From Wikipedia, the free encyclopedia
Οι Γκοράνοι (κυριλλικά: Горани) είναι σλαβική μουσουλμανική εθνοτική ομάδα που κατοικεί στην περιοχή Γκόρα — το τρίγωνο μεταξύ του Κοσσυφοπεδίου, της Αλβανίας και της Βόρειας Μακεδονίας. Αριθμούν περίπου 60.000 άτομα και μιλούν μια μεταβατική νότια σλαβική διάλεκτο, που ονομάζεται διάλεκτος Γκόρα. Η συντριπτική πλειονότητα των Γκοράνων ασπάζονται τον Σουνισμό.
 Περιοχή κατοικίας των Γκοράνων (πράσινο) στην Αλβανία, το Κοσσυφοπέδιο και τη Βόρεια Μακεδονία | |
| Συνολικός πληθυσμός | |
|---|---|
| 60.000 (εκτίμηση)[1] | |
| Περιοχές με σημαντικούς πληθυσμούς | |
 Κοσσυφοπέδιο | 10,265 (απογραφή 2011)[2] |
 Σερβία | 7,767 (απογραφή 2011)[3] |
 Βόρεια Μακεδονία | Άγνωστος |
 Αλβανία | Άγνωστος |
 Κροατία | 428 (απογραφή 2011)[4] |
 Μαυροβούνιο | 197 (απογραφή 2011)[5] |
 Βοσνία και Ερζεγοβίνη | 24 (απογραφή 2013)[6] |
| Γλώσσες | |
| Διάλεκτος Γκόρα Αλβανικά Σερβικά | |
| Θρησκεία | |
| Σουνισμός | |
| Σχετιζόμενες εθνικές ομάδες | |
| Μποσνιάκοι, Πομάκοι, Τορμπέσοι,[7][8][9][10] Βούγλαροι, Σλαβομακεδόνες, Σέρβοι | |
Το εθνώνυμο Goranci, που σημαίνει «ορεινοί», προέρχεται από το σλαβικό τοπωνύμιο gora, που σημαίνει «λόφος, βουνό».[11][12] Ένα άλλο ενδώνυμο αυτού του λαού είναι το Našinci, που κυριολεκτικά σημαίνει «οι άνθρωποι μας, οι δικοί μας».
Στις σλαβομακεδονικές πηγές, οι Γκοράνοι ονομάζονται μερικές φορές Τορμπέσοι,[12] όρος που χρησιμοποιείται για τους Μουσουλμάνους Σλαβομακεδόνες.
Στην αλβανική γλώσσα, είναι γνωστοί ως Goranët (Γκοράνετ)[13] και μερικές φορές με άλλα εξώνυμα, όπως Bulgareci («Βούλγαροι»),[14] Torbesh[11] («σακούλες») και Poturë («τουρκοποιημένοι», από το po-tur, κυριολεκτικά όχι Τούρκος αλλά «τουρκοποιημένος», που χρησιμοποιείται για τους εξισλαμισμένους Σλάβους).[15]
.png)
Μερικοί από τους ντόπιους Γκοράνους έχουν επίσης αυτοδηλωθεί με την πάροδο του χρόνου ως Αλβανοί, Σλαβομακεδόνες, Μποσνιάκοι, Μουσουλμάνοι Βούλγαροι, Σέρβοι, Τούρκοι ή απλώς ως Μουσουλμάνοι, λόγω γεωπολιτικών συνθηκών και σε απογραφές.[16][12]
Στο Κοσσυφοπέδιο, οι Γκοράνοι αριθμούν 10.265 κατοίκους, που είναι δραστικά χαμηλότερος από ότι πριν από τον Πόλεμο του Κοσσυφοπεδίου. Το 1998, υπολογίστηκε ότι ο συνολικός πληθυσμός τους ήταν τουλάχιστον 50.000.[17]
Στην Αλβανία, υπάρχουν εννέα[11] χωριά που κατοικούνται από Γκοράνους: Ζαπόντ, Πακίστ, Ορτσίκελ, Κοσαρίς, Τσερναγιέβε, Ορτζόστ, Ορέσκε, Μπόρξε και Σισταβέτς.[18][19]
Στο Κοσσυφοπέδιο, υπάρχουν 18[11] χωριά που κατοικούνται από Γκοράνους, καθώς και η πόλη Ντραγκάς.[20][21] Μετά το 1999, το Ντραγκάς έχει μικτό πληθυσμό Γκοράνων, οι οποίοι ζουν στην κάτω γειτονιά και Αλβανούς στην επάνω γειτονιά, οι οποίοι αποτελούν την πλειοψηφία των κατοίκων.[21]
Στη Βόρεια Μακεδονία, υπάρχουν δύο χωριά που κατοικούνται από τους Γκοράνους στην περιοχή της Κοιλάδας Πόλογκ: το Γελόβγιανε και το Ούρβιτς.[22][23][24][25]
Ο Δήμος Γκόρα και η περιοχή Οπόγια παρέμειναν χωρισμένες κατά την περίοδο του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς.[21] Μετά τον πόλεμο, ο Δήμος Γκόρα με την πλειονότητα των Γκοράνων συγχωνεύθηκε με την αλβανική κατοικημένη περιοχή Οπόγια για να σχηματιστεί ο Δήμος Ντραγκάς από την Αποστολή Προσωρινής Διοίκησης των Ηνωμένων Εθνών στο Κοσσυφοπέδιο και η νέα διοικητική μονάδα έχει αλβανική πλειοψηφία.[21][11][26]
Το 2007, τα προσωρινά ιδρύματα του Κοσσυφοπεδίου άνοιξαν ένα σχολείο στη Γκόρα για τη διδασκαλία της βοσνιακής γλώσσας, κάτι που προκάλεσε μικρή ανησυχία στον πληθυσμό των Γκοράνων. Πολλοί Γκοράνοι αρνούνται να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο λόγω κοινωνικών προκαταλήψεων και απειλών αφομοίωσης σε Μποσνιάκους ή Αλβανούς. Κατά συνέπεια, οι Γκοράνοι οργάνωσαν την εκπαίδευση σύμφωνα με το πρόγραμμα σπουδών της Σερβίας.
Γκοράνοι ακτιβιστές στη Σερβία δήλωσαν ότι θέλουν η Γκόρα (πρώην δήμος) να ενταχθεί στην Κοινότητα Σερβικών Δήμων, προκαλώντας πρόσθετη πίεση στην κοινότητα των Γκοράνων στο Κοσσυφοπέδιο.[27]
Το 2018, Βούλγαροι ακτιβιστές μεταξύ των Γκοράνων κατέθεσαν αίτηση στο κοινοβούλιο της χώρας απαιτώντας την επίσημη αναγνώρισή τους ως ξεχωριστή μειονότητα.[28]
Οι περισσότεροι Γκοράνοι δηλώνουν ότι η ασταθής κατάσταση και τα οικονομικά ζητήματα τους ωθούν να εγκαταλείψουν το Κοσσυφοπέδιο. Γίνεται επίσης κάποια αναφορά σε απειλές και διακρίσεις από τους Αλβανούς.[29]
Εκτός από την πολυεθνική πόλη Ντραγκάς, οι Γκοράνοι του Κοσσυφοπεδίου συνεχίζουν να ζουν σε χωριά που κατοικούνται κυρίως από την κοινότητά τους και οι σχέσεις με τους Αλβανούς παραμένουν τεταμένες.[21] Οι μικτοί γάμοι μεταξύ των δύο κοινοτήτων δεν συμβαίνουν με εξαίρεση μερικές οικογένειες Γκοράνων που έχουν μεταναστεύσει στο Πρίζρεν.[21]
Τον 18ο αιώνα ξεκίνησε ένα κύμα εξισλαμισμού στη Γκόρα.[30] Η οθωμανική κατάργηση της Βουλγαρικής Αρχιεπισκοπής της Οχρίδας και του Σερβικού Πατριαρχείου του Πετς το 1766/1767 πιστεύεται ότι προκάλεσε τον εξισλαμισμό της Γκόρα, όπως ήταν η τάση πολλών βαλκανικών κοινοτήτων. Η τελευταία Χριστιανή Γκοράνα, η Μποζάνα, πέθανε τον 19ο αιώνα – η οποία έχει λάβει μια λατρεία, που υποδηλώνει τη χριστιανική κληρονομιά των Γκοράνων.[30]
Οι Γκοράνοι είναι γνωστοί ως «οι καλύτεροι ζαχαροπλάστες και αρτοποιοί» στην πρώην Γιουγκοσλαβία.[31]
Οι Σλάβοι της Γκόρα εκχριστιανίστηκαν μετά το 864 όταν η Βουλγαρία υιοθέτησε τον Χριστιανισμό. Οι Οθωμανοί κατέκτησαν την περιοχή τον 14ο αιώνα, γεγονός που ξεκίνησε τη διαδικασία εξισλαμισμού των Γκοράνων και των γειτονικών Αλβανών. Ωστόσο, οι Γκοράνοι εξακολουθούν να τηρούν ορισμένες Ορθόδοξες Χριστιανικές παραδόσεις, όπως η Σλάβα, και όπως οι Σέρβοι γνωρίζουν τις ημέρες των αγίων τους. Αν και οι περισσότεροι Γκοράνοι είναι Σουνίτες Μουσουλμάνοι, ο Σουφισμός και ειδικότερα τα τάγματα των Σούφι Χαλβάτι και Μπεκτάσι είναι ευρέως διαδεδομένα.
Η παραδοσιακή λαϊκή μουσική των Γκοράνων περιλαμβάνει έναν χορό δύο ρυθμών που ονομάζεται «όρο» (oro, «κύκλος»), ο οποίος είναι ένας κυκλικός χορός που επικεντρώνεται στις κινήσεις του ποδιού: ξεκινά πάντα από το δεξί πόδι και κινείται αριστερόστροφα. Ο όρο συνήθως συνοδεύεται από όργανα όπως ζουρνάς, καβάλ, σάζι ή νταούλι, και το τραγούδι χρησιμοποιείται λιγότερο συχνά στους χορούς από ότι στους Αλβανούς και τους Σέρβους.
Το «εθνικό» ποτό των Γκοράνων είναι η ρακή, που συνήθως αποστάζεται στο σπίτι από ηλικιωμένους. Ένα άλλο δημοφιλές ποτό είναι ο τούρκικος καφές, που πίνεται σε μικρά φλιτζάνια συνοδευόμενο από ένα ποτήρι νερό. Το διάβασμα του φλιτζανιού είναι δημοφιλής σε όλους τους Γκοράνους χρησιμοποιώντας το κατακάθι του τουρκικού καφέ.
Οι Γκοράνοι μιλούν νότια σλαβικά, μια τοπική διάλεκτο γνωστή ως «Našinski»[18] ή «Goranski», η οποία είναι μέρος της ευρύτερης τορλακιανής διαλέκτου,[32] που ομιλείται στη Νότια Σερβία, τη Δυτική Βουλγαρία και μέρος της Βόρειας Μακεδονίας. Η σλαβική διάλεκτος της γκορανικής κοινότητας είναι γνωστή ως Gorançe από τους Αλβανούς.[18] Εντός της κοινότητας των Γκοράνων υπάρχει μια αναγνώριση ότι οι διαλέκτοί τους είναι πιο κοντά στη σλαβομακεδονική γλώσσα, παρά στη σερβική.[33] Η τορλακιανή διάλεκτος είναι μια μεταβατική διάλεκτος των σερβικών και βουλγαρικών, ενώ μοιράζεται επίσης χαρακτηριστικά με τα σλαβομακεδονικά. Η ομιλία των Γκοράνων ταξινομείται ως μια παλαιο-στοκαβιανή διάλεκτος της σερβικής (παλαιά σερβική), η διάλεκτος Πρίζρεν-Τίμοκ. Οι Βούλγαροι γλωσσολόγοι κατατάσσουν τη γκορανική διάλεκτο ως μέρος μιας βουλγαρικής διαλεκτικής περιοχής.[34] Στο πλαίσιο της επιστήμης, οι διάλεκτοι των Γκοράνων που προηγουμένως είχαν ταξινομηθεί ως ανήκουσες στα σερβικά, επαναπροσδιορίστηκαν ως ανήκουσες στα σλαβομακεδονικά τον 21ο αιώνα.[33] Ο λόγος των Γκοράνων έχει πολλές δάνειες λέξεις, επηρεασμένος σε μεγάλο βαθμό από τα τουρκικά και τα αραβικά λόγω της επιρροής του Ισλάμ, καθώς και της αλβανικής. Είναι παρόμοια με τη βοσνιακή γλώσσα λόγω των πολυάριθμων τουρκικών δανεικών λέξεων. Οι Γκοράνοι μιλούν σερβοκροατικά στο σχολείο.[12]
Σύμφωνα με την τελευταία γιουγκοσλαβική απογραφή του 1991, το 54,8% των κατοίκων του Δήμου Γκόρα δήλωσαν ότι μιλούσαν τη γκορανική γλώσσα, ενώ οι υπόλοιποι την αποκαλούσαν σερβική.[35] Ορισμένοι Γκοράνοι μελετητές ορίζουν τη γλώσσα τους ως τη βουλγαρική, παρόμοια με τις βουλγαρικές διαλέκτους που ομιλούνται στη βορειοδυτική περιοχή της Βόρειας Μακεδονίας.[36] Μερικοί γλωσσολόγοι, προσδιορίζουν τη σλαβική διάλεκτο της περιοχής Γκόρα ως σλαβομακεδονική.[37] Υπάρχουν ισχυρισμοί ότι τα σλαβομακεδονικά ομιλούνται σε 50 έως 75 χωριά στην περιοχή Γκόρα (Αλβανία και Κοσσυφοπέδιο).[38] Σύμφωνα με ορισμένες μη επαληθευμένες πηγές, το 2003 η κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου απέκτησε βιβλία σλαβομακεδονικής γλώσσας και γραμματικής για το σχολείο των Γκοράνων.[39]
Ο Αλβανογκοράνος μελετητής Ναζίφ Ντόκλε συνέταξε το πρώτο Αλβανικό-Γκορανικό λεξικό (με 43.000 λέξεις και φράσεις) το 2007, με χορηγία και εκτύπωση της Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών.[36] Το 2008 κυκλοφόρησε το πρώτο τεύχος μιας σλαβομακεδονικής εφημερίδας, Гороцвет (Γκόροτσβετ).[40]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
