Κραγκούγιεβατς

Το Κραγκούγιεβατς (σερβικά κυριλλικά: Крагујевац, σερβικά λατινικά: Kragujevac) είναι η τέταρτη μεγαλύτερη πόλη της Σερβίας και το διοικητικό κέντρο της επαρχίας Σουμάντια στην κεντρική Σερβία. Βρίσκεται στις όχθες του Ποταμού Λεπένιτσα. Σύμφωνα με τα επίσημα αποτελέσματα της απογραφής του 2011, η διοικητική περιοχή της πόλης έχει πληθυσμό 179.417 κατοίκους.

Κραγκούγιεβατς
Σημαία Έμβλημα
Κραγκούγιεβατς
Χώρα	Σερβία
Διοικητική υπαγωγή	Πόλη του Κραγκούγιεβατς
Ίδρυση	1476
Έκταση	865 km²
Υψόμετρο	180 μέτρα
Πληθυσμός	150.623 (2018)[1]
Ταχ. κωδ.	34000
Τηλ. κωδ.	34
Ζώνη ώρας	UTC+01:00
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Το Κραγκούγιεβατς ήταν η πρώτη πρωτεύουσα της νεότερης Σερβίας (1818-1841) και το πρώτο σύνταγμα στα Βαλκάνια ανακηρύχθηκε στην πόλη το 1835. Το πρώτο γυμνάσιο και τυπογραφείο της πόλης ιδρύθηκαν το 1833, ακολουθούμενα από το επαγγελματικό Εθνικό Θέατρο (1835), τη Στρατιωτική Ακαδημία (1837) και το πρώτο πλήρως αναπτυγμένο πανεπιστήμιο της προ νεοανεξάρτητης Σερβία (1838). Το Κραγκούγιεβατς ήταν ο τόπος σφαγής από τους Ναζί (1941), όταν δολοφονήθηκαν 2.778 Σέρβοι άνδρες και αγόρια. Το σύγχρονο Κραγκούγιεβατς είναι γνωστό για τη βιομηχανία του πολεμοφοδίων (Zastava Arms) και αυτοκινήτων (Fiat Automobili Srbija).

Ως σημαντικό πανεπιστημιακό κέντρο, το Πανεπιστήμιο του Κραγκούγιεβατς ιδρύθηκε στις 21 Μαΐου 1976, από τμήματα των Σχολών Μηχανολόγων Μηχανικών και Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου, που άρχισαν να λειτουργούν στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Το Πανεπιστήμιο του Κραγκούγιεβατς περιλαμβάνει δώδεκα σχολές, έξι στο Κραγκούγιεβατς και τα άλλα στο Τσάτσακ, το Κράλιεβο, τη Γιάγκοντινα, το Ούζιτσε και τη Βρνιάτσκα Μπάνια. Το Πανεπιστήμιο έχει δύο επιστημονικά ερευνητικά ιδρύματα: το Ινστιτούτο Αγροτικών Καλλιεργειών στο Κραγκούγιεβατς και το Ινστιτούτο Ερευνών Φρούτων και Σταφυλιών στο Τσάτσακ.

Το όνομα Κραγκούγιεβατς προέρχεται από την παλαιοσερβική λέξη "κράγκουγι", που περιγράφει ένα συγκεκριμένο είδος γερακιού. Έτσι Κραγκούγιεβατς σημαίνει "γερακοφωλιά".^[2]

Ιστορία

Το Χυτήριο Πυροβόλων του Κραγκούγιεβατς, αρχικά κατασκευασμένο το 1856, όταν λειτουργούσε.

Η παλιά γέφυρα του ποταμού Λεπένιτσα

Αρχαία και μεσαιωνική

Το Κραγκούγιεβατς έχει βιώσει σημαντικές ιστορικές αναταράξεις, συχνά με σοβαρές απώλειες. Πάνω από 200 αρχαιολογικοί χώροι στη Σουμάντια επιβεβαιώνουν ότι οι πρώτοι οικισμοί της περιοχής δημιουργήθηκαν πριν από 40.000 χρόνια, κατά την Παλαιολιθική εποχή. Το σπήλαιο "Γέρινα", που βρίσκεται κοντά στο χωριό Γκράντατς στο δήμο της Μπατότσινα, κατοικήθηκε πριν από 37.000 έως 27.000 χρόνια. Τα ημιϋπόσκαφα και οι πρώτες κατασκευές πάνω στο έδαφος κατασκευάστηκαν στα 5.500-4.800 π.Χ. στα γύρω χωριά Γκρίβατς, Κούσοβατς, Ντίβοστιν Ντόνιε Γκρμπίτσε και Ντομπροβόντιτσα.^[3]

Πριν από την άφιξη των Σλάβων η περιοχή της σημερινής πόλης κατοικήθηκε από τους Ιλλυριούς, τους Κέλτες και τους Ρωμαίους. Η Ιλλυρική φυλή των Δάρδανων και η Κελτική των Σκορδίσκων κατέλαβαν την περιοχή, πριν κατακτηθεί από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία το 9 μ.Χ.^[3] Την περιοχή απέσπασε από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία το 1198-99 ο Στέφανος Νεμάνια, που εδραίωσε το Σερβικό κράτος το δωδέκατο αιώνα. Κατά το Μεσαίωνα η περιοχή του σύγχρονου Κραγκούγιεβατς αποτέλεσε τμήμα πολλών Σερβικών κρατών. Η πόλη αναφέρεται για πρώτη φορά στη μεσαιωνική περίοδο σε σχέση με τη δημόσια πλατεία που κατασκευάστηκε σε έναν οικισμό, ενώ η πρώτη γραπτή μνεία της πόλης ήταν στο Οθωμανικό Ταπού-Ντεφτέρ του Σμεντέρεβο το 1476.^[3][4]

Οθωμανικά έγγραφα του 15ου αιώνα αναφέρονται σε αυτό ως "χωριό Κραγκούγιεβτζα". Στην απογραφή του 1536 οι Οθωμανικές αρχές αναφέρουν ότι το Κραγκούγιεβατς κασαμπά (πόλη στα τουρκικά) έχει 7 μουσουλμανικούς μαχαλάδες με συνολικά 56 σπίτια και μια χριστιανική κοινότητα με 29 σπίτια. Η πόλη απέκτησε κατά την Οθωμανική περίοδο (1459-1804) ως ένα από τα κέντρα του Πασαλικίου του Βελιγραδίου.^[3][5]

Το Κραγκούγιεβατς καταλήφθηκε για λίγο από τον Αυστριακό στρατό το 1689, υπό το Λουδοβίκο του Μπάντεν. Το 1718-39 η πόλη ελεγχόταν και πάλι από τη Μοναρχία των Αψβούργων, ως τμήμα του Αψβουργικού Βασίλειου της Σερβίας, τότε υπό τον Πρίγκιπα Ευγένιο της Σαβοΐας. Το 1788 αποτέλεσε τμήμα της Κότσινα Κράινα, μιας περιοχής ελεγχόμενης από Σέρβους αντάρτες, ενώ το 1789-90 ελέγχθηκε και πάλι για λίγο από τη Μοναρχία των Αψβούργων^[3][6]

Νεότερη

Ο Καθεδρικός του Κραγκούγιεβατς, αρχές του 20ού αιώνα.

Οδός Βασιλιά Πέτρου

Η πόλη έχει καταστραφεί πολλές φορές και έχει υποστεί μεγάλες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές σε πολλούς πολέμους ανά τους αιώνες. Το Κραγκούγιεβατς απελευθερώθηκε από τους Οθωμανούς στις 5 Απριλίου 1804, κατά την Πρώτη Σερβική Εξέγερση. Αρχισε να ευημερεί μετά την πραγματική απελευθέρωση της Σερβίας από την Τουρκική κυριαρχία το 1815, ιδιαίτερα όταν ο Πρίγκιπας Μίλος Ομπρένοβιτς την ανακήρυξε πρωτεύουσα του νέου Σερβικού Κράτους στις 6 Μαΐου 1818 κατά τη Συνέλευση του Μαΐου στη Μονή Βρατσέβνιστσα. Για να σηματοδοτήσει το γεγονός έχτισε τότε το Αμιτζά Κονάκ.^[7] Το πρώτο Σερβικό σύνταγμα ανακηρύχθηκε εδώ στις 15 Σεπτεμβρίου 1835 και η πρώτη ιδέα της ανεξάρτητης εκλογικής δημοκρατίας^[3] .

Ο πρώτος νόμος για τον τύπο εγκρίθηκε στο Κραγκούγιεβατς το 1870. Ως πρωτεύουσα η πόλη ανέπτυξε και προωθούσε σύγχρονες, προοδευτικές και φιλελεύθερες ιδέες και έμοιαζε με πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες εκείνης της εποχής.^[8]

Το συγκρότημα του παλιού χυτηρίου, που επεκτάθηκε με τον καιρό, ονομάζεται Vojnotehnički zavod u Kragujevcu ("Στρατιωτικό και τεχνικό ίδρυμα του Κραγκούγιεβατς"). Με την κοινή ονομασία "Οπλοστάσιο του Πρίγκιπα" (Κνιέζεβ Αρσεναλ), προέρχεται από το 1836, όταν ο Πρίγκιπας Μίλος διέταξε την κατασκευή του πρώτου στρατιωτικού εργοστασίου. Το 1850 η κυβέρνηση ίδρυσε ένα ολόκληρο συγκρότημα των στρατιωτικών εργοστασίων. Πρώτος διευθυντής ήταν ο Σαρλ Λουμπρί, Γάλλος μηχανικός, ειδικά εξουσιοδοτημένος να αναλάβει τη θέση αυτή το 1853 από τον Αυτοκράτορα της Γαλλίας, Ναπολέοντα Γ΄.^[9]

Το συγκρότημα αυτό υπήρξε το εφαλτήριο ολόκληρης της Σέρβικης βιομηχανίας σε μια προσπάθεια να απομακρυνθεί η Σερβία από την οθωμανική κληρονομιά και να την φέρει πιο κοντά στη Δυτική Ευρώπη, η σημαντικότερη βιομηχανική κληρονομιά της Σερβίας και μοναδικό συγκρότημα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Δεδομένου ότι μόνο οι εργαζόμενοι είχαν το δικαίωμα να εισέλθουν στο συγκρότημα εδώ και δεκαετίες, οι κάτοικοι του Κραγκούγιεβατς το ονόμασαν "Απαγορευμένη Πόλη" (Zabranjeni grad). Η πόλη αγόρασε το 2005 40 στρέμματα του συγκροτήματος, γεγονός που σηματοδότησε την αρχή της απόδοσης της δεξιάς όχθης του Λεπένιτσα τους πολίτες. Το Μάρτιο του 2014 το σύνολο του συγκροτήματος, που κάλυπτε 528 στρέμματα, τέθηκε υπό κρατική προστασία.^[9]. Το 2017 το συγκρότημα αποτελείται από 151 επιμέρους στοιχεία, από τα οποία τα 31 προστατεύονται ως μοναδική κληρονομιά: το παλιό χυτήριο, το μηχανουργείο, η καμινάδα, ο πύργος της πυροσβεστικής, η σιδηροδρομική γέφυρα πάνω από τον ποταμό Λεπένιτσα, το εργοστάσιο φυσιγγίων κ.α.^[9]

Πέραν της πολιτικής επιρροής της εποχής, το Κραγκούγιεβατς έγινε το πολιτιστικό και εκπαιδευτικό κέντρο της Σερβίας. Σημαντικά κτίρια κατασκευάστηκαν την εποχή εκείνη, όπως το πρώτο γυμνάσιο της Σερβίας (Gimnazija), το πρώτο φαρμακείο και το πρώτο τυπογραφείο.^[10]

Η κρίσιμη καμπή στη συνολική ανάπτυξη του Κραγκούγιεβατς ήταν το 1851 όταν ξεκίνησε η παραγωγή του Χυτηρίου Πυροβόλων, ανοίγοντας μια νέα εποχή στην οικονομική ανάπτυξη της πόλης. Το πρώτο τηλεφωνικό κέντρο εγκαταστάθηκε το 1858 και το 1868 άνοιξε το πρώτο βιομηχανικό ζυθοποιείο από το Νίκολα Μεσάροβιτς.^[3] Η κύρια βιομηχανία του 19ου και του 20ου αιώνα ήταν η πολεμική. Η πόλη έγινε ένας από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς της Σερβίας το 1886, όταν η βασική σιδηροδρομική γραμμή Βελιγραδίου-Νις πέρασε από το Κραγκούγιεβατς ^[3].

Στις 27 Φεβρουαρίου 1876 πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες εργατικές διαδηλώσεις, η Crveni barjak («Κόκκινη σημαία»). Το 1878 η Εθνοσυνέλευση της Σερβίας, με έδρα το Κραγκούγιεβατς, αποδέχτηκε τις αποφάσεις του Συνεδρίου του Βερολίνου, με τις οποίες η Σερβία αναγνωρίστηκε επισήμως ως ανεξάρτητο κράτος. Το 1883 δημιουργήθηκε, με έδρα το Κραγκούγιεβατς, η Ταξιαρχία της Περιφέρειας Σουμάντια του Σερβικού στρατού.^[3]

Το 1891 εκπονήθηκε το πρώτο ρυθμιστικό αστικό σχέδιο για την πόλη του Κραγκούγιεβατς και ιδρύθηκε το Γυμνάσιο Θηλέων. Το 1894 δημιουργήθηκε το πρώτο χειρουργικό τμήμα στο Επαρχιακό Νοσοκομείο. Το Άνω (ή Μεγάλο) Πάρκο ολοκληρώθηκε το 1898 και ο πρώτος κινηματογράφος άρχισε να λειτουργεί το 1909 στην καφάνα «Tάλπαρα».^[3]

Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το Κραγκούγιεβατς έγινε πάλι πρωτεύουσα της Σερβίας (1914-1915) και έδρα πολλών κρατικών θεσμών, ακόμη και η Ανώτατη Στρατιωτική Διοίκηση του στεγαζόταν στο κτίριο των δικαστηρίων^[3][11].

Κατά τη διάρκεια του πολέμου το Κραγκούγιεβατς έχασε το 15% του πληθυσμού του. Τη νύχτα της 2ας Ιουνίου 1918 μια ομάδα Σλοβάκων στρατιωτών του κατοχικού Αυστροουγγρικού 71ου συντάγματος πεζικού στασίασε στο κέντρο της πόλης. Οι στρατιώτες, με επικεφαλής τον Βίκτορ Κολίμπικ, είχαν επιστρέψει πρόσφατα από αιχμαλωσία στη Ρωσία και επρόκειτο να αναπτυχθούν άμεσα στο ιταλικό μέτωπο. Η στάση απέτυχε και 44 στασιαστές εκτελέστηκαν.^[12]

Μεσοπόλεμος

Στο απελευθερωμένο Κραγκούγιεβατς ιδρύθηκε το 1918 το Θέατρο Γκούντελιτς, αλλά την επόμενη χρονιά μετακόμισε στο Βελιγράδι..^[13] Οι Κομμουνιστές κέρδισαν τις τοπικές εκλογές το 1920, όπως και στο Βελιγράδι. Το 1935 ιδρύθηκε η πρώτη λεωφορειακή γραμμή Κραγκούγιεβατς-Βελιγραδίου ^[3]. Ακολουθώντας το μοντέλο του Ακαδημαϊκού Θεάτρου του Βελιγραδίου ιδρύθηκε στο Κραγκούγιεβατς το 1924 το Ακαδημαϊκό Θέατρο του Κραγκούγιεβατς. Ήταν ένα θέατρο που υποστήριζε σύγχρονες ιδέες, μοντέρνα προσέγγιση της σκηνής και του ρεπερτόριου, κερδίζοντας έτσι τη φήμη σοβαρού καλλιτεχνικού οργανισμού.^[14]

Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

Το Κραγκούγιεβατς υπέστη αρκετές δοκιμασίες κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, με χειρότερη την ομώνυμη σφαγή μεταξύ 19 και 21 Οκτωβρίου 1941, κατά την οποία θανατώθηκαν περίπου 2.800 άνδρες και αγόρια.^[15][16] Οι εκτελέσεις έγιναν σε αντίποινα για μια κοινή επίθεση Παρτιζάνων-Τσέτνικ σε Γερμανούς στρατιώτες. Πενήντα άτομα έπρεπε να εκτελεσθούν για κάθε τραυματισμένο και 100 για κάθε νεκρό Γερμανό στρατιώτη. Μεταξύ των νεκρών ήταν μια τάξη μαθητών από το Πρώτο Γυμνάσιο της πόλης. Σύμβολο της πόλης αποτελεί ένα μνημείο για τους εκτελεσθέντες μαθητές.^[17] Αυτή η θηριωδία ενέπνευσε ένα ποίημα με τίτλο Krvava Bajka' (Μια Ματωμένη Ιστορία) της Ντεσάνκα Μαξίμοβιτς^[18]. Η περιοχή των πυροβολισμών μετατράπηκε σε μνημείο-πάρκο το 1953, που καλύπτει έκταση 352 εκταρίων. Στην είσοδο του μνημείου-πάρκου χτίστηκε το 1976 ένα μνημειακό μουσείο "21 Οκτωβρίου" αφιερωμένο στα θύματα.^[19] Η πόλη απελευθερώθηκε από τους Γερμανούς στις 21 Οκτωβρίου 1944.^[3]

Μεταπολεμική πόλη

Η πόλη επίσης αποτελεί την καρδιά της παραγωγής της αυτοκινητοβιομηχανίας Zastava. Τα κεντρικά γραφεία της εταιρίας Zastava βρίσκονται ακόμα εκεί, αν και μερίδιο της έχει εξαγοραστεί από αμερικάνικες πολυεθνικές. Κατά τη μεταπολεμική περίοδο το Κραγκούγιεβατς ανέπτυξε περισσότερη βιομηχανία. Οι κυριότερες εξαγωγές της ήταν επιβατικά αυτοκίνητα, φορτηγά και βιομηχανικά οχήματα, κυνηγετικά όπλα, μεταλλικά εξαρτήματα, δέρματα και υφάσματα. Η μεγαλύτερη βιομηχανία και ο κύριος εργοδότης της πόλης ήταν η Zastava, που απασχολούσε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους^[20].

Το πρώτο προϊόν της εταιρείας αυτοκινήτων Zastava Automobiles, το FIAT 750, κατασκευάστηκε το 1955 με άδεια της FIAT (τώρα FCA). Τις επόμενες τρεις δεκαετίες περισσότερα από πέντε εκατομμύρια επιβατικά αυτοκίνητα (FIAT 750, Zastava 1300, Zastava 101, Zastava 128, Zastava Jugo, Jugo Florida, Fiat 500L) έχουν κατασκευαστεί και διατεθεί στο εμπόριο σε 74 χώρες παγκοσμίως.^[21]

Η βιομηχανία της πόλης υπέστη οικονομικές κυρώσεις από τα Ηνωμένα Έθνη κατά την εποχή του Μιλόσεβιτς και ορισμένα τμήματά της καταστράφηκαν από τους βομβαρδισμούς από το ΝΑΤΟ το 1999^[22].

Μέλλον

Το 2010 η πόλη υπέγραψε μνημόνιο με τη Γερμανική αναπτυξιακή εταιρεία GIZ και το 2012 ο Δήμος υιοθέτησε τη στρατηγική αστικής ανάπτυξης της κεντρικής αστικής ζώνης ως το 2030. Τα δύο αυτά έγγραφα αποτέλεσαν τη βάση για το λεπτομερές ρυθμιστικό σχέδιο για το πρώην στρατιωτικό συγκρότημα VTZ , που προστατευόταν από το κράτος. Το σχέδιο, με το όνομα Ζώνη 1 εγκρίθηκε από το Δήμο το Δεκέμβριο του 2017, καλύπτει 367 στρέμματα ή το 70% της προστατευόμενης περιοχής και αποτελείται από 4 τμήματα: Zastava, Milošev venac, Vojnotehnički zavod και Pirotehnika. Το σχέδιο, που θα υλοποιηθεί τα επόμενα 20 χρόνια, είναι η πραγματοποίηση των δεκαετιών παλαιών φιλοδοξιών της πόλης να εξαπλωθεί από το κεντρικό τμήμα της στη δεξιά όχθη του ποταμού Λεπένιτσα. Το Δεκέμβριο του 2017 πολλές εγκαταστάσεις του συγκροτήματος ήταν υποβαθμισμένες και η δεξιά όχθη του Λεπένιτσα αστικά απαξιωμένη. Πρέπει να διατηρηθεί η αυθεντικότητα και τα αντιπροσωπευτικά στοιχεία του συγκροτήματος, αλλά όπου αυτό επιτρέπεται, οι βιομηχανικές και εργατικές εγκαταστάσεις θα μετατραπούν σε οικιστικές και εμπορικές και οδοποιία και θα χρησιμοποιηθούν για τα πολυάριθμα εκπαιδευτικά και πολιτιστικά ιδρύματα^[9].

Γεωγραφία και υποδομή

Το Κραγκούγιεβατς βρίσκεται 180 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Οι συντεταγμένες του είναι 44 ° 00'40 βόρειο γεωγραφικό πλάτος και 20 ° 54'40 ανατολικό γεωγραφικό μήκος. Βρίσκεται στην κοιλάδα του ποταμού Λεπένιτσα. Η πόλη καταλαμβάνει έκταση 835 km² και περιβάλλεται από τις πλαγιές των βουνών Ρούντνικ, Τσρνι Βρχ και Γκλέντιτς. Το Κραγκούγιεβατς είναι διοικητικό κέντρο της περιφέρειας Σουμάντια, που χαρακτηρίζεται από λοφώδη-ορεινά εδάφη.

• 
  Το Κραγκούγιεβατς είναι το κέντρο της περιφέρειας Σουμάντια
• 
  Φυσικό Καταφύγιο Βέλικι Στούρατς, στο Ορος Ρούντνικ

Αστικό τοπίο

Η αρχιτεκτονική του Κραγκούγιεβατς παρουσιάζει μια μείξη δύο διαφορετικών ρυθμών - του παραδοσιακού Τουρκικού (σήμερα σχεδόν εντελώς εξαλειμμένου) και του ρυθμού του Ζετσεσιονισμού της Βιέννης του 19ου αιώνα.^[23]

Σύγχρονες αντιλήψεις εμφανίζονται επίσης σε ολόκληρη την πόλη, αρχικά με τη μορφή μεταπολεμικού σκυροδέματος (συνήθως διαμερίσματα σχεδιασμένα για να στεγάσουν όσους έμειναν άστεγοι κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου), και κατά δεύτερο λόγο τα σύγχρονα γραφεία από γυαλί, που αντικατοπτρίζουν τις φιλόδοξες επιχειρηματικές απόψεις των σύγχρονων αρχιτεκτόνων. Ορισμένα σημαντικά κτίρια στο Κραγκούγιεβατς είναι τα παρακάτω:

• Η παλιά εκκλησία της Επιφοίτησης του Αγίου Πνεύματος χτίστηκε το 1818, ως τμήμα της αυλής του Πρίγκιπα Μίλος. Το εσωτερικό της διακοσμήθηκε από το 1818 ως το 1822. Το νέο καμπαναριό χτίστηκε το 1907.
• Το Παλαιό Κοινοβούλιο χτίστηκε στην αυλή της εκκλησίας, όπου πραγματοποιήθηκε η πρώτη κοινοβουλευτική σύνοδος το 1859. Πολλά γεγονότα μεγάλης ιστορικής σημασίας, όπως η επικύρωση της απόφασης του Συνεδρίου του Βερολίνου για την ανεξαρτησία της Σερβίας, έλαβαν χώρα εκεί. Μετά την ανακατασκευή του το 1992 το κτίριο μετατράπηκε σε μουσείο.
• Το Αμιτζά Κονάκ χτίστηκε από τον Πρίγκιπα Μίλος το 1820 ως κατοικία. Είναι ένα από τα ωραιότερα παραδείγματα τοπικής αρχιτεκτονικής στη Σερβία. Σήμερα στεγάζει μια έκθεση του Εθνικού Μουσείου.
• Το Κονάκ (Αρχοντικό) του Πρίγκιπα Μιχάηλο χτίστηκε το 1860. Η αρχιτεκτονική του συνδυάζει την τοπική παράδοση με τις ευρωπαϊκές αρχιτεκτονικές αντιλήψεις. Το κτίριο στεγάζει σήμερα το Εθνικό Μουσείο.
• Το Γυμνάσιο (Gimnazija) χτίστηκε μεταξύ 1885-87 σύμφωνα με σχέδια του Υπουργείου κατασκευών. Είναι ένα από τα παλαιότερα κτίρια της πόλης που σχεδιάστηκαν σε ευρωπαϊκό στυλ, σύμφωνα με την παράδοση του παλαιότερου σερβικού Gimnazija του 1833. Σε αυτό το σχολείο φοίτησαν διάσημοι Σέρβοι επιστήμονες, καλλιτέχνες και πολιτικοί όπως ο Σβέτοζαρ Μάρκοβιτς, ο Νίκολα Πάσιτς και ο Βοεβόδας Ραντομίρ Πούτνικ.

Το Ανω (Μεγάλο) Πάρκο είναι το μεγαλύτερο πάρκο στο Κραγκούγιεβατς. Ιδρύθηκε το 1898. Είναι καλυμμένο με περισσότερα από 100 στρέμματα πρασίνου και την πυκνή σκιά αιωνόβιων δέντρων, ανακαινισμένα πεζοδρόμια και παγκάκια και το κατάλληλο μέρος για ξεκούραση, περιπάτους και χαλάρωση. Μέσα στο πάρκο και γύρω του υπάρχουν αθλητικές εγκαταστάσεις για μπάσκετ, ποδόσφαιρο, βόλεϊ, τένις, καθώς και εσωτερικές και εξωτερικές πισίνες. Το Κάτω (Μικρό) Πάρκο βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, μέσα στο συγκρότημα των Στεφάνων του Μίλος. Στο κέντρο του υπάρχει ένα μνημείο για τους Πεσόντες της Σουμάντια. Το πάρκο Ιλινα Βόντα, κληρονομιά του Σβέτοζαρ Αντρέγεβιτς, ιδρύθηκε το 1900. Καλύπτει έκταση 70 στρεμμάτων.

Υπάρχει μια βρύση με ένα μικρό καταρράκτη, πέντε μικρές λίμνες που συνδέονται με ένα μικρό ρέμα, και ένας μικρός ζωολογικός κήπος με περίπου 100 ζώα και ένας κήπος με διάφορα είδη δένδρων χαρακτηριστικά της Σουμάντια. Το αξιοπερίεργο του πάρκου είναι το μεγαλύτερο γλυπτό Πασχαλινών αυγών (3 μέτρα ψηλά) στην Ευρώπη και το δεύτερο στον κόσμο. κατασκευασμένο από ανακυκλωμένο μέταλλο το 2004.^[24] Τα αξιοθέατα της περιοχής περιλαμβάνουν το Αραντζέλοβατς, το Γκόρνι Μιλάνοβατς, τη Βρνιάτσκα Μπάνια κσι τη Ματάρουσκα Μπάνια, το κάστρο του Καρατζόρτζε, το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου στην Τοπόλα (40 χιλιόμετρα), το μοναστήρι του Παλαιού Kάλενιτς σε απόσταση 55 χιλιομέτρων, τα θέρετρα Ρόγκοτ (28χλμ.) και Στράγκαρι (34χλμ.) με τα παλιά μοναστήρια Μπλαγκοβέστενιε και Βόλιαβτσα.

• 
  Αποψη του Κραγκούγιεβατς
• 
  Κατοικία του Πρίγκιπα Μιχάηλο Ομπρένοβιτς
• 
  Καθεδρικός του Κραγκούγιεβατς
• 
  Πεζοδρομημένη ζώνη
• 
  Αμιτζά Κονάκ

Μεταφορές

Το Κραγκούγιεβατς έχει αναπτυγμένες μεταφορικές υποδομές. Μπορεί να προσεγγιστεί από πέντε σημαντικές οδούς από: α) το Βελιγράδι, μέσω της Μπατότσινα, από την Εθνική οδό (κατηγορία 1b), αριθμός 15, β) τα σύνορα με το Μαυροβούνιο, μέσω του Νόβι Πάζαρ και του Κράλιεβο, από την Εθνική οδό (κατηγορία 1b), αριθμός 15, γ) το Βελιγράδι, μέσω του Μλαντένοβατς και της Τόπολα, από την Εθνική οδό (κατηγορία 1b), αριθμός 16 · δ) τη Γιάγκοντινα, μέσω της Ντόνια Σάμπαντα, από την Εθνική οδό (κατηγορία 2), αριθμός 170 και ε) το Γκόρνι Μιλάνοβατς, μέσω του Μπάρε, από την Εθνική οδό (κατηγορία 2), αριθμός 176.^[25]

Το Κραγκούγιεβατς συνδέεται με λεωφορεία με σχεδόν όλες τις πόλεις της χώρας. Οι πιο συχνές αναχωρήσεις (κάθε μισή ώρα) είναι για το Βελιγράδι. Ο κεντρικός σταθμός λεωφορείων απέχει περίπου ένα χιλιόμετρο από το κέντρο της πόλης. Το Κραγκούγιεβατς είναι επίσης προσβάσιμο με το τρένο, αν και η πόλη βρίσκεται έξω από τις κύριες σιδηροδρομικές γραμμές. Ο κεντρικός σιδηροδρομικός σταθμός βρίσκεται κοντά στον κεντρικό σταθμό των λεωφορείων..^[26]

Η εταιρεία που είναι υπεύθυνη για τα μέσα μαζικής μεταφοράς του Κραγκούγιεβατς είναι η Υπηρεσία Κυκλοφορίας της Πόλης. Οι ολοκληρωμένες δημόσιες συγκοινωνίες εκτελούνται από τρεις εταιρείες: Lasta, Arriva Litas και Vulovic Transport. Υπάρχουν 25 γραμμές λεωφορείων που λειτουργούν σύμφωνα με τον καθορισμένο πίνακα δρομολογίων.^[27] Υπάρχουν επίσης 7 εταιρείες ταξί και 3 εταιρείες ενοικίασης αυτοκινήτων που λειτουργούν στο Κραγκούγιεβατς..^[28] Σύστημα στάθμευσης αυτοκινήτων με 10 χώρους στάθμευσης και ζώνες παρόδιας στάθμευσης (τρεις ζώνες με 4.244 θέσεις στάθμευσης) λειτουργεί από τη δημόσια Υπηρεσία Στάθμευσης του Κραγκούγιεβατς.^[29]

Κλίμα

Το Κραγκούγιεβατς έχει ωκεάνιο κλίμα (κλιματική ταξινόμηση Κέππεν: Cfb) με μέση θερμοκρασία 21,9 °C τον Ιούλιο, μειωμένη μόνο κατά 0,1 °C σε σχέση με το υγρό υποτροπικό κλίμα (κλιματική ταξινόμηση Κέππεν: Cfa). Οι άνεμοι φυσούν συνήθως από τα νοτιοδυτικά και τα βορειοδυτικά, εκτός από τον Ιανουάριο, το Φεβρουάριο και το Μάρτιο, οπότε φυσούν συνήθως από τα νοτιοανατολικά^[30].

Κλιματικά δεδομένα Κραγκούγιεβατς (1981–2010, ακρότατα 1961–2010)
Μήνας	Ιαν	Φεβ	Μάρ	Απρ	Μάι	Ιούν	Ιούλ	Αύγ	Σεπ	Οκτ	Νοε	Δεκ	Έτος
Υψηλότερη Μέγιστη °C (°F)	20.6	24.2	29.4	31.4	35.4	39.4	43.9	40.4	37.4	32.6	27.6	21.0	43,9
Μέση Μέγιστη °C (°F)	5.2	7.3	12.5	17.8	23.0	26.1	28.7	28.8	24.0	18.5	11.6	6.2	17,5
Μέση Μηνιαία °C (°F)	0.9	2.3	6.6	11.7	16.7	20.0	21.9	21.5	16.9	11.9	6.4	2.1	11,6
Μέση Ελάχιστη °C (°F)	−2.6	−1.9	1.8	5.9	10.6	13.8	15.3	15.1	11.3	7.1	2.5	−1.1	6,5
Χαμηλότερη Ελάχιστη °C (°F)	−27.6	−23.8	−18.3	−5.8	−0.6	2.7	7.2	4.6	−2.2	−6.6	−16.4	−20.7	−27,6
Υετός mm (ίντσες)	37,9	37	42,3	53,9	58,7	76,4	57,7	58,6	51,6	48,9	49,5	45,8	618,5
% υγρασίας	79	75	69	67	68	68	65	67	72	75	77	81	72
Μέσες ημέρες κατακρημνίσεων (≥ 0.1 mm)	12	12	11	12	13	12	9	8	9	10	11	13	132
Μέσες ημέρες χιονόπτωσης	8	7	4	1	0	0	0	0	0	0	3	7	29
Μέσες μηνιαίες ώρες ηλιοφάνειας	71.9	94.8	144.5	180.4	234.5	257.4	293.5	275.5	200.8	152.1	93.9	63.7	2.078,1
Πηγή: Υδρομετεωρολογική Υπηρεσία της Σερβίας[31]

Δημογραφικά στοιχεία

Ιστορική εξέλιξη πληθυσμού

Έτος	Πληθ.	±%
1948	85.468	—
1953	93.465	+9.4%
1961	105.711	+13.1%
1971	130.551	+23.5%
1981	164.823	+26.3%
1991	180.084	+9.3%
2002	175.802	−2.4%
2011	179.417	+2.1%

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της απογραφής του 2011 η διοικητική περιοχή της πόλης έχει πληθυσμό 179.417 κατοίκους.

Περίπου το 70% (126.312 κάτοικοι) είναι σε ηλικία εργασίας (15 έως 64 ετών). Ο μέσος αριθμός απασχολούμενων κατά το 2014 ήταν 42.148 (47.0% των γυναικών), οι περισσότεροι από τους οποίους εργάζονταν στη μεταλλουργική βιομηχανία (22%) και τις ιατρικές και κοινωνικές υπηρεσίες (13%). Η πλειοψηφία των ατόμων ηλικίας άνω των 15 ετών (154.290) έχει δευτεροβάθμια εκπαίδευση (54.6%), ενώ το 17.7% κατέχει πτυχίο κολλεγίων ή πανεπιστημίων^[32].

Περίπου το 93% της συνολικής περιοχής της πόλης καλύπτεται με δίκτυο ύδρευσης, 78% με αποχετευτικό δίκτυο, 72% με δίκτυο παροχής φυσικού αερίου και 92% με δίκτυα κινητής τηλεφωνίας ^[33].

Εθνοτικές ομάδες

Εθνοτική ομάδα	Πληθυσμός 2011[34]
Σέρβοι	172,052
Ρομά	1,482
Μαυροβούνιοι	645
Σλαβομακεδόνες	297
Κροάτες	192
Γιουγκοσλάβοι	175
Γκόρανι	101
Μουσουλμάνοι	97
Αλλοι	4,376
Σύνολο	179,417

Εικόνα από το κέντρο του Κραγκούγιεβατς

Αυλή των δικαστηρίων

Οικονομία

FIAT Chrysler Automobiles Serbia

Το Χυτήριο Κανονιών Κραγκούγιεβατς το 1856

Το Κραγκούγιεβατς αποτελεί σημαντικό βιομηχανικό και εμπορικό κέντρο της Σερβίας για περισσότερο από δύο αιώνες, γνωστό για τις βιομηχανίες αυτοκινήτων και πυροβόλων όπλων. Η πρώην κρατική εταιρεία Zastava αγοράστηκε από τη FIAT το 2008 και ιδρύθηκε νέα εταιρεία - η FCA (FIAT Chrysler Automobiles) Srbija.. Στη FIAT συμμετείχαν οι συνεργάτες Magneti Marelli (συστήματα εξάτμισης και πίνακες ελέγχου), Johnson Controls (καθίσματα αυτοκινήτων και εσωτερικοί χώροι), Sigit (θερμοπλαστικά και ελαστικά εξαρτήματα) και HTL (τροχοί).

Η κατασκευή όπλων στο Κραγκούγιεβατς ξεκίνησε με την ίδρυση του Χυτηρίου Κανονιών Κραγκούγιεβατς το 1853 και από τότε αναπτύχθηκε ώστε η πόλη έγινε ο κύριος προμηθευτής πυροβόλων όπλων της Σερβίας μέσω της εταιρείας Zastava oružje .^[35], που σήμερα εξάγει πάνω από το 95% των προϊόντων της σε περισσότερες από σαράντα χώρες του κόσμου. Με αποφάσεις του Υπουργείου Άμυνας της Σερβίας η Zastava oružje έγινε μέρος της αμυντικής βιομηχανίας της Σερβίας το 2003. Οι σημαντικότεροι συνεργάτες της είναι η Yugoimport SDPR, ο Στρατός και η Αστυνομία της Σερβίας, η Century Arms και ο Διεθνής Ομιλος Golden.

Η εταιρεία Rapp Marine Group (εξαρτήματα για πλοία, πλατφόρμες και μηχανές πετρελαίου), η Meggle AG (γαλακτοκομικά προϊόντα), η Unior Components (καρφίτσες, συγκολλήσεις, θερμική επεξεργασία), η Metro Cash and Carry, η Mercator και η Plaza Centers είναι εγκατεστημένες στην πόλη. Από τις σημαντικότερες τοπικές επιχειρήσεις είναι οι εταιρείες Forma Ideale, Blažeks (έπιπλα), KUČ Company (γαλακτοκομικά προϊόντα), Jagger και Valentino (μόδα), Prizma (παραγωγή και διανομή ιατρικού εξοπλισμού), Agromarket (εμπόριο πρώτων υλών για τη γεωργία), Budućnos (βιομηχανία κρέατος), Agrojevtic (παραγωγή ψωμιού και ζαχαροπλαστικής), Flores (κονιάκ) και Trnava Promet (λιανική πώληση).

Σύμφωνα με την Εθνική Τράπεζα της Σερβίας το Δεκέμβριο του 2016 λειτουργούσαν 30 εμπορικές τράπεζες στη Σερβία ^[36], από τις οποίες η Direktna Banka έχει την έδρα της στο Κραγκούγιεβατς. Η Direktna banka έχει μακρά παράδοση στην Κεντρική Σερβία που χρονολογείται από το δεύτερο μισό του 21ου αιώνα ^[37] .

Η Εκθεση του Κραγκούγιεβατς ιδρύθηκε το 2005 χάρη στο πρόγραμμα «Υποστήριξη της ανάπτυξης και της προώθησης της περιφερειακής οικονομίας μέσω της ανάπτυξης της Εκθεσης της Πόλης». Αποτελείται από 1.600 τετραγωνικά μέτρα για το εμπόριο και τις εκθέσεις και 1.000 τετραγωνικά μέτρα για άλλες δραστηριότητες (διοίκηση, Media Center, εστιατόρια κλπ.) ^[38].

Κοινωνία και πολιτισμός

Εκπαίδευση

Το πρώτο Γυμνάσιο του Κραγκούγιεβατς.

Το Πανεπιστήμιο του Κραγκούγιεβατς.

Υπάρχουν στο Κραγκούγιεβατς 22 πρωτοβάθμια και 8 δευτεροβάθμια σχολεία.^[39] . Υπάρχουν επίσης 3 ειδικά σχολεία: Σχολή για παιδιά με προβλήματα ακοής,^[40] Μουσικό Σχολείο Δρ Mίλογε Μιλόγεβιτς,^[41] και Σχολή Βούκασιν Μάρκοβιτς (για παιδιά με αναπηρίες).^[42]

Το Πανεπιστήμιο του Κραγκούγιεβατς ιδρύθηκε στις 21 Μαΐου 1976, παρόλο που τα πρώτα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είχαν αρχίσει να λειτουργούν το 1960 ως τμήματα του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου. Είναι το τέταρτο μεγαλύτερο πανεπιστήμιο της Σερβίας και περιλαμβάνει δώδεκα σχολές και δύο ινστιτούτα, που κατανέμονται σε έξι πόλεις (Κραγκούγιεβατς, Τσάτσακ, Κράλιεβο, Ούζιτσε, Γιάγκοντινα και Βρνιάτσκα Μπάνια) της περιοχής της Κεντρικής Σερβίας που καταλαμβάνει μια περιοχή που κατοικείται από 2.500.000 άτομα. Περίπου 16.000 φοιτητές είναι σήμερα εγγεγραμμένοι στο πανεπιστήμιο. Έχει περίπου 1.350 υπαλλήλους, εκ των οποίων οι 900 είναι εκπαιδευτικό και ερευνητικό προσωπικό^[43].

Η Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου του Κραγκούγιεβατς είναι γενικά επιστημονικού χαρακτήρα και οι κύριοι χρήστες της είναι το διδακτικό προσωπικό του πανεπιστημίου και φοιτητές. Η έκτασή του είναι 1.500 τετραγωνικά μέτρα και περιλαμβάνει αρκετούς αποθηκευτικούς χώρους, χώρο ανάγνωσης και πανεπιστημιακή πινακοθήκη. Η βιβλιοθήκη περιέχει περίπου 100.000 αντίτυπα βιβλίων, 2.500 διδακτορικές και μεταπτυχιακές εργασίες, 450 τίτλους εγχώριων και 105 τίτλους ξένων περιοδικών^[44].

Πολιτισμός

Θέατρο του Πριγκιπάτου της Σερβίας

Πάρκο Μνήμης του Οκτώβρη στο Κραγκούγιεβατς

Φεστιβάλ των Πυροβόλων, 2016

Υπάρχουν πολλά πολιτιστικά ιδρύματα στο Κραγκούγιεβατς που έχουν περιφερειακή, και κάποια από αυτά ακόμη και εθνική, σημασία στον τομέα των τεχνών και του πολιτισμού. Το πιο σημαντικά από αυτά είναι:

• Το Θέατρο του Πριγκιπάτου της Σερβίας (ιδρύθηκε το 1835),
• Η Εθνική Βιβλιοθήκη "Βουκ Κάρατζιτς" (1866),
• Η Πολιτιστική και Καλλιτεχνική Ομάδα "Αμπράσεβιτς" (1904).
• Το Πάρκο Μνήμης "του Οκτώβρη του Κραγκούγιεβατς", που βρίσκεται στο Σουμάριτσε, τιμά τα τραγικά γεγονότα της 21ης Οκτωβρίου 1941.
• Το Εθνικό Μουσείο έχει διάφορες εκθέσεις, όπως εκείνες που αφορούν την αρχαιολογία, την εθνοτική ποικιλομορφία, την ιστορία του Κραγκούγιεβατς και της Σουμάντια και πολλά έργα ζωγραφικής. Το τμήμα αρχαιολογίας διαθέτει μια πλούσια συλλογή από 10.000 εκθέματα και πάνω από 100.000 αντικείμενα μελέτης. Το τμήμα ζωγραφικής έχει πάνω από 1.000 επιφανή έργα της Σερβικής τέχνης εξαιρετικής αξίας.^[45]
• Το "Μουσείο του Παλιού Χυτηρίου" βρίσκεται στο παλιό χυτήριο πυροβόλων όπλων, το παλαιότερο διατηρούμενο τμήμα του στρατιωτικού εργοστασίου με στρατιωτική-καλλιτεχνική σχολή, την πρώτη του είδους της στο Πριγκιπάτο της Σερβίας. Το Μουσείο ιδρύθηκε το 1953 και παρουσιάζει την ιστορία της βιομηχανικής ανάπτυξης του Κραγκούγιεβατς και της Σερβίας. Διαθέτει συλλογή 5.800 τεμαχίων: όπλα και εξοπλισμό, μηχανές και εργαλεία, αρχειακό υλικό, φωτογραφίες, πίνακες ζωγραφικής, τρόπαια και μετάλλια^[46] .
• Το Ιστορικό Αρχείο της Σουμάντια συλλέγει και αρχειοθετεί τα αρχεία και τις εκδόσεις των επτά δήμων της Σουμάντια και διαθέτει 700 μέτρα αρχειοθετημένων εγγράφων με 780 μητρώα και εκατοντάδες χιλιάδες πρωτότυπα ιστορικά έγγραφα.

Υπάρχουν τρεις ενώσεις καλών τεχνών και εφαρμοσμένων τεχνών στο Kragujevac: η Art KG, το παράρτημα της Σερβικής Ένωσης Ζωγράφων ULUS και η Ένωση Ζωγράφων του Κραγκούγιεβατς (ULUK). Οι σημαντικότερες ετήσιες και εξαμηνιαίες πολιτιστικές εκδηλώσεις περιλαμβάνουν:

• Το Διεθνές Φεστιβάλ του Επιμελητηρίου Χορωδιακής Μουσικής
• Το Διεθνές Φεστιβάλ του Επιμελητηρίου Μουσικής
• Το Καλύτερο Σερβικό Φεστιβάλ Θεατρικών Παραστάσεων
• Το Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου Μικρής Φόρμας
• Το "Φεστιβάλ των Πυροβόλων" (μουσικό φεστιβάλ)
• Το Διεθνές Σαλόνι Αντιπολεμικών Γελοιογραφιών
• Το Διεθνές Εικαστικό Εργαστήρι "Βαλκανικές Γέφυρες"
• Το Διεθνές Φεστιβάλ Τζαζ
• Το Διεθνές Θεατρικό Φεστιβάλ Κουκλοθέατρου

Αθλητισμός

Στάδιο Τσίκα Ντάτσα.

Σπόρτσκα χάλα Γέζερο.

Το Κραγκούγιεβατς διαθέτει το Στάδιο Τσίκα Ντάτσα, που είναι το τρίτο μεγαλύτερο της Σερβίας σε χωρητικότητα. Ο μεγαλύτερος και σημαντικότερος αθλητικός σύλλογος του Κραγκούγιεβατς είναι η Ραντνίτσκι, που περιλαμβάνει 19 ομάδες: ποδόσφαιρου, στίβου, βόλεϊ, χάντμπολ, πυγμαχίας, πάλης κλπ. Η FK Radnički 1923 είναι η σημαντικότερη ποδοσφαιρική ομάδα της πόλης και αγωνίζεται στη Σερβική Σουπερλίγκα. Το Κραγκούγιεβατς είναι επίσης γνωστό ως η έδρα του παλαιότερου Σερβικού ποδοσφαιρικού συλλόγου, της FK Šumadija 1903. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο παλαιότερος σύλλογος της σημερινής Σερβίας είναι η FK Bačka 1901, που ιδρύθηκε στη Σουμπότιτσα, που τότε ανήκε στην Αυστροουγγαρία, ενώ το Κραγκούγιεβατς ανήκε στη Σερβία. Ως εκ τούτου η Šumadija θεωρείται ο παλαιότερος Σερβικός ποδοσφαιρικός σύλλογος, ενώ η Bačka είναι ο παλαιότερος ποδοσφαιρικός σύλλογος στη Σερβία^[47].

Η KK Ραντνίτσκι είναι η κορυφαία ομάδα μπάσκετ της πόλης η οποία. Εκτός από το Πρωτάθλημα Καλαθοσφαίρισης Σερβίας αγωνίζεται και στην Αδριατική Λίγκα Μπάσκετ. Η ομάδα βόλεϊ Ραντνίτσκι είναι μία από τις ισχυρότερες στη Σερβία και η ομάδα υδατοσφαίρισης ΒK Ραντνίτσκι Κραγκούγιεβατς αγωνίζεται στη Σερβική Λίγκα υδατοσφαίρισης Α΄ και έχει κερδίσει το πρωτάθλημα και το LEN Trophy το 2013. Η πόλη φιλοξενεί το CROSS OVER Basketball Summer Camp και την Ομοσπονδία Χόκεϊ επί πάγου της Σερβίας.^[48]

Η Οικονομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Κραγκούγιεβατς είναι ιδρυτής του ποδοσφαιρικού συλλόγου ποδόσφαιρου σάλας KMF Ekonomac. Ο σύλλογος ιδρύθηκε από τον καθηγητή Βέρολιουμπι Ντούγκαλιτς, διδάσκοντες και ομάδα φοιτητών της Σχολής Οικονομικών στις 7 Νοεμβρίου 2000. Αγωνίζεται στην Πρβα Φούτσαλ Λίγκα της Σερβίας και έχει κερδίσει το σερβικό πρωτάθλημα οκτώ φορές και το αντίστοιχο κύπελλο δύο φορές.

Φωτογραφίες

• 
  Μνημείο για τους εκτελεσθέντες μαθητές και δασκάλους
• 
  Μνημείο για τους πεσόντες σε πολέμους της Σουμάντια
• 
  Πέτρινος λέων στο πάρκο Σουμάριτσε, μνημείο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου
• 
  Κεντρική πύλη της Zastava Arms
• 
  Πυκνοκατοικημένες συνοικίες της πόλης
• 
  Κέντρο της πόλης
• 
  Κεντρικός δρόμος

Σημαντικοί άνθρωποι

Ραντομίρ Πούτνικ

Γιόβαν Ρίστιτς

• Μίλαν Ομπρένοβιτς Β΄, Πρίγκιπας της Σερβίας (1839)
• Μιχάηλο Ομπρένοβιτς Γ΄, Πρίγκιπας της Σερβίας (1839–1842 και 1860–1868)
• Τόμισλαβ Νίκολιτς, Πρόεδρος της Σερβίας (2012–2017)
• Ραντομίρ Πούτνικ, πρώτος Αρχιστράτηγος (Βοεβόδας) Σερβίας, Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου (1890–1892, 1903–1905, 1908–1915) και Υπουργός Αμυνας (1904–1905, 1906–1908, 1912)
• Γιόβαν Ρίστιτς, Πρωθυπουργός της Σερβίας (1867, 1873, 1878–1880, 1887–1888), Υπουργός Εξωτερικών (1867, 1872–1873, 1875, 1876–1880, 1887) και Πρόεδρος της Σερβικής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών (1899)
• Ντούσαν Σίμοβιτς, Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου (1938–1940)
• Nίκολα Kόκα Γιάνκοβιτς (1926 — 2017), γλύπτης και πλήρες μέλος της Σερβικής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών
• Ράντογιε Ντόμανοβιτς, συγγραφέας και δάσκαλος
• Ζόραν Σπασόγεβιτς (1949- ), συγγραφέας
• Ντράγκαν Τοντόροβιτς (1958- ), συγγραφέας και καλλιτέχνης πολυμέσων
• Ντράγκινια Αντάμοβιτς, ποιήτρια
• Μίλε Μάρκοβιτς (1961 –2014), πυγμάχος, ιδιοκτήτης σεξ-κλαμπ και καταδικασθείς εγκληματίας και γκάνγκστερ
• Ντράγκισα Νέντοβιτς, τραγουδοποιός, συνθέτης και μουσικός
• Βίντοσλαβ Νοβάνοβιτς (1942- ), πεζογράφος, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και δημοσιογράφος
• Ντράγκοσλαβ Σρέγιοβιτς (1931 – 1996), αρχαιολόγος και ιστορικός
• Νατάσα Κάντιτς (1946- ), ιδρύτρια του Κέντρου Ανθρωπιστικού Νόμου
• Mίρκο Μπάμπιτς (1948- ), ηθοποιός
• Ντράγκομιρ Μπόγιανιτς Γκίντρα (1933 – 1993), ηθοποιός
• Μπάνισλαβ Γέρινιτς (1932 – 2006), ηθοποιός
• Γκόριτσα Πόποβιτς (1952- ), ηθοποιός
• Νίκολα Ρακότσεβιτς (1983- ), ηθοποιός
• Mίλοβαν "Μίνιμακς" Ιλιτς (1938 – 2005), ραδιοτηλεοπτικός παρουσιαστής
• Μπόρα Ντούγκιτς (1949- ), φλαουτίστας
• Κούνε Γκόικοβιτς (1932 – 2017), τραγουδιστής
• Μαρίγια Σερίφοβιτς, τραγουδίστρια, νικήτρια του Διαγωνισμός Τραγουδιού Eurovision του 2007
• Γέλενα Τομάσεβιτς (1983- ), τραγουδίστρια
• Βέσνα Ντεσπότοβιτς (1961- ), μπασκετμπολίστρια, χάλκινο μετάλλιο Ολυμπιακών 1980 και χάλκινο μετάλλιο Ευρωμπάσκετ 1980
• Στέβαν Πλετίκοσιτς (1972- ), σκοποβόλος, έξι συμμετοχές σε Ολυμπιακούς, χάλκινο μετάλλιο Ολυμπιακών 1992, δύο φορές αργυρό μετάλλιο στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Σκοποβολής (1994, 2006) και αργυρό μετάλλιο στο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Σκοποβολής (1995)
• Νίκολα Λόντσαρ (1972- ), μπασκετμπολίστας, αργυρό Ολυμπιακό μετάλλιο (1996), χρυσό μετάλλιο στο Παγκόσμιο Κύπελλο Μπάσκετ (1998), χρυσό (1997) και χάλκινο μετάλλιο (1999) στο Ευρωμπάσκετ, και πρωταθλητής στην Ευρωλίγκα με την Παρτιζάν (1992)
• Καταρίνα Μπουλάτοβιτς (1984- ), Μαυροβούνια χαντμπολίστρια, αργυρό Ολυμπιακό μετάλλιο (2012) και χρυσό μετάλλιο στο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα (2012)
• Μαρίγια Λοίπουρ (1983- ), χαντμπολίστρια, αργυρό μετάλλιο στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα 2013
• Γέλενα Μιλοβάνοβιτς (1989- ), μπασκετμπολίστρια, χάλκινο Ολυμπιακό μετάλλιο (2016) και χρυσό μετάλλιο στο Ευρωμπάσκετ 2015
• Πρέντραγκ Τζόρτζεβιτς, ποδοσφαιριστής, μεταξύ άλλων και του Ολυμπιακού (1996-2009)
• Ντάνκο Λάζοβιτς (1983- ), ποδοσφαιριστής
• Στέφαν Ιλιτς (1995- ), ποδοσφαιριστής, πρωταθλητής στο Παγκόσμιο Κύπελλο ποδοσφαίρου U20 2015
• Αννα Μιχαήλοβιτς (1986- ), μανεκέν, νικήτρια του Elite Model Look 2002

Διεθνείς σχέσεις

Αδελφοποιήσεις

Το Κραγκούγιεβατς είναι αδελφοποιημένο με:^[49]

Συρέν, Γαλλία, από το 1967 Πιτέστι, Ρουμανία, από το 1971 Μπίντγκοστς, Πολωνία, από το 1971 Σιντσόν, Βόρεια Κορέα, από το 1976[50]

Οχρίδα, Βόρεια Μακεδονία, από το 2001 Μπιέλσκο-Μπιάλα, Πολωνία, από το 2002[51] Σπρίνγκφιλντ, ΗΠΑ, από το 2002 Ρέτζο νελλ'Εμίλια, Ιταλία, από το 2004

Μογκιλιόφ, Λευκορωσία, από το 2006 Ιεριχώ, Παλαιστίνη, από το 2012

Συνεργασίες

Η πόλη έχει άλλες μορφές συνεργασίας και φιλίας με πόλεις, παρόμοιες με τα προγράμματα αδελφοποίησης με:

Τρέντσιν, Σλοβακία Σιντσόν, Νότια Κορέα Μπατ Γιαμ, Ισραήλ Δράμα, Ελλάδα

Αννόβερο, Γερμανία Ίνγκολστατ, Γερμανία Μόσταρ, Βοσνία και Ερζεγοβίνη[52] Κάρλοβατς, Κροατία

Φότσα, Βοσνία και Ερζεγοβίνη Οπόλε, Πολωνία [53] Καρράρα, Ιταλία Νάπολη, Ιταλία[54]

Παραπομπές

1. «UNdata | record view | City population by sex, city and city type». (Αγγλικά) United Nations Statistics Division. Ανακτήθηκε στις 17  Δεκεμβρίου 2019.
2. Αρχειοθετήθηκε 27 November 2014 στο Wayback Machine.
3. Brane Kartalović (22 August 2017), «Kragujevac od paleolita do oslobođenja», Politika: 14, http://www.politika.rs/sr/clanak/387370/Kragujevac-od-paleolita-do-oslobodenja
4. «Tapu Tahrir Defteri 491: Ottoman government: Free Download & Streaming Internet Archive». Archive.org. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2015.
5. «Map of the Belgrade Pashaluk». Terkepek.adatbank.transindex.ro. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (GIF) στις 29 Σεπτεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2015.
6. «Kočina Krajina». Projekat Rastko. Ανακτήθηκε στις 6 Ιανουαρίου 2016.
7. «Photos of San Antonio – Images of San Antonio, Texas, USA». Members.virtualtourist.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουνίου 2017. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2015.
8. «Kragujevac | Beautiful Serbia». Voiceofserbia.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2015.
9. Brane Kartalović (29 December 2017). «Kragujevac se seli na desnu obalu Lepenice» (στα Σερβικά). Politika. http://www.politika.rs/sr/clanak/395463/Kragujevac-se-seli-na-desnu-obalu-Lepenice.
10. «History of Serbian Culture». Srpskoblago.org. 4 Ιανουαρίου 1994. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2015.
11. «Kragujevac (Stadt)». En.europeonline-magazine.eu. 21 Οκτωβρίου 1941. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Αυγούστου 2017. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2015.
12. «Kragujevac 1918». telecom.gov.sk. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Μαΐου 2008. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2016.
13. «Knjaževsko-Srpski Teatar». Joakimvujic.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Οκτωβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2015.
14. «Kragujevac: Bed and breakfast in Kragujevac, Serbia». Hotel LAMA. 21 Οκτωβρίου 1941. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2015.
15. «Blic Online: "Engleska krvava bajka" u Kragujevcu». Blic.co.rs. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου 2011.
16. Stevan K. Pavlowitch (2008). Hitler's new disorder: the Second World War in Yugoslavia. Columbia University Press. σελ. 62. ISBN 0-231-70050-4.
17. «Monument to the executed pupils (Kragujevac, Serbia): Address, Attraction Reviews». TripAdvisor. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2015.
18. Krvava Bajika profile, sites.google.com; accessed 2 August 2015.
19. «Kragujevačka tragedija 1941». Spomen-park Kragujevački oktobar. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2016.
20. «About Zastava Kragujevac». Voice of Serbia. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 6 Ιανουαρίου 2016.
21. «Welcome to Zastava-arms». Zastava-arms.rs. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2015.
22. «"Collateral damage" and the workers of the Zastava factory». Marxist.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2015.
23. «Kragujevac-City Tour – Kuća Čolovića». Kucacolovica.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2015.
24. «Parks in Kragujevac». Tourist Organization of Kragujevac. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2016.
25. «How to Arrive to Kragujevac?». Tourist Organization of Kragujevac. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2016.
26. «How to arrive to Kragujevac». Tourist Organization of Kragujevac. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2016.
27. «Public Transportation in Kragujevac». City Traffic Agency. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιανουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2016.
28. «Public Transportation in Kragujevac». Tourist Organization of Kragujevac. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2016.
29. «Parking in Kragujevac». Parking Service Kragujevac. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Νοεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2016.
30. «Statistical data for Kragujevac». City of Kragujevac. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2016.
31. «Monthly and annual means, maximum and minimum values of meteorological elements for the period 1981–2010» (στα Σερβικά). Republic Hydrometeorological Service of Serbia. Ανακτήθηκε στις 25 Φεβρουαρίου 2017.
32. «Statistical Yearbook» (PDF). Statistical Office of the Republic of Serbia. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2016.
33. «Инфраструктура: Званичан сајт града Крагујевца». Kragujevac.rs. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2015.
34. «Попис становништва, домаћинстава и станова 2011. у Републици Србији» (PDF). stat.gov.rs. Republički zavod za statistiku. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 11 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2016.
35. «About Zastava Arms». Zastava Arms. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2016.
36. «List of Bank in Serbia». National Bank of Serbia. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιανουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2016.
37. «About Direktna Banka». Direktna Banka Kragujevac. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2016.
38. «About Šumadija Sajam». Šumadija Sajam. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2016.
39. «Образовање: Званичан сајт града Крагујевца». Kragujevac.rs. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2015.
40. «Dobrodošli na skolazagluve.edu.rs – Škola za gluve Kragujevac». Skolazagluve.edu.rs. 27 Ιανουαρίου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2015.
41. «Музичка школа "др Милоје Милојевић"». Muzicka-kg.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Αυγούστου 2015. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2015.
42. «Škola Vukašin Marković». Sosovukasinmarkovickg.edu.rs. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2015.
43. «University of Kragujevac». Kg.ac.rs. 21 Μαΐου 1976. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2015.
44. «Introduction». Ub.kg.ac.rs. 5 Ιουνίου 1985. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Φεβρουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2015.
45. «National Museum of Kragujevac». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 6 Ιανουαρίου 2016.
46. «Old Foundry Museum». Ανακτήθηκε στις 6 Ιανουαρίου 2016.
47. «History of Football Association of Serbia». Football Association of Serbia. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2016.
48. «Federation of International Bandy-About-About FIB-National Federations-Serbia-Serbia». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Οκτωβρίου 2009.
49. «Kragujevac Twin Cities». © 2009 Information service of Kragujevac City. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Μαρτίου 2010. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2015.
50. Yugoslav Survey. 19. Belgrade: Jugoslavija Publishing House. 1978. σελ. 146. ISSN 0044-1341.
51. «Bielsko-Biała – Partner Cities». © 2008 Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2008.
52. «Mostar Gradovi prijatelji» [Mostar Twin Towns]. Mostar Official City Website. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Οκτωβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2013.
53. «Opole Official Website – Twin Towns». (in English and Polish) © 2007–2009 Urząd Miasta Opola. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Φεβρουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουνίου 2009.
54. Vacca, Maria Luisa. «Comune di Napoli-Gemellaggi» [Naples – Twin Towns]. Comune di Napoli (στα Ιταλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιουλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 8 Αυγούστου 2013.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Κραγκούγιεβατς

• Κραγκούγιεβατς
• Ζάσταβα Κραγκούγιεβατς