σπονδυλωτά ζώα που κυριάρχησαν στο γήινο οικοσύστημα για πάνω από 160 εκατομμύρια χρόνια. From Wikipedia, the free encyclopedia
Οι δεινόσαυροι ήταν σπονδυλωτά ζώα που κυριάρχησαν στο γήινο οικοσύστημα για περίπου 165 εκατομμύρια χρόνια. Πρωτοεμφανίστηκαν στη Γη πριν 230 εκατομμύρια χρόνια. Στο τέλος της Κρητιδικής περιόδου πριν 65 εκατομμύρια χρόνια, οι δεινόσαυροι εξαφανίστηκαν, γεγονός που σήμανε το τέλος της κυριαρχίας τους στον πλανήτη. Τα σημερινά πτηνά είναι άμεσοι απόγονοι των θηριόποδων δεινοσαύρων, και κατά συνέπεια θεωρούνται ως η μόνη ομάδα δεινοσαύρων που επέζησε.
| Δεινόσαυροι Χρονικό πλαίσιο απολιθωμάτων: Ύστερο Τριαδικό–Ιουράσια περίοδος-Ύστερο Κρητιδικό, 231.4–65.5Ma | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||
| ||||||||
| Τάξη και ενδόταξη | ||||||||
Από τότε που ανακαλύφθηκε ο πρώτος δεινόσαυρος, τον 19ο αιώνα, απολιθωμένοι σκελετοί δεινοσαύρων έχουν γίνει σημαντικό θέαμα σε μουσεία όλου του κόσμου, ενώ συνολικά οι παλαιοντολόγοι έχουν ανακαλύψει περισσότερα από 500 διαφορετικά γένη δεινοσαύρων. Οι δεινόσαυροι έχουν γίνει μέρος του παγκόσμιου πολιτισμού και παραμένουν σταθερά δημοφιλείς, ειδικά στα παιδιά. Έχουν εμφανιστεί σε μυθιστορήματα, σε κινούμενα σχέδια, σε ταινίες όπως το Τζουράσικ Παρκ και σε κόμικ, ενώ οι νέες ανακαλύψεις σχετικά με δεινόσαυρους καλύπτονται τακτικά από τα ΜΜΕ.
Ο όρος δεινόσαυρος (αγγλικά: dinosaur, από το ελληνικό: «φοβερή σαύρα», όρος που έχει καθιερωθεί διεθνώς) χρησιμοποιείται μερικές φορές ανεπίσημα για να περιγράψει άλλα προϊστορικά ερπετά, όπως τον πελικόσαυρο διμετρόδοντα, τον πτερόσαυρο και τον υδρόβιο ιχθυόσαυρο, τους πλησιόσαυρους και τους μοσάσαυρους, αν και πρακτικά κανένας από αυτούς δεν ήταν δεινόσαυρος.
Η τάξη των δεινοσαύρων πήρε το όνομά της επίσημα από τον Άγγλο παλαιοντολόγο Ρίτσαρντ Όουεν το 1842 σαν μία «ευδιάκριτη φυλή ή υποομάδα των σαυροειδών ερπετών». Ο όρος προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις δεινός και σαύρα, δηλαδή οι «φοβερές σαύρες».
Σήμερα, με βάση τη φυλογενετική, ως δεινόσαυροι ορίζονται ως μία ομάδα που αποτελείται από τον τρικεράτοπα, τα πτηνά, τους πιο πρόσφατους κοινούς τους προγόνους και όλους τους απογόνους.[1] Ένας άλλος ορισμός είναι πως στους δεινοσαύρους ανήκουν οι πιο πρόσφατοι κοινοί απόγονοι του ιγουανόδοντα και του μεγαλόσαυρου. Άρα και από τους δύο ορισμούς συνάγεται το συμπέρασμα ότι Δεινοσαύρια = Ορνιθίσχια + Σαυρίσχια, που συμπεριλαμβάνει τα θηριόποδα (δίποδα σαρκοφάγα, πτηνά), αγκυλόσαυρους, ορνιθόποδα και τα σαυροποδόμορφα.
Οι δεινόσαυροι ήταν εξαιρετικά πολυποίκιλοι. Αυτή η ποικιλία συνίσταται στο γεγονός ότι έχουν ανακαλυφθεί 500 γένη δεινοσαύρων, με τον αριθμό αυτών που αναμένεται να ανακαλυφθούν στα πετρώματα να είναι περίπου 1.850 γένη[2] και τον συνολικό αριθμό γενών να είναι 3400.[3] Μέχρι το Σεπτέμβριο του 2008 είχαν αναγνωριστεί 1050 διαφοετικά είδη.[4] Υπήρχαν χορτοφάγοι, σαρκοφάγοι και λίγοι παμφάγοι. Κάποιοι δεινόσαυροι ήταν δίποδοι, ενώ άλλοι τετράποδοι, και άλλοι, όπως ο αμμόσαυρος και ο ιγουανόδοντας, αν και τετράποδοι κατά βάση, μπορούσαν να περπατήσουν εύκολα στα δύο πόδια σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Ανεξάρτητα από τον τύπο σώματος, σχεδόν όλοι οι γνωστοί δεινόσαυροι προσαρμόστηκαν ικανοποιητικά κυρίως σε χερσαίους, αλλά και σε υδρόβιους βιότοπους.
Όλοι οι δεινόσαυροι που έχουν ανακαλυφθεί μέχρι τώρα μοιράζονται ορισμένες τροποποιήσεις στον προγονικό τους αρχοσαυρικό σκελετό. Αν και μερικές μεταγενέστερες ομάδες δεινοσαύρων είχαν περαιτέρω τροποποιημένες εκδόσεις αυτών των γνωρισμάτων, θεωρούνται χαρακτηριστικά μεταξύ των δεινοσαύρων. Οι πρώτοι δεινόσαυροι τα είχαν και τα μετέφεραν σε όλους τους απογόνους τους. Τέτοιες κοινές δομές σε μια ταξινομική ομάδα καλούνται συναπομορφίες.
Στις δεινοσαυρικές συναπομορφίες περιλαμβάνονται τα μειωμένα τέταρτα και πέμπτα δάχτυλα των manus (χεριών), μειωμένος αριθμός δακτύλων των pes (ποδιών) σε τρία κύρια δάχτυλα, ένα ιερό οστό - η περιοχή της σπονδυλικής στήλης με την οποία η λεκάνη συνδέεται - που αποτελείται από τρεις ή περισσότερους σπονδύλους και έναν ανοικτό ή διάτρητο υποδοχέα ισχίων, έχοντας μια οπή στο μέσο, στην οποία αρθρώνεται η κεφαλή του μηριαίου οστού. Οι δεινόσαυροι είναι μοναδικοί μεταξύ όλων των τετράποδων στην κατοχή αυτής της διάτρητης κοτύλης.
Οι επιστήμονες γενικά συμφωνούν ότι ποικίλα άλλα ανατομικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα μοιράζονταν μεταξύ των περισσότερων δεινοσαύρων. Αυτά περιλαμβάνουν μπροστινά άκρα κοντύτερα και ελαφρύτερα από τα οπίσθια άκρα, έναν ασυνήθιστο δευτεροβάθμιο ουρανίσκο, που επέτρεπε στους δεινόσαυρους να τρώνε και να αναπνέουν ταυτόχρονα, έναν σχετικά ευθύ μηρό με κατευθυνόμενο μηριαία κεφαλή, δύο ζεύγη οπών στη κροταφική περιοχή του κρανίου (δηλαδή ένα διάψιδο κρανίο), οπίσθιος-υπόδειξη των αγκώνων στα μπροστινά άκρα και μπροστινά τείνοντα γόνατα στα οπίσθια άκρα.
Η κοινή ρύθμιση των ισχίων που περιγράφηκε πιο πάνω επέτρεπε την κάθετη θέση, στην οποία τα οπίσθια άκρα τοποθετούνταν άμεσα κάτω από το σώμα ή ήταν «κρεμαστά». Αυτή η θέση είναι όπως αυτή των περισσότερων θηλαστικών σήμερα, αλλά αντίθετη από αυτή άλλων ερπετών, τα οποία επιτρέπουν λιγότερο κάθετη στάση και τα άκρα εξέχουν προς τα έξω. Η κάθετη δράση των άκρων στους δεινόσαυρους επέτρεψε την αποδοτικότερη και γρηγορότερη μετακίνηση, έναντι της πιο αδέξιας και πιο αργής μετακίνησης άλλων «ξαπλωμένων» ερπετών. Επέτρεψε επίσης σε πολλούς τύπους δεινοσαύρων να γίνουν δίποδοι.
Ενώ τα στοιχεία είναι ελλιπή, είναι σαφές ότι, ως ομάδα, οι δεινόσαυροι ήταν μεγαλόσωμοι. Ακόμη και για τα πρότυπα των δεινοσαύρων, ο σαυρόπους ήταν γιγαντιαίος. Επί μεγάλο χρονικό διάστημα της εποχής των δεινοσαύρων, τα μικρότερα σαυρόποδα ήταν μεγαλύτερα από οτιδήποτε άλλο στον βιότοπό τους, και ο μεγαλύτερος ήταν, σε μέγεθος, πιο ογκώδης από οτιδήποτε άλλο έχει περπατήσει ποτέ στη Γη. Γιγαντιαία προϊστορικά θηλαστικά όπως το ινδρικοθήριο και το κολομβιανό μαμούθ επισκιάστηκαν από τον γιγαντιαίο σαυρόποδα, και μόνο ελάχιστα σύγχρονα υδρόβια ζώα τους πλησιάζουν σε μέγεθος - κυρίως η γαλάζια φάλαινα, η οποία φθάνει μέχρι τα 190.000 κιλά (209 τόνοι) και 33,5 μ. σε μήκος. Ο μεγαλύτερος δεινόσαυρος στα χρονικά ήταν ο βραχιόσαυρος, με 40 μέτρα μήκος και 100 τόνους βάρος.
Οι περισσότεροι δεινόσαυροι, εντούτοις, ήταν πολύ μικρότεροι από τους γιγαντιαίους σαυρόποδες. Τα τρέχοντα στοιχεία προτείνουν ότι το μέσο μέγεθος των δεινοσαύρων ποίκιλλε μέσω της Τριαδικής, αρχών της Ιουράσιας, τελών της Ιουράσιας και Κρητιδικής περιόδου. Σύμφωνα με τον παλαιοντολόγο Μπιλ Έρικσον, η εκτίμηση του μέσου βάρους των δεινοσαύρων κυμαίνεται από 500 κιλά έως 5 μετρικούς τόνους. Μία πρόσφατη μελέτη 63 γενών δεινοσαύρων έδωσε ως μέσο βάρος άνω των 850 κιλών - συγκρίσιμο με το βάρος μιας σταχτιάς αρκούδας - και ένα μεσαίο βάρος σχεδόν 2 τόνων ή σχεδόν τόσο όσο και μιας καμηλοπάρδαλης. Αυτό αντιπαραβάλλεται αισθητά με το μέγεθος των σύγχρονων θηλαστικών. Κατά μέσον όρο, τα θηλαστικά ζυγίζουν μόνο 863 γραμμάρια, δηλαδή όσο και ένα μεγάλο τρωκτικό. Εξαίρεση αποτελεί το είδος ρεπενόμαμος ο γιγάντιος, με βάρος μέχρι 14 κιλά, που απ' ό,τι φαίνεται, τρεφόταν με μικρούς δεινόσαυρους. Ο μικρότερος δεινόσαυρος ήταν μεγαλύτερος από τα δύο τρίτα όλων των σημερινών θηλαστικών. Η πλειοψηφία των δεινοσαύρων ήταν μεγαλύτερη από όλα εκτός από το 2% των θηλαστικών εν ζωή.
Οι ερμηνείες της συμπεριφοράς των δεινοσαύρων είναι γενικά βασισμένες στη στάση που βρέθηκαν τα απολιθώματα τους στον βιότοπο που ζούσαν, σε προσομοιώσεις υπολογιστών για την εμβιομηχανική τους και των συγκρίσεων με τα σύγχρονα ζώα σε παρόμοιες περιβαλλοντικές συνθήκες. Υπό αυτήν τη μορφή, η τρέχουσα κατανόηση της συμπεριφοράς των δεινοσαύρων στηρίζεται σε υποθέσεις, και θα παραμείνει πιθανώς αμφισβητούμενη για το εγγύς μέλλον. Εντούτοις, υπάρχει γενική συμφωνία ότι μερικές συμπεριφορές που είναι κοινές στους κροκόδειλους και τα πουλιά (τους πιο στενούς ζωντανούς συγγενείς των δεινοσαύρων), είναι επίσης κοινές μεταξύ των δεινοσαύρων.
Τα πρώτα άμεσα στοιχεία της συμπεριφοράς περί βοσκής, ήταν η ανακάλυψη το 1878 31 δεινοσαύρων τύπου ιγουανόδοντα που χάθηκαν μαζί σε ένα βαθύ, πλημμυρισμένο φαράγγι στο Μπέρνισσαρτ του Βελγίου.[5] Παρόμοιοι μαζικοί θάνατοι και ίχνη υποδεικνύουν ότι η συμπεριφορά των κοπαδιών ήταν κοινή σε πολλά είδη δεινοσαύρων. Τα ίχνη των εκατοντάδων ή ακόμα και χιλιάδων χορτοφάγων δείχνουν ότι οι χανροσαυρίδες μπορεί να μετακινούνταν σε μεγάλα κοπάδια, όπως ο αμερικανικός βίσονας ή η αφρικανική αντιλόπη. Χνάρια σαυρόποδων δείχνουν ότι αυτά τα ζώα ταξίδευαν κατά ομάδες που αποτελούνται από διάφορα διαφορετικά είδη, τουλάχιστον στην Οξφόρδη της Αγγλίας[6] και άλλα κρατούσαν τα μικρά τους στη μέση του κοπαδιού για προστασία σύμφωνα με τα χνάρια που βρέθηκαν στο αγρόκτημα του Ντάβενπορτ στο Τέξας. Οι δεινόσαυροι μπορεί να συναθροίζονταν σε κοπάδια για προστασία, για μεταναστευτικούς λόγους ή για να παρέχουν προστασία στα μικρά τους.
Η ανακάλυψη του Τζακ Χόρνερ το 1978 μιας μαιασαύρας («καλής μητέρας») δεινόσαυρου που είχε τη φωλιά της στη Μοντάνα έδειξε ότι η γονική φροντίδα συνεχίζονταν πολύ μετά από τη γέννηση μεταξύ των ορνιθόποδων.[7] Υπάρχουν, επίσης, στοιχεία ότι άλλοι δεινόσαυροι της κρητιδικής περιόδου, όπως ο παταγονικός σαυρόποδας σαλτόσαυρος (ανακάλυψη του 1997), είχαν παρόμοιες συμπεριφορές και ότι τα ζώα συναθροίζονταν στις τεράστιες αποικίες όπως εκείνες των πιγκουίνων. Ο μογγολικός μανιράπτορας οβιράπτορας ανακαλύφθηκε σε θέση επώασης παρόμοια με των σημερινών κοτόπουλων το 1993, το οποίο μπορεί να σημαίνει ότι ήταν καλυμμένος με ένα στρώμα μόνωσης φτερών που κρατούσε τα αυγά ζεστά.[8] Ίχνη έχουν επίσης επιβεβαιώσει τη γονική συμπεριφορά μεταξύ των σαυρόποδων και ορνιθόποδων από το νησί Σκάι στη βορειοδυτική Σκωτία.[9] Αυγά και φωλιές έχουν βρεθεί για τις περισσότερες σημαντικές ομάδες δεινοσαύρων, και φαίνεται πιθανό ότι οι δεινόσαυροι επικοινωνούσαν με τα μικρά τους κατά τρόπο παρόμοιο με τα σύγχρονα πτηνά και τους κροκοδείλους.
Τα λοφία και τα διακοσμητικά στοιχεία μερικών δεινοσαύρων, όπως των μαργκινοσεφάλων, θερόποδων και των λαμπεοσαυρίνων, μπορεί να ήταν πάρα πολύ εύθραυστα για να χρησιμοποιηθούν για την ενεργό άμυνα, οπότε είναι πιθανό να χρησιμοποιούνταν για τις σεξουαλικές ή επιθετικές επιδείξεις, αν και λίγα είναι γνωστά για το ζευγάρωμα και την υπεράσπιση «προσωπικού» εδάφους των δεινοσαύρων.[10] Η φύση της επικοινωνίας των δεινοσαύρων παραμένει επίσης αινιγματική και είναι ένας ενεργός τομέας της έρευνας. Παραδείγματος χάριν, τα πρόσφατα στοιχεία προτείνουν ότι τα κοίλα λοφία των λαμπεοσαυρίνων μπορεί να λειτουργούσαν σαν αίθουσες αντήχησης για ένα ευρύ φάσμα ήχων-φωνών.
Από την σκοπιά της συμπεριφοράς, ένα από τα πολυτιμότερα απολιθώματα δεινοσαύρων ανακαλύφθηκε στη έρημο Γκόμπι το 1971. Περιελάμβανε έναν βελοσιράπτορα επιτιθέμενο σε ένα πρωτοκεράπτορα,[11] αποδεικνύοντας ότι οι δεινόσαυροι πράγματι επιτίθονταν και έτρωγαν ο ένας στον άλλο.[11] Ενώ η κανιβαλιστική συμπεριφορά μεταξύ των θεροπόδων δεν είναι καμία έκπληξη, αυτό επίσης επιβεβαιώθηκε από σημάδια δοντιών στη Μαδαγασκάρη το 2003.[12]
Φαίνεται να υπήρχαν λίγοι αναρριχώμενοι δεινόσαυροι. Αυτό είναι κάπως εκπληκτικό, όταν συγκρίνεται με την πιο πρόσφατη διάδοση των μαστοφόρων στην καινοζωική περίοδο, η οποία περιελάμβανε πολλά είδη αυτών των τύπων. Ως προς τον τρόπο με τον οποίο τα ζώα κινούνταν, η επιστήμη της εμβιομηχανικής έχει παράσχει αρκετές διευκρινίσεις επί του θέματος. Παραδείγματος χάριν, οι μελέτες των δυνάμεων που ασκούνται από τους μύες και τη βαρύτητα της σκελετικής δομής των δεινοσαύρων δείχνουν πόσο γρήγορα οι δεινόσαυροι θα μπορούσαν να τρέξουν, εάν ο διπλόδοκος θα μπορούσε να δημιουργήσει ηχητικές εκρήξεις μέσω απότομων κτυπημάτων της ουράς του,[13] εάν ο γιγαντιαίοι θερόποδες έπρεπε να επιβραδύνουν, όταν ορμούσαν για τροφή, ώστε να αποφύγουν τους μοιραίους τραυματισμούς και εάν οι σαυρόποδες μπορούσαν να επιπλέουν στο νερό.[14]
Οι δεινόσαυροι αποτελούν απόκλιση από τους προγόνους τους αρχόσαυρους, που έγινε 230 εκατομμύρια έτη περίπου πριν, κατά τη διάρκεια του μέσου με τέλους της τριαδικής περιόδου, κατά προσέγγιση 20 εκατομμύρια έτη αφότου το περμικο-Τριασσικό γεγονός εξάλειψε κατ' εκτίμηση 95 τοις εκατό όλης της ζωής στη Γη. Ραδιοχρονολόγηση των απολιθωμάτων από πρόωρα είδη Ηωραπτόρων καθιερώνουν την παρουσία τους στα απολιθώματα. Παλαιοντολόγοι θεωρούν ότι ο Εοράπτορας μπορεί να είναι ο κοινός πρόγονος όλων των δεινοσαύρων. Εάν αυτό ισχύει, τα γνωρίσματά του υποδεικνύουν ότι οι πρώτοι δεινόσαυροι πρέπει να ήταν μικροί και δίποδοι κυνηγοί.
Επίσης, μεταξύ των πρώτων δεινοσαύρων ήταν ο πρωτόγονος Λαγόσουχος. Ο Σαλτόποδας, που ήταν μόλις μεγαλύτερος από ένα ανθρώπινο χέρι, εμφανίστηκε ελαφρώς αργότερα. Οι πρώτοι πρωτόγονοι δεινόσαυροι διαφοροποιήθηκαν γρήγορα μέσω του υπολοίπου της τριαδικής περιόδου. Τα είδη των δεινοσαύρων εξέλιξαν γρήγορα εξειδικευμένα χαρακτηριστικά γνωρίσματα και μια σειρά μεγεθών που μπορούσαν να εκμεταλλευτούν σχεδόν κάθε επίγειο βιότοπο. Κατά τη διάρκεια της περιόδου υπεροχής των δεινοσαύρων, που κάλυψε τις μετέπειτα Ιουράσια και κρητιδική περίοδο, σχεδόν κάθε γνωστό ζώο εδάφους μεγαλύτερο από 1 μέτρο στο μήκος, ήταν δεινόσαυρος.
Το γεγονός της εξάλειψής τους, που συνέβη το κρητιδικό - τριτογενές, πριν περίπου 65 εκατομμύρια έτη, στο τέλος της κρητιδικής περιόδου, προκάλεσε την εξάλειψη όλων των ειδών δεινοσαύρων εκτός από το είδος που είχε εξελίξει ήδη τα πρώτα πτηνά. Άλλα διάψιδα είδη, σχετικά με τους δεινόσαυρους, επίσης επέζησαν του γεγονότος. Τα αίτια της εξαφάνισης των δεινοσαύρων παραμένουν ακόμη αδιευκρίνιστα.
Οι δεινόσαυροι (συμπεριλαμβανομένων των πτηνών) είναι αρχόσαυροι, όπως τα σύγχρονα κροκοδείλια. Τα διάψιδα κρανία τους έχουν δύο ανοίγματα, που ονομάζονται κροταφικά ανοίγματα, και βρίσκονται εκεί όπου οι μύες συνδέουν το σαγόνι, και ένα πρόσθετο άνοιγμα μπροστά από τα μάτια. Ανατομικά, οι δεινόσαυροι έχουν πολλά άλλα χαρακτηριστικά των αρχόσαυρων, συμπεριλαμβανομένων των δοντιών που αναπτύσσονται όχι ως άμεση προέκταση των γνάθων. Στο πλαίσιο της ομάδας των αρχόσαυρων, οι δεινόσαυροι διαφοροποιούνται πιο σημαντικά στο βηματισμό τους. Τα πόδια των δινοσαύρρων επεκτείνονται άμεσα κάτω από το σώμα, ενώ τα πόδια των σαυρών και τα κροκοδείλια πλάγια από την κάθε πλευρά.
Συλλογικά, οι δεινόσαυροι θεωρούνται συνήθως ως υπερτάξη ή μη ταξινομημένος κλάδος. Χωρίζονται σε δύο τάξεις, τα σαυρίσχια και τα ορνιθίσχια, ανάλογα με τη δομή της λεκάνης. Τα σαυρίσχια περιλαμβάνουν τις κατηγορίες που μοιράζονται έναν πιο πρόσφατο κοινό πρόγονο με τα πουλιά από ό, τι με τα ορνιθίσχια, ενώ τα Ορνιθίσχια περιλαμβάνουν όλα τα είδη που μοιράζονται ένα πιο πρόσφατο κοινό πρόγονο με τον τρικεράτωπα από ό, τι με τα σαυρίσχια. Τα σαυρίσχια («με λεκάνη σαύρας») διατήρησαν τη δομή του ισχίου των προγόνων τους, με ένα ηβικό κόκκαλο να κατευθύνεται προς τα εμπρός.[15] Αυτή η βασική μορφή τροποποιήθηκε με περιστροφή προς τα πίσω από το ηβικό οστό και σε διαφορετικό βαθμό σε διάφορες ομάδες (Ερρεράσαυρος,[16] θεριζινοαυρίδες,[17] δρομεοσαυρίδες,[18] και τα πουλιά[19]). Τα σαυρίσχια περιλαμβάνει τα θηριόποδα (δίποδα και κυρίως σαρκοφάγα, εκτός από τα πουλιά) και τα σαυτόμορφα (τετράποδα φυτοφάγα με μακρύ λαιμό).
Αντίθετα, τα ορνιθίσχια («με λεκάνη πουλιού») είχαν μια λεκάνη που επιφανειακά έμοιαζε λεκάνη ενός πουλιού: το ηβικό οστό ήταν προσανατολισμένο να πίσωδείχνει). Σε αντίθεση με τα πουλιά, το ηβικό οστό των ορνιθίσχιων επίσης είχαν συνήθως επιπλέον προς τα εμπρός που δείχνει τη διαδικασία. Τα ορνιθίσχια περιλαμβάνουν μια ποικιλία από τα φυτοφάγα. (Σημείωση:. Οι όροι «σαύρισχιοι» και «ορνιθίσχιοι» είναι παραπλανητικοί - τα πουλιά εξελίχθηκαν από τους δεινόσαυρους με «ισχία σαύρας»)
Η ξαφνική μαζική εξαφάνιση των μη ιπταμένων δεινοσαύρων, που συνέβη πριν 65 εκατομμύρια έτη, είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα μυστήρια της παλαιοντολογίας. Πολλές άλλες ομάδες ζώων εξαφανίστηκαν επίσης εκείνη την περίοδο, συμπεριλαμβανομένων των αμμωνιτών (είδος μαλακίων), των μοσάσαυρων, πληριόσαυρων, πτερόσαυρων, των χορτοφάγων χελωνών και των κροκοδείλων, των περισσότερων πουλιών, και πολλές ομάδες των θηλαστικών.[20] Η φύση του γεγονότος που προκάλεσε αυτή τη μαζική εξάλειψη έχει μελετηθεί εκτενώς από τη δεκαετία του 1970. Αυτή τη στιγμή, διάφορες σχετικές θεωρίες υποστηρίζονται από παλαιοντολόγους.
Η θεωρία σύγκρουσης με αστεροειδή, που προτάθηκε αρχικά από τον Γουόλτερ Άλβαρεζ προς το τέλος της δεκαετίας του 1970, συνδέει το γεγονός της εξάλειψης στο τέλος της κρητιδικής περιόδου με μία σύγκρουση που συνέβη 65,5 εκατομμύρια έτη πριν. Ο Άλβαρεζ πρότεινε ότι μια ξαφνική αύξηση στα επίπεδα ιριδίου, που καταγράφηκε σε όλο τον κόσμο σε στρώματα πετρωμάτων της περιόδου, είναι άμεσο αποτέλεσμα του αντίκτυπου εκείνης της σύγκρουσης. Ο όγκος των στοιχείων τώρα προτείνει ότι ένας αστεροειδής διαμέτρου 10 χλμ. έπεσε κοντά στη χερσόνησο Γιουκατάν, δημιούργησε τον κρατήρα πάχους 170 χλμ. και έφερε τη μαζική εξαφάνιση. Οι επιστήμονες δεν είναι σίγουροι εάν οι δεινόσαυροι αναπτύσσονταν ή μειώνονταν πριν από το γεγονός. Μερικοί επιστήμονες προτείνουν ότι ο μετεωρίτης προκάλεσε μία μακροχρόνια και αφύσικη πτώση στην ατμοσφαιρική θερμοκρασία της Γης, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι θα είχε δημιουργήσει αντ' αυτού ένα ασυνήθιστο κύμα θερμότητας.
Αν και η ταχύτητα της εξάλειψης δεν μπορεί να συναχθεί από απολιθώματα μόνο, τα διάφορα μοντέλα προτείνουν ότι η εξάλειψη ήταν εξαιρετικά γρήγορη. Η συναίνεση μεταξύ των επιστημόνων που υποστηρίζουν αυτήν την θεωρία είναι ότι η σύγκρουση προκάλεσε τις εξαλείψεις και άμεσα (από τη θερμότητα λόγω της σύγκρουσης του μετεωρίτη με τη Γη) και επίσης έμμεσα (μέσω μιας παγκόσμιας ψύξης που επήλθε όταν υλικό που εκτινάχθηκε από τον κρατήρα της σύγκρουσης αντανακλούσε τη θερμική ακτινοβολία από τον ήλιο).
Ενώ παρόμοια με τη θεωρία σύγκρουσης του Άλβαρεζ (που περιελάμβανε έναν αστεροειδή ή κομήτη), αυτή η θεωρία προτείνει ότι ένα ρεύμα κομητών απομακρύνθηκε από το Νέφος του Όορτ λόγω της βαρυτικής διάσπασης που προκλήθηκε από ένα διαπερνών αστέρι. Ένα ή περισσότερα από αυτά τα αντικείμενα συγκρούστηκαν έπειτα με τη Γη σχεδόν ταυτόχρονα, προκαλώντας την παγκόσμια εξαφάνιση των ειδών. Όπως με την σύγκρουση ενός αστεροειδούς, το τελικό αποτέλεσμα αυτού του βομβαρδισμού κομητών θα ήταν μια ξαφνική πτώση στις παγκόσμιες θερμοκρασίες, που θα ακολουθούνταν από μία παρατεταμένη κρύα περίοδο.
Στην αιχμή της εποχής των δεινοσαύρων δεν υπήρχε κανένα πολικό κάλυμμα πάγου, και οι στάθμες των θαλασσών υπολογίζεται ότι ήταν από 100 έως 250 μέτρα υψηλότερα από ότι είναι σήμερα. Η θερμοκρασία του πλανήτη ήταν, επίσης, πιο ομοιόμορφη, με μόνο 25 βαθμούς Κελσίου να χωρίζει τις μέσες πολικές θερμοκρασίες από εκείνες στον ισημερινό. Κατά μέσον όρο, οι ατμοσφαιρικές θερμοκρασίες ήταν επίσης πολύ μεγαλύτερες. Οι πόλοι, παραδείγματος χάριν, ήταν κατά 50°C θερμότεροι απ' όσο σήμερα.[21][22]
Η σύνθεση της ατμόσφαιρας της Γης κατά τη διάρκεια της εποχής των δεινοσαύρων ήταν πολύ διαφορετική επίσης. Τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα ήταν μέχρι 12 φορές πιο υψηλά από τα σημερινά επίπεδα, και το οξυγόνο ήταν 32% έως 35% της ατμόσφαιρας, σε σύγκριση με το 21% που είναι σήμερα. Παρόλα αυτά, μέχρι το τέλος της κρητιδικής περιόδου, το περιβάλλον άλλαζε εντυπωσιακά. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα μειωνόταν, πράγμα που οδήγησε σε μια τάση ψύξης, καθώς τα επίπεδα του ατμοσφαιρικού διοξειδίου του άνθρακα χαμήλωναν. Τα επίπεδα οξυγόνου στην ατμόσφαιρα άρχισαν, επίσης, να μεταλλάσσονται και πρέπει, τελικά, να χαμήλωσαν αρκετά. Μερικοί επιστήμονες υποθέτουν ότι η αλλαγή κλίματος, που συνδυάστηκε με τα χαμηλότερα επίπεδα οξυγόνου, θα είχε οδηγήσει άμεσα στην εξαφάνιση πολλών ειδών. Εάν οι δεινόσαυροι είχαν αναπνευστικά συστήματα παρόμοια με εκείνα που βρίσκονται συνήθως στα σύγχρονα πτηνά, μπορεί να ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να αντιμετωπίσουν τη μειωμένη αναπνευστική αποδοτικότητα, λαμβάνοντας υπόψη τις τεράστιες απαιτήσεις οξυγόνου των πολύ μεγάλων σωμάτων τους.[20]
Η τεράστια ηφαιστειακή έκρηξη που συνέβη στην Ινδία (Deccan Traps) εκτόξευσε τεράστιες ποσότητες σκόνης, και αερίων στην ατμόσφαιρα τα οποία μπλοκάρανε το φως του ήλιου και την φωτοσύνθεση με ταυτόχρονη μείωση της θερμοκρασίας. Ταυτόχρονα τα αέρια και κυρίως το CO2 επιδράσανε επίσης στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Μια υπόθεση ότι οι συγκρούσεις αστεροειδών ή κομητών είναι ικανές να προκαλέσουν ηφαιστειακή έκρηξη στην άλλη πλευρά του πλανήτη αρχίζει να κερδίζει έδαφος.[23]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
