objekto de la lingva imperiismo de la franca lingvo, precipe post la normana konkero de Anglio. Dum jarcentoj, la franca aŭ anglo-normanda estis la lingvo de la administracio kaj tial lingvo de pli alta statuso en Anglio. La latina restis la lingvo de la Eklezio kaj de la lernado. Multaj el la pruntvortoj kiuj originis dum la periodo de normanda regado en Anglio, nuntempe estas nedistingeblaj de la plej multaj anglaj parolantoj de vortoj kiuj estas de ĝermana origino. Kvankam, pruntovortoj de pli postaj periodoj kiuj devenas de latina aŭ de franca origino, kutime havas pli civilizitan sonon por denaskaj anglalingvanoj.
Post la establado de la Sankta Romia Imperio en la regionoj de aktuala Germanio kaj Mezeŭropo, la germana kaj ĝiaj dialektoj iĝis la preferata lingvo de multaj el la aristokratio en Mezeŭropo. Kun ŝanĝiĝantaj niveloj de sukceso, la germana disvastiĝis trans la plej granda parto de Centra kaj Orienta Eŭropo kiel lingvo de komerco kaj statuso. La statuso de la germana malkreskis kun la fino de Dua Mondmilito. La franca ankaŭ estas konata kiel lingvo de teritoria ekspansio. En Francio mem tradiciaj regionaj lingvoj kiel okcitana, bretona, eŭska, kataluna kaj korsika estas plejparte marĝenigitaj. Tiu ĉi procezo, konata kiel Francigo, ofte kaŭzas reziston inter la subuloj, kaj eĉ kondukas al postuloj por korsika sendependeco.
Lingva imperiismo de la rusa super la belorusia ankaŭ videblas en Belorusio mem. Ekzemple, disputoj pri la nomo de la lando (Belorus kontraŭ Belorusio) same kiel en disputoj pri la literumado en la nomo de la prezidanto. Transskribo en la angla de la nomo Aleksandr Lukaŝenko en la rusa estos Alyaksandr Lukashenka, kaj en la belorusia Alexander Lukashenko
- Robert Phillipson:"Linguistic imperialism", Oxford University Press, 1992
- Florian Coulmas, Language Expansion and Linguistic World Order, Mouton de Gruyter, 2003 - 183 paĝoj
- Robert Phillipson:"English-Only Europe? - Challenging Language Policy", unua eldono 2003, Routledge, London/New York, esperantlingve "Ĉu nur-angla Eŭropo?- Defio al lingva politiko", 2004, tradukis István Ertl, Rotterdam, UEA,
- Robert Phillipson: :"Linguistic imperialism continued", Routledge, London, 2009
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
