Noun
ucho n
- ear (of a human, animal, puppet, humanoid robot, etc.)
- V uších se jí třpytily briliantové náušnice. ― Brilliant earrings glittered at her ears.
- být jedno ucho. ― to be all ears.
Usage notes
- The irregular plural forms originated as the dual in Old Czech, while the regular plural forms below were the Old Czech plural. But the plurals are now simply split by meaning, no matter how many objects are being talked about.
Declension
More information singular, plural ...
Close
Declension of ucho (velar neuter // neuter in -í/-ý irreg-stem)
Noun
ucho n
- anything resembling an ear:
- handle (of a pot, jug, garbage can, shopping bag, trophy, etc.)
- eye (of a needle)
- ear flap (on a hat)
- (glassblowing) protrusion at the edge of a plate of glass
- used in folk names of various plants, e.g.:
- babí ucho ― greater plaintain (Plantago major) (literally, “granny's ear”)
- volské ucho ― greater plaintain (Plantago major) (literally, “ox's ear”)
- babské ucho ― common sage (Salvia officinalis) (literally, “granny's ear”)
- lví ucho ― Leonotis nepetifolia (literally, “lion's ear”)
- sloní ucho ― Haemanthus albiflos (literally, “elephant's ear”)
- mořské ucho ― Haliotis tuberculata (literally, “sea ear”)
- (military slang) new recruit, rookie, green recruit
- (derogatory) oaf (clumsy person)
Declension
More information singular, plural ...
Close
Declension of ucho (velar neuter)
Further reading
- “ucho”, in Příruční slovník jazyka českého (in Czech), 1935–1957
- “ucho”, in Slovník spisovného jazyka českého (in Czech), 1960–1971, 1989
- “ucho”, in Internetová jazyková příručka (in Czech)
Noun
ucho n
- (anatomy) ear (organ of hearing)
Declension
More information singular, dual ...
Close
Declension of ucho (hard o-stem)
This table shows the most common forms around the 13th century.
See also Appendix:Old Czech nouns and Appendix:Old Czech pronunciation.
Noun
ucho n (related adjective uszny)
- (anatomy, attested in Lesser Poland) ear (organ of hearing)
1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego, pages 17, 48:Lud, iegosz iesm ne znal, sluszil my, w slusze vcha (in auditu auris) posluszal me- [Lud, jegoż jesm nie znał, służył mi, w słusze ucha (in auditu auris) posłuszał mie]
- (figuratively, attested in Greater Poland) ear (ability to hear)
1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski, Greater Poland, page 118 arg. 8:Bo nygeden stwyrdzon bywa, yen nye slucha duchownyma vszyma, czo by myal naszlyadowacz- [Bo nijeden stwirdzon bywa, jen nie słucha duchownyma uszyma, co by miał naśladować]
- (attested in Greater Poland) handle (grip of a basket, kettle etc.)
1908 [c. 1500], Bolesław Erzepki, editor, Przyczynki do średniowiecznego słownictwa polskiego. I. Glosy polskie wpisane do łacińsko-niemieckiego słownika drukowanego w roku 1490, Lubiń, page 113:Ansa vcho albo rąkoyescz- [Ansa ucho albo rękojeść]
XV p. post., Wokabularz petersburski IV, esarskiej Biblioteki Publicznej w Petersburgu, sygn. Lat.F.ch.I.401, page 11:Duas ansas vszy- [Duas ansas uszy]
c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 10v:Ansa eyn handhab an eynem krug oder kandel vcho albo rąkoyescz- [Ansa eyn handhab an eynem krug oder kandel ucho albo rękojeść]
Derived terms
- nachylić ucho pf
- poczuć uszyma pf
References
- Boryś, Wiesław (2005) “ucho”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
- Mańczak, Witold (2017) “ucho”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
- B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “ucho”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
- Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “ucho”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
References
- Majtán, Milan et al., editors (1991–2008), “ucho”, in Historický slovník slovenského jazyka (in Slovak), volumes 1–7 (A – Ž), Bratislava: VEDA, →OCLC
Pronunciation
- Rhymes: -uxɔ
- Syllabification: u‧cho
Noun
ucho n (diminutive uszko, augmentative uszysko, related adjective uszny)
- (anatomy) ear (organ of hearing)
- (anatomy) ear (external part of the organ of hearing; the auricle)
- Synonym: małżowina
- (by extension) ear (ability to hear)
- Synonym: słuch
- (figuratively) ear (one who hears or listens)
- ear, earflap (part of a hat that covers one's ears)
- Synonym: nausznik
- (architecture) orillon (semicircular projection made at the shoulder of a bastion for the purpose of covering the retired flank, found in old fortresses)
- Synonym: orylion
- (expressive) Augmentative of uszko (“kreplach”)
- (obsolete) dog-ear (folded corner of the page of a book or other publication, either due to having been read many times or intentionally as a sort of bookmark)
Usage notes
The genitive plural form uszów is rare.
The instrumental plural form uszyma is obsolete.
Declension
More information singular, plural ...
Close
Derived terms
- aż się uszy trzęsą
- na ucho
- na własne uszy
- po uszy
- uczciwszy uszy
- gumowe ucho
- ośle uszy
- słoniowe ucho
- ucho od śledzia
- ucho środkowe
- ucho wewnętrzne
- ucho zewnętrzne
- jednym uchem wpuszczać impf, a drugim wypuszczać impf
- kłaść w uszy impf
- mieć po uszy impf
- mieć swoje za uszami impf
- nadstawić ucha pf, nadstawiać ucha impf
- natrzeć uszu pf, nacierać uszu impf
- nawijać makaron na uszy impf
- nie uwierzyć własnym uszom pf, nie wierzyć własnym uszom impf
- obić się o uszy pf, obijać się o uszy impf
- odmrozić sobie uszy na złość mamie pf, odmrażać sobie uszy na złość mamie impf
- położyć uszy po sobie pf, kłaść uszy po sobie impf
- przejść przez ucho igielne pf, przechodzić przez ucho igielne impf
- puścić mimo uszu pf, puszczać mimo uszu impf
- siedzieć po uszy w gównie impf
- sięgać prawą ręką do lewego ucha impf
- słuchać jednym uchem impf
- strzyc uszami impf
- stulić uszy pf, stulać uszy impf
- uszy spuchną pf, uszy puchną impf
- uszy zwiędły pf, uszy więdną impf
- uśmiechnąć się od ucha do ucha pf, uśmiechać się od ucha do ucha impf
- wpaść w ucho pf, wpadać w ucho impf
- wyciągnąć kogoś za uszy pf, wyciągać kogoś za uszy impf
- wyjść uszami pf, wychodzić uszami impf
- zadzwonić w uszach pf, dzwonić w uszach impf
- zatkać uszy pf, zatykać uszy impf
Further reading
- ucho in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- ucho in Polish dictionaries at PWN
- ucho in PWN's encyclopedia
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “ucho”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku
- “UCHO”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku, 22.11.2013
- Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “ucho”, in Słownik języka polskiego
- Aleksander Zdanowicz (1861) “ucho”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
- J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1919), “ucho”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 7, Warsaw, page 208
- Władysław Matlakowski (1891) “ucho”, in “Zbiór wyrazów ludowych dawnej ziemi czerskiej”, in Sprawozdania Komisyi Językowej Akademii Umiejętności, volume 4, Krakow: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, page 370
Pronunciation
- IPA(key): /ˈu.xɔ/
- Rhymes: -uxɔ
- Syllabification: u‧cho
Noun
ucho n (diminutive uszko)
- (anatomy) ear (organ of hearing)
Declension
More information singular, plural ...
Close
Further reading
- ucho in dykcjonorz.eu
- ucho in silling.org
- Henryk Jaroszewicz (2022) “ucho”, in Zasady pisowni języka śląskiego (in Polish), Siedlce: Wydawnictwo Naukowe IKR[i]BL, page 145