Жырмуны (Воранаўскі раён)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Жырмуны (значэнні).

Жырму́ны^[2] (трансліт.: Žyrmuny, руск.: Жирмуны) — аграгарадок у Воранаўскім раёне Гродзенскай вобласці, на безыменным прытоку ракі Дзітва. Адміністрацыйны цэнтр Жырмунскага сельсавета. Насельніцтва 670 чал. (1993). Знаходзіцца за 16 км на паўднёвы захад ад Воранава, за 8 км ад чыгуначнай станцыі Бастуны; на шашы Ліда — Вільня.

Аграгарадок Жырмуны Касцёл Адшукання Святога Крыжа Краіна Беларусь Вобласць Гродзенская Раён Воранаўскі Сельсавет Жырмунскі Каардынаты 54°01′09″ пн. ш. 25°13′14″ у. д.HGЯO Вышыня цэнтра 158 м[1] Насельніцтва ▼581 чал. (2019) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1594 Аўтамабільны код 4 СААТА 4213813036 Жырмуны на карце Беларусі ±

Жырмуны на Вікісховішчы

Гісторыя

У пісьмовых крыінцах Жырмуны ўпершыню згадваюцца ў XV стагоддзі як маёнтак роду Бутрымаў. Каля 1437 года баярын Войцех Кучук заснаваў тут касцёл. У канцы XV — пачатку XVI стагоддзяў мясцовасць знаходзілася ва ўладанні Мантоўтавічаў.

У 1513 годзе Жырмуны перайшлі да Юрыя Радзівіла. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) паселішча ўвайшло ў склад Лідскага павета Віленскага ваяводства. на карце Тамаша Макоўскага (1613) Жырмуны значацца як мястэчка. У XVII стагоддзі мястэчка перайшло ў валоданне Завішаў. У 1624 годзе Ян Завіша збудаваў тут новы касцёл^[3].

У пачатку XVIII стагоддзя Жырмуны зноў перайшлі да Радзівілаў. У 1724 годзе кароль і вялікі князь Аўгуст Моцны надаў мястэчку магдэбургскае права. У другой палове XVIII стагоддзя тут існавалі школа і шпіталь. Станам на 1777 год у Жырмунах быў 31 двор. У 1788 годзе Караліна, жонка Станіслава Радзівіла, заснавала ў мястэчку касцёл Св. Крыжа.

Касцёл Адшукання Св. Крыжа

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Жырмуны апынуліся ў складзе Расійскай імперыі, дзе сталі цэнтрам воласці Лідскага павета Віленскай губерні. Спярша мястэчка знаходзілася ва ўладанні Тышкевічаў, потым Шванебахаў. Станам на 1860 год тут было 29 будынкаў, касцёл, малітоўны дом, шпіталь, школа, паштовая станцыя. На 1863 год — 19 жылых дамоў. У пачатку XX стагоддзя адкрылася народнае вучылішча.

У 1920 годзе Жырмуны апынуліся ў складзе Сярэдняй Літвы, у 1922 годзе — у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе сталі цэнтрам гміны Лідскага павета Навагрудскага ваяводства.

У 1939 годзе Жырмуны ўвайшлі ў БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 года сталі цэнтрам сельсавета Радунскага раёна. Статус паселішча панізілі да вёскі. 3 красавіка 1959 года вёска ўвайшла ў склад Воранаўскага раёна.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1860 год — 271 чал.^[4]; 1863 год — 272 чал.^[5]
• XX стагоддзе: 1901 год — каля 320 чал.; 1971 год — 587 чал., 198 двароў; 1993 год — 670 чал., 270 двароў^[6].

Інфраструктура

У Жырмунах працуюць сярэдняя і музычная школы, дашкольная ўстанова, амбулаторыя, пошта.

Славутасці

• Капліца Святога Яна Хрысціцеля
• Касцёл Адшукання Святога Крыжа (1789) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 412Г000132шыфр 412Г000132
• Плябанія (1939; архітэктар Ф. Урбшыс^[d])^[7][8]

Крыніцы

1. GeoNames — 2005. Праверана 9 ліпеня 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q830106'></a>
2. Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).
3. Зміцер Юркевіч. Жырмуны. Святло і цень (нявызн.). Культура і мастацтва (12 жніўня 2022).
4. SgKP 1895, s. 895.
5. Іна Соркіна. Мястэчкі Лідскага ўезда ў XIX — пачатку XX ст. // Ліда і Лідчына: да 685-годдзя з дня заснавання горада: матэрыялы рэспуб. навук.-практ. канф., (Ліда, 3 кастр. 2008 г.) / рэдкал.: Худык А. П. (гал. рэд.). — Ліда, 2008.
6. ЭГБ 1996, с. 384.
7. Maria Kałamajska-Saeed. PERŁY Z ATLANTYDY - RELACJA INWENTARYZATORSKA Z BIAŁORUSI (польск.). Праверана 18 красавіка 2020.(недаступная спасылка)
8. Kościół parafialny p.w. Znalezienia Krzyża Św. w Żyrmunach

Літаратура

• Шаблюк В. Жырмуны // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1996. — С. 384. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2.
• Żyrmuny // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XIV: Worowo — Żyżyn (польск.). — Warszawa, 1895. — S. 895—896.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Жырмуны (Воранаўскі раён)