From Wikipedia, the free encyclopedia
La kulturo de Francio kaj de la franca popolo estis formita per geografio, per profundaj historiaj okazaĵoj, kaj de eksterlandaj kaj internaj fortoj kaj grupoj. Francio, kaj aparte Parizo, ludis gravan rolon kiel centro de alta kulturo ekde la 17-a jarcento, plej elstare por Eŭropo, kaj de la 19-a jarcento por la tuta mondo. De la fino de la 19-a jarcento, Francio ankaŭ ludis gravan rolon en kino, modo kaj kuirarto. La graveco de franca kulturo kreskis kaj malkreskis dum la jarcentoj, depende de ĝia ekonomia, politika kaj armea graveco. Kulturo de Francio hodiaŭ estas markita kaj per grandaj regionaj kaj sociekonomikaj diferencoj kaj de fortaj unuigaj tendencoj.
De kie ajn ĝi venas, "kulturo" konsistas el kredoj kaj valoroj lernitaj tra la sociigo same kiel materialaj artefaktoj.[1][2] "Kulturo estas la klera aro de kredoj, valoroj, normoj kaj materiaj varoj dividitaj fare de grupanoj. Kulturo konsistas el ĉio kion ni lernas en grupoj dum la vivo kurso -de infanaĝo al maljunaĝo."[3]
La koncepto de "franca" kulturo tamen prezentas iajn malfacilaĵojn kaj antaŭsupozas serion de supozoj pri kio ĝuste la esprimo "francaj" rimedoj. Dum usona kulturo postulas la nocion de la "fandopoto" kaj de kultura diverseco, la esprimo "Kulturo de Francio" tendencas rilati implicite al specifa geografia unuo (tiel, ekzemple, "metropola Francio", ĝenerale ekskludante ĝiajn transmarajn departementojn) aŭ al specifa histori-sociologia grupo difinita per etneco, lingvo, religio kaj geografio. La koncepto "franceco" tamen, estas ekstreme komplika. Eĉ antaŭ la fino de la 18-a kaj el la 19-a jarcento, "metropola Francio" estis plejparte ĉifonkudraĵo de lokaj doganoj kaj regionaj diferencoj kie la unuecigaj celoj de la Antikva Reĝimo kaj la Franca Revolucio nur komencis funkcii kontraŭe, kaj hodiaŭ Francio restas nacio de multaj indiĝenaj kaj fremdaj lingvoj, de multoblaj etnecoj kaj religioj, kaj de regiona diverseco kiu inkludas francajn civitanojn en Korsiko, Gvadelupo, Martiniko kaj aliloke ĉirkaŭ la globo kaj ankaŭ en Ameriko.
La kreado de iu speco de tipa aŭ komuna franca kulturo aŭ "kultura identeco", malgraŭ tiu vasta diverseco, estas la rezulto de potencaj internaj fortoj - kiel ekzemple la franca eduka sistemo, deviga militservo, ŝtataj lingvaj kaj kulturaj politikoj - kaj de profundaj historiaj okazaĵoj - kiel ekzemple la Franc-prusa milito kaj la du Mondmilitoj - kiuj forĝis senton de nacia identeco dum la lastaj 200 jaroj. Tamen, malgraŭ tiuj unuecigaj fortoj, Francio hodiaŭ daŭre restas markita fare de socia klaso kaj de gravaj regionaj diferencoj en kulturo (kuirarto, dialekto/akĉento, lokaj tradicioj) pri kiuj multaj timas ke oni estos nekapablaj elteni nuntempajn sociajn fortojn (senloĝiĝo de la kamparo, enmigrado, centraligo, merkatfortoj kaj la monda ekonomio).
En la lastaj jaroj, por kontraŭbatali la perdon de regiona diverseco, multaj en Francio antaŭenigis formojn de multkulturismo kaj instigis kulturajn enklavojn (komunumismo), inkluzive de reformoj pri la konservado de regionaj lingvoj kaj la malcentralizado de iaj registarfunkcioj, sed franca multkulturismo havis pli malfacilan tempon de akceptado, aŭ de integrado en la kolektivan identecon, de la grandaj nekristanaj kaj enmigrintaj socioj kaj grupoj kiuj venis al Francio ekde la 1960-aj jaroj.
La lastaj 70 jaroj ankaŭ vidis francan kulturan identecon "minacita" per tutmondaj merkatfortoj kaj de usonamerika "kultura hegemonio". Ekde ĝiaj negocoj kun la GATT liberkomercaj intertraktaĵoj de 1943, Francio batalis por kio oni nomas la kultura escept, kun la signifo de rajto subvencii aŭ trakti favore hejman kulturan produktadon por limigi aŭ kontroli fremdajn kulturproduktojn (kiel vidite en publika financado por franca kino aŭ la pli malalta AVI atribuita al libroj). La nocio de eksplicita escepto franca tamen indignigis multajn el la kritikistoj de Francio.
La francoj ofte estas perceptitaj kiel montrantoj de granda fiero pri nacia identeco kaj pri la pozitivaj atingoj de Francio (la esprimo "ŝovinismo" estas de franca origino) kaj kulturaj temoj estas pli integritaj en la korpo de la politiko ol aliloke. La Franca Revolucio postulis universalismon por la demokrataj principoj de la respubliko. Charles de Gaulle aktive reklamis nocion de franca "grandiozeco" ("grandeco"). Perceptitaj malkreskoj en kultura statuso estas temojo de nacia koncerno kaj generis naciajn debatojn, kaj ĉe la maldekstro (kiel vidite en la kontraŭ-globalismo de José Bové) kaj ĉe la dekstro kaj la ekstrem-dekstro (kiel en la diskursoj de la Front National).
Laŭ la verko de Hofstede nome Framework for Assessing Culture (La kadro por taksi kulturon), la kulturo de Francio estas modere individuisma kaj kun alta indico por distanca energio.
Nun, la transrasa miksado de indiĝenaj francoj kaj novuloj aperas kiel vigla kaj fanfaronita kvalito de franca kulturo, de populara muziko ĝis filmoj kaj literaturo. Tial, kune kun miksado de loĝantaroj, ekzistas ankaŭ kultura miksado (la métissage culturel) kiu ĉeestas en Francio. Ĝi povas esti komparita kun la tradicia usona koncepto de la fandopoto. La kulturo de Francio eble estos jam miksita de aliaj rasoj kaj etnecoj, en kazoj de iu biografia esplorado sur la ebleco de afrika deveno sur malmultaj famaj francaj civitanoj. Verkisto Alexandre Dumas, posedis unu-kvinonon de nigra haitia deveno, kaj alia simila kazo estas imperiestrino Jozefino Napoleono kiu estis naskita kaj edukita en la Francaj Antiloj de planteja bienfamilio. Oni povas mencii ankaŭ, la plej faman franc-kanadan kantiston Céline Dion kies avino estis nordafrikano de Kabilio.[4]
Por longa tempo, la nura protesto kontraŭ tiaj rezultoj antaŭvideble venis de la malproksime-maldekstraj direktoj. En la pasintaj malmultaj jaroj, aliaj neatenditaj voĉoj tamen komencas pridubi kion ili interpretas, kiel la nova filozofo Alain Finkielkraut elpensis la esprimon, kiel "Ideologio de rasmiksaĵo" (une idéologie du métissage) kiu povas veni de kio unu alia filozofo, Pascal Bruckner, difinis kiel la "Plorĝemo de la Blankulo" (le sanglot de l'home blanc). Tiuj kritikistoj estis forsenditaj de la ĉeftendenco kaj iliaj perantoj estis enklasigitaj kiel novaj reakciuloj (la nouveaux réactionnaires),[5] eĉ se rasisma kaj kontraŭ-enmigrada sento ĵus estis dokumentita kiel pliiĝanta en Francio minimume laŭ balotenketo.[6]
La franca lingvo, la oficiala lingvo de Francio, estas latinida lingvo. Ĉi tiu lingvo estis konstruita per uzo, el la latina, greka kaj loka lingvoj, kun trairejoj tra malnovfranca kaj poste mezfranca lingvoj. Mezepoka literaturo en ĉi tiuj lingvoj estas abunda. Ekde Renesanco, la franca lingvo integris neologismojn (de Rabelais ĝis nunaj teĥnikaj neologismoj). La Akademioj (precipe la Franca Akademio) ebligis normigi vortprovizon kaj gramatikon. La franca lingvo ankaŭ inkludas multajn prunteprenaĵojn de fremdaj lingvoj.
Francio estas sekularisma lando, kie libereco pri penso kaj religio estas konservita, pro la Deklaracio pri Homaj kaj Civitanaj Rajtoj de 1789. La libereco de religio (inkluzive de agnostikismo kaj ateismo) devigita per la Jules Ferry-leĝoj kaj la leĝo malkuniganta eklezion kaj ŝtaton de 1905. Laŭ Eŭrobarometro-enketo en 2012, kristanismo estas la plej granda religio en Francio kun 60% laŭ la sentoj de francaj civitanoj.[7]Katolikoj estas la plej granda kristana grupo en Francio, kun 50% de francaj civitanoj,[7] dum protestantoj konsistigas 8%, kaj aliaj kristanoj konsistigas 2%. Nekredantoj/agnostikuloj nombras 20%, ateistoj 13%, kaj islamanoj 7%.[7]
Dum patrono estas eminenta persono protektanta alian personon aŭ institucion, por la katolika Eklezio, Francio havas tri patroninojn[8].
La ĉefa patronino estas Nia Damo de la Ĉielenpreno, tiele oficialigita de la papo Pio la 11-a en 1922 pro la fakto, ke Dipatrino estis honorata en Francio ekde la fruaj epokoj de la Eklezio.
Kaj estas du sekundaraj patroninoj: sankta Johana de Arko kaj sankta Tereza de Lisieux.
Per la sama letero, kiu proklamis Marian ĉefa patronino de Francio en 1922, Pio la 11-a oficiale agnoskis Johanan de Arko kiel "dua patronino de la unuenaskita Filino de la Roma Eklezio", kie unuenaskita Filino de la Roma Eklezio rilatas al Francio.
En majo 1944, la papo Pio la 12-a agnoskante "la ameman kaj faman kulton per kiu la francoj honoras ŝin", deklaris Terezan de Lisieux sekundara patronino de Francio, egala al Johana de Arko.
Ĉu Tereza savis Francion? Por Pio la 12-a, ne estas dubo. En novembro 1944, li skribis al la monaĥejo de Lisieux: Sankta Tereza respondis, en la lastaj semajnoj, kiel povas fari nur la grandaj amikoj de Dio, al la konfido, kiun ni metas al ŝi, atribuante al ŝi, en koncerto kun la sankta liberigantino de Domrémy, la patronecon de via kara patrujo, sub la supera egido de Nia Damo, en la mistero de ŝia Ĉielenpreno. Ĉi tiu mirinda savo, kies celo estis Francio, estas, sendube, unu el tiuj batoj el la Ĉielo, kiel la historio registris pli ol unu fojon en ĉi tiu nacio privilegiita pro siaj religiaj gloroj kaj sia providenca alvokiĝo.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
