Полацкае ваяводства

Полацкае ваяводства — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе Вялікага Княства Літоўскага, якая існавала ў 1504—1793 гадах. Адміністрацыйны цэнтр — горад Полацк.

Полацкае ваяводства
Palatinatus Polocensis
Герб[d] Сцяг[d]
Краіна	Вялікае Княства Літоўскае
Уваходзіць у	Вялікае Княства Літоўскае
Адміністрацыйны цэнтр	Полацк
Дата ўтварэння	1504
Дата скасавання	1793
Насельніцтва	гл. Насельніцтва
Плошча	18 800[1]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Полацкае ваяводства ў 1635 годзе.

Гісторыя

Заснавана ў 1504 годзе на аснове Полацкай зямлі.

Інфлянцкая вайна, а потым вайна 1654—1667 гадоў спустошылі ваяводства. Сойм 1661 года характарызаваў стан ваяводства як «цалкам спустошаны маскоўскім непрыяцелем»^[2], колькасць дымоў скарацілася на 70 %^[3].

Ліквідавана ў 1793 годзе паводле рашэння Гарадзенскага сойма. Пасля першага падзелу Рэчы Паспалітай у 1772 годзе правабярэжная частка ваяводства адышла да Расійскай імперыі і як Полацкая правінцыя ўвайшла ў склад Пскоўскай губерні. Левабярэжная частка засталася ў складзе Вялікага Княства Літоўскага. Цэнтрам Полацкага ваяводства быў Лепель, з 1776 года — Ушачы, з 1791 года — Чашнікі. У 1793 годзе, паводле другога падзела Рэчы Паспалітай, астатняя частка Полацкага ваяводства далучана да Расійскай імперыі, было ўтворана Полацкае намесніцтва.

Геаграфія

На поўначы межавала з Маскоўскай дзяржавай, на захадзе з Інфлянтамі і Віленскім ваяводствам, на поўдні з Менскім ваяводствам, на ўсходзе з Віцебскім ваяводствам^[4]. Заходняя Дзвіна дзяліла ваяводства на дзве роўныя часткі.

Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел

Падзелу на паветы ў Полацкім ваяводстве не было.

У склад Полацкага ваяводства ўваходзіла тры староствы (дзяржаўныя воласці):

• Дзісенскае,
• Лепельскае,
• Невельскае.

а таксама прыватныя маёнткі.

Найбуйнейшыя гарады і мястэчкі: Асвея, Бешанковічы, Ула, Ушачы, Глыбокае, Дзісна, Дрыса, Друя і Лепель^[5].

Іншыя звесткі

Герб ваяводства — «Пагоня» ў белым полі. Харугва — белага або ружовага^[6] колеру.

Ваяводскі мундзір быў аднолькавы са смаленскім — малінавы кунтуш і цёмна-сінія жупан і адвароты.^[4]

Да 1654 года — 185 632 жыхароў.^[7]

Вядомыя асобы

• Кіпрыян Жахоўскі

Зноскі

1. Насевіч В. Тэрыторыя, адміністрацыйны падзел // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. 34—39. — 688 с. — ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2.
2. Volumina legum: przedruk zbioru praw staraniem xx. pijarow w Warszawie od r. 1732 do r. 1782 wyd. T. 4. — Petersburg: J. Ohryzko,1859. — 518 s. — S. 386—389.
3. Morzy, J. Kryzys demograficzny na Litwie i Białorusi w II połowie XVII wieku / Józef Morzy. — Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, 1965. — 405 s. — Tabl. 22, 24. — (Prace Wydziału Filozoficzno-Historycznego — Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Historia 21).
4. Województwo połockie / S. 720
5. Вячаслаў Насевіч. Полацкае ваяводства // ЭВКЛ — С. 448.
6. Вячаслаў Насевіч. Полацкае ваяводства — С. 446.
7. Насельніцтва Беларусі ў сярэдзіне ХVII ст. па паветах // Невядомая вайна: 1654—1667

Літаратура

• Полацкае ваяводства // Насовіч В. Л. Полацкае ваяводства // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 12: Палікрат — Праметэй / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 12. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0198-2 (т. 12).
• Мацук А. Полацкае ваяводства ў XVIII ст.: ваявода, шляхецкая эліта, соймікі. — Мн.: Беларуская навука, 2014.
• Полоцкое воеводство // Белорусская ССР: Краткая энциклопедия. В 5-ти т. Т. 1 / Ред. колл.: П. У. Бровка и др. — Мн.: Гл. ред. Белорус. Сов. Энциклопедии, 1979. — Т. 1. — 768 с. — 50 000 экз. (руск.)
• Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego : Spisy : w X t. / PAN, Instytut Historii; red. Anrzej Rachuba, Henryk Lulewicz. Warszawa : Wydawnictwo «DiG», Wydawnictwo IH PAN, 2003-<2020>. T. V : Ziemia połocka i województwo połockie. XIV—XVIII wiek Архівавана 18 жніўня 2022. / IH PAN; pod red. Henryka Lulewicza, oprac. Henryk Lulewicz, Andrzej Rachuba, Andrzej Haratym, Andrej Macuk, Andrej Radaman przy współpracy Witala Hałubowicza i Przemysława P. Romaniuka. Warszawa: Wydawnictwo IH PAN, 2018. 305, [1] s. ISBN 978-83-65880-49-9
• Беларусь: Энцыклапедычны даведнік / Рэдкал.: Б. І. Сачанка і інш. — Мн.: БелЭн, 1995. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.