Πανθεσσαλονίκειος Αθλητικός Όμιλος Κωνσταντινουπολιτών

Το «ΠΑΟΚ» ανακατευθύνει εδώ. Για άλλες χρήσεις, δείτε: ΠΑΟΚ (αποσαφήνιση).

Ο Πανθεσσαλονίκειος Αθλητικός Όμιλος Κωνσταντινουπολιτών^[1] (Π.Α.Ο.Κ.) είναι ελληνικό αθλητικό σωματείο το οποίο εδρεύει στη Θεσσαλονίκη. Ιδρύθηκε στις 20 Απριλίου 1926 και είναι από τους μεγαλύτερους αθλητικούς συλλόγους στην Ελλάδα. Το καταστατικό της ίδρυσης του συλλόγου εγκρίθηκε με την υπ' αριθμόν 822^[2] απόφαση του Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης στις 20 Απριλίου 1926,^[3] ενώ πρόεδρος του πρώτου διοικητικού συμβουλίου του συλλόγου ήταν ο Τριαντάφυλλος Τριανταφυλλίδης.^[4]

Π.Α.Ο.Κ.
Όνομα	Πανθεσσαλονίκειος Αθλητικός Όμιλος Κωνσταντινουπολιτών
Ίδρυση	20 Απριλίου 1926, πριν 98 έτη (1926--4-20)
Χρώματα	Λευκό, Μαύρο
Πρόεδρος	Αθανάσιος Κατσαρής
Ιστοσελίδα	Επίσημος ιστότοπος
Μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Πολυμέσα σχετικά με το σωματείο

Ενεργά τμήματα του Π.Α.Ο.Κ.
Ποδόσφαιρο Ανδρών	Ποδόσφαιρο Β	Μπάσκετ (Ανδρών)
Βόλεϊ (Ανδρών)	Ποδόσφαιρο (Γυναικών)	Βόλεϊ (Γυναικών)
Πόλο	Κολύμβηση	Πάλη
Πυγμαχία	Τζούντο	Άρση Βαρών
Ποδηλασία	Χάντμπολ (γυναικών)	Χάντμπολ (ανδρών)
Στίβος	Ποδόσφαιρο σάλας (Ανδρών)	Μπάσκετ (γυναικών)

Ιστορικά ο Π.Α.Ο.Κ. αν κι ιδρύθηκε από επιφανείς πρόσφυγες, εκπροσωπεί κατά κύριο λόγο όχι μόνο το ελληνικό προσφυγικό, αλλά και προλεταριακό στοιχείο του πληθυσμού της Θεσσαλονίκης, ενώ ο μεγάλος του ανταγωνιστής Άρης Θεσσαλονίκης αποτελούσε τον κατεξοχήν εκπρόσωπο της πολυπολιτισμικής και αστικής Θεσσαλονίκης.^[5] Αποτελεί προσφυγικό σύλλογο καθώς ιδρύθηκε από πρόσφυγες της περιόδου 1915–1922, των οποίων η συντριπτική πλειονότητα εγκαταστάθηκε στη Βόρεια Ελλάδα.^[6]

Είναι ο μοναδικός αθλητικός σύλλογος ιστορικά στην Ελλάδα που διατηρεί ταυτόχρονα ενεργά τμήματα στην πρώτη κατηγορία σε Άνδρες και Γυναίκες στα 5 βασικά ομαδικά αθλήματα (Ποδόσφαιρο, Μπάσκετ, Βόλεϊ, Χάντμπολ και Πόλο). Το 2024 ανήλθε στην πρώτη κατηγορία και το ενδέκατο τμήμα του συλλόγου, η ομάδα ποδοσφαίρου σάλας ανδρών. Έχει τίτλους στα 7 από τα 11 τμήματα των παραπάνω ομαδικών αθλημάτων^[7]. Ο αθλητικός σύλλογος έχει στο δυναμικό του 5.000 ενεργούς αθλητές.^[8] Από το 1998 έως σήμερα, πρόεδρος του Π.Α.Ο.Κ. είναι ο Αθανάσιος Κατσαρής.^[9]

Ιστορικό

Κωνσταντινούπολη (1921)

Ίδρυση

Ο Π.Α.Ο.Κ. ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη από Κωνσταντινουπολίτες πρόσφυγες που βρέθηκαν στην πόλη λόγω της μικρασιατικής εκστρατείας αλλά και της ανταλλαγής των πληθυσμών μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και τη Συνθήκη της Λωζάνης που ακολούθησε. Στις 15 Ιανουαρίου του 1923 ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη το πολιτικό/πολιτιστικό σωματείο «Ένωσις Κωνσταντινουπολιτών Θεσσαλονίκης», κυρίως από μέλη των ελληνικών συλλόγων της Κωνσταντινούπολης, τον Αθλητικό Πολιτιστικό Σύλλογο «Ερμής» ( είχε ιδρυθεί στην Κωνσταντινούπολη το 1875 και αποτέλεσε τον αρχαιότερο ποδοσφαιρικό σύλλογο που ιδρύθηκε στην τουρκική επικράτεια)^[10] και τον Αθλητικό Σύλλογο Πέραν.^[11]

Στις 24 Νοεμβρίου 1923 ιδρύεται από μέλη της Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών, η Βυζαντινή Αθλητική Ένωσις (Β.Α.Ε.) με έμβλημα τον Δικέφαλο Αετό^[12] Στις 6 Απριλίου 1924 στο αναθεωρημένο καταστατικό της Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών, στο άρθρο 27 προβλέπεται η ίδρυση Αθλητικού Τμήματος, και αρχίζει η σταδιακή απορρόφηση της Β.Α.Ε..^[13] Έτσι, η Ένωση Κωνσταντινουπολιτών Θεσσαλονίκης με βάση το νέο καταστατικό δημιούργησε στις 4 Ιουνίου του 1925 αθλητικό τμήμα για να συμμετάσχει στο νέο πρωτάθλημα. Λόγω του ότι η Ένωση Κωνσταντινουπολιτών Θεσσαλονίκης ήταν πολιτικό σωματείο η Ε.Π.Σ. Μακεδονίας - Θράκης αρνούνταν να την εγγράψει στην δύναμη της και είχε πρόβλημα με την συμμετοχή της στο πρωτάθλημα.

Παρά τα προβλήματα με την Ε.Π.Σ. Μακεδονίας - Θράκης η Ένωση Κωνσταντινουπολιτών συμμετείχε στο πρωτάθλημα της Ε.Π.Σ. Μακεδονίας - Θράκης 1925–1926 αλλά τελικά τον Δεκέμβριο αποφάσισε να ξεχωρίσει οριστικά το αθλητικό της τμήμα όχι με εκλογές αλλά με απόφαση του διοικητικού συμβουλίου. Έτσι στις 27 Δεκεμβρίου 1925 δημιουργείται η Αθλητική Ένωσις Κωνσταντινουπολιτών Θεσσαλονίκης (Α.Ε.Κ. Θεσσαλονίκης), η οποία παραμένει στον ίδιο χώρο, στην Λέσχη της Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών Θεσσαλονίκης. Από την στιγμή που το αθλητικό τμήμα της Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών έγινε ανεξάρτητο παίρνει την απόφαση και διαλύει το προϋπάρχον αθλητικό της τμήμα.

Τον επόμενο μήνα ξεκινάει μία διαμάχη μεταξύ των μελών της Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών και της Α.Ε.Κ. Θεσσαλονίκης και τελικά στις 25 Μαρτίου 1926 13 μέλη-ποδοσφαιριστές της Α.Ε.Κ. Θεσσαλονίκης βγάζουν ανακοίνωση κατά της διοίκησής τους η οποία τους διαγράφει και 5 μέρες αργότερα στις 30 Μαρτίου 1926 υπογράφεται το πρωτόκολλο Ιδρύσεως του Πανθεσσαλονικείου Αθλητικού Όμιλου Κωνσταντινουπολιτών μέσα στην Λέσχη της Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών.

Το πρώτο καταστατικό υπογράφεται στις 10 Απριλίου 1926, και στις 20 Απριλίου 1926 το Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης με την απόφαση αριθμό 822 αναγνώρισε και επίσημα τον Π.Α.Ο.Κ.^[14] Στις 29 Απριλίου 1926 ο νέος σύλλογος βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας, γνωστοποίησε την ίδρυση του μέσω επιστολής προς τον Παγκεφαλλονιακό Αργοστολίου. Ο σύλλογος της Κεφαλονιάς επιλέχθηκε επειδή είχε ιδρυθεί από πρόσφυγες το 1923.^[15] Γενέθλια ημερομηνία του συλλόγου ορίστηκε η 12η Απριλίου, ως Ημέρα Μνήμης της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους.^[16]

Αν και η Α.Ε.Κ. Θεσσαλονίκης κατάφερε να εντάξει στο δυναμικό της ποδοσφαιριστές προερχόμενους από τον Άρη Θεσσαλονίκης (Βεντουρέλης, Μαλτέζος κλπ.) και από τον Ηρακλή Θεσσαλονίκης (Γεωργιάδης κλπ.), εν τούτοις είχε ως βασικό άξονα της ύπαρξής της την ένταξη σε αυτήν μόνο Κωνσταντινουπολιτών και γενικά προσφύγων αθλητών. Αυτό προκάλεσε την αντίδραση αρκετών στελεχών της Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών Θεσσαλονίκης κι έτσι από τις τάξεις της ιδρύθηκε δεύτερο αθλητικό σωματείο, ο Π.Α.Ο.Κ., ο οποίος εφαρμόζοντας τον προσδιορισμό «Πανθεσσαλονίκειος» στην ονομασία του, άνοιγε τις πόρτες του σε όλους τους πρόσφυγες και Θεσσαλονικείς.

Στα πρώτα χρόνια του συλλόγου το ποδοσφαιρικό τμήμα στελεχώθηκε από ποδοσφαιριστές οι οποίοι προέρχονταν από τον σύλλογο του Α.Σ. Πέραν. Συγκεκριμένα, οι ποδοσφαιριστές Ανδρεάδης, Καρυωτάκης, Παντερμαλής, Τσολακίδης και Σπανούδης ήταν από τα ιδρυτικά μέλη του Π.Α.Ο.Κ.. Στα επόμενα χρόνια μετακινήθηκαν από τον Α.Σ. Πέραν στον Π.Α.Ο.Κ. άλλοι πέντε παίκτες οι: Μαλαξόπουλος, Παζάρλογλου, Καβούνης, Βλασταρδής και Ραϊμόν Ετιέν^[17]

1926–1930

Αγώνας μπάσκετ του Π.Α.Ο.Κ. με τη Χ.Α.Ν.Θ. τη δεκαετία του 1920

Η ποδοσφαιρική ομάδα το 1926

Τα τμήματα πάλης και ποδηλασίας του Π.Α.Ο.Κ. δημιουργήθηκαν το 1926 με την ίδρυση του συλλόγου. Το 1928 ιδρύθηκαν τα τμήματα μπάσκετ και στίβου.

Μετά την απορρόφηση της Α.Ε.Κ. Θεσσαλονίκης το 1929 έπειτα από ενέργειες της Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών, ο Π.Α.Ο.Κ. διατήρησε τα χρώματα του, μαύρο και λευκό και πήρε ως έμβλημα τον Δικέφαλο Αετό ο οποίος ήταν το έμβλημα του μητρικού σωματείου (Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών) αλλά και των αθλητικών σωματείων που είχαν δημιουργηθεί από τους κόλπους της (Β.Α.Ε., Αθλητικό τμήμα της Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών, Α.Ε.Κ. Θεσσαλονίκης), και πήρε το γήπεδο στο οποίο αγωνιζόταν η Α.Ε.Κ. Θεσσαλονίκης, το οποίο ανήκε στο μητρικό σωματείο την Ένωση Κωνσταντινουπολιτών 1923 και σε όλους τους πρόσφυγες της Κοινής Ομοσπονδίας Αλυτρώτων 1923.^[18] Έτσι το πέταλο με το τετράφυλλο τριφύλλι αντικαταστάθηκε από τον Δικέφαλο Αετό, ενώ έδρα του Π.Α.Ο.Κ. μεταξύ 1930 και 1959 έγινε το γήπεδο Συντριβανίου στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, το οποίο στη συνέχεια απαλλοτριώθηκε με σκοπό να ανεγερθεί στη θέση του η Θεολογική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

1931–1940

Το 1931 σχηματίστηκε το τμήμα πόλο του Π.Α.Ο.Κ. και το ίδιο έτος ο Νίκος Λούλης με την τριπλή ιδιότητα του γενικού αρχηγού, προπονητή και κολυμβητή, συστήνει το κολυμβητικό τμήμα. Το 1933 ιδρύθηκε το τμήμα βόλεϊ του Π.Α.Ο.Κ..

Το 1935 ο Π.Α.Ο.Κ. μαζί με τον Πανελλήνιο Γ.Σ. και τον Εθνικό Γ.Σ. ήταν από τους ιδρυτικούς συλλόγους της Ελληνικής Ομοσπονδίας Πάλης, όταν αυτή αποσπάστηκε από τον Σ.Ε.Γ.Α.Σ.. Το 1937 η ομάδα ποδοσφαίρου κατακτά το πρωτάθλημα της Ε.Π.Σ. Μακεδονίας.

1941–1950

Από το 1940 διακόπηκαν όλα τα πανελλήνια πρωταθλήματα λόγω του πολέμου και οι αθλητές επιστρατεύτηκαν. Το 1941 σκοτώνεται στη μάχη της Κλεισούρας ο ποδοσφαιριστής του Π.Α.Ο.Κ. Νίκος Σωτηριάδης.^[19] Κατά την περίοδο της κατοχής πολλά τμήματα του Π.Α.Ο.Κ. διαλύθηκαν και επανασυγκροτήθηκαν αρκετά χρόνια αργότερα. Το 1948 η ομάδα ποδοσφαίρου κατακτά το πρωτάθλημα της Ε.Π.Σ. Μακεδονίας.

1951–1960

Η ριγωτή ασπρόμαυρη φανέλα του Π.Α.Ο.Κ. στο γήπεδο της Τούμπας

Ο ποδηλάτης του Π.Α.Ο.Κ. Θεόδωρος Ασβεστόπουλος αναδείχθηκε δεύτερος πανελληνιονίκης στα 1.000 μέτρα και στα 4.000 μέτρα το 1955. Η ποδοσφαιρική ομάδα, ενισχυμένη με τους ποδοσφαιριστές Λέανδρο, Κουιρουϊκίδη και Πρόγιο, κατακτά 4 συνεχόμενα πρωταθλήματα της Ε.Π.Σ. Μακεδονίας τις χρονιές 1954, 1955, 1956, 1957. Το 1959 η ομάδα μπάσκετ του Π.Α.Ο.Κ. κατακτά για πρώτη φορά στην ιστορία της το Πρωτάθλημα Ελλάδας. Το 1959 η ομάδα ποδοσφαίρου αγωνίζεται για πρώτη φορά στο γήπεδο της Τούμπας, το οποίο γίνεται η μόνιμη έδρα της.^[20]

1961–1970

Οπαδοί του Π.Α.Ο.Κ. στο γήπεδο της Τούμπας

Γιώργος Κούδας

Το 1963 εντάσσεται στο ανδρικό τμήμα της ποδοσφαιρικής ομάδας ο Γιώργος Κούδας, ο οποίος αγωνιζόταν από το 1958 στα εφηβικά τμήματα του Π.Α.Ο.Κ. και αναδείχθηκε σε κορυφαία μορφή του συλλόγου. Το 1965 αποκτάται από το τμήμα στίβου του Π.Α.Ο.Κ. ο Κώστας Χειμωνίδης, ο οποίος προσέφερε αξιόλογο έργο αναδεικνύοντας μεγάλους αθλητές.^[21] Το 1966 ιδρύθηκε το τμήμα πυγμαχίας του Π.Α.Ο.Κ.. Το 1968 η ομάδα στίβου του Π.Α.Ο.Κ. κατακτά το Πανελλήνιο πρωτάθλημα ανώμαλου δρόμου γυναικών.

1971–1980

Το 1972 η ομάδα ποδοσφαίρου κατακτά το κύπελλο Ελλάδας απέναντι στον Παναθηναϊκό στο στάδιο Καραϊσκάκη. Το 1973 ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Αθλητικού Τύπου (Π.Σ.Α.Τ.) βράβευσε τους εκπροσώπους του Π.Α.Ο.Κ. Βασίλη Παπαδημητρίου (στίβος) ως κορυφαίο αθλητή ανεξαρτήτως φύλου της χρονιάς στη χώρα και την ποδοσφαιρική ομάδα ως κορυφαία ελληνική αντίστοιχα.

Το 1974 η ομάδα ποδοσφαίρου κατακτά και πάλι το κύπελλο Ελλάδας στη Νέα Φιλαδέλφεια απέναντι στον Ολυμπιακό Πειραιώς. Το 1974 ο Π.Α.Ο.Κ. κατακτά το Πανελλήνιο πρωτάθλημα ανώμαλου δρόμου γυναικών. Το 1975 η ερασιτεχνική ομάδα ποδοσφαίρου του Π.Α.Ο.Κ. κατέκτησε το Κύπελλο Ελλάδας ερασιτεχνών. Το 1976 η ομάδα ποδοσφαίρου κατακτά για πρώτη φορά στην ιστορία της το Πρωτάθλημα Ελλάδας. Το 1976 και το 1977 ο Π.Α.Ο.Κ. κατακτά το Πανελλήνιο πρωτάθλημα στίβου γυναικών.

1981–1990

Το 1982 ο Π.Α.Ο.Κ. κατακτά το Πανελλήνιο πρωτάθλημα στίβου γυναικών. Το 1983 η ομάδα βόλεϊ αγωνίζεται στον τελικό του κυπέλλου Ελλάδας. Το 1984 η ομάδα μπάσκετ του Π.Α.Ο.Κ. κατακτά το πρώτο της Κύπελλο Ελλάδας επικρατώντας του Άρη Θεσσαλονίκης στο Αλεξάνδρειο Μέλαθρο. Το 1985 η ποδοσφαιρική ομάδα κατακτά για δεύτερη φορά το Πρωτάθλημα Ελλάδας.

Το 1987 η ομάδα κολύμβησης του Π.Α.Ο.Κ. κατακτά το Πρωτάθλημα Ελλάδας, σπάζοντας τη μακρόχρονη κυριαρχία του Ολυμπιακού Πειραιώς. Το 1988 αποκτάται από τον Π.Α.Ο.Κ. ο καλαθοσφαιριστής Μπάνε Πρέλεβιτς, ο οποίος αποτέλεσε βασικό στέλεχος της ομάδας σε όλη τη περίοδο που το τμήμα καλαθοσφαίρισης του συλλόγου υπήρξε ένα από τα κορυφαία της Ευρώπης. Το 1989 ιδρύθηκε το τμήμα γυναικείου πόλο. Το 1990 η ομάδα μπάσκετ του Π.Α.Ο.Κ. αγωνίστηκε στον ημιτελικό του Κυπέλλου Κυπελλούχων.^[22] Το 1990 ο αρσιβαρίστας του Π.Α.Ο.Κ. Παύλος Σαλτσίδης βραβεύεται από τον Π.Σ.Α.Τ. ως ο κορυφαίος άνδρας αθλητής της χρονιάς.

1991–2000

Πρέντραγκ Στογιάκοβιτς

Το 1991 η ομάδα μπάσκετ ανδρών κατακτά το πρώτο Ευρωπαϊκό τρόπαιο για το σύλλογο επικρατώντας της Σαραγόσα στον τελικό του Κυπέλλου Κυπελλούχων στη Γενεύη,^[23] ενώ βραβεύεται από τον Π.Σ.Α.Τ. ως η κορυφαία ελληνική ομάδα της χρονιάς. Την επόμενη χρονιά κατακτά το πρωτάθλημα Ελλάδας και αγωνίζεται στον τελικό του Ευρωπαϊκού Κυπέλλου για δεύτερη συνεχόμενη.^[24] Το 1992 ιδρύθηκε το τμήμα συγχρονισμένης κολύμβησης.

Το 1993 η ομάδα μπάσκετ αγωνίζεται στο final four της Ευρωλίγκα στην Αθήνα και καταλαμβάνει την τρίτη θέση στην Ευρώπη, επικρατώντας της Ρεάλ Μαδρίτης. Το 1994 κατακτά το Κύπελλο Κόρατς στην Τεργέστη επικρατώντας της Στεφανέλ σε διπλό τελικό, το επόμενο έτος το Κύπελλο Ελλάδας απέναντι στον Πανιώνιο και το 1999 το Κύπελλο Ελλάδας με αντίπαλο την Α.Ε.Κ. ολοκληρώνοντας την επιτυχημένη περίοδο του τμήματος.

Στις 16 Σεπτεμβρίου 1999 η ποδοσφαιρική ομάδα του Π.Α.Ο.Κ. σημείωσε τη μεγαλύτερη νίκη ελληνικής ομάδας στην Ευρώπη^[25] με 0–7 στην έδρα της Λοκομοτίβ Τιφλίδας. Το 1999 ιδρύθηκαν το τμήμα άρσης βαρών από τον ολυμπιονίκη Παύλο Σαλτσίδη, το τμήμα χάντμπολ και το τμήμα της τεχνικής κολύμβησης. Το 2000 ιδρύθηκε το τμήμα καταδύσεων, ενώ από το ίδιο έτος η P.A.O.K. Sports Arena είναι η έδρα της ομάδας μπάσκετ και ο Ολυμπιονίκης Παναγιώτης Ποικιλίδης επανιδρύει το τμήμα πάλης, το οποίο είχε καταργηθεί από την περίοδο της Κατοχής.

2001–2010

Κλειστό γήπεδο του Π.Α.Ο.Κ.

Το 2001 η ομάδα ποδοσφαίρου του Π.Α.Ο.Κ. κατακτά το Κύπελλο Ελλάδας 2000–2001 νικώντας τον Ολυμπιακό Πειραιώς με 4–2 στο στάδιο Νίκος Γκούμας. Το 2001 ιδρύθηκε το τμήμα ποδοσφαίρου γυναικών, το οποίο κατέκτησε το πρωτάθλημα και το κύπελλο Ελλάδας την επόμενη χρονιά. Το 2002 η ομάδα ποδηλασίας κατέκτησε το πρωτάθλημα Ελλάδας στην ορεινή ποδηλασία (mountain bike). Το 2003 ιδρύθηκε το τμήμα ταέ κβον ντο του Π.Α.Ο.Κ..

Το 2003 η ομάδα πυγμαχίας κατακτά για πρώτη φορά στην ιστορία της το πρωτάθλημα Ελλάδας. Το 2003 η ποδοσφαιρική ομάδα του Π.Α.Ο.Κ. κατακτά για τέταρτη φορά το Κύπελλο Ελλάδας αγωνιζόμενη για πρώτη φορά εντός έδρας σε νικηφόρο τελικό. Το 2004 ο πυγμάχος του Π.Α.Ο.Κ. Ηλίας Παυλίδης κατέκτησε την 5η θέση στους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας.

Το 2006 το τμήμα άρσης βαρών κατακτά το πρωτάθλημα Ελλάδας και η γυναικεία ομάδα ποδοσφαίρου εκ νέου το πρωτάθλημα, για να επαναλάβει την επιτυχία τα 2007, 2008, 2009 και 2010. Το 2007 η ομάδα πυγμαχίας κατακτά για δεύτερη φορά το πανελλήνιο πρωτάθλημα. Η ανδρική ομάδα χάντμπολ αναδείχθηκε πρωταθλήτρια Ελλάδας το 2009 , 2010 και 2015.

2011–2020

Το καλοκαίρι του 2012 η ιδιοκτησία της ανδρικής ομάδας ποδοσφαίρου πέρασε στον Ελληνορώσο επιχειρηματία Ιβάν Σαββίδη, ο οποίος είχε εκδηλώσει και στο παρελθόν ενδιαφέρον για την ομάδα και επί των ημερών του αποπληρώθηκαν τα χρέη του συλλόγου το 2015.

Το 2017 και το 2018 ο ΠΑΟΚ κατέκτησε το Κύπελλο Ελλάδας παίζοντας στον τελικό και τις δύο φορές με την ΑΕΚ.

Το 2019 με προπονητή τον Ρουμάνο Ραζβάν Λουτσέσκου το ανδρικό τμήμα ποδοσφαίρου κατέκτησε αήττητο πρωτάθλημα Ελλάδας μετά από 34 χρόνια, κάνοντας μάλιστα και νταμπλ με την κατάκτηση του Κυπέλλου Ελλάδας^[26]

2020-2024

Το 2021 ο Δικέφαλος κατέκτησε ξανά το Κύπελλο Ελλάδας νικώντας στον τελικό τον Ολυμπιακό με 2-1 στο ΟΑΚΑ. Τη σεζόν 2021-2022 έφτασε ως τα προημιτελικά του Conference League εκεί όπου αποκλείστηκε από την γαλλική Μαρσέιγ.

Το 2022 και το 2023 ηττήθηκε στους τελικούς Κυπέλλου ενω τη σεζόν 2023-2024 ο ΠΑΟΚ έφτασε ως τα προημιτελικά του Conference League απέναντι στην Μπριζ αφού απέκλεισε στη φάση των 16 την Ντιναμό Ζάγκρεμπ νικώντας την με 5-1 στο δεύτερο ματς της Τούμπας.

Χρώματα και σύμβολα

Βυζαντινός δικέφαλος αετός

Ο Π.Α.Ο.Κ. έχει ως χρώματα το μαύρο, ως ένδειξη πένθους για τον αφανισμό του Ελληνισμού της Ανατολής και το λευκό ως σύμβολο της ελπίδας για αναγέννηση. Το αρχικό του έμβλημα ένα τετράφυλλο τριφύλλι μετά πετάλου και πάνω από κάθε φύλλο ήταν χαραγμένο ένα γράμμα από τα αρχικά της λέξης Π.Α.Ο.Κ.. Το σήμα εμπνεύστηκε ο Κώστας Κοεμτζόπουλος από το σήμα του πακέτου των τσιγάρων του.^[27] Το τετράφυλλο έχει την ρίζα του από τους πρωτόπλαστους (Παλαιά Διαθήκη - Γέννηση). Ο μύθος λέει ότι το πήρε η Εύα όταν έφυγαν από τον Παράδεισο, συμβολίζει για τους Χριστιανούς Ρωμιούς τον Σταυρό, την Αγάπη, Πίστη, Ελπίδα, Σοφία (Ευλογία), το δε πέταλο συμβολίζει την χάρη του Θεού και την αποφυγή της βασκανίας και το χρησιμοποιούσαν οι αγρότες στα βυζαντινά χρόνια στην εορτή του Ιωάννη Προδρόμου για ευφορία στα χωράφια, το είχαν στα σπίτια τους μέσα για ευλογία, γούρι. Το πέταλο είναι επίσης σύμβολο του Ιππόδρομου της Κωνσταντινούπολης, το τετράφυλλο το συναντάμε στην Βυζαντινή, Μακεδονική, Ορθόδοξη Αγιογραφία, στην Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης, της Θεσσαλονίκης και Τραπεζούντας και παραπέμπει στον Σταυρό. Το τετράφυλλο μετά πετάλου το προσφέρουν πάρα πολλοί Ρωμιοί σαν συνοδευτικό μαζί με Σταυρούς ή Κωνσταντινάτα ή και σκέτο με την μορφή φυλακτού, όταν απαγορευόταν ο Σταυρός στην οθωμανική αυτοκρατορία σε πρόσωπα που αγαπούσαν.^[28][29][30]

Ύστερα από την απορρόφηση της Α.Ε.Κ. Θεσσαλονίκης επιλέχθηκε να διατηρηθούν τα χρώματα του Π.Α.Ο.Κ. και να υιοθετηθεί ο δικέφαλος αετός, ο οποίος ήταν το έμβλημα της Α.Ε.Κ. Θεσσαλονίκης και προερχόταν από το μητρικό σωματείο και των 2 την Ένωση Κωνσταντινουπολιτών Θεσσαλονίκης, ώστε να παραπέμπει στη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Ο Βυζαντινός αετός των Παλαιολόγων φέρει στέμματα στις κεφαλές και τα δύο κεφάλια ατενίζουν την Ανατολή (Κωνσταντινούπολη) και τη Δύση (Ρώμη), ενώ αυτός του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως κρατά Σταυρό δεξιά και μια υδρόγειο σφαίρα με Σταυρό αριστερά, ως σύμβολα της θρησκευτικής και κοσμικής εξουσίας αντίστοιχα. (Ναός Αγίου Γεωργίου στο φανάρι, πάνω από την θύρα του Πατριαρχικού Ναού.)

Αρκετά χρόνια αργότερα το έμβλημα του Π.Α.Ο.Κ. τροποποιήθηκε, καθώς τα φτερά του αετού δεν εμφανίζονται πλέον ανοιχτά αλλά πένθιμα κλειστά, φόρος τιμής στις Αλησμόνητες πατρίδες, ενώ δεν φέρει στέμμα, ούτε κρατά ρομφαία, Σταυρό ή υδρόγειο με σταυρό.^[31]

Συγκεκριμένα, από το 1929 έως το 1960, ο Δικέφαλος Αετός ήταν παρόμοιος με εκείνον του Οικουμενικού Πατριαρχείου και είχε χρησιμοποιηθεί το 1924 από τον προπομπό του, το Αθλητικό τμήμα της Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών στη Θεσσαλονίκη. Δικέφαλο αετό είχε και η Β.Α.Ε. του 1923, η οποία ήταν η πρώτη Αθλητική Ένωση Κωνσταντινουπολιτών στην Θεσσαλονίκη. Επίσης, την δεκαετία του 1960 το έμβλημα έμοιαζε με εκείνο της Δυναστείας των Παλαιολόγων, αλλά χωρίς το στέμμα. Το επετειακό των 50 χρόνων από την ίδρυση του συλλόγου και το έμβλημα της φανέλας στο φιλικό με τον Άγιαξ το 1973 ήταν παρεμφερές με της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας μετά την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης και είχε χρησιμοποιηθεί από την Α.Ε.Κ. Θεσσαλονίκης το 1925. Επίσης, το ίδιο έμβλημα εμφανίζεται σε επιστολή του συλλόγου την δεκαετία του 1940. Ο συγκεκριμένος Δικέφαλος Αετός στα δεξιά είχε σπαθί, ρομφαία αντί για Σταυρό, στα αριστερά κρατάει υδρόγειο σφαίρα, ανάμεσα στα δύο κεφάλια στέμμα, άλλες φορές όχι και τον συναντάμε σαν σημαία στα προαύλια των Ναών της Εκκλησίας της Ελλάδας.^[32]

Η φανέλα του Π.Α.Ο.Κ. είναι ασπρόμαυρη και ριγωτή και υπάρχουν πολλές παραλλαγές της κατά την πορεία της ιστορίας του.

Εξέλιξη του εμβλήματος

Με την πάροδο του χρόνου, το έμβλημα του ιδρυτικού σωματείου έχει εξελιχθεί.^[33]

• 
  1926–1929
• 
  Έως το 1991
• 
  1991–Σήμερα

Έντυπα

Ύλης αποκλειστικά με θέματα του συλλόγου και όλα έκδοσης στη Θεσσαλονίκη:^[34]

(ι): ιδιοκτησία, (ε): έκδοση, (σ): διεύθυνση σύνταξης, (α): αρχισυνταξία, (υ): διεύθυνση ύλης

Τίτλος	Περιγραφή	Έτη έκδοσης	Υπεύθυνοι	Βασικοί συνεργάτες (κατά διαστήματα)
ΠΑΟΚ Εμπιστευτικό	(μηνιαίο;) περιοδικό	1999- ;000	(ι) ΔΙΚΕΦΑΛΟΣ ΕΠΕ (ε) Α. Κρυσταλλίδης, (ε)0έπειτα0Σ.0Λεβεντόπουλος (σ) Κ. Κυριάκος (υ) Ε. Φράγγου	Χ. Άντζου, Γ. Βένης, Μ. Γιαννόπουλος, Π. Καζάκης, Σ. Καλαφάτης, Κ. Καραμητρούσης, Μ. Κατσαντώνης, Γ. Κουβεντίδης, Κ. Κυριακού, Ν. Μπιθικούκης, Α. Νικηφορίδης, Γ. Πατεράκης, Σ. Πετρακόπουλος, Θ. Φελάνης, Π. Φορόπουλος, Κ. Χαλβατσιώτης
PAOK FC [σ 1]	περιοδικό για το τμήμα ποδοσφαίρου	2001- ;000	(ε) Γ. Μπατατούδης	Π. Καζάκης, Σ. Κόλκας, Κ. Κυριακού, Γ. Πατεράκης, Δ. Τζορμπατζόγλου, Κ. Χαλβατσιώτης

• Η χρησιμοποιούμενη πηγή δεν περιλαμβάνει οπαδικά φανζίν ή φυλλάδια, εκδόσεις προγραμμάτων αγώνων κ.λπ..

Τμήματα

Σύμφωνα με το Μητρώο της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού, ο Π.Α.Ο.Κ., για το 2023, έχει εγγεγραμμένα 21 αθλήματα:

κολύμβηση, υδατοσφαίριση, πυγμαχία, πάλη, τζούντο, τάεκβοντο WTF, ποδηλασία, χειροσφαίριση, πετοσφαίριση, καλαθοσφαίριση, κλασικός αθλητισμός, άρση βαρών, τεχνική κολύμβηση, ποδόσφαιρο, ζατρίκιο σκάκι, άπνοια, σάμπο, κουρές, τσιδαόμπα, open water swimming- κολύμβηση μεγάλων αποστάσεων-μαραθώνια κολύμβηση, ποδόσφαιρο σάλας.^[1]

Κατά τη διάρκεια της ιστορίας του, ο Π.Α.Ο.Κ. έχει δημιουργήσει τα ακόλουθα:

με μικρή γραφή: ανενεργό τμήμα και κατηγορία – με έντονη: επαγγελματικό ή ημιεπαγγελματικό τμήμα – με πλάγια: μη ολυμπιακό άθλημα στους ΟΑ 2020 και ΟΑ 2018 – (A): άθλημα σε ατομικό και (Ο): σε ομαδικό επίπεδο

Κατηγορία αθλημάτων[σ 2]	Τμήματα[37]
Μεγάλης μπάλας	Βόλεϊ ανδρών • Βόλεϊ γυναικών • Μπάσκετ ανδρών • Μπάσκετ γυναικών • Ποδόσφαιρο ανδρών • Ποδόσφαιρο γυναικών • Χάντμπολ ανδρών • Χάντμπολ γυναικών – Ποδόσφαιρο σάλας[38] – όλα (Ο)
Θαλάσσια	Καταδύσεις (A, O) • Κολύμβηση (A) • Πόλο ανδρών (Ο) • Πόλο γυναικών (Ο) • Καλλιτεχνική κολύμβηση (A, O) • Τεχνική κολύμβηση (A)
Πολεμικά	Βραζιλιάνικο ζίου ζίτσου (Α) • Κικ μπόξινγκ (Α) • Πάλη (A) • Πυγμαχία (Α) • Ταέ κβον ντο (Α)  • Τζούντο  • Σάμπο
Ποδηλασία	Δημοσίας οδού (A, O) – Πίστας (A, O) • Ορεινή (Α)
Δύναμης	Άρση βαρών (Α)
Κλασικός0αθλητισμός	Στίβος (A)
Πνευματικά	Σκάκι (A, O)
Μικρής μπάλας	Μπολ χόκεϊ (Ο)
Παγοδρομίες	Χόκεϊ επί πάγου ανδρών (Ο)
Με τροχούς	Ρόλερ χόκεϊ ανδρών (Ο)
Μικρότερες ηλικίες	διατηρούν τμήματα όλα τα ενεργά

Τίτλοι ομαδικών αθλημάτων

Ποδόσφαιρο Ανδρών

• 4 Πρωταθλήματα Ελλάδας ^[39]: 1976, 1985, 2019, 2024
• 8 Κύπελλα Ελλάδας ^[40]: 1972, 1974, 2001, 2003, 2017, 2018, 2019, 2021
• 1 Κύπελλο Μεγάλης Ελλάδος: 1973

Ποδόσφαιρο Γυναικών

• 19 Πρωταθλήματα Ελλάδας: 2002, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021, 2022, 2023 ^[41], 2024
• 7 Κύπελλα Ελλάδας: 2002, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2024

Μπάσκετ Ανδρών

• 2 Πρωταθλήματα Ελλάδας: 1959, 1992
• 3 Κύπελλα Ελλάδας: 1984, 1995, 1999
• 1 Κύπελλο Κυπελλούχων: 1991
• 1 Κύπελλο Κόρατς: 1994

Βόλεϊ Ανδρών

• 3 Πρωταθλήματα Ελλάδας: 2015, 2016, 2017
• 5 Κύπελλα Ελλάδας: 2015, 2018, 2019, 2022, 2023
• 1 Σούπερ καπ Ελλάδος: 2023

Βόλεϊ Γυναικών

• 1 Κύπελλο Ελλάδος: 2021

Χάντμπολ Ανδρών

• 3 Πρωταθλήματα Ελλάδας: 2009, 2010, 2015
• 4 Κύπελλα Ελλάδας: 2012, 2015, 2017, 2024
• 1 Πρωτάθλημα Ελλάδας Beach Handball: 2001

Χάντμπολ Γυναικών

• 6 Πρωταθλήματα Ελλάδας: 2013, 2019, 2020, 2021, 2022, 2023
• 7 Κύπελλα Ελλάδας: 2014, 2016, 2019, 2020, 2021, 2022, 2024
• 1 Σούπερ Καπ Ελλάδας: 2023

Ρόλερ Χόκεϊ Ανδρών

• 1 Πρωτάθλημα Ελλάδας: 2008
• 1 Βαλκανικό Κύπελλο: 2007

Τίτλοι ατομικών αθλημάτων

Άρση Βαρών

• 5 Πρωταθλήματα Ελλάδας: 2006, 2017, 2019^[42], 2021, 2022^[43]

Κολύμβηση

• 1 Πρωτάθλημα Ελλάδας OPEN: 1987

Πάλη

• 8 Πανελλήνια Πρωταθλήματα Ελληνορωμαϊκής Ανδρών: 2017, 2018, 2019, 2020, 2021, 2022, 2023, 2024

Πυγμαχία

• 2 Πρωταθλήματα Ελλάδας Ανδρών: 2003, 2007

Ποδηλασία

• 1 Πρωτάθλημα Ελλάδας Ορεινής Ποδηλασίας: 2002

Στίβος

• 3 Πανελλήνια Πρωταθλήματα Ανοικτού Στίβου Γυναικών: 1976, 1977, 1982
• 2 Πανελλήνια Πρωταθλήματα Ανωμάλου Δρόμου Γυναικών: 1968, 1974

Τζούντο

• 2 Πανελλήνια πρωταθλήματα τζούντο ανδρών: 2019^[44], 2021
• 2 Πανελλήνια πρωταθλήματα τζούντο γυναικών: 2019, 2022
• 1 Πανελλήνιο ομαδικό μεικτό πρωτάθλημα: 2023

Διεθνείς επιτυχίες

Δύο ανδρικά τμήματα του Π.Α.Ο.Κ. έχουν διεκδικήσει διεθνές τρόπαιο προκρινόμενα έως τον τελικό των αντίστοιχων θεσμών. Η ομάδα μπάσκετ έχει αγωνιστεί 6 φορές σε ημιτελικά ευρωπαϊκών διοργανώσεων, κατακτώντας 2 τρόπαια, ενώ το τμήμα ρόλερ χόκεϊ αναδείχθηκε νικητής του Βαλκανικού κυπέλλου το 2007.

Αγωνιστική περίοδος	Μπάσκετ Ανδρών	Βόλεϊ Γυναικών	Ρόλερ Χόκει Ανδρών
1989–90	Ευρωπαϊκό Κύπελλο Ημιτελικός
1990–91	Ευρωπαϊκό Κύπελλο Κυπελλλούχος
1991–92	Ευρωπαϊκό Κύπελλο Φιναλίστ
1992–93	Κύπελλο Πρωταθλητριών 3η θέση
1993–94	Κύπελλο Κόρατς Κυπελλούχος
1995–96	Ευρωπαϊκό Κύπελλο Φιναλίστ
2006–07			Βαλκανικό Κύπελλο Κυπελλούχος
2024-25		Βαλκανικό Κύπελλο Φιναλίστ

Αθλητικά βραβεία Π.Σ.Α.Τ.

Ετήσιες βραβεύσεις από τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Αθλητικού Τύπου:^[45]

• Βασίλης Παπαδημητρίου (στίβος) ως ο κορυφαίος αθλητής ανεξαρτήτως φύλου στην Ελλάδα για το 1973
• ομάδα ποδοσφαίρου ανδρών ως η κορυφαία ελληνική για το 1973
• Παύλος Σαλτσίδης (άρση βαρών) ως ο κορυφαίος άνδρας αθλητής στην Ελλάδα για το 1990
• ομάδα μπάσκετ ανδρών ως η κορυφαία ελληνική για το 1991.

Προέδροι

Π.Α.Ο.Κ. Διάστημα Ονοματεπώνυμο 1926–1927 Τριαντάφυλλος Τριανταφυλλίδης 1927–1928 Φανούρης Βυζάντιος 1928–1929 Κώστας Μελετίου 1929–1930 Αθηνόδωρος Αθηνοδώρου 1930–1931 Παντελής Καλπακτσόγλου 1931–1933 Πέτρος Λεβαντής 1933–1935 Σάββας Τσαντάς 1935–1936 Φιλάρετος Τσομπεκτσόγλου 1936–1938 Σάββας Τσαντάς 1938–1939 Γιάννης Τσακίρογλου 1939–1940 Δημήτρης Καμάρας 1940–1944 Παντελής Καλπακτσόγλου 1944–1946 Φιλάρετος Τσομπεκτσόγλου 1946–1948 Παντελής Καλπακτσόγλου 1948–1949 Μυρώδης Δημητρακόπουλος 1949–1963 Γιώργος Χαραλαμπίδης 1963–1964 Ιπποκράτης Ιορδάνογλου 1964–1966 Δημήτρης Δημάδης 1966–1969 Βασίλης Ζέρβας 1969 Βαγγέλης Μυλωνάς 1969–1971 Σταύρος Γεωργιάδης 1971–1972 Γιάννης Αρβανιτάκης 1972–1973 Σταύρος Σιμιτζής 1973–1974 Γιάννης Αρβανιτάκης 1974 Γιώργος Ζωγράφος 1974–1975 Αρθούρος Μαρδικιάν 1975–1981 Γιώργος Παντελάκης 1981–1983 Γιάννης Βράνιαλης 1983–1984 Δημοσθένης Φυντανίδης 1984–1993 Νίκος Βεζυρτζής 1993–1995 Απόστολος Οικονομίδης 1995–1997 Χάρης Λαζαρίδης, Απόστολος Αλεξόπουλος 1997–1998 Απόστολος Αλεξόπουλος 1998– Θανάσης Κατσαρής

Π.Α.Ο.Κ. Π.Α.Ε. Διάστημα Ονοματεπώνυμο 1979–1984 Γιώργος Παντελάκης 1984–1986 Πέτρος Καλαφάτης 1986–1988 Χάρης Σαββίδης 1988–1989 Γιάννης Δεδέογλου 1989–1990 Θωμάς Βουλινός 1990 Απόστολος Αλεξόπουλος 1990–1996 Θωμάς Βουλινός 1996 Γιώργος Καλύβας 1996–1998 Γιώργος Μπατατούδης 1998 Πέτρος Καλαφάτης 1998–2001 Γιώργος Μπατατούδης 2001–2003 Πέτρος Καλαφάτης 2003–2004 Γιάννης Γούμενος 2004 Βασίλης Παγώνης 2004–2006 Γιάννης Γούμενος 2006–2007 Νίκος Βεζυρτζής 2007–2010 Θοδωρής Ζαγοράκης 2010–2014 Ζήσης Βρύζας 2014–2016 Ιάκωβος Αγγελίδης 2016 Λούμπος Μίχελ 2016– Ιβάν Σαββίδης Π.Α.Ο.Κ. Κ.Α.Ε. Διάστημα Ονοματεπώνυμο 1992–1993 Νίκος Βεζυρτζής 1993–1995 Απόστολος Οικονομίδης 1995–1999 Απόστολος Αλεξόπουλος 1999–2000 Αριστείδης Κανάβης, Θανάσης Ακριβόπουλος 2000–2002 Βασίλης Οικονομίδης 2002–2004 Θανάσης Κατσαρής 2004–2008 Δημήτρης Πανελούδης 2008–2009 Δημήτρης Δρόσος 2009–2011 Μιλτιάδης Κανώτας 2011–2019 Μπάνε Πρέλεβιτς 2019–2021 Αριστοτέλης Καρακούσης 2021– Θανάσης Χατζόπουλος

Σημειώσεις

1. με τον ίδιο τίτλο κυκλοφορεί από το 2013 το πρόγραμμα των εντός έδρας αγώνων του ποδοσφαιρικού ΠΑΟΚ^[35]
2. σύμφωνα με την ομαδοποίηση που ακολουθείται στην εγκυκλοπαίδεια SPORTS^[36]

Παραπομπές

1. ΑΘΛΗΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΤΩΝ (Π.Α.Ο.Κ.)&omospondia=&athlima=All&perifereia=ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ&perifereiaki_enotita=ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ&dimos=ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ&op=Φίλτρο «Εγγεγραμμένα σωματεία | Ηλεκτρονικό Μητρώο Αθλητικών Σωματείων με Ειδική Αθλητική Αναγνώριση» Check |url= value (βοήθεια). somateia2023.gga.gov.gr. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2024.
2. «Ιστορία». www.acpaok.gr. Ανακτήθηκε στις 21 Απριλίου 2021.
3. 14 Απριλίου 1926: Πριν 85 χρόνια ιδρύθηκε ο ΠΑΟΚ Αρχειοθετήθηκε 2011-04-25 στο Wayback Machine. paokmania.gr
4. «Αυτή είναι η 92χρονη ιστορία του ΠΑΟΚ». www.sport24.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2023.
5. Π. Θεοδωρίδης, Β. Κεχαγιάς, Αφιέρωμα στην ιστορία του Άρη και του ΠΑΟΚ, Εκπομπή "Εκατογραφία", ΕΡΤ3.
6. «Ο ΠΑΟΚ τιμά την Παγκόσμια Ημέρα Προσφυγιάς!». www.acpaok.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2023.
7. Team, Paokmania (23 Μαΐου 2024). «Ρεκόρ στην 98χρονη ιστορία του! | Paokmania.gr». www.paokmania.gr. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2024.
8. «Ο ΠΑΟΚ των 5,000 αθλητών...». www.acpaok.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2023.
9. «Διοίκηση». www.acpaok.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2023.
10. «Turkey - List of Foundation Dates». www.rsssf.org. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2023.
11. UEFA.com (31 Οκτωβρίου 2014). «Myths, heroes and legends: PAOK in focus». UEFA.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 19 Αυγούστου 2022.
12. «15 Αυγούστου: Η Γιορτή της Βυζαντινής Αθλητικής Ένωσης (Β.Α.Ε 1923) και η σχέση της με τον ΠΑΟΚ». www.acpaok.gr. Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022.
13. «Φόρος τιμής στην Αγ. Σοφιά (νέο ιστορικό ντοκουμέντο)». www.acpaok.gr. Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022.
14. «Αφιέρωμα». PAOKFC (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2023.
15. Σουντουλίδης, Σταύρος (29 Απριλίου 2023). «29 Απριλίου 1926, η επιστολή-ντοκουμέντο του Π.Α.Ο.Κ. προς τον Παγκεφαλληνιακό - SKG Sports». Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2023.
16. «12 Απριλίου: Μία ιστορική μέρα για την Πόλη...». www.acpaok.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2023.
17. «Ευχετήρια Ανακοίνωση-Πρόσκληση». www.acpaok.gr. Ανακτήθηκε στις 19 Αυγούστου 2022.
18. «Απόσπασμα του Κανονισμού της Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών Θεσσαλονίκης (1923) – Πρόσφυγες στην Ελλάδα» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2023.
19. «Ιστορίες από την Κατοχή». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουλίου 2011.
20. «Τα γενέθλια της Τούμπας». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Σεπτεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2014.
21. paok24.com - Δεν ξεχνούν το δάσκαλο^{[νεκρός σύνδεσμος]}
22. Cup winner's cup linguasport.com
23. «Cup Winners' Cup 1990-91». www.linguasport.com. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2019.
24. «European Cup 1991-92». www.linguasport.com. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2019.
25. «Οι μεγαλύτερες σε σκορ νίκες συλλόγων σε ευρωπαϊκές διοργανώσεις». www.tovivlio.gr. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2019.
26. «Κυπελλούχος ο ΠΑΟΚ: Νίκησε 1-0 την ΑΕΚ και κατέκτησε το νταμπλ». www.sport24.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2023.
27. «Η ιστορία του ΠΑΟΚ». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Αυγούστου 2011. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2013.
28. https://uralstk.ru/el/beauty/klever-chetyrehlistnyi-znachenie-simvola-kak-naiti-chetyrehlistnik/
29. https://el.unansea.com/%CF%84%CE%B1-%CF%83%CF%8D%CE%BC%CE%B2%CE%BF%CE%BB%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%BB%CE%AE%CF%82-%CF%84%CF%8D%CF%87%CE%B7%CF%82-%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%B1-%CE%B5%CE%AF%CE%BD%CE%B1%CE%B9-%CE%B7/
30. «ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥ ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ». Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2023.
31. όταν ο δικέφαλος επέστρεψε στις φανέλες των ποδοσφαιριστών του ΠΑΟΚ gazzetta.gr
32. Σαν σήμερα έφυγε ο Φανούριος Βυζάντιος paokmania.gr
33. «acpaok.gr». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Αυγούστου 2015. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2015.
34. Γιώργος Η. Κουσουνέλος, Λεξικό ελληνικού αθλητικού Τύπου 1894-2004 • Εφημερίδες, περιοδικά, έντυπα, βασικοί συνεργάτες, Εκδόσεις Διόπτρα, Αθήνα 2004, ISBN 960-3642-57-6, σελ. 116
35. Εντυπωσιακό το PAOK Magazine, Μάνος Τσαλγατίδης, inpaok.com
36. συλλογικό έργο (μετάφρ. Γιώργος Κουσουνέλος), Sports • Πλήρης εικονογραφημένη εγκυκλοπαίδεια, Εκδόσεις Καυκάς, Αθήνα 2003 (Γ΄ έκδοση), ISBN 978-960-86966-0-0, σελ. X-XI
37. Τμήματα-Ακαδημίες, ιστότοπος ΑΣ ΠΑΟΚ
38. «ΠΑΟΚ: Μπαίνει δυνατά και στο ποδόσφαιρο σάλας!». SDNA. 28 Απριλίου 2023. https://www.sdna.gr/podosfairo/1078520_paok-mpainei-dynata-kai-sto-podosfairo-salas.
39. Αρχείο > Πρωτάθλημα Ελλάδας (από 1927-28), ιστότοπος Ελληνικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας (ΕΠΟ)
40. ψηφιακό αρχείο Κυπέλλου Ελλάδος: 1931-1940, 1941-1950, 1951-1960, 1961-1970, 1971-1980, 1981-1990, 1991-1995, 1996-1999, 1999-00, 2000-01, 2001-02, 2002-03, 2003-04 και από την περίοδο 2006-07, ιστότοπος ΕΠΟ
41. Βαρδαλής αφιερώνουμε το πρωτάθλημα δε όλους τους αδικοχαμένους φιλάθλους acpaok.gr
42. ΠΑΟΚ, Σπάρτακος, Παναθηναϊκός και Βύβων Ασπρ. πρωταθλητές Ελλάδας
43. «ΠΑΟΚ ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΡΣΗΣ ΒΑΡΩΝ 2022!». www.acpaok.gr. Ανακτήθηκε στις 13 Ιανουαρίου 2024.
44. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 28 Δεκεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2019.
45. Αθλητικά Βραβεία, ιστότοπος ΠΣΑΤ

Πηγές

• Μιλτιάδης Κανώτας, Αυτός είναι ο Π.Α.Ο.Κ. • 80 χρόνια, Εκδόσεις Εκδοτική Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2006
• Δημήτρης Κυρίτσης - Ανέστης Στεφανίδης - Ελένη Τσιομπανούδη, Π.Α.Ο.Κ. • Πανθεσσαλονίκειος Αθλητικός Όμιλος Κωνσταντινουπολιτών, 1926-2005, έκδοση Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης (δήμος Θεσσαλονίκης), Θεσσαλονίκη 2005, ISBN 960-8859-52-2.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Π.Α.Ο.Κ. – Επίσημος ιστότοπος
• Π.Α.Ο.Κ. Π.Α.Ε. – Επίσημος ιστότοπος
• Π.Α.Ο.Κ. Κ.Α.Ε. – Επίσημος ιστότοπος

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    ΠΑΟΚ