From Wikipedia, the free encyclopedia
Ο Ριχάρδος Γ΄ της Αγγλίας (Richard III of England, 2 Οκτωβρίου 1452 - 22 Αυγούστου 1485) από τον Οίκο της Υόρκης υπήρξε βασιλιάς της Αγγλίας την περίοδο 1483-1485. Ήταν ο μικρότερος γιος και το δωδέκατο από τα δεκατρία παιδιά του Ριχάρδου της Υόρκης και της συζύγου του, Σεσίλ Νέβιλ.[6] Ο Ριχάρδος Γ΄ ήταν ο τελευταίος βασιλιάς του κλάδου της Υόρκης και ο τελευταίος βασιλιάς του Οίκου των Πλανταγενετών, ο δε θάνατός του στη μάχη του Μπόσγουορθ, την τελευταία μάχη του Πολέμου των Ρόδων, σηματοδότησε το τέλος της εποχής του Μεσαίωνα στην Αγγλία. Ο Ριχάρδος Γ΄ είναι πρωταγωνιστής σε έργο του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ.
Ο μεγαλύτερος αδελφός του Εδουάρδος Δ΄ της Αγγλίας απεβίωσε τον Απρίλιο του 1483 και ο Ριχάρδος ορίστηκε κηδεμόνας και προστάτης του διαδόχου Εδουάρδου Ε΄ της Αγγλίας. Οι διαδικασίες για τη στέψη τού νέου βασιλιά ξεκίνησαν στις 22 Ιουνίου 1483, αλλά πριν ολοκληρωθούν, ο γάμος των γονέων του Εδουάρδου Ε΄ κρίθηκε άκυρος, συνεπώς τα παιδιά τού Εδουάρδου Δ΄ δεν κληρονομούσαν το θρόνο. Την επόμενη ημέρα ξεκίνησε η διακυβέρνηση του Ριχάρδου Γ΄, η στέψη τού οποίου έγινε στις 6 Ιουλίου 1483. Ο Εδουάρδος Ε΄ και ο μικρότερος αδελφός του Ριχάρδος του Σριούσμπερυ, δούκας της Υόρκης, εξαφανίστηκαν μετά τον Αύγουστο και διαδόθηκαν φήμες ότι δολοφονήθηκαν από τον θείο τους.
Την εποχή τού Ριχάρδου Γ΄ έγιναν δυο σοβαρές επαναστάσεις. Η πρώτη έλαβε χώρα τον Οκτώβριο του 1483 από φανατικούς πρώην συμμάχους του Εδουάρδου Δ΄, ανάμεσα στους οποίους βρισκόταν και ο πρώην σύμμαχος του Ριχάρδου Γ΄, Ερρίκος Στάφφορντ 2ος δούκας του Μπάκινγκχαμ, αλλά συνετρίβη.[7][8] Η δεύτερη επανάσταση έγινε από τον Ερρίκο Τυδώρ και τον θείο του Τζάσπερ Τυδώρ τον Αύγουστο του 1485, οπότε ο Ερρίκος Τυδώρ αποβιβάστηκε στη νότια Ουαλία με μια μικρή γαλλική δύναμη και βάδισε μέσω της γενέτειράς του Πέμπροουκσαϊρ στρατολογώντας πολεμιστές.
Ο Ερρίκος Τυδώρ συνέτριψε το στρατό του Ριχάρδου Γ΄ στη μάχη του Μπόσγουορθ στο Λέστερσαϊρ, στην οποία ο Ριχάρδος Γ΄ σκοτώθηκε και έμεινε στην ιστορία ως ο τελευταίος Άγγλος βασιλιάς που έπεσε σε μάχη. Ακολούθως, ο Ερρίκος Τυδώρ ανέβηκε στον αγγλικό θρόνο ως Ερρίκος Ζ΄. Η σορός του Ριχάρδου Γ΄ μεταφέρθηκε στο Λέστερ και τάφηκε χωρίς πομπή.[9] Η θέση της ταφής του καταστράφηκε στη Μεταρρύθμιση, τα οστά του χάθηκαν για περισσότερους από πέντε αιώνες και πολλοί πίστευαν ότι ρίχτηκαν στον ποταμό Σόαρ.[10] Το 2012 μια αρχαιολογική αποστολή ερεύνησε την περιοχή γύρω από την εκκλησία των Γκρεϊφράιαρς.[11][12] Το Πανεπιστήμιο του Λέστερ ανακάλυψε έναν σκελετό και τα αποτελέσματα της ραδιοχρονολόγησης συγκρίθηκαν με μιτοχονδριακό DNA απογόνων από τη μεγαλύτερη αδελφή του Άννα της Υόρκης, δούκισσα του Έξετερ και ο σκελετός αυτός ταυτοποιήθηκε από το πανεπιστήμιο με τον Ριχάρδο Γ΄[13][14][15]. Τα οστά του Ριχάρδου Γ΄ τάφηκαν ξανά στον καθεδρικό ναό του Λέστερ στις 26 Μαρτίου 2015.[16]
Ο Ριχάρδος Γ΄ γεννήθηκε όταν ξέσπασε ο περίφημος Πόλεμος των Ρόδων, μια περίοδος "τριών ή τεσσάρων δεκαετιών πολιτικής αστάθειας και περιοδικού εμφύλιου πολέμου το δεύτερο μισό του 15ου αιώνα"'.[17] Οι συγκρούσεις έγιναν ανάμεσα στον Οίκο της Υόρκης με αρχηγό τον πατέρα του Ριχάρδου, Ριχάρδο Πλανταγενέτη, δούκα της Υόρκης, και τον Οίκο του Λάνκαστερ που εκπροσωπούσε ο Ερρίκος ΣΤ΄ της Αγγλίας και η σύζυγός του Μαργαρίτα του Ανζού.[18][19][20] Ο Ριχάρδος και ο μεγαλύτερος αδελφός του Γεώργιος Πλανταγενέτης, 1ος δούκας του Κλάρενς μπήκαν στη συνοδεία της δούκισσας του Μπάκινγκχαμ και του αρχιεπισκόπου του Καντέρμπερι, όταν ο πατέρας του και οι Νέβιλ δραπέτευσαν για το Λάντλοου (1459).[21]
Ο πατέρας του και ο μεγαλύτερος αδελφός του Εδμόνδος, κόμης του Ράτλαντ σκοτώθηκαν στη μάχη του Ουέικφιλντ στις 30 Δεκεμβρίου 1460, οπότε ο Ριχάρδος, που ήταν μόλις 8 ετών, και ο αδελφός του Γεώργιος φυγαδεύτηκαν για ασφάλεια από τη μητέρα τους στις Κάτω Χώρες.[22] Επέστρεψαν στην Αγγλία μετά την ήττα του Οίκου του Λάνκαστερ στη μάχη του Τάουτον και παρευρέθησαν στη στέψη του μεγαλύτερου αδελφού τους Εδουάρδου Δ΄ της Αγγλίας τον Ιούνιο του 1461. Την ίδια εποχή ο μικρός Ριχάρδος έγινε δούκας του Γκλόστερ, μέλος του Τάγματος της Περικνημίδας και του Τάγματος του Μπαθ. Συμμετείχε στον Πόλεμο των Ρόδων από πολύ μικρή ηλικία και έγινε ανεξάρτητος διοικητής σε ηλικία 17 ετών.[23] Ο Ριχάρδος πέρασε μερικά παιδικά χρόνια στο κάστρο του Μίντλεχαμ στο Γιορκσάιρ υπό την κηδεμονία του εξαδέλφου του Ριχάρδου Νέβιλ, 16ου κόμη του Γουόρικ, που τον εκπαίδευσε στις ιπποτικές τέχνες, το φθινόπωρο δε του 1465 ο μεγαλύτερος αδελφός του Εδουάρδος έδωσε 1.000 λίρες στον κόμη για τα έξοδα της κηδεμονίας.[24] Ο Ριχάρδος έμεινε στο κάστρο του Μίντλεχαμ από τα τέλη του 1461 μέχρι τις αρχές του 1465 όταν έγινε 12 ετών, ή από το 1465 μέχρι το 1468 σε ηλικία 16 ετών.[25][26] Την εποχή που βρέθηκε στην κομητεία του Γουόρικ συνάντησε τον Φράνσις Λόβελ, ο οποίος θα γίνει αργότερα ένας από τους πιο φανατικούς οπαδούς του, και τη μικρότερη κόρη του κόμη του Γουόρικ και μέλλουσα σύζυγό του, Άννα Νέβιλ.[27] Ο Γουόρικ έβλεπε με ενδιαφέρον το γάμο των θυγατέρων του με τους αδελφούς του βασιλιά, ήταν δε συνηθισμένο τότε να στέλνουν τους νεαρούς πρίγκηπες να μεγαλώσουν στα νοικοκυριά φιλικών αριστοκρατών, και το ίδιο είχε γίνει παλαιότερα και με τον πατέρα τους Ριχάρδο της Υόρκης.[28][29] Όταν ο Γουόρικ ήρθε σε ένταση με τον βασιλιά Εδουάρδο Δ΄, ο τελευταίος αντιτάχθηκε στους γάμους.[30] Την περίοδο που ζούσε ο Γουόρικ μονάχα ο Γεώργιος παντρεύτηκε στις 12 Ιουλίου 1469 την κόρη του Γουόρικ, Ισαβέλλα Νέβιλ, δούκισσα του Κλάρενς, και επαναστάτησε εναντίον του αδελφού του μαζί με τον πεθερό του.[31] Ο Ριχάρδος παρέμεινε πιστός στον Εδουάρδο Δ΄ αν και πολλές φήμες έλεγαν ότι είχε σχέσεις με την Άννα Νέβιλ πριν τον Αύγουστο του 1469.[32]
Ο Εδουάρδος και ο Ριχάρδος αναγκάστηκαν να δραπετεύσουν τον Οκτώβριο του 1470 στη Βουργουνδία, όταν ο Γουόρικ αποσκίρτησε και συμμάχησε με την πρώην βασίλισσα Μαργαρίτα του Ανζού, και για δεύτερη φορά ο Ριχάρδος αναγκάστηκε να αναζητήσει καταφύγιο στις Κάτω Χώρες, που αποτελούσαν τότε τμήμα του Δουκάτου της Βουργουνδίας. Το 1468, η αδελφή τους Μαργαρίτα της Υόρκης είχε παντρευτεί τον Κάρολο της Βουργουνδίας, και έτσι τα δυο αδέλφια ήταν ευπρόσδεκτα στη Βουργουνδία. Ο Ριχάρδος παρότι ήταν μόλις 18 ετών, είχε ενεργό συμμετοχή στις μάχες του Μπαρνέτ και του Τιούκσμπερι που προκάλεσαν την άνοιξη του 1471 την επαναφορά του Εδουάρδου στο θρόνο. Ο Ριχάρδος υπέφερε στη νεότητά του από σκολίωση.[33] Με την ανακάλυψη του σκελετού του (2014) ο οστεοαρχαιολόγος δρ. Τζο Άπλεμπι του Πανεπιστημίου Αρχαιολογικών Σπουδών του Λέστερ προσπάθησε να κάνει τρισδιάστατη απεικόνιση, οπότε και συμπέρανε ότι η σκολίωση, παρόλο που έδειχνε να είναι δραματικής μορφής, πιθανόν δεν επέφερε τέτοιας έκτασης σωματική παραμόρφωση που δεν μπορούσε να καλυφθεί με το ντύσιμο.[34][35]
Ο Ριχάρδος στις 12 Ιουλίου 1472, μετά τη νίκη του Οίκου της Υόρκης επί του Οίκου του Λάνκαστερ στη μάχη του Τιούκσμπερι παντρεύτηκε την Άννα Νέβιλ (δεύτερος γάμος της Άννας), μικρότερη κόρη του κόμη Γουόρικ.[36] Ο Γουόρικ για να επικυρώσει τη συμμαχία με τον Οίκο του Λάνκαστερ είχε παντρέψει στα τέλη του 1470 την Άννα με τον Εδουάρδο του Ουεστμίνστερ, γιο του Ερρίκου ΣΤ΄.[37] Ο Εδουάρδος του Ουεστμίνστερ έπεσε στη μάχη του Τιούκσμπερι στις 4 Μαΐου 1471, ενώ ο Γουόρικ είχε πέσει στη μάχη του Μπαρνέτ στις 14 Απριλίου 1471.[38][39] Τα σχέδια του γάμου του Ριχάρδου τον έφεραν σε σκληρή σύγκρουση με τον αδελφό του Γεώργιο.[40] Το γράμμα του ευγενή Τζον Πάστον στις 17 Φεβρουαρίου 1472 κάνει σαφές ότι ο Γεώργιος ήταν έντονα ενοχλημένος με το γάμο, τον οποίο δέχτηκε με μεγάλη στενοχώρια και με τη φράση "μπορεί να έχει την αγαπημένη μου κουνιάδα αλλά δεν θα ζήσουν τίποτα".[41] Η αιτία ήταν η κληρονομιά της Άννας και της μεγαλύτερης αδελφής της Ισαβέλλας, της συζύγου του Κλάρενς (1469), καθώς ο Ριχάρδος Νέβιλ, κόμης του Γουόρικ, είχε παντρευτεί την Άννα Μπωσάν, είχε μεγάλη κληρονομιά, και επειδή δεν είχε γιο έπρεπε να την κληροδοτήσει στις κόρες του.[42] Το Χρονικό του Κρόιλαντ αναφέρει ότι ο Ριχάρδος προχώρησε στο γάμο με τον όρο ο γάμος του κόμη του Γκλόστερ με την Άννα Νέβιλ θα φέρει στον δούκα τα εδάφη του κόμη που θα αποφασίσουν οι διαιτητές, τα υπόλοιπα θα περάσουν στον δούκα του Κλάρενς.[43]
Το γράμμα του Πάστον σημειώνει ότι ο γάμος είχε συμφωνηθεί το Φεβρουάριο του 1472, και για να κερδίσει τη συγκατάθεση του αδελφού του Γεωργίου ο Ριχάρδος παραιτήθηκε από τα περισσότερα εδάφη του κόμη Γουόρικ, όπως την κομητεία του Γουόρικ και την κομητεία του Σώλσμπερι, και τα παρέδωσε στον Κλάρενς.[44] Ο Ριχάρδος κράτησε μόνο τις κατασχεθείσες κομητείες του Νέβιλ από το καλοκαίρι του 1471: Πένριθ, Σεριφεία του Χάτον και Μίντλεχαμ, όπου στο τελευταίο δημιούργησε το νοικοκυριό του.[45] Η απαραίτητη παπική απαλλαγή για το γάμο χρονολογείται στις 22 Απριλίου 1472.[46] Ο Άγγλος ιστορικός Μάικλ Χικς (γεν. 1949) αναφέρει ότι υπήρχε μεγάλο πρόβλημα συγγένειας, επειδή η αδελφή της νύφης είχε παντρευτεί τον αδελφό του γαμπρού, επομένως είχαν συγγένεια πρώτου βαθμού.[47] Μια παρόμοια περίπτωση ήταν όταν ο Ερρίκος Η΄ της Αγγλίας παντρεύτηκε την Αικατερίνη της Αραγονίας, χήρα του μεγαλύτερου αδελφού του Αρθούρου της Ουαλίας. Η Αικατερίνη είχε δηλώσει ότι ο γάμος της με τον Αρθούρο είχε λήξει, η δε περίπτωση του Ριχάρδου θα ήταν ίδια μόνο αν παντρευόταν τη χήρα του Γεωργίου και όχι την αδελφή της.[48] Ο γάμος του Ριχάρδου και της Άννας δεν κρίθηκε ποτέ άκυρος τα 13 χρόνια που έζησαν μαζί, τόσο σε κοσμικό όσο και σε νομικό επίπεδο.[49] Τον Ιούνιο του 1473 ο Ριχάρδος έπεισε την πεθερά του να έρθει να ζήσει μαζί τους στο Μίντλεχαμ, ενώ την ίδια χρονιά έχασε μεγάλο μέρος της περιουσίας του, κατόπιν βασιλικής αξίωσης, χωρίς να όμως εκδηλώσει τη δυσαρέσκεια του. Ο Τζον Πάστον σε γράμμα του Νοεμβρίου 1473 γράφει ότι ο βασιλιάς είχε στόχο να βάλει στη θέση τους τα μικρότερα αδέλφια του λειτουργώντας ως καταλύτης ανάμεσά τους.[50]
Το κοινοβούλιο συνεκλήθη στις αρχές του 1474 και ο Εδουάρδος Δ΄ προσπάθησε να συμφιλιώσει τα αδέλφια του, προστάτευσε δε τον Ριχάρδο από τις αμφιβολίες που είχε ο Γεώργιος για τη νομιμότητα του γάμου του, εισάγοντας διάταξη σύμφωνα με την οποία, εάν κρινόταν άκυρος από την Εκκλησία ο γάμος, θα μπορούσε να κάνει δεύτερο, νόμιμο γάμο αυτή τη φορά, με την Άννα.[51][52] Την επόμενη χρονιά ο Εδουάρδος παραχώρησε στον Ριχάρδο τα εδάφη των Νέβιλ στη βόρεια Αγγλία, που ανήκαν πριν στον εξάδελφο της Άννας, Γεώργιο Νέβιλ.[53] Στο σημείο αυτό φαίνεται ότι ο βασιλιάς ευνόησε τον Ριχάρδο σε βάρος του Κλάρενς, κάτι που επέφερε την έντονη δυσαρέσκεια του τελευταίου, ο οποίος και επαναστάτησε (1477). Ο Εδουάρδος επιπλέον του απαγόρευσε να παντρευτεί τη Μαρία της Βουργουνδίας, θετή κόρη της αδελφής τους Μαργαρίτας, μετά το θάνατο της Ισαβέλλας Νέβιλ, παρά το ότι η Μαργαρίτα συμφωνούσε.[54] Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία για την ακόλουθη εμπλοκή του Ριχάρδου στην καταδίκη του Γεωργίου και στην εκτέλεσή του για προδοσία.[55]
Ο Ριχάρδος έγινε την 1η Νοεμβρίου 1461 δούκας του Γκλόστερ και στις 12 Αυγούστου 1462 πήρε μεγάλες εκτάσεις στη βόρεια Αγγλία, ανάμεσα στις οποίες βρισκόταν το Ρίτσμοντ στο Γιορκσάιρ και το Πέμπροουκ στην Ουαλία, κέρδισε δε και τα κατασχεθέντα εδάφη του Τζων ντε Βιρ, κόμη της Οξφόρδης στην Ανατολική Αγγλία. Το 1462, στα γενέθλιά του έγινε Κοντόσταυλος του Γκλόστερ και του κάστρου του Κορφ, στρατιωτικός διοικητής της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ακουιτανίας και ο πλουσιότερος και ισχυρότερος άντρας στην Αγγλία.[56] Στις 17 Οκτωβρίου 1469 πήρε τον τίτλο του Κοντόσταυλου της Αγγλίας και το Νοέμβριο αντικατέστησε τον Ουίλλιαμ Χέιστινγκς, 1ο βαρώνο του Χέιστινγκς, στη θέση του δικαστή της βόρειας Ουαλίας. Την επόμενη χρονιά (1470) διορίστηκε Μέγας Αυλάρχης και Καγκελάριος της Ουαλίας.[57] Άλλα σημαντικά αξιώματά του ήταν: ισόβιος Υψηλός Σερίφης του Κάμπερλαντ και κληρονομικός Φύλακας των Δυτικών Μαρτς.[58] Δυο μήνες αργότερα, στις 14 Ιουλίου, κέρδισε τις Υψηλές σεριφείες του Χάττον και του Μίντλεχαμ στο Γιορκσάιρ και του Πένριθ στο Κάμπερλαντ.[59] Η απόκτηση του Μίντλεχαμ ήταν η μεγάλη του επιθυμία αλλά όταν ενηλικιώθηκε το εγκατέλειψε και πέρασε τον περισσότερο χρόνο του στο κάστρο του Μπάρναρντ και στο Πόντεφρακτ.[60]
Το τελευταίο μέρος της βασιλείας του Εδουάρδου Δ΄ ο Ριχάρδος έδειξε έντονα πίστη στον βασιλιά, σε αντίθεση με τον Γεώργιο του Κλάρενς που επαναστάτησε με τον πεθερό του κόμη του Γουόρικ στα τέλη της δεκαετίας του 1460.[61] Ο Εδουάρδος και ο Ριχάρδος αναχώρησαν από το Κινγκς Λυν με δύο πλοία και έφτασαν στις Κάτω Χώρες, ο δε Εδουάρδος στο Μάρσντιπ, και ο Ριχάρδος στο Ζέελαντ.[62] Άφησαν δε την Αγγλία με τόση μεγάλη βιασύνη που ο Εδουάρδος αναγκάστηκε να δώσει το γούνινο παλτό του για να περάσει τα διόδια, ενώ ο Ριχάρδος δανείστηκε τρεις λίρες από τον δικαστικό επιμελητή του Ζέελαντ.[63] Παρέμειναν στη Μπρυζ με τον Λουδοβίκο του Γκρουτούζε, που ήταν ο απεσταλμένος της Βουργουνδίας στην Αυλή του Εδουάρδου. Ο γαμπρός τους Κάρολος της Βουργουνδίας αρνήθηκε στην αρχή να τους βοηθήσει και το έκανε μόνο όταν ο Λουδοβίκος ΙΑ΄ της Γαλλίας κήρυξε τον πόλεμο στη Βουργουνδία, οπότε και τους έδωσε 2.000 λίρες, 36 πλοία και 1.200 άντρες και αναχώρησαν για την Αγγλία στις 11 Μαρτίου 1471.[64] Η καταιγίδα ανάγκασε τα πλοία στις 14 Μαρτίου να καταφύγουν στην ακτή του Χόλντερνες στο Γιορκσάιρ.[65] Η πόλη του Χαλ τούς αρνήθηκε την είσοδο αλλά στο Γιορκ ο Εδουάρδος εισήλθε με το ίδιο επιχείρημα που είχε χρησιμοποιήσει παλαιότερα ο Ερρίκος Δ΄ της Αγγλίας όταν ήθελε να εκθρονίσει τον εξάδελφό του Ριχάρδο Β΄ της Αγγλίας, οπότε και είχε ισχυριστεί ότι διεκδικεί το Δουκάτο της Υόρκης και όχι το στέμμα.[66][67] Οι προσπάθειες του Εδουάρδου Δ΄ να ξαναπάρει το θρόνο έδωσαν τη μεγάλη ευκαιρία στον Ριχάρδο να δείξει τις στρατιωτικές του ικανότητες.[68]
Ο Εδουάρδος Δ΄ ξεκίνησε την εκστρατεία να ανακαταλάβει το θρόνο της Αγγλίας όταν ανέκτησε την υποστήριξη του αδελφού του, Γεωργίου του Κλάρενς.[69] Ο Ριχάρδος πιστεύεται ότι ήταν ο κύριος υπαρχηγός του, και πολλοί οπαδοί του Εδουάρδου ήρθαν στη συνοδεία του Ριχάρδου, όπως ο σερ Ιάκωβος Χάρρινγκτον και ο σερ Ουίλλιαμ Παρρ, που έφεραν 600 οπλισμένους άντρες στο Ντόνκαστερ.[70][71][72] Ο Ριχάρδος υπήρξε διοικητής της εμπροσθοφυλακής στη μάχη του Μπαρνέτ στις 14 Απριλίου 1471, στην οποία υπερκέρασε με τις δυνάμεις του το πλευρό του δούκα του Έξετερ, αν και ο βαθμός στον οποίο η ηγεσία του υπήρξε σημαντική ίσως αποτελεί αποτέλεσμα υπερβολών.[73][74] Ο οίκος του είχε σημαντικές απώλειες τότε, κάτι που δείχνει ότι και ο ίδιος βρισκόταν στη μέση της μάχης.[75] Μια σύγχρονη πηγή αναφέρει ότι ηγείτο της εμπροσθοφυλακής του Εδουάρδου στη μάχη του Τιούκσμπερι στις 4 Μαΐου 1471 εναντίον της εμπροσθοφυλακής του Οίκου του Λάνκαστερ με επικεφαλής τον Εδμόνδο Μπωφόρ, 4ο δούκα του Σόμερσετ.[76] Δύο μέρες μετά τη μάχη, ο Ριχάρδος, ως Κοντόσταυλος της Αγγλίας, μαζί με τον στενό του φίλο Τζων Χάουαρντ, δούκα του Νόρφολκ, προήδρευσε της δίκης που καταδίκασε πολλούς ηγέτες των Λάνκαστερ.[77]
Ο Εδουάρδος Δ΄ ζήτησε τον Οκτώβριο του 1472 από το κοινοβούλιο νέες επιδοτήσεις για πόλεμο με τη Γαλλία, με επιχειρήματα την εχθρότητα του Λουδοβίκου ΙΑ΄ εναντίον του και την ενίσχυση του γαμπρού του Καρόλου της Βουργουνδίας.[78] Οι Άγγλοι στρατοπέδευσαν στις 4 Ιουλίου 1475 στο Καλαί, όπου ο Ριχάρδος ήταν διοικητής στο μεγαλύτερο σώμα του στρατού.[79][80] Ο Ριχάρδος, αν και ήταν αντίθετος με οποιαδήποτε ειρηνική συνθήκη με τους Γάλλους, συναντήθηκε με τον Λουδοβίκο ΙΑ΄ στο Πικινί ως εκπρόσωπος του Εδουάρδου και δέχτηκε μερικά δώρα από τον Γάλλο βασιλιά στην Αμιένη.[81] Αρνήθηκε περισσότερα δώρα από τον Λουδοβίκο όπως χορήγηση συντάξεων με την κεκαλυμμένη ονομασία επιδόματα, και ενώθηκε με τον καρδινάλιο Τόμας Μπούρσιερ.[82] Ο Εδουάρδος Δ΄ αρνήθηκε να συνεχίσει τους πολέμους με τους Γάλλους όταν το κοινοβούλιο δεν του έδωσε πόρους, και τα τελευταία χρόνια της ζωής του ήταν ειρηνικά.[83][84]
Ο Ριχάρδος είχε υπό τον έλεγχο του ολόκληρη τη βόρεια Αγγλία μέχρι το θάνατο του Εδουάρδου.[85] Ο Εδουάρδος Δ΄ δημιούργησε το Συμβούλιο του Βορρά (1472), ένα ξεχωριστό κοινοβουλευτικό σώμα για να ελέγξει την οικονομία και την άμυνα στα βόρεια. Ο Αμερικάνος ιστορικός Πωλ Κένταλ (1911-1973) και οι μετέπειτα ιστορικοί είναι υπέρ της άποψης ότι ο Εδουάρδος είχε στόχο να κάνει τον Ριχάρδο Λόρδο του Βορρά.[86] Ο Βρετανός ιστορικός Πήτερ Μπουθ ωστόσο σημειώνει ότι ο Εδουάρδος δεν είχε αφήσει τον Ριχάρδο ανεξέλεγκτο στη βόρεια Αγγλία, αλλά υπό τον έλεγχο του σερ Ουίλλιαμ Παρρ (1434-1483).[87] Ο Ριχάρδος από το 1472 μέχρι την άνοδό του στο θρόνο ήταν λόρδος πρόεδρος όλων των Κοινοβουλίων.[88] Όταν έγινε βασιλιάς τοποθέτησε τον ανηψιό του Τζων ντε λα Πολ, 1ο κόμη του Λίνκολν, πρόεδρο του βασιλικού συμβουλίου, με σκοπό την έκδοση βασιλικών διαταγμάτων.[89] Το Συμβούλιο είχε ετήσιο προϋπολογισμό 2.000 μάρκα, εκδίδοντας "Κανονισμούς" από τον Ιούλιο του ίδιου έτους, και συνεδρίαζε τουλάχιστον μια φορά κάθε τρεις μήνες. Οι ευθύνες του επικεντρώθηκαν γύρω από το Γιορκσάιρ στη βορειοανατολική Αγγλία με στόχο τη διατήρηση της ειρήνης και την τιμωρία των παρανόμων.[90]
Ο σημαντικός ρόλος του Ριχάρδου στα βόρεια από τα μέσα της δεκαετίας του 1470, εξηγεί την αποχώρησή του από τη βασιλική αυλή, οπότε και έγινε Φύλακας του Δυτικού Μαρτς στα σκωτσέζικα σύνορα στις 10 Σεπτεμβρίου 1470, και ξανά το Μάιο του 1471.[91] Χρησιμοποίησε ως βάση το Πένριθ, πήρε σκληρά μέτρα εναντίον των Σκωτσέζων και οικειοποιήθηκε όλα τα έσοδα από τα κτήματα του Δάσους του Κάμπερλαντ.[92] Την ίδια εποχή διορίστηκε σερίφης του Κάμπερλαντ, και για πέντε συνεχόμενα χρόνια είχε έδρα το κάστρο του Πένριθ (1478).[93] Ο πόλεμος με τη Σκωτία ξέσπασε από το 1480, και στις 12 Μαΐου του ίδιου έτους ορίστηκε Αντιστράτηγος του Βορρά (μια θέση που δημιουργήθηκε ειδικά για την περίσταση), καθώς οι φόβοι για μια σκωτσέζικη επίθεση έγιναν έντονοι. Ο Λουδοβίκος ΙΑ΄ της Γαλλίας, σύμφωνα με έναν Γάλλο χρονικογράφο της εποχής συμμάχησε με τη Σκωτία με στόχο τον πόλεμο κατά των Άγγλων[94] Ο Ριχάρδος κάλεσε τους στρατολογηθέντες των συνοριακών περιοχών του βορρά να υπερασπιστούν το βασίλειο και σχεδίασε να αποκρούσει τις επιδρομές μαζί με τον κόμη του Νορθάμπερλαντ (Νορθουμβρίας), όταν δε ο Ιάκωβος Γ΄ της Σκωτίας κήρυξε τον πόλεμο το Νοέμβριο του 1480, του εδόθησαν από τον βασιλιά Εδουάρδο Δ΄ 10.000 λίρες για να οργανώσει το στρατό του. Ο Ιάκωβος απέτυχε να πλήξει τους Άγγλους οι οποίοι είχαν από το 1482 την υποστήριξη του αδελφού του Σκωτσέζου βασιλιά, Αλέξανδρου Στιούαρτ, δούκα του Όλμπανυ.[95] Οι σύμμαχοι των Άγγλων με 20.000 άντρες κατέλαβαν την πόλη του Μπέργουικ στον ποταμό Τουίντ, το ομώνυμο κάστρο όμως άντεξε έως τις 24 Αυγούστου 1482, οπότε ο Ριχάρδος ανακατέλαβε το Μπέργουικ από τους Σκωτσέζους. Η μεγάλη νίκη πιστώνεται περισσότερο στην εμφύλια έχθρα των Σκωτσέζων, παρά στις ικανότητες του Ριχάρδου, το δε Μπέργουικ ήταν η τελευταία φορά που άλλαξε χέρια ανάμεσα στα δυο βασίλεια.[96]
Ο Εδουάρδος Δ΄ πέθανε στις 9 Απριλίου 1483 και τον διαδέχθηκε ο 12χρονος γιος του Εδουάρδος Ε΄ της Αγγλίας, με τον Ριχάρδο κηδεμόνα και αντιβασιλιά, και ο Ριχάρδος με συμβουλή του Ουίλλιαμ Χέιστινγκς εγκατέλειψε το Γιορκσάιρ για το Λονδίνο.[97] Ο Ριχάρδος και ο εξάδελφος του δούκα του Μπάκινγκχαμ συνάντησαν τον αδελφό της βασίλισσας Ελισάβετ, Άντονι Γούντβιλ, κόμη του Ρίβερς στο Νορθάμπτον. Με αίτημα της βασίλισσας ο κόμης του Ρίβερς συνόδευσε τον νεαρό βασιλιά στο Λονδίνο με 2.000 άνδρες, ενώ τη συνοδεία του Ριχάρδου και του Μπάκινγκχαμ αποτελούσαν 600 άντρες.[98] Ο νεαρός βασιλιάς πήγε νότια στο Στράτφορντ, όπου ο Ριχάρδος συνέλαβε τον κόμη του Ρίβερς, τον ανηψιό του Ρίτσαρντ Γκρέυ και τον Τόμας Βώγκαν (1410-1483) και τους μετέφερε στο Kάστρο του Πόντεφρακτ. Οι άντρες εκτελέστηκαν για προδοσία κατά του κηδεμόνα Ριχάρδου, ύστερα από δίκη υπό την προεδρία του Ερρίκου Πέρσι, 4ου κόμη του Νορθάμπερλαντ.[99] Μετά την εκτέλεση ο Ριχάρδος και ο Μπάκινγκχαμ μετακινήθηκαν στο Στράτφορντ για να συναντήσουν τον νεαρό βασιλιά, όπου ο Ριχάρδος πληροφόρησε τον ανηψιό του για τη συνωμοσία που έγινε σε βάρος του για να του στερήσουν τον τίτλο του κηδεμόνα, καθώς και για την τιμωρία των συνωμοτών.[100] Ο Ριχάρδος συνόδευσε τον νεαρό βασιλιά στο Λονδίνο με 2.000 οπλισμένους άντρες, όπου αρχικά μεταφέρθηκε στα διαμερίσματα του επισκόπου, και κατόπιν με πρόταση του Μπάκινγκχαμ μετακινήθηκε στον Πύργο του Λονδίνου, εκεί όπου οι βασιλιάδες περίμεναν τη στέψη τους.[101] Όταν άκουσε τα νέα η πρώην βασίλισσα στις 30 Απριλίου για τη σύλληψη του αδελφού της κατέφυγε στο Αββαείο του Ουέστμινστερ, όπου ενώθηκε με τον γιο της από τον πρώτο γάμο Τόμας Γκρέυ, 1ο μαρκήσιο του Ντόρσετ, τις πέντε κόρες της και τον μικρότερο γιο της Ριχάρδο, δούκα της Υόρκης.[102]
Ο Ριχάρδος έγραψε στις 10 Ιουνίου στον Ραλφ και στον λόρδο του Νέβιλ ζητώντας προστασία επειδή η βασίλισσα σχεδίαζε να τον δολοφονήσει.[103] Σε συνέλευση που έγινε στις 13 Ιουνίου στον Πύργο του Λονδίνου ο Ριχάρδος κατηγόρησε τον Χέιστινγκς για συνωμοσία εναντίον του με τους Γούντβιλ και την Τζέιν Σορ (1445-1527), ερωμένη του Χέιστινγκς, και τον Τόμας Γκρέυ για συνεργασία. Ο Τόμας Μορ αναφέρει ότι ο Χέιστινγκς μεταφέρθηκε στο συμβούλιο και στη συνέχεια εκτελέστηκε ενώ άλλοι όπως ο Τόμας Στάνλεϊ και ο Τζων Μόρτον, επίσκοπος του Έλι, συνελήφθησαν.[104] Ο Ριχάρδος με διάταγμα έθεσε τη χήρα του Χέιστινγκς Κατερίνα υπό την προστασία του, ενώ ο επίσκοπος Μόρτον τοποθετήθηκε στη συνοδεία της.[105][106] Η Ελισάβετ συμφώνησε στις 16 Ιουνίου να παραδώσει τον δούκα της Υόρκης στον αρχιεπίσκοπο του Καντέρμπερι για να βρεθεί στη στέψη του αδελφού του στις 22 Ιουνίου.[107] Ένας κληρικός ακούγεται ότι πληροφόρησε τον Ριχάρδο ότι ο γάμος του Εδουάρδου Δ΄ με την Ελισάβετ Γούντβιλ ήταν παράνομος επειδή είχε παντρευτεί πρωτύτερα την Ελεονώρα Μπάτλερ, χωρίς να έχει πάρει διαζύγιο, συνεπώς τα παιδιά του ήταν μπάσταρδα. Η πληροφορία όπως αναφέρει στα απομνημονεύματά του ο Γάλλος διπλωμάτης Φίλιππος ντε Κομίν δόθηκε από τον Ρόμπερτ Στίλινγκτον (1420-1491), επίσκοπο του Μπαθ και της Ουαλίας.[108] Σε κήρυγμα έξω από τον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου στις 22 Ιουνίου, ένας ιερέας δήλωσε ότι τα παιδιά του Εδουάρδου Δ΄ ήταν νόθα και ο Ριχάρδος ήταν ο νόμιμος βασιλιάς.[109] Οι κάτοικοι του Λονδίνου, οι ευγενείς και οι αστοί έκαναν αίτημα να ανέβει ο Ριχάρδος στον θρόνο, ο οποίος δέχτηκε στις 26 Ιουνίου και στέφτηκε στις 6 Ιουλίου βασιλιάς στο Αββαείο του Ουέστμινστερ.[110] Ο τίτλος του βασιλιά της Αγγλίας κατοχυρώθηκε τον Ιανουάριο του 1484 στον Ριχάρδο και από το Κοινοβούλιο της Αγγλίας.[111]
Οι δυο μικροί πρίγκηπες, αν και ήταν στον Πύργο του Λονδίνου την εποχή της στέψης του Ριχάρδου Γ΄, εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς το καλοκαίρι του 1483.[112] Ο Ριχάρδος Γ΄ κατηγορήθηκε από όλους ότι δολοφόνησε τον Εδουάρδο και τον μικρό αδελφό του, αλλά όπως φαίνεται από μετέπειτα πηγές όπως τα έργα του Σαίξπηρ, υπάρχουν μεγάλα ερωτηματικά.[113] Πολλές πηγές περιγράφουν άλλους ύποπτους ως δολοφόνους, όπως τον κόμη του Μπάκινγκχαμ ή τον Ερρίκο Τυδώρ.[114] Ο Ριχάρδος και η Άννα μετά τη στέψη τους ξεκίνησαν περιοδείες σε ολόκληρη τη χώρα για να συναντήσουν τους υπηκόους τους. Στο ταξίδι ίδρυσαν το "Κολέγιο του βασιλιά" και το "Κολέγιο της βασίλισσας" στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και έκαναν δωρεές στην εκκλησία.[115] Ο Ριχάρδος στη συνέχεια σχεδίασε να ιδρύσει ένα μεγάλο παρεκκλήσι στο Γιορκ Μίνστερ με περισσότερους από 100 ιερείς, ίδρυσε δε επίσης και το "Κολέγιο των Όπλων".[116]
_obverse.jpg)
Το 1483 ακολούθησε νέα εξέγερση εναντίον του Ριχάρδου Γ΄ από δυσαρεστημένους ευγενείς, πρώην οπαδούς του Εδουάρδου Δ΄ και του Οίκου της Υόρκης.[117] Η συνωμοσία ξεκίνησε ως συμμαχία Γούντβιλ και Μπωφόρ με αρχηγό τον πρώην σύμμαχο του Ριχάρδου Γ΄, Ερρίκο Στάφφορντ, 2ο δούκα του Μπάκινγκχαμ.[118] Ο Βρετανός ιστορικός Κλιφ Ντέηβις (γεν. 1939) υποστηρίζοντας τον Ριχάρδο σημειώνει ότι "μονάχα το επόμενο Κοινοβούλιο έφερε τον Μπάκινγκχαμ στο επίκεντρο των γεγονότων" και οι ευγενείς κινήθηκαν από "προσωπικό συμφέρον να επαναφέρουν στην εξουσία την οικογένεια του Εδουάρδου".[119] Είναι προφανές ότι ήθελαν να εκθρονίσουν τον Ριχάρδο Γ΄ και να επαναφέρουν τον Εδουάρδο Ε΄, αλλά επειδή κυκλοφόρησαν φήμες ότι ο Εδουάρδος και ο μικρότερος αδελφός του δολοφονήθηκαν από τον Ριχάρδο, ο Μπάκινγκχαμ σχεδίαζε να φέρει από την εξορία τον Ερρίκο Τυδώρ και να τον παντρέψει με την Ελισάβετ της Υόρκης, μεγαλύτερη κόρη του Εδουάρδου Δ΄. Τονίζει ωστόσο ότι η πληροφορία προέρχεται από το Κοινοβούλιο του 1484 γι' αυτό πρέπει να εξεταστεί με προσοχή.[120] Ο Μπάκινγκχαμ συγκρότησε στρατό από τα εδάφη του στην Ουαλία και το Μαρτς, και ο Ερρίκος Τυδώρ που ήταν στη Βρετάνη είχε τη στήριξη του Βρετόνου θησαυροφύλακα Πιερ Λαντέ, ο οποίος ήθελε να νικήσει ο Μπάκινγκχαμ για να προχωρήσει η συμμαχία ανάμεσα στην Αγγλία και τη Βρετάνη.[121][122]
Τα πλοία του Ερρίκου Τυδώρ έπεσαν σε καταιγίδα και επέστρεψαν στη Βρετάνη, ο δε Ερρίκος έμεινε μια εβδομάδα στο Πλύμουθ μέχρι να μάθει τη συντριβή του Μπάκινγκχαμ.[123][124] Ο στρατός του Μπάκινγκχαμ παρασύρθηκε από την καταιγίδα και παγιδεύτηκε από τις δυνάμεις του Ριχάρδου Γ΄, και ο ίδιος προσπάθησε να δραπετεύσει αλλά συνελήφθη.[125][126] Ο Μπάκινγκχαμ καταδικάστηκε για προδοσία και αποκεφαλίστηκε στις 2 Νοεμβρίου στο Σώλσμπερι, και η χήρα του Αικατερίνη Γούντβιλ παντρεύτηκε τον Τζάσπερ Τυδώρ, θείο του Ερρίκου Τυδώρ, και οργάνωσε νέα εξέγερση.[119] Ο Ριχάρδος Γ΄ πρότεινε στρατιωτική υποστήριξη στον αδύναμο Πιερ Λαντέ, αντιβασιλιά του Φραγκίσκου Β΄ της Βρετάνης, για να του παραδώσει σε αντάλλαγμα τον Ερρίκο Τυδώρ. Ο Ερρίκος δραπέτευσε στο Παρίσι και έγινε δεκτός από την αντιβασίλισσα Άννα της Γαλλίας, που του πρόσφερε στρατό για επίθεση στην Αγγλία (1485).[127] Η γαλλική κυβέρνηση υπενθύμισε στον Ριχάρδο τη Συμφωνία του Πικινί, την άρνησή του να δεχτεί γαλλική σύνταξη και ότι δεν είχε κανένα συμφέρον να φιλοξενήσει κάποιον εχθρό του στη Γαλλία.
Ο Ριχάρδος συνάντησε τις λιγότερες δυνάμεις του Ερρίκου Τυδώρ στις 22 Αυγούστου 1485 στη μάχη του Μπόσγουορθ Φιλντ, ιππεύοντας ένα λευκό άλογο.[128] Το μέγεθος του στρατού του Ριχάρδου εκτιμάται σε 8.000 άντρες και του Ερρίκου σε 5.000, αλλά τα ακριβή νούμερα δεν είναι γνωστά, το βέβαιο δε είναι ότι οι βασιλικές δυνάμεις ήταν μεγαλύτερες.[129] Η κραυγή του βασιλιά "Προδοσία!" λίγο πριν την πτώση του δείχνει ότι τον εγκατέλειψαν ο σερ Ουίλλιαμ Στάνλεϊ και ο Χένρι Πέρσι, 4ος κόμης του Νορθάμπερλαντ.[130] Ο ρόλος του κόμη του Νορθάμπερλαντ είναι ασαφής, καθώς η θέση του ήταν πίσω από τη γραμμή του βασιλιά και δεν μπορούσε να προχωρήσει χωρίς βασιλική πρόοδο.[131] Η δυσκολία να προχωρήσει ο στρατός από τα φυσικά εμπόδια και η αδυναμία επικοινωνίας είχαν πραγματικά σημαντική συμβολή στην αποτυχία.[132] Η σύζυγος του λόρδου του Στάνλεϊ Μαργαρίτα Μπωφόρ, παρά το ότι ήταν πρώην οπαδός του Εδουάρδου Δ΄, ήταν μητέρα του Ερρίκου Τυδώρ, και η αδράνεια που έδειξε ο Στάνλεϊ στη μάχη και η συμμετοχή του αδελφού του στο πλευρό του Τυδώρ είχαν μεγάλο ρόλο στην ήττα.[133][134] Ο θάνατος του Τζων Χάουαρντ, δούκα του Νόρφολκ, του πιο στενού συνεργάτη του Ριχάρδου Γ΄, έφερε μεγάλη απογοήτευση στον βασιλιά, που αποφάσισε να κάνει μια έφοδο ιππικού βαθιά στις εχθρικές γραμμές με στόχο τον ίδιο τον Ερρίκο Τυδώρ και το γρηγορότερο τερματισμό της μάχης.[135]
Οι πηγές γράφουν ότι ο Ριχάρδος Γ΄ πολέμησε πολύ γενναία, έριξε από το άλογο του τον σερ Τζον Τσέιν, πρωταθλητή της ιππασίας, και σκότωσε στη συνέχεια τον σημαιοφόρο του Ερρίκου Τυδώρ, σερ Ουίλλιαμ Μπράντον (1456-1485), με το ξίφος του όταν αυτός επενέβη για να σώσει τον Τσέιν. Στη συνέχεια, σε απόσταση μιας σπαθιάς από τον Ερρίκο Τυδώρ, ο Ριχάρδος Γ΄ περικυκλώθηκε από τους άντρες του Ουίλλιαμ Στάνλεϊ και σκοτώθηκε.[136] Ο Βουργούνδιος χρονικογράφος Ζαν Μολινέ αναφέρει ότι ένας Ουαλός τοξότης έσκισε το κρανίο του Ριχάρδου με ένα τσεκούρι ενώ το άλογό του είχε κολλήσει από τη λάσπη στο έδαφος.[137] Το χτύπημα ήταν τόσο βίαιο που το κράνος είχε κολλήσει στο κρανίο του.[138] Ο σύγχρονος Ουαλός ποιητής Γκούτο'ρ Γκλυν αναφέρει ότι ο Ρις απ Τόμας, ένας Ουαλός οπαδός του Οίκου του Λάνκαστερ ή ένας από τους άντρες του, σκότωσε τον βασιλιά, γράφοντας "σκότωσε τον κάπρο, ξύρισε το κεφάλι του".[137][139][140] Η ταυτοποίηση του σκελετού του Ριχάρδου (2013) δείχνει ότι δέχτηκε 11 χτυπήματα, τα 8 στο κρανίο, ενώ έχασε το κράνος του.[141] Ο καθηγητής Γκάι Ρούτι από το Πανεπιστήμιο του Λέστερ είπε "τα πιθανότερα χτυπήματα που προκάλεσαν το θάνατο του βασιλιά ήταν στο κάτω μέρος του κρανίου από ένα σπαθί ή κάποιο άλλο προσωπικό όπλο και ένα τραύμα στην άκρη από μαχαίρι".[142] Το κρανίο είχε χτύπημα από λεπίδα στο πίσω μέρος, ο δε Ριχάρδος Γ΄ ήταν ο τελευταίος Άγγλος βασιλιάς που έπεσε σε μάχη.[143]
Ο Ιταλός επίσημος ιστορικός του Ερρίκου Τυδώρ Πολύδωρος Βιργίλιος (περίπου 1470-1555) σημειώνει ότι "ο βασιλιάς Ριχάρδος σκοτώθηκε πολεμώντας μόνος του απέναντι σε όλους τους εχθρούς του".[144] Το γυμνό του σώμα μεταφέρθηκε στο Λέστερ δεμένο σε ένα άλογο και οι πρώτες πηγές γράφουν ότι εμφανίστηκε στην εκκλησία του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου του Νιούαρκ πριν ταφεί στην εκκλησία των Γκρεϊφράιαρς του Λέστερ.[145] Ο Ερρίκος Ζ΄ πλήρωσε 50 λίρες για να του κατασκευάσει ένα μαρμάρινο και αλαβάστρινο μνημείο.[146] Η παράδοση λέει ότι την εποχή της Διάλυσης των Μοναστηριών το σώμα του ρίχτηκε στον ποταμό Σόαρ, ενώ σύμφωνα με άλλη παράδοση ένας λίθος ήταν ορατός το 1612 σε έναν κήπο από την πλευρά της μονής των Γκρεϊφράιαρς.[147] Η ακριβής θέση δεν ήταν γνωστή για περισσότερα από 400 χρόνια, μέχρι το 2012 που οι αρχαιολογικές ανασκαφές βρήκαν τον κήπο και την εκκλησία των Γκρεϊφράιαρς. Υπήρχε μια μεγάλη πέτρα στην χορωδία του καθεδρικού ναού πριν αντικατασταθεί από τον τάφο του βασιλιά και μια πέτρα στη Μπόου Μπριτζ (Τοξωτή Γέφυρα), στο σημείο όπου η παράδοση εσφαλμένα αναφέρει ότι η σορός του ρίχτηκε στον ποταμό.[148] Άλλη παράδοση αναφέρει ότι ένας προφήτης λίγο πριν τη μάχη είπε στον Ριχάρδο "όταν το σπιρούνι του αλόγου σου σπάσει στη μάχη το κεφάλι σου θα διαλυθεί στην επιστροφή". Το σπιρούνι του έσπασε στην πέτρα της Μπόου Μπριτζ, όταν δε το σώμα του κατόπιν μεταφέρθηκε στη ράχη του αλόγου το κεφάλι του έσπασε από την ίδια πέτρα.[149] Ο Ερρίκος Τυδώρ διαδέχθηκε τον Ριχάρδο ως Ερρίκος Ζ΄ της Αγγλίας, αφού παντρεύτηκε την Ελισάβετ της Υόρκης, ανηψιά του Ριχάρδου Γ΄.[150]
.jpg)
Ο Ριχάρδος και η Άννα είχαν έναν γιο, τον Εδουάρδο του Μίντλεχαμ, που γεννήθηκε μεταξύ 1474-1476, δημιουργήθηκε δε για λογαριασμό του η κομητεία του Σώλσμπερι στις 15 Φεβρουαρίου 1478.[152][153][154] Ο Εδουάρδος του Μίντλεχαμ πέθανε τον Απρίλιο του 1484, ενώ είχε γίνει πρίγκηπας της Ουαλίας στις 8 Σεπτεμβρίου 1483 και ανακηρυχθεί διάδοχος του θρόνου δυο μήνες νωρίτερα.[155] Ο Ριχάρδος Γ΄ είχε άλλα δυο νόθα παιδιά: τον Ιωάννη του Γκλόστερ που διορίστηκε διοικητής του Καλαί (1485), και την Αικατερίνη Πλανταγενέτη που παντρεύτηκε τον Ουίλλιαμ Χέρμπερτ, 2ο κόμη του Πέμπροουκ (1484). Δεν είναι γνωστά τα ονόματα των μητέρων τους ούτε οι ημερομηνίες στις οποίες γεννήθηκαν, αλλά το ότι η Αικατερίνη είχε ηλικία γάμου το 1484 και ο Ιωάννης είχε την ηλικία να στεφτεί ιππότης στο Γιορκ Μίνστερ (1483) και να γίνει διοικητής του Καλαί (1485) δείχνουν ότι ήταν νόθα παιδιά του Ριχάρδου από την εφηβική του ηλικία.[156][157] Δεν υπάρχει καμιά ένδειξη για απιστία του Ριχάρδου Γ΄ στη νόμιμη σύζυγο του Άννα Νέβιλ, που την παντρεύτηκε 20 ετών.[158]
Ο Βρετανός ιστορικός Μάικλ Χικς (γεν. 1948) και η Βρετανίδα ιστορικός Ζοζεφίν Ουίλκινσον αναφέρουν ότι η μητέρα της Αικατερίνης πολύ πιθανό να ήταν η Αικατερίνη Ωτ, στη βάση ότι της έδινε ο Ριχάρδος Γ΄ το 1477 ετήσιο μισθό 100 σελινιών. Η οικογένεια Ωτ σχετίζεται με τους Γούντβιλ μέσω του γάμου της Ελισάβετ Γούντβιλ με τον Ουίλλιαμ Ωτ, ένα δε από τα παιδιά τους ήταν ο Ρίτσαρντ Ωτ, Οικονόμος του πριγκηπικού νοικοκυριού. Η κόρη τους Αλίκη παντρεύτηκε τον σερ Τζων Φογκ, και απόγονός τους ήταν η Αικατερίνη Παρ, έκτη σύζυγος του Ερρίκου Η΄ της Αγγλίας.[159] Οι ίδιοι πρότειναν ότι μητέρα του Τζων πιθανό ήταν η Αλίκη Μπουργκ, καθώς ο Ριχάρδος επισκέφτηκε το Πόντεφρακτ το 1471, τον Απρίλιο και τον Οκτώβριο του 1473 και στις αρχές Μαρτίου 1474 για μια εβδομάδα. Την 1η Μαρτίου 1474 παραχώρησε στην Αλίκη Μπουργκ ισόβια 20 λίρες το χρόνο για "να καλύψει τις ανάγκες της", ενώ δέχτηκε αργότερα άλλη μια χορηγία για το ρόλο της ως νοσοκόμα στον γιο του δούκα του Κλάρενς, Εδουάρδο του Γουόρικ, συνέχισε δε να της δίνει επιδότηση και όταν έγινε βασιλιάς.[160][161] Ο Βρετανός ιστορικός Τζον Ασντάουν-Χιλλ (1948-2018) εισηγείται ότι η σύλληψη του Τζων έγινε το καλοκαίρι του 1467, όταν προσκλήθηκε ο Ριχάρδος Γ΄ από τον Τζων Χάουαρντ, και το παιδί που γεννήθηκε το 1468 πήρε το όνομα του φίλου και οπαδού του. Ο ίδιος δε ο Ριχάρδος καταγράφει ότι ο Τζων, όταν ορίστηκε από αυτόν διοικητής του Καλαί στις 11 Μαρτίου 1485, ήταν ακόμα παιδί, και δεν είχε κλείσει τα 21 του χρόνια, πιθανότατα δε έγινε διοικητής στα 17α γενέθλιά του.[156]
Τα δυο νόθα παιδιά του Ριχάρδου επέζησαν μετά από αυτόν, αλλά πέθαναν χωρίς απογόνους και είναι άγνωστη η τύχη τους μετά την πτώση του Ριχάρδου στο Μπόσγουορθ. Ο Τζων δέχτηκε ετήσιο μισθό 20 λίρες από τον Ερρίκο Ζ΄ αλλά δεν υπάρχουν καταγραφές για τον ίδιο μετά το 1487, πιθανότατα δε εκτελέστηκε το 1499 χωρίς να υπάρχουν πηγές εκτός από την αναφορά του Τζορτζ Μπακ έναν αιώνα αργότερα.[162] Η Αικατερίνη πέθανε πριν τη στέψη της εξαδέλφης της Αικατερίνης της Υόρκης στις 25 Νοεμβρίου 1487, αφού ο σύζυγος της σερ Ουίλλιαμ Χέρμπερτ καταγράφεται την ίδια ημερομηνία ως χήρος.[156][163] Ο τάφος της Αικατερίνης βρίσκεται στο Λονδίνο στην ενοριακή εκκλησία του Αγίου Ιακώβου Γκάρλικχιθ ανάμεσα στην οδό Σκίννερ και στην οδό Άνω Τάμεση.[164] Ο μυστήριος Ριχάρδος Πλανταγενέτης ή "Ριχάρδος ο Γεροδεμένος" που αναφέρεται από τον Φράνσις Πεκ ίσως να ήταν νόθος γιος του Ριχάρδου Γ΄ ή να ήταν ένας από τους χαμένους πρίγκηπες του Πύργου, και πέθανε το 1550.[165][166] Την εποχή που έγινε η τελευταία στάση εναντίον των Λάνκαστερ ο Ριχάρδος ήταν χήρος με έναν νόμιμο γιο, μετά το θάνατο και του γιου του όρισε διάδοχο τον ανηψιό του Εδουάρδο του Γουόρικ, γιο του Κλάρενς και ανηψιό της βασίλισσας Άννας Νέβιλ. Μετά το θάνατο της Άννας ο Ριχάρδος άλλαξε γνώμη και όρισε διάδοχό του τον Τζων ντε λα Πολ, κόμη του Λίνκολν, γιο της αδελφής του Ελισάβετ της Υόρκης. Διαπραγματεύτηκε δε με τον Ιωάννη Β΄ της Πορτογαλίας να παντρέψει τον Τζων με την αδελφή του Ιωάννα, μια ευσεβή γυναίκα που είχε απορρίψει πολλούς μνηστήρες λόγω της μεγάλης θρησκευτικής της ευλάβειας.[167]
Το "Συμβούλιο του Βορρά" του Ριχάρδου αποτέλεσε μια από τις μεγαλύτερες διοικητικές καινοτομίες, ο δε Ριχάρδος έγινε πρόεδρος του συμβουλίου όταν ανέβηκε στον θρόνο ο Εδουάρδος Δ΄ και ήταν ο αντικαταστάτης του βασιλιά κατά την απουσία του.[168] Τον Απρίλιο του 1484 έγινε μέρος του κεντρικού βασιλικού συμβουλίου με πρόεδρο τον Τζων ντε λα Πολ, κόμη του Λίνκολν και έδρα το κάστρο του Σαντάλ στο Ουέικφιλντ.[89] Το Συμβούλιο βελτίωσε σημαντικά την κατάσταση στη βόρεια Αγγλία, διατήρησε την ειρήνη, τιμώρησε τους εγκληματίες και έλυσε τις εδαφικές διαφορές.[90] Η μεταφορά της επαρχιακής διακυβέρνησης στον έλεγχο της κεντρικής περιγράφεται ως "η πιο έμπιστη κίνηση του βασιλιά", που διατηρήθηκε μέχρι το 1641.[90] Το Δεκέμβριο του 1483 ο Ριχάρδος Γ΄ ίδρυσε την "Αυλή αιτημάτων", στην οποία φτωχοί που δεν μπορούσαν να πληρώσουν δικηγόρους διατύπωναν τα παράπονά τους.[169] Τον Ιανουάριο του 1484 βελτίωσε την εγγύηση για να προστατέψει τους ύποπτους εγκληματίες από την προφυλάκιση και την περιουσία τους από κατάσχεση.[170][171] Ίδρυσε το "Κολέγιο των Όπλων" (1484), απαγόρευσε τους περιορισμούς στην εκτύπωση και πώληση των βιβλίων και διέταξε τη μετάφραση όλων των γραπτών νόμων από τα Γαλλικά στα Αγγλικά.[172][173][174]
Απαγόρευσε τις αυθαίρετες φιλανθρωπίες ποινικοποιώντας την απόκρυψη από αγοραστή γης τμήμα της που είχε διατεθεί σε κάποιον άλλο.[175][176] Απαιτούσε τη δημοσίευση πωλήσεων γης και καθόρισε τα προσόντα των ιδιοκτητών για τους ενόρκους.[177] Έκανε νέους νόμους εμπορικού προστατευτισμού απαγορεύοντας την πώληση κρασιού και λαδιού με απάτη και τη συλλογή κλήρων με δόλο.[178] Με το θάνατο του Ριχάρδου Γ΄ έληξε η δυναστεία των Πλανταγενετών που βασίλευσε στην Αγγλία από την άνοδο στο θρόνο του Ερρίκου Β΄ (1154).[179] Ο τελευταίος άρρεν απόγονος ήταν ο ανηψιός του Ριχάρδου, Εδουάρδος, κόμης του Γουόρικ, γιος του δούκα του Κλάρενς, που εκτελέστηκε από τον Ερρίκο Ζ΄ (1499).[180] Η μόνη αρσενική γραμμή που σώθηκε είναι των Μπωφόρ που εκπροσωπείται σήμερα από τον Ερρίκο Σόμερσετ, 12ο δούκα του Μπωφόρ, η οποία γραμμή των Μπωφόρ έχει αποκλειστεί από τον αγγλικό θρόνο από τον Ερρίκο Δ΄.
Υπάρχουν αναρίθμητες πηγές σύγχρονες ή μεταγενέστερες που περιγράφουν αναλυτικά τη βασιλεία του Ριχάρδου Γ΄.[181] Αυτές περιλαμβάνουν "Τα Χρονικά του Κρόιλαντ", την αναφορά του Δομήνικου Μαντσίνι, τις "Αναμνήσεις του Κομίν", τα "Πάστον Λέττερς" του Τζέιμς Γκαίρντερ, τα "Χρονικά του Ρόμπερτ Φάμπυαν", και πολλές άλλες καταγραφές όπως γράμματα του ίδιου του Ριχάρδου. Οι περισσότερες πηγές είναι υπό αμφισβήτηση επειδή οι συγγραφείς δεν είχαν ζήσει στην Αγγλία ή δεν τον είχαν γνωρίσει προσωπικά.[182]
Ο ιστορικός Τζων Ρους (1411-1491) που έζησε την εποχή του Ριχάρδου τον περιγράφει ως "καλό άρχοντα", "προστάτη του λαού του" και με "μεγάλη καρδιά".[183][184] Ο Ιταλός παρατηρητής Δομήνικος Μαντσίνι αναφέρει στον Άντζελο Κάτο, αρχιεπίσκοπο της Βιέννης, ότι ο Ριχάρδος είχε καλή φήμη και ότι "η ιδιωτική του ζωή είχε προκαλέσει το θαυμασμό όλων".[185] Ο Ριχάρδος Γ΄ είχε ιδιαίτερους δεσμούς με την πόλη της Υόρκης, σε βαθμό που όταν άκουσαν εκεί το θάνατό του στη μάχη του Μπόσγουορθ, το συμβούλιο της πόλης εξέφρασε τη λύπη του, παρά το ότι θα αντιμετώπιζε την οργή του νικητή.[186]
Την περίοδο που ζούσε έγινε στόχος επιθέσεων ακόμα και στο βορρά (1482), όπου ένας άντρας κατηγορήθηκε ότι πρόσβαλε τον δούκα του Γκλόστερ λέγοντας ότι "δεν έκανε κάτι παρά να δείχνει τα δόντια του" στην πόλη της Υόρκης. Το 1484 η δυσαρέσκεια πήρε τη μορφή σάτιρας, το μόνο δε έργο που έχει διασωθεί είναι του Ουίλλιαμ Κόλλινγκμπερν (1435-1484) "Η Γάτα, ο Αρουραίος, ο Λόβελ ο Σκύλος, όλοι κυβερνούν την Αγγλία υπό ένα Γουρούνι" (Ιούλιος 1484). Το σατιρικό έργο καρφιτσώθηκε στην πόρτα του καθεδρικού ναού του Αγίου Παύλου και αναφερόταν στον βασιλιά και στους συμβούλους του, Ουίλλιαμ Καίητσμπυ, Ρίτσαρντ Ράτκλιφ και Φράνσις, υποκόμη του Λόβελ.[187] Ο Ριχάρδος Γ΄ πίεσε στις 30 Μαρτίου 1485 τους λόρδους του Λονδίνου να καταδικάσουν όλες τις κατηγορίες εναντίον του ότι δηλητηρίασε τη βασίλισσα Άννα και είχε στόχο να παντρευτεί την ανηψιά του Ελισάβετ, διέταξε δε τον σερίφη του Λονδίνου να φυλακίσει όποιον διασπείρει τέτοιες φήμες.[188][189] Οι ίδιες εντολές δόθηκαν σε ολόκληρο το βασίλειο και στην πόλη της Υόρκης όπως βρέθηκε στις καταγραφές της πόλης στις 5 Απριλίου 1485, με οδηγίες να απαγορευτούν οι κακές φήμες και τα σατιρικά κείμενα.[190][191] Στη φυσική του εμφάνιση περιγράφεται ότι είχε τον έναν ώμο ψηλότερο από τον άλλον αλλά δεν βρέθηκε καμιά άλλη σωματική παραμόρφωση.
Ο Άγγλος ιστορικός Τζον Στόου (1524/25-1605), μιλώντας σε υπερήλικες που τον είχαν γνωρίσει, ανέφερε ότι του είπαν πως ο Ριχάρδος Γ΄ "είχε μια αρκετά ευπαρουσίαστη σωματική εμφάνιση, αλλά μικρού παραστήματος".[192] Ο Γερμανός ταξιδιώτης Νίκολας φον Πόππελαου που πέρασε δέκα μέρες στον οίκο του Ριχάρδου το Μάιο του 1484, τον περιγράφει ως "τρία δάκτυλα ψηλότερος από εμένα, αρκετά πιο αδύνατος, με λεπτά χέρια και πόδια και επίσης με μεγάλη καρδιά".[193] Έξι χρόνια μετά το θάνατο του Ριχάρδου (1491), ένας καθηγητής ονόματι Ουίλλιαμ Μπάρτον τον περιγράφει στη διατριβή του ""υποκριτή και απατεώνα...που άξια θάφτηκε σε ένα λάκκο σαν σκυλί"".[194] Μετά το θάνατο του οι Τυδώρ ανέλαβαν τη δυσφήμηση του Ριχάρδου Γ΄, λόγω του ότι ήθελαν να νομιμοποιήσουν τον Ερρίκο Ζ΄ στο θρόνο.[195] Οι οπαδοί του τονίζουν έντονα ότι όλες οι αρνητικές γνώμες δεν έχουν καμιά σχέση με τον ίδιο και είναι προϊόν της προπαγάνδας των Τυδώρ.[196] Η προπαγάνδα τους είχε έντονη συμβολή στην αρνητική απεικόνιση του Ριχάρδου από τον Ουίλλιαμ Σαίξπηρ στο έργο του "Ριχάρδος Γ΄", όπου τον παρουσιάζει αδίστακτο και κακοποιό, που δολοφονούσε όποιον τον εμπόδιζε να πάρει την εξουσία.[197]
Ο Βρετανός ιστορικός Τζων Ρους (περ. 1411/1420-1492) στο έργο του "Ιστορία των βασιλέων της Αγγλίας" που γράφτηκε την εποχή του Ερρίκου Ζ΄, αλλάζοντας τις προηγούμενες αναφορές του, τον περιγράφει ότι "γεννήθηκε με δόντια και ώριμη τρίχα" αφού βρισκόταν δυο χρόνια στη μήτρα της μητέρας του.[198] Το σώμα του ήταν κοντό και στρεβλό, με τον ένα ώμο ψηλότερο από τον άλλο, και ήταν "αδύνατος και σωματικά αδύναμος".[199] Ο Τζων Ρους χρεώνει στον Ριχάρδο τόσο τη δολοφονία του Ερρίκου ΣΤ΄ όσο και τη δηλητηρίαση της συζύγου του, Άννας Νέβιλ.[200] Ο Τζέρεμυ Πόττερ, πρώην πρόεδρος της Εταιρείας Ριχάρδος Γ΄, γράφει ότι ο Ριχάρδος Γ΄ "κρίνεται ένοχος επειδή είναι αδύνατο να αποδειχτεί αθώος".[201]
Ο Πολύδωρος Βιργίλιος και ο Τόμας Μορ επεκτείνονται παρουσιάζοντας τις σωματικές ανωμαλίες του Ριχάρδου ως ένδειξη του παραμορφωμένου του μυαλού, ο δε Μορ τον περιγράφει "μικρό στη διάπλαση με παραμορφωμένα άκρα και σκληρό στην εμφάνιση".[184] Ο Πολύδωρος Βιργίλιος γράφει ότι ήταν "παραμορφωμένος στην εμφάνιση με τον έναν ώμο ψηλότερο από τον άλλον".[184] Οι δυο ιστορικοί παρουσιάζουν τον Ριχάρδο ως παράλογο και κολακευτικό, να σχεδιάζει συνέχεια την πτώση των εχθρών του. Τα θετικά στοιχεία του ήταν η εξυπνάδα και η γενναιότητα που επαναλαμβάνονται από τον Σαίξπηρ, που τον περιγράφει "κυρτωμένο, χλιαρό και με χαλαρό χέρι".[202][203] Η φήμη του Ριχάρδου Γ΄ ως νομοθέτη ήταν πολύ καλή, ο Ουίλλιαμ Κάμντεν σημειώνει (1605) ότι ο Ριχάρδος αν και "ήταν άστατος χαρακτήρας έκανε καλούς νόμους".[204] Ο σερ Φράνσις Μπέικον στο ίδιο μήκος γράφει ότι "ήταν πολύ καλός νομοθέτης ιδιαίτερα για τον κοινό λαό".[205] Ο καρδινάλιος Τόμας Ουόλσεϊ (1473-1530) υπενθυμίζει (1525) ότι ο δήμαρχος του Λονδίνου και πολλοί άλλοι άντρες "δεν πλήρωσαν πολλούς κακούς φόρους χάρη της καλής νομοθεσίας".[206][207] Η εικόνα του Ριχάρδου Γ΄ στους ιστορικούς του 18ου και του 19ου αιώνα ήταν άθλια, ο δε Ντέιβιντ Χιουμ γράφει ότι "χρησιμοποίησε τη σοφία του για να κρύψει την κακία και την απανθρωπιά του". Ο Χιουμ κατακρίνει τους ιστορικούς που τον δικαιολογούν ότι "δεν ήταν νόμιμος βασιλιάς και χρειαζόταν μεγάλη σκληρότητα για να νομιμοποιήσει την εξουσία του" γράφοντας ότι η αυθαίρετη άσκηση της εξουσίας από τον ίδιο μεγάλωσε την αστάθεια.[208] Ο σημαντικότερος βιογράφος του Ριχάρδου Γ΄ τον 19ο αιώνα Τζέιμς Γκαίρντερ (1828-1912) που τον εξέτασε με ουδέτερο βλέμμα βγάζει το συμπέρασμα ότι ο Σαίξπηρ και ο Μορ, αν και έγραψαν πολλές υπερβολές, είχαν γενικά δίκιο.[209]
Ο Ριχάρδος Γ΄ εκτός από εχθρούς είχε και πολλούς υποστηρικτές, όπως ο Τζωρτζ Μπακ, απόγονος ενός από τους οπαδούς του, που ολοκλήρωσε το έργο για τη ζωή του το 1619. Ο Μπακ επιτέθηκε στους "εξωφρενικούς παραλογισμούς και τα φανταστικά σκάνδαλα" από τους οπαδούς των Τυδώρ, αποκλείοντας όλα όσα του καταλογίζουν για φόνους και σωματικές ανωμαλίες. Ο Μπακ στηρίχτηκε σε επιστολή που έγραψε η Ελισάβετ της Υόρκης με την οποία ζητούσε να παντρευτεί τον βασιλιά, το δε βιβλίο του Μπακ δημοσιοποιήθηκε (1646) αλλά η επιστολή δεν βρέθηκε ποτέ.[210] Σε πορτογαλικά αρχεία βρέθηκαν έγγραφα που δείχνουν ότι μετά το θάνατο της βασίλισσας Άννας ο Ριχάρδος Γ΄ έστειλε απεσταλμένους στην Πορτογαλία να διαπραγματευτούν διπλό γάμο, ο πρώτος ανάμεσα στον ίδιο και την αδελφή του βασιλιά Ιωάννα, που είχε καταγωγή από τους Λάνκαστερ, και ο δεύτερος ανάμεσα στην Ελισάβετ της Υόρκης και τον Εμμανουήλ Α΄ της Πορτογαλίας.[211][212] Ο φανατικότερος από τους οπαδούς του Ριχάρδου Γ΄ ήταν ο Χόρας Ουόλπολ, στο δε έργο του "Ιστορικές αμφιβολίες για τη ζωή και τη βασιλεία του βασιλιά Ριχάρδου Γ΄" (1768) αρνείται όλους τους φόνους και τονίζει ότι όλες οι πράξεις του Ριχάρδου έγιναν με καλή πίστη. Ο Ουόλπολ αμφισβητεί επιπλέον τις σωματικές ανωμαλίες του Ριχάρδου, αναγνωρίζει μόνο μια μικρή κύρτωση στους ώμους και στις απόψεις του για την τρομοκρατία γράφει ότι ήταν αδύνατο να έκανε όλα τα εγκλήματα για τα οποία κατηγορείται.[213][214] Άλλος μεγάλος υπερασπιστής του Ριχάρδου Γ΄ ήταν ο εξερευνητής και συγγραφέας σερ Κλέμεντς Μάρκαμ που στο έργο του "Ριχάρδος Γ΄: η ζωή και ο χαρακτήρας του" (1905) απαντά στο έργο του Γκαίρντερ. Ο Μάρκαμ δηλώνει ότι ο Ερρίκος Ζ΄ σκότωσε τους δυο μικρούς πρίγκηπες και ότι τα υπόλοιπα δήθεν αποδεικτικά στοιχεία ήταν μόνο προπαγάνδα. Ο Άλφρεντ Λεγκ στο έργο του "Ο μισητός βασιλιάς" (1885) γράφει τέλος ότι ο Ριχάρδος ήταν "μεγάλη ψυχή" που η αδράνειά του έδωσε την ευκαιρία σε εχθρούς να τον κατηγορήσουν.[215] Πολλοί ιστορικοί τον 20ο αιώνα βλέπουν τις πράξεις του Ριχάρδου ως φυσικό αποτέλεσμα της ασταθούς εποχής που έζησε. Ο Άγγλος ιστορικός Τσαρλς Ρος (1924–1986) γράφει "τα τέλη του 15ου αιώνα ήταν πολύ σκληρή και βίαιη εποχή ειδικότερα στις υψηλές κοινωνικές τάξεις, γεμάτη πολέμους, πείνα και αρρώστιες, σε αυτό το υπόβαθρο δεν μπορούμε να χρεώσουμε στον Ριχάρδο τις κατηγορίες του Σαίξπηρ και των υπολοίπων, ήταν συνηθισμένη συμπεριφορά για την εποχή του".[216] Οι οπαδοί του Ριχάρδου Γ΄ ίδρυσαν τη "Συντροφιά του Λευκού Κάπρου" για να βελτιώσουν τη φήμη του, ενώ άλλοι συγγραφείς εξακολουθούσαν να τον λένε σκληρό και βίαιο βασιλιά και "υπεύθυνο για το φόνο των ανηψιών του".[217][218]
Ο Ριχάρδος πέρα από τον Σαίξπηρ εμφανίζεται σε πολλά ακόμα λογοτεχνικά έργα, από τα οποία τα δυο προηγήθηκαν των έργων του Σαίξπηρ. Το λατινικό δράμα "Ριχάρδος Γ΄" (λατ. Richardus Tertius) του Τόμας Λεγκ (1580) πιστεύεται ότι ήταν το πρώτο σχετικό λογοτεχνικό θεατρικό έργο στην Αγγλία.[219] Το ανώνυμο θεατρικό έργο "Η Αληθινή Τραγωδία του Ριχάρδου Γ΄" (1590) που γράφτηκε την εποχή του Σαίξπηρ φαίνεται ότι είχε έντονη επίδραση από τον ίδιο τον Σαίξπηρ. Κανένα από τα δυο αυτά έργα δεν τονίζει τα σωματικά ελαττώματα του Ριχάρδου, αν και η Αληθινή Τραγωδία του Ριχάρδου Γ΄ γράφει σε κάποιο σημείο ότι ήταν "ελαφρά καμπούρης και θολός", προσθέτοντας ότι ήταν "βίαιος και τυραννικός", ενώ και τα δυο τονίζουν τις προσωπικές του φιλοδοξίες. Ο Μπεν Τζόνσον έγραψε το έργο "Ριχάρδος ο Καμπούρης" (1602) αλλά δεν δημοσιοποιήθηκε και δεν είναι τίποτα γνωστό για την περιγραφή του βασιλιά.[220]
Η Βρετανίδα συγγραφέας Μάρτζορι Μπάουεν (1885-1952) με το μυθιστόρημα "Ντίκον" (1929) βάζει τις βάσεις για τη λογοτεχνία τη σχετική με την εποχή του Ριχάρδου Γ΄.[221] Το έργο της Σκωτσέζας συγγραφέως Τζόζεφιν Τέυ (1896-1952) "Η Κόρη της Εποχής" (1947) δημιουργεί αίσθηση γράφοντας ότι ο Ριχάρδος Γ΄ ήταν αθώος για το θάνατο των δυο μικρών πριγκήπων. Άλλοι συγγραφείς δίνουν διαφορετικές ερμηνείες, όπως η Βρετανίδα συγγραφέας Βάλερι Άναντ (γεν. 1937) στο μυθιστόρημά της "Στέμμα από Τριαντάφυλλα" (1989), και η Αμερικανίδα ιστορική μυθιστοριογράφος Σάρον Κέι Πένμαν (γεν. 1945) στο έργο της "Αφθονία του Ήλιου", όπου χρεώνει το θάνατο των δυο μικρών πριγκήπων στον δούκα του Μπάκινγκχαμ.[222] Η Αμερικανίδα συγγραφέας Ελίζαμπεθ Πήτερς (1927-2013) στο έργο της "Οι Φόνοι του Ριχάρδου Γ΄" (1974) εξετάζει την πιθανότητα να είναι υπεύθυνος ο Ριχάρδος Γ΄ για το φόνο των πριγκήπων, καθώς και για άλλα εγκλήματα.[223] Μια συμπαθητική εικόνα για τον Ριχάρδο δίνει η Βρετανίδα συγγραφέας Σύνθια Χάρροντ-Ίγκλς (γεν. 1948) στην "Ίδρυση" (1980), τον πρώτο τόμο του έργου της "Δυναστεία των Μόρλαντ".[224] Μια κινηματογραφική ταινία-μεταφορά του έργου του Σαίξπηρ "Ριχάρδος Γ΄", με παραγωγό και σκηνοθέτη τον Λόρενς Ολίβιε, στην οποία ο ίδιος είχε το ρόλο του πρωταγωνιστή, παίχτηκε το 1955.[225] Άλλη μια σημαντική μεταφορά του έργου ήταν η ομώνυμη ταινία με πρωταγωνιστή τον Ίαν ΜακΚέλεν (1995), που αναφέρεται σε μια φανταστική φασιστική Αγγλία τη δεκαετία του 1930.[226] Ο Αλ Πατσίνο είχε τη σκηνοθεσία και το ρόλο του πρωταγωνιστή στην ταινία-ντοκιμαντέρ "Αναζητώντας τον Ριχάρδο Γ΄" (1996), που παίχτηκε στην τηλεόραση αρκετές φορές.[227]
Στις 24 Αυγούστου 2012 το Πανεπιστήμιο του Λέστερ, το δημοτικό συμβούλιο του Λέστερ και η Εταιρεία Ριχάρδος Γ΄ αποφάσισαν να κάνουν συντονισμένες προσπάθειες για να ανακαλύψουν και να εξετάσουν τον σκελετό του Ριχάρδου Γ΄. Η διοίκηση της επιχείρησης ανατέθηκε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία του Λέστερ υπό τη διεύθυνση της Φιλίππα Λάνγκλεϊ.[228][229] [230] Ο πρώτος στόχος ήταν η ανακάλυψη της εκκλησίας των Γκρεϊφράιαρς του Λέστερ στην οποία ο Ριχάρδος τάφηκε βιαστικά χωρίς ταφική πομπή (1485), εκκλησία που κατεδαφίστηκε από τον Ερρίκο Η΄.[231][232] Με βάση παλαιούς χάρτες και μια σειρά από σταθερά τοπογραφικά σημεία η θέση της εκκλησίας εντοπίστηκε κάτω από ένα σύγχρονο γκαράζ αυτοκινήτων.[233]
Η ομάδα ανακοίνωσε επίσημα στις 5 Σεπτεμβρίου 2012 ότι ανακάλυψε την εκκλησία των Γκρεϊφράιαρς και δυο μέρες αργότερα ανακοίνωσε ότι βρήκε τον κήπο του Ρόμπερτ Χέρικ, στον οποίο καταγράφεται μνημείο του Ριχάρδου Γ΄ το 17ο αιώνα.[234] Ένας ανθρώπινος σκελετός βρέθηκε κάτω από την χορωδία της εκκλησίας.[235] Οι αρχαιολόγοι βρήκαν τον σκελετό πολύ εύκολα στο πρώτο σημείο που έσκαψαν, και που συμπτωματικά βρέθηκε κάτω από ένα χαραγμένο σύμβολο "R" στην άσφαλτο, χάραξη που έγινε το έτος 2000 για να δηλώσει ότι η περιοχή είναι θέση πάρκινγκ.[236][237][238] Στις 12 Σεπτεμβρίου ανακοινώθηκε ότι ο σκελετός ανήκε στον Ριχάρδο Γ΄ για τρεις λόγους: βρισκόταν κάτω από τη χορωδία της εκκλησίας, ανήκε σε ενήλικο άντρα, και είχε μια ελαφριά κύρτωση στους ώμους.[239] Ο σκελετός είχε επίσης ένα βέλος στη σπονδυλική στήλη και μεγάλες βλάβες στο κρανίο από χτύπημα ενός λεπιδωτού όπλου, πιθανότατα ξίφους. Η βάση του κρανίου είχε μια μεγάλη τρύπα που δείχνει χτύπημα με τσεκούρι, ο δε δρ Στιούαρτ Χάμιλτον δήλωσε ότι είναι αδύνατο να άφησε αυτό το κτύπημα τον εγκέφαλο ζωντανό και συνεπώς αποτελούσε την αιτία θανάτου. Οι αρχαιολόγοι που εξέτασαν το κρανίο κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι "τραυματίστηκε θανάσιμα στο πεδίο της μάχης στο πίσω μέρος του κρανίου". Η αναλυτική εξέταση στο εσωτερικό του κρανίου έδειξε ότι είχε μια οδοντωτή τρύπα, και η λεπίδα μπήκε μέσα στο κρανίο σε βάθος 10,5 εκατοστών.[240] Ο σκελετός του Ριχάρδου Γ΄ είχε συνολικά 10 χτυπήματα: 4 ελαφρείς τραυματισμούς στην κορυφή του κρανίου, ένα χτύπημα με μαχαίρι στα ζυγωματικά, 1 κόψιμο στην κάτω γνάθο, 2 θανατηφόρα χτυπήματα στη βάση του κρανίου, 1 κόψιμο στο πλευρικό οστό και μια πληγή στη λεκάνη, η οποία προήλθε μετά το θάνατό του. Είναι προφανές ότι έσυραν το πτώμα του δεμένο πίσω από άλογο με τα όπλα δεμένα γύρω από τα σκέλη του. Φαίνεται καθαρά ότι ο γλουτός του χτυπήθηκε με μεγάλη δύναμη αφού το χτύπημα επεκτεινόταν από το μάτι μέχρι το μέτωπο του πυελικού οστού, ενώ δέχτηκε και άλλα χτυπήματα που δεν άφησαν ίχνη στον σκελετό.[241][242][243]
Ο Βρετανός ιστορικός Τζον Ασντάουν-Χιλλ (1949-2018) χρησιμοποίησε γενεαλογικές αναζητήσεις για να βρει απογόνους της Άννας της Υόρκης, μεγαλύτερης αδελφής του Ριχάρδου της Υόρκης.[244] Μια Βρετανή, η Τζόυ Ίμπσεν, που μετανάστευσε στην Καναδά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν 16ης γενεάς απόγονος του Ριχάρδου Γ΄ μέσω της αδελφής του.[245][246] Το μιτοχονδριακό DNA της Τζόυ Ίμπσεν μετά από εξέταση ανήκε στην υποομάδα "J", στην ίδια υποομάδα με το DNA του Ριχάρδου.[247] Η Τζόυ Ίμπσεν πέθανε το 2008, ο δε γιος της Μάικλ Ίμπσεν έδωσε στοματικά δείγματα στις 24 Αυγούστου 2012 σε ερευνητική ομάδα, και το δείγμα συγκρίθηκε με άλλα δείγματα DNA που βρέθηκαν στις ανασκαφές στην ευρύτερη περιοχή ταφής του Ριχάρδου.[248][249][250][251] Το Πανεπιστήμιο του Λέστερ στις 4 Φεβρουαρίου 2013 επιβεβαίωσε οριστικά ότι ο σκελετός ανήκε στον Ριχάρδο Γ΄ χάρη στην ανάλυση του μιτοχονδριακού DNA, την οδοντιατρική εξέταση και τα φυσικά ελαττώματα του σκελετού.[252][253] Η ομάδα ανακοίνωσε ότι η αιχμή βέλους που βρέθηκε με το σώμα του ήταν της ρωμαϊκής εποχής και πιθανόν βρισκόταν στον τάφο όταν ενταφιάστηκε, και ότι το κρανίο συνεθλίβη από ένα λεπιδωτό όπλο, με φυσικό αποτέλεσμα τον ακαριαίο θάνατο, ενώ είναι απίθανο να φορούσε το κράνος του την ώρα που πέθανε.[254] Η ομάδα ανακάλυψε πολλά αυγά νηματόζωων (παρασιτικά σκουλήκια) γύρω από την περιοχή ταφής του βασιλιά, το δε συμπέρασμα ύστερα από ανάλυση ήταν ότι τα αυγά αυτά προήλθαν από μια μόλυνση που είχε ο Ριχάρδος ενόσω ζούσε, και δεν είχαν σχέση με απορρίμματα που έπεσαν αργότερα στην περιοχή. Ο δήμαρχος του Λέστερ ανακοίνωσε ότι ο σκελετός θα ταφόταν ξανά στον καθεδρικό ναό του Λέστερ στις αρχές του 2014 αλλά οι έρευνες καθυστέρησαν την ταφή περίπου ένα χρόνο. Ένα μουσείο αφιερωμένο στον Ριχάρδο Γ΄ άνοιξε τον Ιούλιο του 2014 στα κτήρια της Βικτωριανής σχολής δίπλα από τον καθεδρικό ναό των Γκρεϊφράιαρς,την αρχική θέση ταφής.[252][255][256]
.jpg)
Η πρόταση να γίνει η αναταφή του Ριχάρδου Γ΄ στον καθεδρικό ναό του Λέστερ συνάντησε αντιδράσεις, καθώς η Συμμαχία των Πλανταγενετών που ισχυρίστηκαν ότι είναι απόγονοι της δυναστείας απαιτούσε να γίνει η ταφή στον καθεδρικό ναό του Γιορκ όπως επιθυμούσε.[257] Τον Αύγουστο του 1483 σε μια συνέλευση αμφισβήτησαν ευθέως την απόφαση του δημάρχου του Λέστερ να θάψει τον βασιλιά στο Λέστερ. Ο απόγονός του Μάικλ Ίμπσεν που χρησιμοποίησε τον εαυτό του στις έρευνες και είχε συνεπώς τον πρώτο λόγο ζήτησε να γίνει η αναταφή του στον καθεδρικό ναό του Λέστερ.[257] Ένας δικαστής δήλωσε στις 20 Αυγούστου ότι η ταφή του Ριχάρδου στον καθεδρικό ναό του Λέστερ ήταν η απαραίτητη νομική ρήτρα για να προχωρήσουν οι ανασκαφές και ζήτησε από τις αντιμαχόμενες πλευρές ψυχραιμία για να μην καταλήξει το ζήτημα σε μια σύγχρονη μορφή του "Πολέμου των Ρόδων".[258] Η Συμμαχία των Πλανταγενετών είχε επιπλέον το μεγάλο πρόβλημα ότι δεν επέζησε κανένα από τα παιδιά του Ριχάρδου Γ΄ και δεν υπήρχαν την εποχή τους απόγονοι που θα μπορούσαν να έχουν τον πρώτο ρόλο για τη θέση που θα γινόταν η αναταφή του.[257] Τα οστά του βασιλιά μεταφέρθηκαν στον καθεδρικό ναό του Λέστερ στις 22 Μαρτίου 2015, και η αναταφή τους έγινε στις 26 Μαρτίου.[259] Η Βρετανίδα ανθρωπολόγος Καρολίν Ουίλκινσον (γεν. 1965) του Πανεπιστημίου του Νταντί, στις 5 Φεβρουαρίου 2013 πήρε εντολή να δημιουργήσει το πρόσωπο του Ριχάρδου Γ΄ βάση τρισδιάστατης απεικόνισης του σκελετού του, ο οποίος περιγράφεται "θερμός, νέος και σοβαρός".[260] Το Πανεπιστήμιο του Λέστερ ανακοίνωσε στις 11 Φεβρουαρίου 2014 το γονιδίωμα του Ριχάρδου Γ΄ και ότι χρησιμοποιήθηκε το μιτοχονδριακό DNA του απογόνου του Μάικλ Ίμπσεν για τις έρευνες, ο δε Ριχάρδος Γ΄ είναι ο πρώτος αρχαίος βασιλιάς που έγινε η ταυτοποίησή του με γονιδίωμα.[261] Το Νοέμβριο του 2014 ανακοινώθηκε ότι η μητρική γραμμή του DNA έγινε πλήρως αποδεκτή.[262] Η πατρική γραμμή παρουσίασε πολλά προβλήματα, δεν φαινόταν να είναι απόγονος του προπροπάππου του Εδουάρδου Γ΄ της Αγγλίας, του οποίου το DNA βρισκόταν στον πιο γνωστό απόγονό του Ερρίκο Σόμερσετ, 5ο δούκα του Μπωφόρ. Το γεγονός δείχνει ότι ίσως υπάρχουν κάποια σφάλματα στα δυο γενεαλογικά δέντρα, το πρώτο ανάμεσα στον Εδουάρδο Γ΄ και τον Ριχάρδο Γ΄, και το δεύτερο ανάμεσα στον Εδουάρδο Γ΄ και τον Ερρίκο Σόμερσετ, 5ο δούκα του Μπωφόρ.[263][264][265]
Μετά το θάνατό του στη μάχη του Μπόσγουορθ ο Ριχάρδος Γ΄ τάφηκε στην εκκλησία των Γκρεϊφράιαρς στο Λέστερ.[266] Μετά την ανακάλυψη του σκελετού του Ριχάρδου Γ΄ (2012) αποφασίστηκε η ταφή του στον καθεδρικό ναό του Λέστερ παρά τις σκληρές αντιδράσεις των οπαδών του που ήθελαν να γίνει στο Γιορκ Μίνστερ.[267][268][269] Τα υπολείμματά του μεταφέρθηκαν με μια μεγαλοπρεπή πομπή που ξεκίνησε για τον καθεδρικό ναό στις 22 Μαρτίου 2015, και η ταφή έγινε στις 26 Μαρτίου 2015, στη δε πομπή συμμετείχαν ο Τιμ Στίβενς, επίσκοπος του Λέστερ, και ο Τζάστιν Ουέλμπι, αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπερι.[16] Η βασιλική οικογένεια της Βρετανίας εκπροσωπήθηκε από τον δούκα και τη δούκισσα του Γκλόστερ και την κόμησσα του Ουέσσεξ. Ο ηθοποιός Μπένεντικτ Κάμπερμπατς, που δηλώνει μακρινός συγγενής του και παρίστανε τον βασιλιά στην τηλεοπτική σειρά "The Hollow Crown" του βρετανικού Καναλιού 4 (Channel 4), διάβασε ένα ποίημα της βραβευμένης Σκωτσέζας ποιήτριας και σεναριογράφου Αν Ντάφι (γεν. 1955).[270][271] Ο καθεδρικός του τάφος σχεδιάστηκε από τους αρχιτέκτονες φαν Χάινινγκεν και Χάουαρντ, ο λευκός λίθος στην κορυφή ορθογώνιας μορφής είχε βαθιά χαραγμένο ένα σταυρό και ήταν κατασκευασμένος από μάρμαρο του Σουέηλντεηλ στο βόρειο Γιορκσάιρ. Ο λίθος βρίσκεται πάνω σε έναν άλλο ορθογώνιο χαμηλότερο και πλατύτερο πλίνθο μαύρου χρώματος με μάρμαρο από το Κιλκένι, που έχει χαραγμένα το όνομα, τις ημερομηνίες και τα σύμβολα του Ριχάρδου.[272] Τα οστά του Ριχάρδου Γ΄ τοποθετήθηκαν σε ένα φέρετρο με μολυβένιες επιφάνειες και κατασκευασμένο με ξύλο βελανιδιάς από τον Μάικλ Ίμπσεν, και τοποθετήθηκε σε ένα θολωτό τάφο κάτω από τον πλίνθο και το λίθο.[272] Το αρχικό σχέδιο του τάφου προτάθηκε το 2010 από την ομάδα "Αναζητώντας για τον Ριχάρδο" και χρηματοδοτήθηκε από τα "Μέλη της Κοινωνίας του Ριχάρδου Γ΄", αλλά απορρίφθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2013 από τον καθεδρικό ναό του Λέστερ.[273][274][275] Μετά τη δημόσια κατακραυγή ο καθεδρικός ναός υποχώρησε και συμφώνησε στην κατασκευή ενός ταφικού μνημείου πάνω από τον τάφο του Ριχάρδου Γ΄.[276][277]
Ο Ριχάρδος πήρε τον τίτλο του δούκα του Γκλόστερ την 1η Νοεμβρίου 1461, και στα τέλη του 1461 έγινε μέλος του "Τάγματος της Περικνημίδας".[278] Μετά το θάνατο του Εδουάρδου Δ΄ έγινε Λόρδος-Προστάτης της Αγγλίας, κράτησε δε το αξίωμα από τις 30 Απριλίου μέχρι τις 26 Ιουνίου 1483, οπότε έγινε βασιλιάς. Ο Ριχάρδος Γ΄ ως βασιλιάς χρησιμοποίησε τον τίτλο "με τη Χάρη του Θεού βασιλιάς της Αγγλίας και της Γαλλίας και λόρδος της Ιρλανδίας". Ο Ριχάρδος Γ΄ έμεινε γνωστός ως "Ντίκον" σύμφωνα με ένα θρύλο που κυκλοφόρησε τον 16ο αιώνα, για μια προειδοποίηση που είχε ακούσει λίγο πριν τη μάχη του Μπόσγουορθ ότι θα τον προδώσει ο δούκας του Νόρφολκ :
"Ο Ιάκωβος του Νόρφολκ δεν μπορεί να είναι πια έμπιστος, τον Ντίκον τον κύριό του τον αγόρασε και τον πούλησε".[279]
Ως δούκας του Γκλόστερ ο Ριχάρδος Γ΄ χρησιμοποιούσε τα βασιλικά σύμβολα της Αγγλίας σε διασταύρωση με τα βασιλικά σύμβολα της Γαλλίας, με διαφορά μια ετικέτα στην κορυφή με τρεις λωρίδες, που η κάθε μία είχε τρεις ερμίνες, ενώ το όλο σύμβολο υποστήριζε ένας λευκός κάπρος.[280][281] Ως βασιλιάς χρησιμοποίησε τα βασιλικά σύμβολα της Αγγλίας που τα υποστήριζε ένα λιοντάρι και ένας λευκός κάπρος.[281] Το σύνθημά του ήταν "η Πίστη με δεσμεύει" και το σύμβολό του ήταν ο λευκός κάπρος. [282]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.svg)
.svg)
