Κιργιζία
κράτος στην Κεντρική Ασία From Wikipedia, the free encyclopedia
Η Κιργιζική Δημοκρατία (κιργιζικά: Кыргыз Республикасы, ρωσικά: Кыргызская Республика ) ή Κιργιζία είναι περίκλειστο κράτος της κεντρικής Ασίας το οποίο συνορεύει με την Κίνα, το Καζακστάν, το Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν. Πρωτεύουσά της είναι η Μπισκέκ. Υπήρξε δημοκρατία της Σοβιετικής Ένωσης από την οποία ανεξαρτητοποιήθηκε το 1991. Έχει έκταση 198.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα και πληθυσμό 7.161.900 κατοίκους,[2] σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για το 2024. Επίσημες γλώσσες της χώρας είναι η Κιργιζική (μια τουρκική γλώσσα) και η Ρωσική.
| Κιργιζική Δημοκρατία
Кыргыз Республикасы Kyrgyz Respublikasy Кыргызская Республика Kyrgyzskaya Respublika | |||
|---|---|---|---|
| |||
.svg) Η θέση της Κιργιζίας (πράσινο) | |||
| και μεγαλύτερη πόλη | Μπισκέκ 42°52′N 75°36′E | ||
| Κιργιζική (κρατική) Ρωσική (επίσημη) | |||
| Ημιπροεδρικό σύστημα | |||
| Σαντίρ Τζαπάροφ Ουλούκμπεκ Μαρίποφ | |||
| Ανεξαρτησία • Από τη Σοβιετική Ένωση • Ισχύον Σύνταγμα | κηρύχθηκε στις 31 Αυγούστου 1991, ολοκληρώθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 1991 5 Μαΐου 2021[1] | ||
| • Σύνολο • % Νερό • Σύνορα | 199.900 km2 (87η) 3,6 3.051 km | ||
| Πληθυσμός • Εκτίμηση 1-2024 • Απογραφή 2009 • Πυκνότητα | 7.161.900[2] (107η) 5.362.800 35,8 κατ./km2 (180η) | ||
| ΑΕΠ (ΙΑΔ) • Ολικό (2016) • Κατά κεφαλή | 21,504 δισ. $[3] 3.521 $[3] | ||
| ΑΕΠ (ονομαστικό) • Ολικό (2016) • Κατά κεφαλή | 6,551 δισ. $[3] 1.072 $[3] | ||
| ΔΑΑ (2021) |  0,692[4] (118η) – μεσαίος | ||
| Νόμισμα | Σομ (KGS) | ||
| KGT (UTC +6) | |||
| Internet TLD | .kg | ||
| Οδηγούν στα | δεξιά | ||
| Κωδικός κλήσης | +996 | ||
Η Κιργιζία, με καταγεγραμμένη ιστορία που ξεπερνά τα 2.000 χρόνια, περιλαμβάνει ποικιλία πολιτισμών και αυτοκρατοριών και έχει βρεθεί στα σταυροδρόμια μεγάλων πολιτισμών ως μέρος του δρόμου του μεταξιού και άλλων εμπορικών και πολιτιστικών διαδρόμων. Η γεωγραφική της απομόνωση λόγω των υψηλών οροσειρών της χώρας έχει συμβάλει στη διατήρηση αρχαίων πολιτισμών. Καθώς έχει κατοικηθεί από διάφορες ανεξάρτητες φυλές, έχει κατά καιρούς περιέλθει υπό ξένη κυριαρχία και έγινε ανεξάρτητο μόνο μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991.
Από την ανεξαρτησία και μετά η Κιργιζία είναι τυπικά μεν ενιαίο κράτος κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, ωστόσο συχνά βιώνει εθνικές συγκρούσεις,[5][6] επαναστάσεις,[7] οικονομικά προβλήματα,[8][9] μεταβατικές κυβερνήσεις[10] και πολιτικές συγκρούσεις.[11] Αποτελεί κράτος μέλος της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών, της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης, του Οργανισμού Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας, του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης, του Οργανισμού Ισλαμικής Διάσκεψης, του Οργανισμού Τουρκογενών Κρατών, του Διεθνούς Οργανισμού Τουρκικού Πολιτισμού (Türksoy) και των Ηνωμένων Εθνών.
Οι Κιργίζιοι αποτελούν την πλειονότητα του πληθυσμού της χώρας, ακολουθούμενοι από ευμεγέθεις μειονότητες Ουζμπέκων και Ρώσων. Η Κιργιζική έχει στενότερη σχέση με άλλες τουρκικές γλώσσες, ενώ η Ρωσική ομιλείται από σημαντικό μέρος του πληθυσμού και αποτελεί επίσημη γλώσσα ως αποτέλεσμα της κληρονομιάς ενός αιώνα εκρωσισμού. Θρησκευτικά η πλειοψηφία του πληθυσμού είναι μουσουλμάνοι.[12] Εκτός από την τουρκική προέλευση, ο κιργιζικός πολιτισμός έχει στοιχεία περσικής, μογγολικής και ρωσικής επιρροής.
Πιστεύεται ότι η λέξη «Κιργκίζ» είναι τουρκική λέξη που σημαίνει «Σαράντα», σε αναφορά στις σαράντα φυλές του Μανάς, ενός θρυλικού ήρωα που ένωσε σαράντα τοπικές φυλές κατά των Ουιγούρων. Κυριολεκτικά, η λέξη Κιργκίζ σημαίνει «Είμαστε σαράντα». Εκείνη την εποχή, τον 9ο αιώνα μ.Χ., οι Ουιγούροι κατέκτησαν μεγάλο μέρος της Κεντρικής Ασίας (συμπεριλαμβανομένου του Κιργιστάν, και τμημάτων της Ρωσίας και της Κίνας.[13]
Ο σαραντάκτινος ήλιος της σημαίας του Κιργιστάν είναι μια αναφορά στις συγκεκριμένες σαράντα φυλές και το γραφικό στοιχείο στο κέντρο του ήλιου απεικονίζει το ξύλινο στέμμα, που ονομάζεται τουντούκ, ενός γιουρτ (φορητής κατοικίας που χρησιμοποιείτο παραδοσιακά από τους νομάδες στις στέπες της Κεντρικής Ασίας).
Αρχαιότητα
Σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Σ. Κινγκ οι Σκύθες ήταν οι πρώτοι εποικιστές στο σημερινό Κιργιστάν.
Η λίμνη Ισσύκ-Κουλ ήταν μία ενδιάμεση στάση στον Δρόμο του Μεταξιού, μιας διαδρομής για εμπόρους και άλλους ταξιδιώτες από την Άπω Ανατολή στην Ευρώπη.
Καραβανσαράι του δρόμου του μεταξιού που χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της ισλαμικής Χρυσής Εποχής.
Κιργίζιοι νομάδες, 1869–1870, από τον Βασίλι Βερεστσάγκιν
Κιργιζικό γιουρτ, 1869–1870, από τον Βασίλι Βερεστσάγκιν
Νομαδική οικογένεια Κιργιζίων στη στέπα Γκολόντναγια του Ουζμπεκιστάν, 1911, Προκουντίν-Γκόρσκι
Πρώιμη ιστορία
Το Κιργιστάν έφτασε στη μεγαλύτερη ακμή του μετά τη νίκη του απέναντι στο Χανάτο των Ουιγούρων το 840 μ.Χ. και την επέκτασή του μέχρι την οροσειρά Τιαν Σαν. Η κυριαρχία της Κιργιζίας σε αυτή την περιοχή κράτησε για 200 περίπου χρόνια.[14][15]
Τον 12ο αιώνα όμως, η Κιργιζία σταδιακά περιορίστηκε στις οροσειρές Αλτάι και Σαγιάν ως συνέπεια της μογγολικής εξάπλωσης. Με τη Μογγολική αυτοκρατορία να ακμάζει τον 13ο αιώνα, οι πληθυσμοί μετοίκησαν προς τα νότια, και τελικά κατακτήθηκαν από τον Τζένγκις Χαν το 1207.
Κινεζικές και μουσουλμανικές ιστορικές πηγές περιγράφουν την Κιργιζία μεταξύ του 7ου και του 12ου αιώνα ως χώρα με πληθυσμό με κόκκινα μαλλιά, λευκό δέρμα και γαλάζια μάτια, χαρακτηριστικά που αποδίδονταν σε σλαβική καταγωγή[16][17]. Λόγω των διαδοχικών μεταναστεύσεων, κατακτήσεων, φυλετικών αναμίξεων και προσαρμογής, πολλοί από τους Κιργίζιους που κατοικούν σήμερα στην κεντρική και νοτιοδυτική Ασία έχουν μικτά χαρακτηριστικά, συχνά προερχόμενα από διαφορετικές φυλές, αν και μιλούν συναφείς διαλέκτους.[18][19][20]
Τον 17ο αιώνα οι κιργιζικές φυλές λεηλατήθηκαν από τους Μογγόλους, και στα μέσα του 18ου αιώνα από τη μαντσουριανή Δυναστεία Τσινγκ. Στις αρχές του 19ου αιώνα, το νότιο τμήμα της σημερινής Κιργιζίας πέρασε στον έλεγχο του Χανάτου του Κοκάνδης[21].
Η ρωσική κατάκτηση
Στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα, το ανατολικό τμήμα του σημερινού Κιργιζιστάν, κυρίως η περιοχή Ισσύκ-Κουλ, παραχωρήθηκε στη Ρωσική Αυτοκρατορία από τη Δυναστεία Τσινγκ μέσω της Συνθήκης του Ταρμπαγκατάι.[22] Τα εδάφη αυτά, γνωστά εκείνη την εποχή στα ρωσικά ως "Κιργιζία", ενσωματώθηκε επίσημα στη Ρωσική Αυτοκρατορία το 1876. Ακολούθησαν τοπικές εξεγέρσεις ενάντια στην τσαρική εξουσία που οδήγησαν στη μετανάστευση πολλών κατοίκων προς το Παμίρ και το Αφγανιστάν.
Παράλληλα, η καταστολή της επανάστασης στην Κεντρική Ασία το 1916 προκάλεσε τη μετανάστευση αρκετών Κιργιζίων στην Κίνα.[23]
Σοβιετική Κιργιζία (1919–1991)
Η σοβιετική εξουσία εγκαθιδρύθηκε στην περιοχή το 1919 και η Καρα-Κιργιζική Αυτόνομη Περιφέρεια δημιουργήθηκε εντός της Ρωσικής Σοβιετικής Ομοσπονδιακής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας. Η φράση Μαυρο-Κιργίζιοι (Kara-Kirghiz) χρησιμοποιήθηκε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1920 από τους Ρώσους για να τους ξεχωρίσουν από τους Καζάκους, οι οποίοι αναφέρονταν και ως Κιργίζιοι. Στις 5 Δεκεμβρίου 1936, η Κιργιζική Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία ιδρύθηκε ως συστατική ενωσιακή Δημοκρατία της Σοβιετικής Ένωσης. Μετά τον ρωσικό εμφύλιο, ξεκίνησε η περίοδος της Νέας Οικονομικής Πολιτικής (ΝΕΠ), η οποία διήρκεσε περίπου μέχρι το 1928.[24] Οι Μπολσεβίκοι κατέβαλαν προσπάθεια να καθιερώσουν ένα τυποποιημένο φορολογικό σύστημα με υψηλότερους φόρους για τους νομάδες, για να αποθαρρύνουν τον νομαδικό τρόπο ζωής, χωρίζοντας την περιοχή της Κεντρικής Ασίας σε πέντε έθνη κράτη.[24][25]
Το Κιργιστάν σημείωσε αξιοσημείωτη ανάπτυξη στην πολιτιστική, εκπαιδευτική και κοινωνική ζωή, ενώ ο αλφαβητισμός καταπολεμήθηκε συστηματικά. Επί Στάλιν δόθηκε μεγάλη έμφαση στην Κιργιζική εθνική ταυτότητα, και το σοβιετικό κράτος πολεμούσε τον φυλετισμό καθώς η κοινωνική του οργάνωση που βασιζόταν στην πατρογραμμική συγγένεια έρχονταν σε αντίθεση με την έννοια του σύγχρονου εθνικού κράτους.[26] Από την οπτική των ντόπιων όμως θεωρήθηκε ως μια δύσκολη και αμφίθυμη διαδικασία οικοδόμησης εθνών, σε μια περιοχή που δεν γνώριζε εθνικούς θεσμούς ή συνείδηση κατά το παρελθόν.[27] Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1920, η Σοβιετική Ένωση ανέπτυξε μια σειρά πενταετών σχεδίων, με επίκεντρο την εκβιομηχάνιση και την κολεκτιβοποίηση της γεωργίας, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας τεράστιων συστημάτων συλλογικής γεωργίας, τα επονομαζόμενα «κολχόζ», που απαιτούνται για τη διατροφή των νέων εργαζομένων στις βιομηχανίες.[28] Λόγω της εξάρτησης του σχεδίου από την ταχύτητα του εγχειρήματος, έπρεπε να συμβούν μεγάλες οικονομικές και πολιτισμικές αλλαγές, οι οποίες οδήγησαν σε συγκρούσεις. Στο Κιργιστάν, οι Ρώσοι άποικοι απέκτησαν τα καλύτερα βοσκοτόπια, δημιουργώντας πολλές δυσκολίες για τους περισσότερους από τους αρχικούς κατοίκους του, Καζάκους, Κιργίζιους και Τουρκμένους νομάδες, οι οποίοι επίσης αναγκάστηκαν να εγκατασταθούν σε έδαφος που δεν είχε αρκετό γεωργικό δυναμικό. Οι αλλαγές προκάλεσαν αναταραχή και μεταξύ 1928 και 1932, νομάδες και αγρότες κατέστησαν σαφές μέσω μεθόδων όπως η παθητική αντίσταση ότι δεν συμφωνούσαν με αυτές τις πολιτικές, ενώ δεν έλειψαν και τα ένοπλα επεισόδια.[27][24][29]
Τα πρώτα χρόνια της Γκλάσνοστ, στα τέλη της δεκαετίας του 1980, είχαν μικρή επίδραση στο πολιτικό κλίμα στην Κιργιζία. Ωστόσο, ο Τύπος της Δημοκρατίας επετράπη να υιοθετήσει μια πιο φιλελεύθερη στάση και επετράπη να λειτουργήσουν αρκετές ομάδες που εμφανίστηκαν το 1989 για να αντιμετωπίσουν την οξεία στεγαστική κρίση.
Σύμφωνα με την τελευταία σοβιετική απογραφή το 1989, οι Κιργίζιοι αποτελούσαν μόνο το 22% των κατοίκων της βόρειας πόλης Φρούνζε (τώρα Μπισκέκ), ενώ περισσότερο από το 60% ήταν Ρώσοι, Ουκρανοί και άνθρωποι από άλλα σλαβικά έθνη. Σχεδόν το 10% του πληθυσμού της πρωτεύουσας ήταν Εβραίοι (ένα μάλλον μοναδικό γεγονός, για σχεδόν οποιοδήποτε μέρος στη Σοβιετική Ένωση, εκτός από το Εβραϊκό Αυτόνομο Όμπλαστ.
Τον Ιούνιο του 1990, εθνοτικές εντάσεις μεταξύ Ουζμπέκων και Κιργιζίων εμφανίστηκαν στην περιοχή του Ος (νότιο Κιργιστάν), όπου οι Ουζμπέκοι αποτελούν μια μειοψηφία του πληθυσμού [30] Οι εντάσεις μεταξύ Κιργιζίων και Ουζμπέκων στο Ός οδήγησαν σε 186 θανάτους.[31] Αυτό οδήγησε στην κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης και απαγόρευσης της κυκλοφορίας [32] και την εκλογή του Ασκάρ Ακάγιεφ ως προέδρου της χώρας. Στις 15 Δεκεμβρίου 1990, το Ανώτατο Σοβιέτ ψήφισε την αλλαγή του ονόματος της δημοκρατίας σε Δημοκρατία του Κιργιζιστάν. Τον επόμενο Ιανουάριο, ο Ακάγιεφ εισήγαγε νέες κυβερνητικές δομές και διόρισε ένα νέο υπουργικό συμβούλιο αποτελούμενο κυρίως από νεότερους, προσανατολισμένους στις μεταρρυθμίσεις πολιτικούς. Τον Φεβρουάριο του 1991, σε μια ακόμη συμβολική κίνηση, το όνομα της πρωτεύουσας, Φρούνζε, άλλαξε στο προεπαναστατικό της όνομα, Μπισκέκ.[33]
Παρά αυτές τις πολιτικές κινήσεις προς την ανεξαρτησία, η οικονομική πραγματικότητα φαινόταν να λειτουργεί ενάντια στην απόσχιση από τη Σοβιετική Ένωση. Σε ένα δημοψήφισμα για τη διατήρηση της Σοβιετικής Ένωσης τον Μάρτιο του 1991, το 88,7% των ψηφοφόρων ενέκρινε την πρόταση να παραμείνει η Σοβιετική Ένωση ως «ανανεωμένη ομοσπονδία». Ωστόσο, οι αποσχιστικές δυνάμεις ώθησαν την ανεξαρτησία της Κιργιζίας τον Αύγουστο του ίδιου έτους.
Στις 19 Αυγούστου 1991, όταν η Κρατική Επιτροπή Έκτακτης Ανάγκης ανέλαβε την εξουσία στη Μόσχα, έγινε μια προσπάθεια καθαίρεσης του Ακάγιεφ στο Κιργιστάν. Μετά την κατάρρευση του πραξικοπήματος την επόμενη εβδομάδα, ο Ακάγιεφ και ο αντιπρόεδρος Κουζνέτσοφ ανακοίνωσαν την παραίτησή τους από το Κομμουνιστικό Κόμμα της Σοβιετικής Ένωσης (CPSU) και ολόκληρο το πολιτικό γραφείο και η γραμματεία παραιτήθηκαν.
Σύμφωνα με δημοσκόπηση της εταιρίας Gallup, το 2013, το 62% των Κιργιζίων εκτιμούσε ότι η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης έβλαψε τη χώρα τους, ενώ μόνο το 16% ότι η κατάρρευση την ωφέλησε.[34]
Ανατροπή του προέδρου Μπακίγιεφ 2010
Στις 6 Απριλίου 2010, σε μια διαδήλωση στο Ταλάς οι ηγέτες της αντιπολίτευσης διαμαρτυρήθηκαν κατά της διαφθοράς της κυβέρνησης και για το αυξημένο κόστος διαβίωσης. Οι διαμαρτυρίες εξελίχθηκαν σε βίαιες συγκρούσεις και εξαπλώθηκαν σ' όλη τη χώρα. Υπήρξαν αντικρουόμενες πληροφορίες για την τύχη του υπουργού Εσωτερικών Μολντομούσα Κονγκατίγιεφ ότι είχε σκοτωθεί κατά τη διάρκεια των ταραχών. Στις 7 Απριλίου 2010 οι διαδηλωτές έθεσαν υπό τον έλεγχό τους το αρχηγείο της εσωτερικής ασφάλειας (πρώην αρχηγείο της KGB) και ένα κρατικό τηλεοπτικό κανάλι στην πρωτεύουσα, Μπισκέκ. Στις αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας σκοτώθηκαν τουλάχιστον 41 άτομα.[35] Ο πρωθυπουργός Ουσένοφ κατηγόρησε τη Ρωσία για την υποστήριξη αυτών των διαδηλώσεων, κάτι που αρνήθηκε ο τότε πρωθυπουργός της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν. Τα μέλη της αντιπολίτευσης ζήτησαν επίσης το κλείσιμο της υπό αμερικανικό έλεγχο στρατιωτικής βάσης στο Μανάτ.[36] Ο πρόεδρος Κουρμανμπέκ Μπακίγιεφ έφυγε από τη χώρα[37]. Την ίδια ημέρα (7 Απριλίου 2010) επιλέχθηκε ως προσωρινή αρχηγός κυβέρνησης η Ρόζα Οτουνμπάγιεβα.
Καθώς συνεχίστηκαν οι βίαιες διαδηλώσεις από υποστηρικτές του έκπτωτου προέδρου στο Τζαλάλ-Αμπάντ, ανακοινώθηκε από την προσωρινή κυβέρνηση στις 19 Μαΐου 2010 ότι αναβάλλονται οι εκλογές έως το 2011 και η Οτουνμπάγιεβα διορίστηκε πρόεδρος. Ωστόσο, η τελευταία δεν ήταν υποψήφια στις προεδρικές εκλογές και η θητεία της έληξε στις 31 Δεκεμβρίου 2011.[38]
Συνοριακές διαμάχες
Στα τέλη Απριλίου 2021, μια διαμάχη για τη διαχείριση των περιορισμένων υδάτινων πόρων κλιμακώθηκε σε μία από τις πιο σοβαρές συνοριακές συγκρούσεις μεταξύ Κιργιστάν και Τατζικιστάν από την ανεξαρτησία των δυο χωρών, το 1991.[39][40]
Τον Σεπτέμβριο του 2022, νέες ένοπλες συγκρούσεις, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης πυροβολικού, ξέσπασαν κατά μήκος μεγάλου μέρους των συνόρων μεταξύ Κιργιστάν και Τατζικιστάν.[41]Κιργίζιοι αξιωματούχοι ανέφεραν ότι οι συγκρούσεις κλιμακώθηκαν στις 14 Σεπτεμβρίου 2022, με τις δυνάμεις του Τατζικιστάν να χρησιμοποιούν τανκς, APC και όλμους για να εισέλθουν σε τουλάχιστον ένα χωριό του Κιργιστάν και να βομβαρδίζουν το αεροδρόμιο της πόλης Μπατκέν και τις παρακείμενες περιοχές.[42] Και τα δύο έθνη κατηγόρησαν το ένα το άλλο για τις συγκρούσεις.[43] Η σύγκρουση στα σύνορα συνεχίστηκε για δύο ημέρες, μετά από τις οποίες τα δυο μέρη μπόρεσαν να συμφωνήσουν σε μια προσωρινή κατάπαυση του πυρός τη νύχτα της 16ης Σεπτεμβρίου 2022,[44] που κράτησε μόνο για περίπου μία ημέρα.[45][46]Στις 20 Σεπτεμβρίου 2022, το Τατζικιστάν και η Κιργιστάν υπέγραψαν συμφωνία περί προσφυγής σε ειρηνικά μέσα για την επίλυση της διαφοράς.[47]
Από το 2010 το Κιργιστάν είναι η πρώτη χώρα με πολίτευμα που συνδυάζει Ημιπροεδρικό σύστημα και Κοινοβουλευτική δημοκρατία στην Κεντρική Ασία. Αρχηγός Κράτους στη χώρα είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Η νομοθετική εξουσία ασκείται από το Κοινοβούλιο. Αρχηγός του κράτους είναι ο πρόεδρος της χώρας. Σύμφωνα με το Σύνταγμα, ο πρόεδρος προσωποποιεί την ενότητα των τοπικών εθνοτήτων και την κρατική εξουσία. Ο πρόεδρος εκλέγεται για 6 χρόνια με ψηφοδέλτια όλων των εκλογικών πολιτών της χώρας. Σύμφωνα με τον νόμο, απαγορεύεται το ίδιο πρόσωπο να είναι υποψήφιος για την προεδρία και να εκλεγεί για δύο θητείες. Κάθε πολίτης της Δημοκρατίας του Κιργιστάν έχει δικαίωμα να εκλεγεί ως πρόεδρος εφόσον είναι άνω των 35 και κάτω των 70 ετών, μπορεί να μιλά την κρατική γλώσσα και να διαμένει στη χώρα για τουλάχιστον 15 έτη συνολικά. Οι πρόσφατες προεδρικές εκλογές της Δημοκρατίας του Κιργιστάν διεξήχθησαν στις 4 Οκτωβρίου 2020 και ο 6ος Πρόεδρος του Κιργιστάν, επί του παρόντος, είναι ο Σαντίρ Τζαπάροφ (Sadyr Japarov). Το Κοινοβούλιο της Δημοκρατίας του Κιργιστάν (Jogorku Kenesh), είναι το ανώτατο αντιπροσωπευτικό όργανο που ασκεί νομοθετική εξουσία και εποπτικά καθήκοντα στο πλαίσιο της εντολής του. Αποτελείται από 120 μέλη που εκλέγονται για θητεία 5 ετών σύμφωνα με το αναλογικό σύστημα σε μια ενιαία εκλογική περιφέρεια. Στο αποτέλεσμα των εκλογών, κανένα πολιτικό κόμμα δεν έχει το δικαίωμα να διαθέτει περισσότερες από 65 έδρες στη Βουλή. Κάθε πολίτης της χώρας, που είναι 21 ετών την ημέρα των εκλογών και δεν του έχει αφαιρεθεί το εκλογικό δικαίωμα, μπορεί να εκλεγεί ως μέλος του κοινοβουλίου.
Στρατός
Οι ένοπλες δυνάμεις του Κιργιστάν σχηματίστηκαν μετά από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και αποτελούνται από τις Χερσαίες Δυνάμεις, την Πολεμική Αεροπορία, τις Εσωτερικές Δυνάμεις, την Εθνοφρουρά και τη Συνοριοφυλακή. Ο στρατός συνεργάζεται με τις Ένοπλες Δυνάμεις των ΗΠΑ. Οι τελευταίες νοίκιαζαν μια εγκατάσταση, το Κέντρο Διέλευσης στο Μανάτ στο Διεθνές Αεροδρόμιο Μανάτ κοντά στην Μπισκέκ, μέχρι τον Ιούνιο του 2014.[48] Τα τελευταία χρόνια, οι ένοπλες δυνάμεις έχουν αναπτύξει καλύτερες σχέσεις με τη Ρωσία, και υπογράφηκε μία συμφωνία εκσυγχρονισμού, με κόστος 1,1 δισεκατομμύρια δολάρια. Επίσης, οι Κιργιζικές Ένοπλες Δυνάμεις συμμετέχουν σε περισσότερες ασκήσεις μαζί με ρωσικές δυνάμεις.[49] Το Γραφείο της Εθνικής Ασφάλειας συνεργάζεται με τον στρατό και έχει παρόμοιους σκοπούς με τη σοβιετική προκάτοχό του, την KGB. Επίσης, έχει μία ειδική αντιτρομοκρατική ομάδα γνωστή ως «Άλφα», που έχει το ίδιο όνομα με άλλες πρώην σοβιετικές χώρες, συμπεριλαμβάνοντας τη Ρωσία και το Ουζμπεκιστάν. Η αστυνομία και η συνοριοφυλακή διευθύνονται από το Υπουργείο Εσωτερικών.
Διοικητική διαίρεση
Το Κιργιστάν διαιρείται σε εφτά περιφέρειες (ενικός: oblast (область), πληθυντικός: oblasttar (областтар)) που κυβερνώνται από διορισμένους κυβερνήτες. Η πρωτεύουσα, Μπισκέκ, και η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη, το Ος, είναι διοικητικά ανεξάρτητες πόλεις (shaar) με καθεστώς ισοδύναμο με μια περιφέρεια.
Οι περιφέρειες, και οι ανεξάρτητες πόλεις είναι οι εξής:
- Μπισκέκ
- Περιφέρεια Μπατκέν
- Περιφέρεια Τσούι
- Περιφέρεια Τζαλάλ-Αμπάντ
- Περιφέρεια Ναρίν
- Περιφέρεια Ος
- Περιφέρεια Ταλάς
- Περιφέρεια Ισσύκ-Κουλ
- Πόλη Ος
Κάθε περιφέρεια αποτελείται από έναν αριθμό επαρχιών (ραγιόν), και διοικούνται από αξιωματούχους διορισμένους από την κυβέρνηση («ακίμ»). Οι αγροτικές κοινότητες («ayıl ökmötü»), αποτελούνται από μέχρι 20 μικρούς οικισμούς, και έχουν δικούς τους εκλεγμένους δημάρχους και συμβούλια.
.jpg)
Το Κιργιστάν είναι ένα μεσόγειο κράτος στην Κεντρική Ασία, και συνορεύει με το Καζακστάν, την Κίνα, το Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν. Βρίσκεται μεταξύ του 39ου και 44ου παράλληλου βόρεια, και μεταξύ του 69ου και 81ου μεσημβρινού ανατολικά. Έχει τη μεγαλύτερη απόσταση από τη θάλασσα σε σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη χώρα, και όλοι οι ποταμοί της Κιργιζίας είναι ενδορρεϊκοί, δηλαδή δεν καταλήγουν στη θάλασσα. Η οροσειρά Τιαν Σαν καλύπτει πάνω από το 80% της χώρας (περιστασιακά αναφέρεται ως «Ελβετία της Κεντρικής Ασίας»).[50]
Η λίμνη Ισσύκ-Κουλ, ή Ysyk-Köl στα Κιργιζικά, στα βορειοανατολικά Τιαν Σαν, είναι η μεγαλύτερη λίμνη στην Κιργιζία και η δεύτερη μεγαλύτερη ορεινή λίμνη στον κόσμο, μετά την Τιτικάκα. Οι μεγαλύτερες κορυφές βρίσκονται στην οροσειρά Κακσαάλ-Τόο, και σχηματίζουν τα κινεζικά σύνορα. Η κορυφή Τζενγκίς Τσόκουσου, που βρίσκεται στα 7.439 μέτρα, είναι το υψηλότερο σημείο και προσδιορίζεται από γεωλόγους ότι είναι η βορειότερη κορυφή με υψόμετρο πάνω από 7.000 μέτρα. Η βαριά χιονόπτωση και οι πλημμύρες την άνοιξη προκαλούν σοβαρές ζημιές στη χώρα. Η απορροή από τα βουνά χρησιμοποιείται επίσης για υδροηλεκτρισμό.
Το Κιργιστάν έχει σημαντικά αποθέματα μετάλλων, συμπεριλαμβανομένων του χρυσού και σπάνιων μετάλλων. Καθώς το μεγαλύτερο μέρος της χώρας είναι ορεινό, λιγότερο από το 8% της χώρας καλλιεργείται, και συγκεντρώνεται κυρίως στις βόρειες πεδιάδες και στην Κοιλάδα Φεργκάνα.
Το 2015, ο πληθυσμός της Μπισκέκ, της πρωτεύουσας της χώρας, ανερχόταν στα 937.400 άτομα. Η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη είναι η αρχαία πόλη Ος, που βρίσκεται στην κοιλάδα Φεργκάνα, κοντά στα σύνορα με το Ουζμπεκιστάν. Ο κύριος ποταμός είναι ο Κάρα Ντάρια, που ρέει δυτικά διαμέσου της Κοιλάδας Φεργκάνα στο Ουζμπεκιστάν. Απέναντι από τα σύνορα με το Ουζμπεκιστάν, συναντιέται με έναν μεγάλο κιργιζικό ποταμό, τον Ναρίν. Η συμβολή των δύο σχηματίζει τον Συρ Ντάρια, που αρχικά κυλούσε μέχρι τη λίμνη Αράλη. Το 2010, πλέον δεν φτάνει τη θάλασσα, καθώς τα νερά του χρησιμοποιούνται για να ποτίσουν φυτείες βαμβακιού στο Τατζικιστάν, στο Ουζμπεκιστάν και στο νότιο Καζακστάν. Ο ποταμός Τσου ρέει για λίγο στο Κιργιστάν πριν μπει στο Καζακστάν.
Δικαίωμα ψήφου στις εκλογές έχουν όσες και όσοι είναι ηλικίας 18 ετών και άνω.[51]
Ο πληθυσμός του Κιργιστάν εκτιμόταν στα 6.586.600 εκατομμύρια τον Αύγουστο του 2020.[52]. Από αυτούς, το 34,4% του πληθυσμού είναι κάτω των 15 και το 6,2% του πληθυσμού είναι άνω των 65. Η χώρα είναι αγροτική: περίπου το ένα τρίτο ζει σε αστικές περιοχές. Η μέση πυκνότητα πληθυσμού είναι 25 κάτοικοι ανά τ.χλμ.
Εθνικές ομάδες
Η μεγαλύτερη εθνική ομάδα της χώρας είναι οι Κιργίζιοι, ένα τουρκικό φύλο, που αποτελεί το 74,1% του πληθυσμού (εκτίμηση του 2021). Στις άλλες εθνικές ομάδες συμπεριλαμβάνονται οι Ρώσοι (5,0%) που συγκεντρώνονται στα βόρεια, και οι Ουζμπέκοι (14,8%) και είναι συγκεντρωμένοι στα δυτικά. Επίσης, υπάρχουν μικρές αλλά αξιοσημείωτες μειονότητες Ντουγκάνων (1,1%), Ουιγούρων (0,9 %), Τατζίκων (0,9%), Καζάκων (0,6%), και Ουκρανών (0,1%) και άλλες μικρότερες εθνικές μειονότητες (2,7%). Η χώρα έχει πάνω από 80 εθνικές ομάδες.[53]
Ιστορικά, οι Κιργίζιοι είναι ημινομαδικοί κτηνοτρόφοι, που ζουν σε κυκλικές σκηνές που ονομάζονται γιουρτ, και εκτρέφουν πρόβατα, άλογα και γιακ. Αυτή η νομαδική δραστηριότητα συνεχίζει εποχιακά, καθώς οι κτηνοτροφικές οικογένειες επιστρέφουν στη βοσκή στα ψηλά βουνά (ή τζαϊλόο) το καλοκαίρι. Οι Ουζμπέκοι και οι Τατζίκοι παραδοσιακά έχουν αρδευόμενη γη στην Κοιλάδα Φεργκάνα.[54]
Το Κιργιστάν έχει μια σημαντική αλλαγή στην εθνική του σύνθεση μετά από την ανεξαρτησία του.[55][56][57] Το ποσοστό των Κιργίζιων έχει αυξηθεί από περίπου 50% το 1979, σε πάνω από 70% το 2013, ενώ οι Ρώσοι, οι Ουκρανοί, οι Γερμανοί και οι Τάταροι έχουν μειωθεί από το 35% γύρω στο 7%.[52] Από το 1991, ένας μεγάλος αριθμός Γερμανών, αν και αριθμούσαν 101.000 κατοίκους το 1989, έχουν μεταναστεύσει στη Γερμανία.[58]
| Ethnic group |
1926 απογραφή[59] | 1959 απογραφή[60] | 1989 απογραφή[61] | 1999 απογραφή[62] | 2018 απογραφή[63] | 2021 απογραφή[64] | 2022 εκτίμηση | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Number | % | Number | % | Number | % | Number | % | Number | % | Number | % | Number | % | |
| Κιργίζιοι | 661,171 | 66.6 | 836,831 | 40.5 | 2,229,663 | 52.4 | 3,128,147 | 64.9 | 4,587,430 | 73.3 | 4,995,900 | 74.1 | 5,379,000 | 77.5 |
| Ουζμπέκοι | 110,463 | 11.1 | 218,640 | 10.6 | 550,096 | 12.9 | 664,950 | 13.8 | 918,262 | 14.6 | 999,300 | 14.8 | 986,900 | 14.2 |
| Ρώσοι | 116,436 | 11.7 | 623,562 | 30.2 | 916,558 | 21.5 | 603,201 | 12.5 | 352,960 | 5.6 | 335,200 | 5.0 | 282,800 | 4.1 |
| Ουκρανοί | 64,128 | 6.5 | 137,031 | 6.6 | 108,027 | 2.5 | 50,442 | 1.0 | 11,252 | 0.2 | ||||
Γλώσσες
Το Κιργιστάν είναι η μία από τις δύο πρώην σοβιετικές δημοκρατίες στην Κεντρική Ασία που διατήρησαν τα Ρωσικά ως επίσημη γλώσσα, ενώ η άλλη χώρα είναι το γειτονικό Καζακστάν. Τα Κιργιζικά προστέθηκαν ως επίσημη γλώσσα τον Σεπτέμβριο του 1991, κάνοντάς την Κιργιζία δίγλωσσο κράτος.
Τα Κιργιζικά είναι μία Τουρκική γλώσσα του κλάδου Κιπτσάκ, στενότερα σχετιζόμενη με τα Καζακικά, τα Καρακαλπακικά, και τα Νογκάι Ταταρικά. Τα Κιργιζικά γράφονταν με το αραβικό αλφάβητο μέχρι τον 20ο αιώνα. Το λατινικό αλφάβητο εισήχθη και υιοθετήθηκε το 1928, και αντικαταστάθηκε με το κυριλλικό αλφάβητο το 1941.
Σύμφωνα με την απογραφή του 2009,[65] 4,1 εκατομμύρια κάτοικοι ομιλούσαν τα Κιργιζικά ως μητρική ή δεύτερη γλώσσα και 2,5 εκατομμύρια κάτοικοι ομιλούσαν τα Ρώσικα ως μητρική ή δεύτερη γλώσσα. Τα Ουζμπεκικά είναι η δεύτερη μεγαλύτερη γλώσσα σε αριθμό ομιλητών στην Κιργιζία, και ακολουθείται από τα Ρωσικά. Τα Ρώσικα είναι η μεγαλύτερη πιο ομιλούμενη δεύτερη γλώσσα, και ακολουθείται από τα Κιργιζικά και τα Ουζμπεκικά.
Τα ρωσικά τηλεοπτικά κανάλια τυγχάνουν μεγάλης δημοτικότητας στην Κιργιζία, ειδικά στη σε μεγάλο βαθμό εκρωσισμένη πόλη της Μπισκέκ και την περιφέρεια Τσούι (γύρω από την Μπισκέκ), που το 1989 η Μπισκέκ είχε πλειοψηφία Ρώσων. Τα ρωσόφωνα μέσα ενημέρωσης ασκούν τεράστια επιρροή στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης στην Κιργιζία, ειδικά σε πεδία όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι διεθνείς πολιτικές εξελίξεις,[66] ενώ η ρωσική έκδοση της Βικιπαίδειας είναι η δημοφιλέστερη στη χώρα.
Επίσης, αρκετές επιχειρήσεις χρησιμοποιούν τη Ρώσικη γλώσσα. Μέχρι πρόσφατα, τα Κιργιζικά ήταν μία γλώσσα που ομιλούταν στο σπίτι και χρησιμοποιούταν σπανίως σε συναντήσεις ή άλλα γεγονότα. Ωστόσο, σήμερα οι περισσότερες βουλευτικές συναντήσεις λαμβάνουν χώρα στα Κιργιζικά, με διαθέσιμη ταυτόχρονη διερμηνεία για αυτούς που δεν μπορούν να μιλήσουν τα Κιργιζικά.
Πληθυσμιακά κέντρα
| Κατάταξη | Όνομα | Περιφέρεια | Πληθ. |
|---|---|---|---|
| 1 | Μπισκέκ | Μπισκέκ | 1,074,075 |
| 2 | Ος | Περιφέρεια Ος | 322,164 |
| 3 | Τζαλάλ-Αμπάντ | Περιφέρεια Τζαλάλ-Αμπάντ | 123,239 |
| 4 | Καρακόλ | Περιφέρεια Ισσύκ-Κουλ | 84,351 |
| 5 | Τοκμάκ | Περιφέρεια Τσούι | 71,443 |
| 6 | Ουζγκέν | Περιφέρεια Ος | 62,802 |
| 7 | Καρά-Μπαλτά | Περιφέρεια Τσούι | 48,278 |
| 8 | Μπαλικτσί | Περιφέρεια Ισσύκ-Κουλ | 42,875 |
| 9 | Ναρίν | Περιφέρεια Ναρίν | 41,178 |
| 10 | Ταλάς (Κιργιζία) | Περιφέρεια Ταλάς | 40,308 |
Θρησκεία
| Θρησκείες του Κιργιστάν | ||||
|---|---|---|---|---|
| Ισλάμ | 88% | |||
| Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία | 9% | |||
| Άλλες θρησκείες | 3% | |||
Το Ισλάμ είναι η κυρίαρχη θρησκεία της Κιργιζίας, καθώς το 88% των Κιργίζιων είναι Μουσουλμάνοι, ενώ το 9% είναι Ρώσοι Ορθόδοξοι και το 3% ακολουθεί άλλες θρησκείες.[67] Μία αναφορά του κέντρου Pew Research αναφέρει ένα μεγαλύτερο ποσοστό Μουσουλμάνων, με το 88,9% των κατοίκων της Κιργιζίας να είναι μουσουλμάνοι.[68] Η πλειοψηφία των Μουσουλμάνων, είναι Σουνίτες.[69] Υπάρχουν μερικοί Μουσουλμάνοι Αχμαντίγια, αν και δεν είναι κρατικά αναγνωρισμένοι.[70]
Κατά τη διάρκεια της σοβιετικής περιόδου, ο κρατικός αθεϊσμός ενισχύθηκε. Ωστόσο, σήμερα το Κιργιστάν είναι ένα κοσμικό κράτος, καθώς το Ισλάμ έχει μια αυξανόμενη επιρροή στην πολιτική και στην κοινωνία της χώρας.[71] Για παράδειγμα, έχει γίνει προσπάθεια ώστε οι αξιωματούχοι να ταξιδέψουν στο Χατζ (το προσκύνημα στη Μέκκα), χωρίς φόρους.[71]
Το 2021, υπήρχαν περίπου 3.000 ισλαμικές θρησκευτικές οντότητες στο Κιργιστάν, ενώ πληθαίνουν οι αναφορές για άνθηση παρανόμως λειτουργούντων χώρων προσευχής και θρησκευτικής εκπαίδευσης.[72]
Στις 8 Αυγούστου 2023, οι κρατικές υπηρεσίες ασφαλείας έκλεισαν 39 τζαμιά και 21 ισλαμικά σχολεία στην περιοχή του Ος στο πλαίσιο μιας συνεχιζόμενης μαζικής επιθεώρησης σε θρησκευτικά ιδρύματα. Στη σχετική δήλωσή της, η Κρατική Επιτροπή Εθνικής Ασφάλειας (GKNB), ανέφερε διάφορους λόγους για το κλείσιμο, που κυμαίνονταν από την αποτροπή του θρησκευτικού εξτρεμισμού (οι δάσκαλοι που εργάζονταν σε μια σειρά από αυτούς τους μεντρεσέδες δεν είχαν τα απαιτούμενα τυπικά προσόντα κληρικής εκπαίδευσης και παρείχαν ανεπίτρεπτη θρησκευτική εκπαίδευση στα παιδιά, πέρα από τα όρια του εγκεκριμένου από το κράτος Ισλάμ) έως και τη μη τήρηση των κανονισμών πυρασφάλειας ή την η παράνομη ανέγερση κτιρίων σε δημόσια γη.[73] Τον Ιούνιο του 2023, το GKNB στην Περιφέρεια Τζαλάλ-Αμπάντ, είχε αναφέρει ότι εντόπισε 60 τζαμιά που λειτουργούσαν χωρίς σχετική άδεια από την κρατική επιτροπή θρησκευτικών υποθέσεων.[74] Ένα μήνα νωρίτερα, οι υπηρεσίες ασφαλείας έκλεισαν δύο υπόγεια θρησκευτικές σχολές στην επαρχία Σουζάκ της περιφέρειας Τζαλάλ-Αμπάντ. Τα παιδιά που φοιτούσαν εκεί διαπιστώθηκε ότι δεν φοιτούσαν σε κανονικό σχολείο, ανέφερε το GKNB.[75]
Επίσης, στη χώρα εξασκείται η Ρωσική Ορθοδοξία και η Ουκρανική Ορθοδοξία, και εξασκούνται κυρίως από τους Ρώσους και τους Ουκρανούς, αντίστοιχα. Επίσης, υπάρχει μια κοινότητα Μαρτύρων του Ιεχωβά, και αποτελείται από 5.000 έως 10.000 ανθρώπους.[76][77] Μια μικρή μειονότητα Γερμανών είναι Χριστιανοί, κυρίως Λουθηριανοί και και Αναβαπτιστές. Επίσης, υπάρχει μια μικρή ρωμαιοκαθολική κοινότητα.[78][79]
Σήμερα, στη χώρα επιβιώνουν μερικές ανιμιστικές παραδόσεις.[80] Επίσης, υπάρχει μια μικρή κοινότητα Μπουχαριανών Εβραίων που ζουν στην Κιργιζία, αλλά κατά τη διάρκεια της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης οι περισσότεροι μετανάστευσαν σε άλλες χώρες, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες και στο Ισραήλ. Επιπροσθέτως, υπάρχει μια μικρή κοινότητα Εβραίων Ασκενάζι, που μετανάστευσαν στη χώρα από την Ανατολική Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.[81]
Στις 6 Νοεμβρίου 2008, το κοινοβούλιο της χώρας ψήφισε - ομόφωνα - νόμο που αυξάνει τον ελάχιστο αριθμό πιστών για την αναγνώριση μιας θρησκείας από 10 σε 200. Επίσης απαγόρευσε την «επιθετική δράση με στόχο τον προσηλυτισμό», απαγόρευσε τη θρησκευτική δραστηριότητα στα σχολεία καθώς και κάθε δραστηριότητα από μη εγγεγραμμένες οργανώσεις. Ο σχετικός νόμος υπεγράφη από τον Πρόεδρο Κουρμανμπέκ Μπακίγιεφ στις 12 Ιανουαρίου 2009.[82]
Έκτοτε έχουν αναφερθεί αρκετές επιδρομές της αστυνομίας εναντίον ειρηνικών θρησκευτικών συναθροίσεων μειονοτήτων [83], αλλά και ορισμένες δικαστικές αποφάσεις υπέρ των θρησκευτικών μειονοτήτων.[84]
Υγεία
Το 2008 στη χώρα ξέσπασε σκάνδαλο με δεκάδες βρέφη και παιδιά μολυσμένα από τον ιό HIV τον οποίο μετέδωσαν και στις μητέρες τους μέσω του θηλασμού.[85] Το προσδόκιμο ζωής στο σύνολο του πληθυσμού, σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2019 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ήταν 74,2 χρόνια (70,7 χρόνια οι άνδρες και 77,3 οι γυναίκες).[86]
Από τον Απρίλιο του 2009 η ΕΕ συμπεριέλαβε τη χώρα στον κατάλογο με τους αερομεταφορείς που απαγορεύεται να εκτελούν πτήσεις προς τα 28 κράτη μέλη, για λόγους ασφαλείας.[87] [88] Η οδήγηση γίνεται στα δεξιά.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
