Γιόρκσερ
ιστορική κομητεία της Βόρειας Αγγλίας From Wikipedia, the free encyclopedia
Το Γιόρκσερ ή Γιόρκσιαρ[1] (αγγλικά: Yorkshire, προφέρεται: [ˈjɔːrkʃər, -ʃɪər] ή σε σύντομη μορφή Γιορκς), γνωστό επισήμως ως Κομητεία του Γιορκ, είναι ιστορική κομητεία της Βόρειας Αγγλίας και η μεγαλύτερη του Ηνωμένου Βασιλείου.[2] Λόγω του μεγάλου μεγέθους της σε σύγκριση με άλλες αγγλικές κομητείες, οι διάφορες λειτουργίες της έχουν ανατεθεί σε υποδιαιρέσεις της, οι οποίες επίσης αποτέλεσαν αντικείμενο περιοδικών μεταρρυθμίσεων. Καθ' όλη τη διάρκεια αυτών των αλλαγών, το Γιόρκσερ συνέχισε να αναγνωρίζεται ως αυτόνομη γεωγραφική και πολιτιστική περιοχή.[3][4] Η ονομασία είναι οικεία και γνωστή σε ολόκληρο το Ηνωμένο Βασίλειο και χρησιμοποιείται ευρέως στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στον στρατό,[5] ενώ επίσης εμφανίζεται σε διάφορες ονομασίες διοικητικών περιοχών όπως το Βόρειο Γιόρκσερ, το Νότιο Γιόρκσερ και το Δυτικό Γιόρκσερ.
| Γιόρκσιρ | ||
|---|---|---|
 | ||
| ||
 | ||
| Χώρα | Ηνωμένο Βασίλειο | |
| Διοικητική υπαγωγή | Αγγλία και Βασίλειο της Αγγλίας | |
| Πρωτεύουσα | Γιορκ | |
| Έκταση | 11.903 km² | |
| Πληθυσμός | 5.234.700 (2011) | |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | ||
| Ιστότοπος | Επίσημος ιστότοπος | |
 Σχετικά πολυμέσα | ||
| δεδομένα () | ||
Μέσα στα όρια της ιστορικής κομητείας του Γιόρκσερ βρίσκονται περιοχές, που θεωρούνται από τις πιο πράσινες στην Αγγλία, λόγω των τεράστιων εκτάσεων παρθένας υπαίθρου στο Γιόρκσερ Ντέιλς και στο Νορθ Γιορκ Μουρς αλλά και στα ελεύθερα τμήματα κάποιων από τις μεγάλες πόλεις.[6][7] Το Γιόρκσερ αποκαλείται ορισμένες φορές ως «Η Κομητεία του Θεού» ή «Η Χώρα του Θεού» ("God's Own County" ή "God's Own Country").[4][8][9]
Το έμβλημα του Γιόρκσερ είναι το λευκό τριαντάφυλλο του αγγλικού βασιλικού οίκου της Υόρκης και η πιο συνηθισμένη αντιπροσωπευτική σημαία του Γιόρκσερ είναι το λευκό τριαντάφυλλο σε μπλε φόντο,[10] η οποία μετά από σχεδόν πενήντα χρόνια χρήσης, αναγνωρίστηκε από το Ινστιτούτο Σημαιών στις 29 Ιουλίου 2008.[11] Η ημέρα του Γιόρκσερ διεξάγεται ετησίως την 1η Αυγούστου και μνημονεύει τον γενικό πολιτισμό του Γιόρκσερ, από την ιστορία του έως τη διάλεκτό του.[12]
Το Γιόρκσερ χωρίζεται πλέον σε διάφορες περιφέρειες. Το μεγαλύτερο μέρος της κομητείας βρίσκεται στο Γιόρκσερ και Χάμπερ. Το ακραίο βόρειο τμήμα της κομητείας βρίσκεται στην Βορειοανατολική Αγγλία. Μετά τις αλλαγές το 1974, μικρές περιοχές στα δυτικά της ιστορικής κομητείας αποτελούν μέρος της Βορειοδυτικής Αγγλίας.
Ο πολιτισμός του λαού του Γιόρκσερ είναι αποτέλεσμα πολλών διαφορετικών πολιτισμών που επηρέασαν την ιστορία του. Μεταξύ άλλων οι Κέλτες, οι Ρωμαίοι, οι Αγγλοσάξονες, οι Νορβηγοί Βίκινγκς και οι Νορμανδοί.[13] Το δυτικό τμήμα του ιστορικού βορείου ράιντινγκ επηρεάστηκε επίσης από τον πολιτισμό της Βρετάνης λόγω της τιμής του Ρίτσμοντ που απονεμήθηκε στον Αλαίν Λε Ρου, εγγονό του Γοδεφρείδου Α΄, Δούκα της Βρετάνης.[14] Ο λαός του Γιόρκσερ είναι εξαιρετικά περήφανος για την κομητεία και την τοπική του κουλτούρα και μερικές φορές λέγεται πως ταυτίζονται πιο έντονα με τον τόπο τους από ότι με τη χώρα τους.[15] Στο Γιόρκσερ έχουν την δική τους διάλεκτο και την δική τους προφορά, με ρίζες από τα αρχαία αγγλικά και τα αρχαία νορβηγικά.[16][17]
Το Γιόρκσερ ή Κομητεία του Γιορκ ονομάστηκε έτσι μια και είναι το shire (σάιαρ ή σίαρ), δηλαδή η διοικητική περιοχή της πόλης Γιορκ local 
i/ˈjɔːk/. Η ονομασία Γιορκ προέρχεται από την ονομασία που χρησιμοποιούσαν οι Βίκινγκ για την πόλη, Γιόρβικ. Η κατάληξη "-σερ" έχει τις ρίζες της στα αρχαία αγγλικά, με την λέξη scir να σημαίνει φροντίδα ή επίσημη επιβάρυνση.[18] Η κατάληξη "-shire" προφέρεται στην περιοχή ως [/-ʃə/] "shuh", ή σε ορισμένες περιπτώσεις [/-ʃiə/].[19]
Κέλτικες φυλές
Οι πρώτοι κάτοικοι του Γιόρκσερ ήταν Κέλτες, οι οποίοι σχημάτισαν δύο ξεχωριστές φυλές, τους Brigantes και τους Parisi. Το έδαφος που έλεγχαν οι Brigantes, έγινε αργότερα το Βόρειο Ράιντινγκ του Γιόρκσερ και το Δυτικό Ράιντινγκ του Γιόρκσερ. Η φυλή έλεγχε το μεγαλύτερο μέρος της Βόρειας Αγγλίας και την μεγαλύτερη έκταση από οποιαδήποτε άλλη κελτική φυλή στην Αγγλία. Θεωρούσαν την περιοχή του Γιόρκσερ ως πατρίδα τους και είναι προφανές ότι το Isurium Brigantum (σήμερα γνωστό ως Αλντμπόροου) ήταν η πρωτεύουσα τους την περίοδο της ρωμαϊκής κυριαρχίας. Έξι από τις εννέα πόλεις των Brigantes που περιγράφει ο Κλαύδιος Πτολεμαίος στην Γεωγραφία του βρίσκονται εντός της ιστορικής κομητείας.[20][21] Οι Parisi, οι οποίοι έλεγχαν την περιοχή που αργότερα έγινε γνωστή ως Ανατολικό Ράιντινγκ του Γιόρκσερ, ίσως σχετιζόταν με το Parisii του Lutetia Parisiorum, Γαλατία (σημερινό Παρίσι).[22] H πρωτεύουσα τους βρισκόταν στην Πετουάρια, κοντά στις εκβολές του Χάμπερ. Αν και η Ρωμαϊκή κατάκτηση της Βρετανίας ξεκίνησε το 43 μ.Χ., οι Brigantes διατήρησαν τον έλεγχο του βασιλείου τους ως εξαρτημένο κράτος της Ρώμης για μεγάλη περίοδο, υπό τη βασιλεία των μοναρχών Καρτιμαντούα και του συζύγου της Βενούτιου. Αρχικά αυτή η κατάσταση βόλευε τόσο τους Ρωμαίους όσο και τους Brigantes, οι οποίοι ήταν γνωστοί ως η πιο μαχητική φυλή στη Βρετανία.[23]
Ρωμαϊκό Γιόρκσερ
Η βασίλισσα Καρτιμαντούα παράτησε τον σύζυγό της Βενούτιο για χάρη του κομιστή της Βελλοκάτου, αρχίζοντας έτσι μια σειρά γεγονότων που άλλαξαν τον έλεγχο της περιοχής του Γιόρκσερ. Η Καρτιμαντούα, λόγω της καλής της σχέσης με τους Ρωμαίους, κατάφερε να κρατήσει τον έλεγχο του βασιλείου. Ωστόσο ο πρώην σύζυγός της πραγματοποίησε εξεγέρσεις εναντίον της και των Ρωμαίων συμμάχων της.[24] Στη δεύτερη προσπάθεια ο Βενούτιος κατέλαβε το βασίλειο, αλλά οι Ρωμαίοι υπό τον στρατηγό Πέτιλιο Σεριάλις κατέκτησαν τους Brigantes το 71 μ.Χ.[25]
Η οχυρωμένη πόλη Εμποράκουμ (σημερινό Γιορκ) ονομάστηκε πρωτεύουσα της Μπριτάννια Ινφέριορ και κοινή πρωτεύουσα ολόκληρης της Ρωμαϊκής Βρετανίας.[26] Κατά τη διάρκεια των δύο ετών πριν από το θάνατο του αυτοκράτορα Σεπτίμιου Σεβήρου, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία διοικούνταν από τον ίδιο στο Εμποράκουμ.[27]
Ένας άλλος αυτοκράτορας, ο Κωνστάντιος Χλωρός πέθανε στο Γιόρκσερ κατά τη διάρκεια επίσκεψής του το 306 μ.Χ. Το γεγονός αυτό προκάλεσε την ανακήρυξη του γιου του Κωνσταντίνου του Μέγα ως αυτοκράτορα στην πόλη αυτή.[28] Στις αρχές του 5ου αιώνα η ρωμαϊκή κυριαρχία ολοκληρώθηκε με την απόσυρση των τελευταίων ενεργών ρωμαϊκών στρατευμάτων. Μέχρι αυτό το στάδιο η δυτική αυτοκρατορία ήταν σε διαλείπουσα παρακμή.[27]
Δεύτερη Κελτική περίοδος και Άγγλοι
Μετά την αποχώρηση των Ρωμαίων, δημιουργήθηκαν μικρά κελτικά βασίλεια στο Γιόρκσερ: το Βασίλειο του Εμπράουκ γύρω από το Γιορκ και πιο σημαντικό το Βασίλειο του Έλμετ στο Δυτικό Γιόρκσερ.[29][30] Το Έλμετ παρέμεινε ανεξάρτητο από τους Αγγλοσάξονες της Νορθουμβρίας μέχρι τις αρχές του 7ου αιώνα, όταν ο βασιλιάς Έντουιν της Νορθουμβρίας απέλασε τον τελευταίο του βασιλιά, Κέρτικ, και συνένωσε την περιοχή. Στο μέγιστο σημείο ακμής, η Νορθουμβρία εκτεινόταν από την Ιρλανδική Θάλασσα μέχρι τη Βόρεια Θάλασσα και από το Εδιμβούργο μέχρι το Χαλαμσάιρ στο Νότιο Γιόρκσερ.[31]
Βασίλειο του Γιόρβικ
Στρατός Δανών Βίκινγκ, ο Μεγάλος Στρατός των Βαρβάρων[32] όπως αποκαλούνταν από τους εχθρούς του, εισέβαλε στην επικράτεια της Νορθουμβρίας το 866 μ.Χ. Οι Δανοί κατέκτησαν και αξιοποίησαν την περιοχή του σημερινού Γιορκ, μετονομάζοντας την σε Γιόρβικ, το οποίο έγινε πρωτεύουσα ενός νέου δανικού βασιλείου με το ίδιο όνομα. Η περιοχή την οποία κάλυπτε το βασίλειο περιλάμβανε το μεγαλύτερο μέρος της νότιας Νορθουμβρίας, περίπου όση και τα όρια του Γιόρκσερ προς τα δυτικά.[33]
Οι Δανοί συνέχισαν και κατέκτησαν ευρύτερη περιοχή της Αγγλίας που αργότερα έγινε γνωστή ως Ντέινλο. Αλλά δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος του Ντέινλο ήταν ακόμα αγγλικό έδαφος, αν και υποταγμένο στους υπερισχύοντες Βίκινγκ, το Βασίλειο του Γιόρβικ υπήρξε το μοναδικό έδαφος βίκινγκ στην ηπειρωτική Βρετανία. Το Βασίλειο ευημερούσε, εκμεταλλευόμενο το τεράστιο δίκτυο εμπορικών συναλλαγών των εθνών των Βίκινγκ και καθιέρωσε εμπορικούς δεσμούς με τις Βρετανικά Νησιά, τη βορειοδυτική Ευρώπη, τη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή.[34]
Το βασίλειο ιδρύθηκε από τον Δανό Χάλφνταν Ράγκναρσον το 875,[35] ενώ ακολούθησαν πολλοί Δανοί βασιλείς για μεγάλο διάστημα. Η περιοχή κατοικήθηκε από τις οικογένειες και τους επόμενους απογόνους των Δανών Βίκινγκς, αλλά η ηγεσία του βασιλείου πέρασε παρ' όλα αυτά σε νορβηγικά χέρια κατά τη διάρκεια των χρόνων της λυκαυγής.[35] Ο Έρικ Μπλάντεϊξ, πρώην βασιλιάς της Νορβηγίας ήταν ο τελευταίος ανεξάρτητος βασιλιάς του Βίκινγκ του Γιόρβικ, έγινε μια ιδιαίτερα γνωστή προσωπικότητα στην ιστορία.[36] Η αιμοδιψής του προσέγγιση στην ηγεσία μπορεί να ήταν, τουλάχιστον εν μέρει, υπεύθυνη για να πείσει τους Δανούς κατοίκους της περιοχής να αποδεχθούν την κυριαρχία της Αγγλίας τόσο εύκολα στα επόμενα χρόνια.
Μετά από περίπου 100 χρόνια άστατης παρουσίας, το Βασίλειο του Γιόρβικ διαλύθηκε. Το βασίλειο του Ουέσεξ κυριαρχούσε πλέον, καθιερώνοντας την κυριαρχία του στο Βορρά, τοποθετώντας το Γιόρκσερ ως τμήμα της Βόρειας Νορθουμβρίας, η οποία διατηρούσε ορισμένη αυτονομία ως σχεδόν ανεξάρτητο έθνος αντί για ξεχωριστό βασίλειο. Υπήρξαν φήμες πως οι βασιλιάδες του Ουέσεξ σεβάστηκαν τα ήθη των Σκανδιναβών στο Γιόρκσερ και άφησαν τη νομοθεσία στα χέρια της τοπικής αριστοκρατίας.[37]
Νορμανδική κατάκτηση
Στις εβδομάδες που ακολούθησαν τη μάχη του Χέιστινγκς το 1066 μ.Χ., ο Χάρολντ Β΄ της Αγγλίας έστρεψε την προσοχή στα γεγονότα του Γιόρκσερ. Ο αδερφός του Τόστιγκ και ο Χάραλντ Χαρντράντα, βασιλιάς της Νορβηγίας, επιχείρησαν να εξαγοράσουν το βορρά, έχοντας κερδίσει τη μάχη του Φούλφορντ. Ο βασιλιάς της Αγγλίας διέσχισε το βορρά και οι δύο στρατοί συναντήθηκαν στη Μάχη του Στάμφορντ Μπριτζ. Ο Τόστιγκ και ο Χάρντραντ σκοτώθηκαν αμφότεροι και ο στρατός τους νικήθηκε αποφασιστικά. Ωστόσο ο Χάρολντ Γκόντουινσον αναγκάστηκε να επιστρέψει αμέσως το στρατό του στο νότο όπου αποβιβαζόταν ο Γουλιέλμος ο Κατακτητής. Ο βασιλιάς ηττήθηκε στο Χέιστινγκς, γεγονός που οδήγησε στη Νορμανδική κατάκτηση της Αγγλίας.
Ο λαός του βορρά επαναστάτησε εναντίον των Νορμανδών τον Σεπτέμβριο του 1069 μ.Χ., στρατολογώντας τον Σβεν Β΄ της Δανίας. Προσπάθησαν να πάρουν πίσω το Γιορκ, αλλά οι Νορμανδοί το έκαψαν πριν τα καταφέρουν.[38] Αυτό που ακολούθησε ήταν η Λεηλασία του Βορρά που διέταξε ο Γουλιέλμος. Από το Γιορκ μέχρι το Ντέραμ λεηλατήθηκαν καλλιέργειες, κατοικίδια ζώα και γεωργικά εργαλεία. Πολλά χωριά μεταξύ των πόλεων κάηκαν και οι ντόπιοι δολοφονήθηκαν αδιακρίτως.[39] Κατά τη διάρκεια του χειμώνα που ακολούθησε, οι οικογένειες λιμοκτονούσαν και χιλιάδες αγρότες πέθαναν από το κρύο και την πείνα. Ο Ορδέρικος Βιτάλις εκτίμησε πως «περισσότεροι από 100.000» άνθρωποι πέθαναν από πείνα στον βορρά.[40]
Τους αιώνες που ακολούθησαν χτίστηκαν πολλά αββαεία και μονές στο Γιόρκσερ . Οι γαιοκτήμονες Νορμανδοί είχαν την τάση να αυξήσουν τα έσοδά τους και δημιούργησαν νέες πόλεις, όπως το Μπάρνσλεϊ, το Ντόνκαστερ, το Κίνγκστον απόν Χαλ, το Ληντς, το Σκάρμπορο και το Σέιλντ μεταξύ άλλων. Από τις πόλεις που ιδρύθηκαν πριν από την κατάκτηση, μόνο το Μπρίντλινγκτον, το Πόκλινγκτον και το Γιορκ συνέχισαν σε εξέχον επίπεδο.[41] Ο πληθυσμός του Γιόρκσερ αυξήθηκε μέχρι το χτύπημα του Μεγάλου Λιμού την περίοδο μεταξύ 1315 και 1322.[41]
Στις αρχές του 12ου αιώνα ο λαός του Γιόρκσερ κλήθηκε να αγωνιστεί στη μάχη του Στάνταρντ στο Νορθάλερτον κατά των Σκωτσέζων. Αντιπροσωπεύοντας το Βασίλειο της Αγγλίας με επικεφαλής τον Αρχιεπίσκοπο Θουρστάν της Υόρκης, στρατιώτες από το Γιόρκσερ νίκησαν τους πολυάριθμους Σκωτσέζους.[42]
Η Μαύρη πανώλη έφτασε στο Γιόρκσερ το 1349, σκοτώνοντας περίπου το ένα τρίτο του πληθυσμού.[41]
Πόλεμος των Ρόδων
Όταν ο βασιλιάς Ριχάρδος Β΄ ανατράπηκε το 1399, ο ανταγωνισμός μεταξύ του Οίκου της Υόρκης και του Οίκου του Λάνκαστερ άρχισε να εντείνεται, μεταξύ των δύο οίκων που ήταν κλάδοι του βασιλικού οίκου των Πλανταγενετών. Τελικά οι δύο οίκοι πολέμησαν για τον θρόνο της Αγγλίας σε μια σειρά εμφυλίων πολέμων, γνωστών ως Πόλεμοι των Ρόδων. Ορισμένες από τις μάχες πραγματοποιήθηκαν στο Γιόρκσερ, όπως αυτές του Ουέικφιλντ και του Τάουτον, η δεύτερη από τις οποίες είναι γνωστή ως η πιο αιματηρή μάχη που διεξήχθη ποτέ σε αγγλικό έδαφος.[44] Ο Ριχάρδος Γ΄ ήταν ο τελευταίος βασιλιάς του Οίκου της Υόρκης.
Ο Ερρίκος Τυδώρ, δείχνοντας τη συμπάθεια του προς τον Οίκο του Λάνκαστερ, νίκησε και σκότωσε τον Ριχάρδο στη μάχη του Μπόσγουορθ. Στη συνέχεια ονομάστηκε βασιλιάς, ως Ερρίκος Ζ΄ και παντρεύτηκε την Ελισάβετ της Υόρκης, κόρη του Εδουάρδου Β΄ του Οίκου της Υόρκης, τερματίζοντας τους πολέμους. Τα δύο ρόδα λευκού και κόκκινου χρώματος, εμβλήματα των οίκων της Υόρκης και του Λάνκαστερ αντιστοίχως, συνδυάστηκαν για να σχηματίσουν το Ρόδο Τυδώρ της Αγγλίας.[45] Η αντιπαλότητα αυτή μεταξύ των βασιλικών οίκων της Υόρκης και του Λάνκαστερ έχει περάσει στη λαϊκή κουλτούρα ως ανταγωνισμός μεταξύ των κομητειών του Γιόρκσερ και του Λάνκασιρ, ιδιαίτερα στον αθλητισμό, παρόλο που ο Οίκος του Λάνκαστερ βρισκόταν στο Γιορκ και ο Οίκος της Υόρκης στο Λονδίνο.
Άγιοι, Εμφύλιος Πόλεμος και βιοτεχνία υφασμάτων
Η βιομηχανία της κλωστοϋφαντουργίας, η οποία προηγουμένως είχε επίκεντρο τις επαρχιακές παλιές πόλεις-αγορές, μετακόμισε στο Δυτικό Ράιντινγκ, όπου οι επιχειρηματίες οικοδόμησαν μύλους που επωφελήθηκαν από την ισχύ του νερού μέσω αξιοποίησης των ποταμών και των ρευμάτων που έρεαν από τα Πένινα όρη. Η αναπτυσσόμενη υφαντουργία βοήθησε το Ουέικφιλντ και το Χάλιφαξ να αναπτυχθούν.[46]
Η Αγγλική Μεταρρύθμιση ξεκίνησε υπό τον Ερρίκο Η΄ και η Διάλυση των Μοναστηριών το 1536 οδήγησε σε λαϊκή εξέγερση, γνωστή ως Προσκύνημα της Χάριτος, που ξεκίνησε στο Γιόρκσερ ως διαμαρτυρία. Κάποιοι Καθολικοί στο Γιόρκσερ συνέχισαν να ασκούν τη θρησκεία τους και εκείνοι που πιάστηκαν εκτελέστηκαν κατά τη διάρκεια της βασιλείας της Ελισάβετ Α΄. Μια από τους εκτελεσθέντες ήταν η Μάργκαρετ Κλίθεροου από το Γιορκ, η οποία στη συνέχεια αγιοποιήθηκε.[47]
Κατά τη διάρκεια του Αγγλικού εμφυλίου πολέμου που ξεκίνησε το 1642, το Γιόρκσερ ήταν διαιρεμένο αναφορικά με την πίστη. Το Κίνγκστον απόν Χαλ έκλεισε τις πύλες της πόλης στον βασιλιά, όταν επισκέφθηκε την πόλη λίγους μήνες πριν ξεκινήσουν οι μάχες, ενώ το Βόρειο Ράιντινγκ του Γιόρκσερ ήταν ιδιαίτερα φιλοβασιλικό.[48][49] Το Γιορκ ήταν η βάση των φιλοβασιλικών και από εκεί κατέλαβαν το Ληντς και το Ουέικφιλντ, όμως τα έχασαν λίγους μήνες αργότερα. Οι φιλοβασιλικοί κέρδισαν τη μάχη του Άντουολτον Μουρ, που σήμαινε τον έλεγχο του Γιόρκσερ εκ μέρους τους (με εξαίρεση το Χαλ). Οι φιλοκοινοβουλευτικοί ("Roundheads") αγωνίστηκαν από τη βάση τους στο Χαλ, καταλαμβάνοντας ξανά το Γιόρκσερ πόλη προς πόλη, μέχρι τη νίκη τους στη μάχη του Μάρστον Μουρ και στη συνέχεια τον έλεγχο του συνόλου της Βόρειας Αγγλίας.[50]
Τον 16ο και 17ο αιώνα το Ληντς και άλλες πόλεις με κέντρο την βιομηχανία μαλλιού συνέχισαν να αναπτύσσονται μαζί με το Χάντερσφιλντ, το Χαλ και το Σέφιλντ, ενώ η εξόρυξη άνθρακα πρωτοεμφανίστηκε στο Δυτικό Ράιντινγκ του Γιόρκσερ.[51] Κανάλια και δρόμοι κατασκευάστηκαν στα τέλη του 18ου αιώνα. Τον επόμενο αιώνα οι λουτροπόλεις Χάρογκεϊτ και Σκάρμπορο άκμασαν, λόγω των ανθρώπων που θεωρούσαν πως το μεταλλικό νερό είχε θεραπευτικές ιδιότητες.[52]
Η ανάπτυξη του Γιόρκσερ συνεχίστηκε τον 19ο αιώνα, με τον πληθυσμό να αυξάνεται και η Βιομηχανική Επανάσταση να επηρεάζει τις σημαντικές βιομηχανίες άνθρακα, υφαντουργίας και χάλυβα (ειδικά στο Σέφιλντ και το Ρόδεραμ). Ωστόσο παρά την αναπτυσσόμενη βιομηχανία οι συνθήκες διαβίωσης δυσχεράνθηκαν στις βιομηχανικές πόλεις λόγω του υπερπληθυσμού. Αυτό είχε ως συνέπεια περιόδους χολέρας το 1832 και το 1848.[53] Έγιναν βήματα προόδου μέχρι τα τέλη του αιώνα με την κατασκευή σύγχρονων υπονόμων και συστημάτων υδροδότησης. Δημιουργήθηκαν αρκετά σιδηροδρομικά δίκτυα στο Γιόρκσερ καθώς οι σιδηρόδρομοι επεκτάθηκαν σε όλη τη χώρα φτάνοντας έως και σε απομακρυσμένες περιοχές.[54] Δημιουργήθηκαν κομητειακά συμβούλια για τις τρεις επαρχίες του Γιόρκσερ το 1889, αλλά στον τομέα ελέγχου τους δεν περιλαμβάνονταν οι μεγάλες πόλεις, οι οποίες έγιναν κομητειακοί δήμοι και περιλάμβαναν ολοένα και μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού.[55]
Κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου το Γιόρκσερ αποτέλεσε σημαντική βάση για την Διοίκηση Βομβαρδιστικών της RAF η οποία έφερε την κομητεία στην αιχμή του πολέμου.[56]
Το Γιόρκσερ σήμερα
Στη δεκαετία του '70 υπήρξαν σημαντικές μεταρρυθμίσεις στην τοπική αυτοδιοίκηση σε ολόκληρο το Ηνωμένο Βασίλειο. Ορισμένες από τις αλλαγές δεν ήταν δημοφιλείς,[57] και εν μέσω διαμαχών το Γιόρκσερ και οι επαρχίες του έχασαν το νομικό καθεστώς τους το 1974[58] ως αποτέλεσμα της Πράξης Τοπικής Αυτοδιοίκησης του 1972.[59] Το Ανατολικό Ράιντινγκ ανασυστάθηκε με μειωμένα όρια το 1996 μετά την κατάργηση του Χάμπερσαϊντ. Με ελαφρώς διαφορετικά όρια, η οντότητα του κυβερνητικού φορέα που περιλαμβάνει σήμερα το μεγαλύτερο μέρος του Γιόρκσερ είναι η περιφέρεια Γιόρκσερ και Χάμπερ της Αγγλίας.[58] Η περιοχή περιλαμβάνει ένα μικρό τμήμα στα βόρεια του Λίνκολνσιρ, αλλά δεν περιλαμβάνει το βόρειο τμήμα της τελετουργικής κομητείας του Βορείου Γιόρκσερ (Μίντλεσμπρο και Ρέντκαρ και Κλίβελαντ), το οποίο βρίσκεται στην περιοχή της Βορειοανατολικής Αγγλίας. Άλλα μέρη της ιστορικής κομητείας του Γιόρκσερ βρίσκονται σε άλλες κυβερνητικές οντότητες. Το Σάντλγουορθ (πλέον στο Ευρύτερο Μάντσεστερ), το δάσος Μπόουλαντ (Λάνκασιρ), το Σέντμπεργκ και το Ντεντ (Κάμπρια) βρίσκονται στην περιοχή της Βορειοδυτικής Αγγλίας, και το Άνω Τίσντεϊλ (Κομητεία Ντέραμ) βρίσκεται στη Βορειοανατολική Αγγλία.[57]
Φυσική και γεωλογική
Ιστορικά, το βόρειο όριο του Γιόρκσερ ήταν ο ποταμός Τιζ, το ανατολικό όριο ήταν η ακτή της Βόρειας Θάλασσας και το νότιο όριο ήταν οι εκβολές του Χάμπερ και οι ποταμοί Ντον και Σιφ. Το δυτικό όριο βρισκόταν κατά μήκος των δυτικών πλαγιών των Πενίνων λόφων συναντώντας και πάλι τον ποταμό Τιζ.[60] Γειτνιάζει με άλλες ιστορικές κομητείες όπως η κομητεία Ντέραμ, το Λίνκολνσιρ, το Νότιγχαμσιρ, το Ντέρμπισιρ, το Τσέσιρ, το Λάνκασιρ και το Γουεστμόρλαντ.[61] Στο Γιόρκσερ υπάρχει πολύ στενή σχέση μεταξύ των σημαντικότερων τοπογραφικών περιοχών και της γεωλογικής περιόδου κατά την οποία σχηματίστηκαν.[60] Οι λόφοι των Πενίνων στα δυτικά προέρχονται από την λιθανθρακοφόρο περίοδο. Η κεντρική κοιλάδα σχηματίστηκε κατά την τριαδική περίοδο. Οι βάλτοι του Βορείου Γιορκ στα βορειοανατολικά της κομητείας σχηματίστηκαν κατά την ιουράσια περίοδο, ενώ οι Βάλτοι του Γιόρκσερ στα νοτιοανατολικά έχουν έδαφος κιμωλίας της κρητιδικής περιόδου.[60]
Το Γιόρκσερ διασχίζεται από διάφορα ποτάμια. Στο δυτικό και κεντρικό Γιόρκσερ πολλοί ποταμοί εκβάλουν στον ποταμό Άουζ που φθάνει στη Βόρεια Θάλασσα μέσω του ποταμού Χάμπερ.[62]
Φυσικές περιοχές
Γεωγραφικά στοιχεία του Γιόρκσιρ
Νίντερντεϊλ, Γιόρκσιρ Ντέιλς
Βραχώδεις ακτές στο Ουίτμπι
Ίλκλι Μουρ
Κίλνσι, Εκβολές του Χάμπερ
Η ύπαιθρος του Γιόρκσερ έχει λάβει το ψευδώνυμο «Η Κομητεία του Θεού».[4][8] Στο Γιόρκσερ υπάρχουν οι Βάλτοι του Βορείου Γιορκ, τα Εθνικά Πάρκα του Γιόρκσερ Ντέιλς και τμήμα του Εθνικού Πάρκου Πικ Ντίστρικτ. Το Νίντερντεϊλ και οι Λόφοι Χάουαρντιαν έχουν δηλωθεί ως περιοχές Εξαιρετικής Φυσικής Ομορφιάς. Το Σπερν Πόιντ, το Φλάμπορο Χεντ και οι παράκτιες περιοχές των Βάλτων του Βορείου Γιορκ θεωρούνται περιοχές Παράκτιας Κληρονομιάς,[63][64] Το Μουρ Χάους είναι ένας από τους μεγαλύτερους εθνικούς δρυμούς στην Αγγλία.[65]
Υπάρχουν παραθαλάσσια θέρετρα στο Γιόρκσερ με αμμώδεις παραλίες. Το Σκάρμπορο είναι το παλαιότερο παραθαλάσσιο θέρετρο της Βρετανίας και χρονολογείται από την εποχή των λουτροπόλεων τον 17ο αιώνα,[66] ενώ το Ουίτμπι έχει ψηφιστεί ως η καλύτερη παραλία του Ηνωμένου Βασιλείου.[67]
Ιστορικά το Γιόρκσερ χωριζόταν σε τρεις επαρχίες (ράιντινγκ) και την περιοχή της Υόρκης. Ο όρος «ράιντινγκ» προέρχεται από τους Βίκινγκ και αυτή με τη σειρά τη λέξη Threthingr που σημαίνει τρίτο μέρος. Τα τρία ράιντινγκ του Γιόρκσερ έλαβαν τα ονόματα Ανατολικό, Δυτικό και Βόρειο Ράιντινγκ.[68] Το Ανατολικό και το Βόρειο Ράιντινγκ χωριζόταν από τον ποταμό Ντέργουεντ και το Δυτικό με το βόρειο από τον ποταμό Άουζ και τους βάλτους Γιουρ/Νιντ. Το 1974 τα τρία ράιντινγκ διαλύθηκαν και έγιναν μέρος της κομητείας του Βορείου Γιόρκσερ.[69]
Πόλεις και κωμοπόλεις
Μεγαλύτερες πόλεις του Γιόρκσερ
| Πόλη | Πληθυσμός[70] |
|---|---|
| Ληντς | 750.700 |
| Σέφιλντ | 551.800 |
| Μπράντφορντ | 293.717 |
| Κίνγκστον απόν Χαλ | 256.100 |
| Γιορκ | 197.800 |
| Χάντερσφιλντ | 146.234 |
| Μίντλεσμπρο | 138.400 |
| Ντόνκαστερ | 127.851 |
| Ρόδεραμ | 117.262 |
| Χάλιφαξ | 82.56 |
Το Γιόρκσερ έχει μικτή οικονομία. Η πόλη του Ληντς είναι η μεγαλύτερη πόλη του Γιόρκσερ και είναι το κύριο κέντρο εμπορίου. Το Ληντς είναι ένα από τα μεγαλύτερα οικονομικά κέντρα του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι παραδοσιακές βιομηχανίες του Λιντς ήταν ανάμικτες, καθώς υπήρχαν όλοι οι τομείς της οικονομίας.
Το Σέφιλντ κάποτε είχε βαριές βιομηχανίες, όπως η λιγνιτωρυχεία και χαλυβουργία. Από τη συρρίκνωση των βιομηχανιών αυτών, το Σέφιλντ προσέλκυσε τριτογενείς και διοικητικές επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένου και του λιανικού εμπορίου. Ωστόσο, ενώ η βαριά βιομηχανία του Σέφιλντ έχει μειωθεί, η περιοχή έχει επαναπροσδιοριστεί ως κέντρο εξειδικευμένης μηχανικής.
Τα Μπράντφορντ, Χάλιφαξ, Κίθλι και Χάντερσφιλντ ήταν κάποτε κέντρα υφαντουργίας. Οι περιοχές όμως αυτές υπέστησαν συρρίκνωση της οικονομίας τους έκτοτε.
Το Βόρειο Γιόρκσερ διαθέτει εδραιωμένη τουριστική βιομηχανία με δύο εθνικά πάρκα (Εθνικό Πάρκο Γιόρκσερ Ντέιλς, Εθνικό Πάρκο Νορθ Γιορκ Μουρς), το Χάρογκειτ, το Γιορκ και το Σκάρμπορο και με αναπτυσσόμενη βιομηχανία στο Ληντς. Το Κίνγκστον απόν Χαλ είναι το μεγαλύτερο λιμάνι του Γιορκσάιρ με μεγάλη παραγωγική βάση, αλλά η αλιευτική του βιομηχανία έχει συρρικνωθεί τα τελευταία χρόνια. Το Χάρογκειτ και το Νίαρζμπρα αποτελούν μικρά κέντρα νομικού και χρηματοπιστωτικού τομέα. Το Χάρογκειτ είναι ευρωπαϊκός συνεδριακός και εκθεσιακός προορισμός και διαθέτει αρκετά συνεδριακά κέντρα.
Η εξόρυξη άνθρακα ήταν σημαντική στα νότια της κομητείας κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα και κατά το μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα, ιδιαίτερα γύρω από το Μπάρνσλεϊ και το Ουέικφιλντ. Μέχρι τη δεκαετία του 1970 ο αριθμός των ανθρακωρύχων που εργάζονταν στην περιοχή ήταν ακόμη μεγάλος.[71] Η βιομηχανία τέθηκε υπό απειλή στις 6 Μαρτίου 1984, όταν το Εθνικό Συμβούλιο Άνθρακα ανακοίνωσε το κλείσιμο 20 κοιλοτήτων σε εθνικό επίπεδο (μερικές από αυτές στο Νότιο Γιόρκσερ). Μέχρι τον Μάρτιο του 2004 παρέμειναν ανοιχτά μόλις τρία ανθρακωρυχεία στην περιοχή.[72] Τρία χρόνια αργότερα, το μοναδικο λιγνιτωρυχείο βρισκόταν στην περιοχή του Ρόδεραμ.[73]
_and_M62_interchange.jpg)
Η πιο σημαντική οδός στο Γιόρκσερ, που ιστορικά ονομάζεται Μεγάλη Βόρεια Οδός, είναι γνωστή ως A1.[74] Ο δρόμος περνά από το κέντρο της κομητείας και αποτελεί την κύρια διαδρομή μεταξύ Λονδίνου και Εδιμβούργου.[75] Ένας άλλος σημαντικός δρόμος είναι ο A19 που βρίσκεται πιο ανατολικά, αρχίζει από το Ντόνκαστερ και τελειώνει βόρεια του Νιούκασλ. Ο αυτοκινητόδρομος M62 διασχίζει την κομητεία από τα ανατολικά προς τα δυτικά από το Χαλ προς το Ευρύτερο Μάντσεστερ και το Μέρσεϊσαϊντ.[76] Η Κεντρική Σιδηροδρομική Γραμμή της Ανατολικής Ακτής μεταξύ Σκωτίας και Λονδίνου βρίσκεται σχεδόν παράλληλα με τον A1 στο Γιόρκσερ και η σιδηροδρομική γραμμή Trans Pennine εκτείνεται ανατολικά προς τα δυτικά από το Χαλ προς το Λίβερπουλ μέσω του Ληντς.[77]
Πριν από την έλευση του σιδηροδρόμου, οι λιμένες των Χαλ και Ουίτμπι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη μεταφορά αγαθών. Ιστορικά, χρησιμοποιήθηκαν κανάλια, όπως το κανάλι του Ληντς και του Λίβερπουλ, το οποίο είναι το μεγαλύτερο κανάλι στην Αγγλία. Υπάρχει πορθμειακή σύνδεση με την ηπειρωτική Ευρώπη από το Χαλ. Το Γιόρκσερ συνδέεται επίης αεροπορικά μέσω του Διεθνούς Αεροδρομίου του Ληντς. Το αεροδρόμιο γνώρισε σημαντική και ταχεία ανάπτυξη τόσο στις εγκαταστάσεις τερματικού όσο και στην μεταφορά επιβατών από το 1996, όταν ξεκίνησαν τα έργα βελτίωσης του.[78] Υπάρχουν αεροδρόμια και σε άλλες πόλεις όπως το Ντόνκαστερ.
Από το 1290, το Γιόρκσερ εκπροσωπήθηκε από δύο βουλευτές στη Βουλή των Κοινοτήτων του Κοινοβουλίου της Αγγλίας. Μετά την ένωση με τη Σκωτία, δύο μέλη εκπροσώπησαν την κομητεία στο Κοινοβούλιο της Μεγάλης Βρετανίας από το 1707 έως το 1800 και το Κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου από το 1801 έως το 1832. Το 1832 η κομητεία επωφελήθηκε από την διάλυση του Γκράμπαουντ με την εκλογή επιπλέον δύο βουλευτών.[79] Το Γιόρκσερ εκπροσωπούνταν τότε ως ενιαία, μεγάλη, κομητειακή εκλογική περιφέρεια.[79] Όπως και σε άλλες κομητείες, υπήρχαν επίσης ορισμένοι κομητειακοί δήμοι εντός του Γιόρκσερ, ο παλαιότερος από τους οποίους ήταν ο Δήμος του Γιορκ, ο οποίος υπήρχε από την εποχή του αρχαίου Κοινοβουλίου του Μονφόρτ το 1265. Μετά την Πράξη Μεταρρύθμισης του 1832, η πολιτική εκπροσώπηση του Γιόρκσερ στο κοινοβούλιο προέρχεται από τις υποδιαιρέσεις του, με βουλευτές που εκπροσωπούν κάθε μια από τις τρεις ιστορικές επαρχίες του Γιόρκσερ.[79] Από τις εκλογές του 1865, η δυτική επαρχία χωρίστηκε σε επιμέρους τμήματα, τα οποία διατηρήθηκαν μέχρι το 1885.[80]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
