26-a de septembro

La 26-a de septembro estas la 269-a tago de la jaro (la 270-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 96 tagoj restas.

septembro 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Je la 26-a de septembro okazis, interalie:

-46: Julio Cezaro dediĉis templon al sia mita praulo Venuso, kion li promesis dum la Batalo de Farsalio
715: Dum franka enlanda milito Neŭstrio venkis Aŭstrazion
1087: Lanfranc kronis Vilhelmon la 2-a kiel reĝon de Anglio
1143: Celesteno la 2-a iĝis papo
1371: Otomana Imperio venkis koalicion de Balkanaj kristanoj el Bulgario, Serbio, Hungario, Bosnio kaj Valaĥio en batalo de la rivero Marica, apud Adrianopolo - rezulte Makedonio estis aneksita de turkoj
1575: Ĉeĥa nobelulo Vilém z Rožmberka ricevis bienon de Maksimiliano la 2-a en heredan posedon
1580: Angla galiono Golden Hind ĉirkaŭnavigis la Teron - flaga ŝipo de Francis Drake alveninta al Plymouth
1629: En Altmark (proksime al Sztum) Pollando subskribis sesjaran armisticon kun Svedio
1655: Rusoj kaj kozakoj atakis kaj bruligis Pinsk murdinte ties loĝantojn, polojn kaj belorusojn
1679: Traktato de Lund finanta Skanian Militon inter Danio-Norvegio kaj Svedio
1679: Incendio detruis domon kaj observatorion de Johannes Hevelius en Dancigo
1687: Eksplodo de municio detruis Partenonon en Ateno - sieĝata otomana armeo estis artilerie pripafata de armitaj fortoj de Venecia respubliko, gvidataj de Francesco Morosini
1777: Britaj trupoj ekokupas Filadelfion
1789: Thomas Jefferson estis nomumita unua usona ministro pri eksteraj rilatoj
1815: Rusia imperio, Austrio kaj Reĝlando Prusio formis la Sanktan Aliancon, kies celo estis realigo de la postuloj de la Viena kongreso kaj kontraŭbatalo de demokratiaj kaj naciaj movadoj en Eŭropo
1832: Svedoj inaŭguris funkciadon de la Göta-kanalo
1860: Flago de Ekvadoro oficialiĝis
1875: Billy the Kid estis unuafoje arestita pro ŝtelo de vestaĵoj ĉe lavotaĵisto, komencante sian vivon kiel fifama amerika eksterleĝulo kaj bandito
1878: Solena inaŭguro de Granda Sinagogo en Varsovio
1889: 1-a Konferenco Ĝenerala pri Pezoj kaj Mezuroj difinis metron kaj kilogramon
1893: Usono: en Ĉikago membroj de slovakaj elmigrantaj organizaĵoj fondis unuan slovakan eksterlandan fondaĵon Matica slovenská
1905: Artikolo de Albert Einstein pri elektrodinamiko de moviĝantaj korpoj aperis kiel baza teksto por speciala teorio de relativeco
1907: Nov-Zelando akiris sian sendependecon fariĝante dominio
1908: Apud Bezdany (subdistrikto de Vilnius) Józef Piłsudski kun batalgrupo de la Pola Partio Socialista sukcese atakis kaj rabis rusian poŝtan trajnon, transportintan 200 mil rublojn de Kongresa Pollando al Sankt-Peterburgo
1911: Bad Nauheim: Internacia Kongreso pri Akvo-kuracado unuan fojon difinis mineralakvon
1914: Unua Mondmilito: Venko de germana armeo super armeo de la Unio de Sud-Afriko en Germana Sudokcidenta Afriko
1916: Unua Mondmilito: Reĝo de Rumanio establis la plej altan rumanan militistan distingon – Ordenon de Mikaelo de Valaĥio
1918: Unua Mondmilito: Ofensivo de Meuse-Argonne komenciĝis, gvidata de la usonaj generalo John Pershing kaj kolonelo George Catlett Marshall
1919: Trupoj de Nestor Maĥno transiris fronton de Blanka Armeo kaj sturmis direkte al Berdjansko kaj Taganrogo
1920: Soveta-Pola Milito: Batalo ĉe Niemen finiĝis kun strategia venko de poloj — okazinta post la batalo de Varsovio, sed ankoraŭ ne finis la militon
1921: Rusia Soveta Federacia Socialisma Respubliko alvokis helpi al malsatanta historia regiono konsistanta el Ĉevolga Altaĵo kune kun parto de Volgio
1921: Edvard Beneš iĝis ĉefministro de Ĉeĥoslovakio
1923: Kanceliero de Vajmara Respubliko Gustav Stresemann decidis pri plua liverado de karbo al Francio, kadre de milita reparacio
1936: Sovetia komunista funkciulo Nikolaj Jeĵov iĝis gvidanto de NKVD
1939: soveta invado en Pollandon: Ruĝa Armeo okupis Zamość, Chełm kaj partojn de la nuna Lviva provinco. Germana-pola milito: en arbaro apud Biłgoraj polaj generaloj subskribis kapitulacon de la Armeo Modlin; Hans Frank subskribis proklamon pri fondo de Ĝenerala Gubernio; registaro de Litovio fermis landlimon kun Pollando por persona trafiko; eksterleĝigo de la Franca Komunista Partio
1940: Hindoĉinio: Japanaj trupoj grundiĝis en Hajfongo. Germana okupado de Pollando: en diocezo Włocławek Gestapo arestis 64 pastrojn; Vilno: NKVD arestis Bohdan Podoski, vicmarŝalon de Pola Sejmo
1941: En Andrychów germanoj establis geton por judoj; germanaj katolikaj klerikoj sendis al papo Pio la 12-a leteron pri malfacila situacio de katolikoj en Provinco Vartlando; Operaco Barbaroso: Ruĝa Armeo malvenkis en la batalo de Kievo; Orienta Fronto: ordono de Armea Grupo "Mezo" ataki Moskvon
1942: Germanaj ĝendarmoj, SS-anoj kaj ukrainaj policanoj pafmortigis en Komarowo (Volina provinco) dekkelkajn personojn; al Tria Regno alvenis transporto kun 717 polaj trudlaboristoj; gravaj bataloj en meza kaj suda kvartaloj de Stalingrado - en kelkaj direktoj germanoj atingis Volgon
1943: Ruĝa Armeo rekonkeris Smolensk, liberigis Chocimsk (Mahilova regiono) kaj direkte al Homel - Zlinka
1944: Nederlando: pro malsukceso de la Operaco Market Garden polaj kaj britaj paraŝutistoj retiriĝis de la regiono Arnhem; Okupacio de baltaj ŝtatoj: trupoj de Leningrada Fronto finis konkeron de kontinenta Estonio - en germanaj manoj restis nur insuloj; Ĉina Fronto: dutaga atako de la japana aviado al usona aerodromo en Ĉengduo komencita. Ribelo de Varsovio daŭriĝas, la ribelantoj estas en pli kaj pli senespera situacio.
1945: Hungara komponisto Béla Bartók kaj aŭstra romanverkisto, dramisto kaj poeto Richard Beer-Hofmann mortis kiel elmigrantoj en Novjorko
1946: En Pola Popola Respubliko provizora registaro nuligis polan civitanecon aparte al generalo W. Anders kaj al 75 oficiroj de la Polaj Armitaj Fortoj en Okcidento
1950: Hungario: en Scienca Universitato Loránd Eötvös estis fondita fakultato de marksismo-leninismo. NATO akceptis Okcidentan Germanion kiel sian anon. Korea milito: taĉmentoj de UN rekonkeris Seulon
1951: Bundestag voĉdonis pagi postmilitajn reparaciojn al judoj
1960: Fidel Castro ekparolis plej longe en la historio de Unuiĝintaj Nacioj (4 horoj kaj 29 minutoj). John Fitzgerald Kennedy kaj Richard Nixon partoprenis en la unua televida prezidenta debato en Usono
1962: Proklamo de Jemena Araba Respubliko
1968: En Federacia Respubliko Germanio estis fondita la Germana Komunista Partio. Doktrino de Breĵnev pri limigo de suvereneco de la ŝtatoj de la Varsovia Traktato estis publikigita
1969: Albumo Abbey Road de The Beatles aperis
1971: Grupo de hipioj-domokupantoj okupis postlasitan kazernon en kvartalo de Kopenhago anoncante fondon de Christiania
1976: Mumio de la faraono Ramseso la 2-a estis venigita al Parizo por konservado
1977: En Nuklea centralo de Ĉernobilo ekfunkciis nuklea reakciujo n-ro 1
1981: Unua flugo de la usona pasaĝeraviadilo Boeing 767
1983: Malvarma milito: sovetia kolonelo Stanislav Petrov eventuale preventis tutmondan nuklean militon (Tria mondmilito)
1985: Pollando: en Toruń oni arestis grupon de astronomoj, kiuj eksterleĝe disaŭdigis televidan programon de Solidareco
1986: En Afganio muĝahidoj paffaligis du unuajn sovetiajn batalhelikopterojn per usonaj raketoj Stinger
1988: Kanada atleto Ben Johnson malgajnis sian olimpikan medalon, nuligitan pro dopado, favore al usona Carl Lewis
1989: Lastaj vjetnamaj soldatoj post 12 jaroj forlasis la teritorion de Kamboĝo
1991: Biosfero 2 - ok personoj en la dezerto de Arizono komencis eksperimenton en fermita ekologia sistemo. Pola Sejmo ricevis raporton de la Komisiono de Jan Rokita pri krima agado dum la milita stato en Pollando
1995: Ukrainio estis akceptita al Konsilio de Eŭropo. Eksa ĉefministro de Italio Giulio Andreotti ektroviĝis en juĝejo en Palermo kun riproĉo de kunlaboro kun mafio
1997: Italio: du sinsekvaj tertremoj damaĝis regionojn Umbrio kaj Markio, kun disfalo de la Baziliko Sankta Francisko el Asizo
2001: Eŭropa Jaro de Lingvoj proklamita de Eŭropa Unio kaj Konsilio de Eŭropo. Pollingva Vikipedio ekfunkciis
2002: Le Joola, senegala pramo apartenanta al la registaro, renversiĝis apud Gambio - 1863 personoj pereis. Komenciĝis batalo ĉe Galaŝko en Inguŝio, Rusio: Rusiaj militistoj atakis ĉeĉenajn ribelantojn, kiuj venis el Kartvelio
2003: Fermo de Nupedia, antaŭulo de Vikipedio
2005: IRA en Irlando komencis malarmiliĝi
2006: Abe Shinzo iĝis ĉefministro de Japanio
2007: Fukuda Yasuo iĝis ĉefministro de Japanio
2009: Papo Benedikto la 16-a alvenis al Ĉeĥio
2011: Aleksandr Ankvab ĵuris kiel prezidento de Abĥazio
2014: En Guerrero okazis homforkapto de 43 studentoj vojaĝantaj al Meksik-urbo por memorigi la masakron de Tlatelolco
2016: En Havano oni subskribis interkonsenton pri fino de la interna milito en Kolombio (1964–2016)
2019: Indonezio: en tertremo sur la insulo Seram 41 personoj pereis kaj 1578 estis vunditaj
2022: 215-a tago de la Invado de Rusio en Ukrainion: De la 21-a de septembro, kiam Putin anoncis "partan mobilizon", Rusion forlasis 261 mil viroj — al Finnlando lastan semajnfinon fuĝis 17 000 rusoj; 3 500 aŭtoj kaj 1 300 kamionoj landlime de Rusio kun Kartvelio en Nord-Osetio; du pliaj amastomboj estis malkovritaj en Izjum, en la unua kun preskaŭ 500 korpoj troviĝas familioj; ukraina spiongentejo avertis Pollandon kaj Baltajn Landojn, ke Moskva Kremlo intencas intensigi ciberatakojn al kritika infrastrukturo de la plej proksimaj aliancanoj de Ukrainio; troveblis plia rusia torturejo en liberigita vilaĝo en Ĥarkiva provinco; de la invadkomenco 54 mobilizejoj en Rusio estis bruligitaj, dum la lastaj kvina tagoj 17 (i.a. en Mordvio kaj Kaliningrada provinco)

Remove ads

1908 Rusia Imperio: kunveno de Moskvaj kuracistoj dediĉita al Esperanto-propagando kaj praktika aplikado de Esperanto

1181: Francisko el Asizo, itala mistikulo, fondinto de franciskanoj, sanktulo (m. 1226)
1617: Johann Christfried Sagittarius, germana teologo, akademiano (m. 1689)
1699: József Hermányi Dienes, hungara reformita pastro, verkisto (m. 1763)
1748: Johann Sebastian Bach, germana desegnisto kaj pentristo (m. 1778)
1754: Joseph Proust, franca kemiisto kaj apotekisto, malkovrinto de la leĝo de la difinitaj proporcioj (m. 1826)
1767: Wenzel Müller, aŭstra komponisto kaj teatra orkestrestro (m. 1835)
1774: Johnny Appleseed ("Johano Pomsemo") usona pioniro, plantinto de pomujoj (m. 1845)
1791: Théodore Géricault, franca pentristo kaj grafikisto (m. 1824)
1810: August von Fligely, aŭstra oficiro kaj kartografo (m. 1879)
1820: Ishwar Chandra Vidyasagar, bengala klerulo, edukisto, socio-reformanto kaj filantropo (m. 1891)
1842: Saxton Payson, usona operkantisto, Esperanto-verkisto kaj tradukisto, prezidanto de Esperanto-Asocio de Norda Ameriko, konata de la novelo Juneco kaj Amo kaj traduko de la romano Palaco de danĝero (m. 1932)
1848: Václav Kounic, ĉeĥa nobelo, juristo kaj politikisto (m. 1913)
1849: Ivan Pavlov, rusia, soveta fiziologo, Nobelpremiito pri medicino), esploristo de kondiĉa reflekso (m. 1936)
1864: Gyula Schönherr, hungara historiisto kaj arkivisto (m. 1908)
1869: Komitas Vardapet, armena komponisto kaj muzikologo (m. 1935)
1870: Kristiano la 10-a, reĝo de Danio kaj Islando (m. 1947)
1872: Ottokar Czernin, aŭstria diplomato, ministro pri eksteraj aferoj (m. 1932)
1877: Alfred Cortot, svisa pianisto kaj dirigento (m. 1962)
1881: János Kende, hungara verkisto kaj ĵurnalisto (m. 1958)
1888: T. S. Eliot, usona-brita verkisto Nobelpremiita (m. 1965)
1889: Martin Heidegger, germana filozofo (m. 1976)
1890: Ilona Tasnádi, hungara aktorino (m. 1971)
1890: László Sáska, hungara kuracisto, vojaĝisto, profesoro (m. 1978)
1891: Dezső Zágoni, rumania hungara ĵurnalisto, redaktoro (m. 1939)
1894: Theodor Kilian, ĉeĥa instruisto, membro de Ĉeĥoslovaka Esperanto-Komitato, kunkreanto de artprogramoj de Verda Stacio, tradukisto de teatraĵo La Blanka Malsano (m. 1978)
1895: Jürgen Stroop, germana oficiro, militkrimulo, likvidanto de la varsovia geto, aŭtoro de la Raporto de Stroop, ekzekutita (m. 1952)
1897: Paŭlo la 6-a, papo (m. 1978)
1898: George Gershwin, usona komponisto kaj pianisto (m. 1937)
1900: Gertrud Luckner, brita-germana ekonomikistino kaj kontraŭnaziisma aktivulino (m. 1995)
1904: Miklós Bándy, hungara-franca verkisto, ĵurnalisto (m. 1971)
1919: Matilde Camus, hispana poetino (m. 2012)
1925: Csaba Várhelyi, rumania hungara kemiisto (m. 2015)
1926: Annamária Albert, hungara operkantistino (m. 2016)
1930: Károly Király, hungara komunisto, kunfondinto de la Demokratia Unuiĝo de Hungaroj en Rumanio (m. 2021)
1932: Vladimir Vojnoviĉ, soveta, rusia verkisto kaj satiristo (m. 2018)
1932: Manmohan Singh, ĉefministro de Barato, ekonomikisto
1932: Zsolt Szilágyi, A., hungara juvelisto (m. 2010)
1937: Mária Szilágyi Józsa, rumania hungara lingvistino
1939: Sándor Pál-Antal, rumania hungara arkivisto, historiisto
1941: Vadim Glowna, germana aktoro, reĝisoro, scenaristo kaj filmproduktisto (m. 2012)
1944: Peter Turrini, aŭstra verkisto
1945: Gal Costa, brazila kantistino (m. 2022)
1947: Károly Vekov, rumania hungara historiisto, parlamentano (m. 2020)
1948: Olivia Newton-John, aŭstralia kantisto kaj aktorino (m. 2022)
1949: Zoltán Adorjáni, hungara skulptisto kaj meblodizajnisto
1950: Attila Szász-Mihálykó, rumania hungara kulturorganizanto, instruisto (m. 2000)
1954: Václav Křístek, ĉeĥa filma reĝisoro, scenaristo kaj verkisto
1962: István Para, rumania hungara karikaturisto kaj skulptisto
1965: Petro Poroŝenko, ukraina entreprenisto, miliardulo, prezidento de Ukrainio
1966: Helmuth Vavra, aŭstra kabaredisto (m. 2022)
1981: Serena Williams, usona tenisistino
1981: Christina Milian, usona kantistino, kantaŭtoro kaj aktorino
1985: Matt Pokora, franca kantisto