Батурын (горад)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Батурын[2] (укр.: Батурин) — горад, размешчаны на тэрыторыі Бахмацкага раёна Чарнігаўскай вобласці, Украіны, на левым беразе ракі Сейм (левы прыток Дзясны). У 1669—1708 гадах і ў 1750—1764 гадах Батурын з’яўляўся рэзідэнцыяй гетманаў левабярэжнай Украіны.
Горад
Батурын на карце Украіны ±   | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Батурын быў заснаваны ў 1575 годзе польскім каралём і вялікім князем літоўскім Стэфанам Баторыем[3][4] і названы ў яго гонар[5]. Неўзабаве пасля яго смерці Батурын прыйшоў у запусценне.
Гарадзішча Батурынскае ўпершыню згадана ў 1625 годзе[6] (і паводле версіі А. М. Лазараўскага, адлік гісторыі горада варта весці менавіта з 1625 года)[4]. У пачатку 1630-х гадоў горад належаў старадубскаму старосту Паўлу Трызну. У пачатку Смаленскай вайны 1632—1634 гадоў Батурынскі замак быў узяты маскоўскімі войскамі і заставаўся незаселеным да канца ваенных дзеянняў.
У 1635 годзе Батурын быў адбудаваны і ўвайшоў у склад Чарнігаўскага ваяводства Рэчы Паспалітай. У тым жа 1635 годзе каронны падскарбі Ежы Асалінскі вымусіў ноўгарад-северскага старосту А. Пясочынскага, людзі якога адбудавалі замак, адмовіцца ад сваіх прэтэнзій на Батурын.
У 1648 годзе Батурын стаў трафеем гетмана Багдана Хмяльніцкага.
1654—1917 гады
Пасля далучэння Левабярэжнай Украіны да Расіяй у 1654 годзе Батурын уваходзіў спачатку ў склад Старадубскага казацкага палка, а затым — Нежынскага палка. У 1663 годзе гетман І. Брухавецкі падпісаў тут «Батурынскія артыкулы» з прадстаўнікамі царскага ўрада[5][6].
У час Паўночнай вайны гетман Іван Мазепа пачаў тайныя перамовы з польскім дваром і шведскім каралём Карлам XII, а з набліжэннем асноўных сіл шведскай арміі — восенню 1708 года адкрыта перайшоў на бок шведаў і 29 кастрычніка 1708 года з прыхільнікамі далучыўся да Карла XII. Ва ўмацаваным Батурыне засталіся вялікая колькасць прыпасаў для шведскай арміі, моцны гарнізон пад камандаваннем палкоўніка Д. Чэчаля і есаула Кёнігсека захаваў вернасць Мазепу і разлічваў на скоры падыход шведскіх войскаў. У гэтых умовах войска А. Д. Меньшыкава 31 кастрычніка 1708 года аблажылі і (пры садзейнічанні прылуцкага палкоўніка Івана Носа) 2 лістапада ўзялі Батурын, пасля чаго горад быў спалены[3][4][7][8][9].
У 1725 годзе Кацярына I падаравала Батурын Меньшыкаву[5], у 1750—1764 гадах горад быў рэзідэнцыяй гетмана Кірыла Разумоўскага[7]. У 1781 годзе горад увайшоў у склад Чарнігаўскага намесніцтва, у 1796 годзе — у склад Маларасійскай губерні, з 1802 года ў Канатопскім павеце Чарнігаўскай губерні.
У 1860 годзе тут налічвалася 456 двароў і 3563 жыхары, дзейнічалі два праваслаўныя храмы, рэгулярна адбываліся гандлёвыя кірмашы[5]. У 1891 годзе горад з’яўляўся гандлёвым цэнтрам мясцовага значэння, тут рэгулярна адбываліся кірмашы, налічвалася 450 жылых дамоў і 3580 жыхароў, дзейнічалі дзве праваслаўныя царквы, васковы завод і два заводы па вытворчасці свечка з лою[7].
Найноўшы час
У студзені 1918 года была ўсталявана Савецкая ўлада[6], пасля заканчэння грамадзянскай вайны тут пачалося развіццё лёгкай, харчовай і будаўнічай прамысловасці мясцовага значэння[4]. У 1932 годзе тут былі пабудаваны льнозавод і машынна-трактарная станцыя.
Учас Вялікай Айчыннай вайны з 9 верасня 1941 года да 7 верасня 1943 года Батурын знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй.
У 1960 годзе Батурын стаў пасёлкам гарадскога тыпу[6]. У 1968 годзе насельніцтва пасёлка складала 3,5 тыс. чалавек, станам на пачатак 1970 года тут дзейнічалі цагельня, малочны завод, завод па апрацоўцы канопляў і гісторыка-краязнаўчы музей[9].
Станам на пачатак 1978 года тут дзейнічалі цагельня, ільнозавод, райсельгастэхніка, калгас, камбінат камунальных прадпрыемстваў, дзве агульнаадукацыйныя школы, філіял Бахмацкай музычнай школы, бальніца, паліклініка, Дом культуры, бібліятэка, аддзел Чарнігаўскага гістарычнага музея. Палац К. Разумоўскага і дом Васіля Качубея з’яўляліся знаходзілся пад аховай дзяржавы як помнікамі архітэктуры[6][10].
У студзені 1989 года колькасць насельніцтва складала 3920 чалавек[11].
Пасля 1991 года
14 чэрвеня 1993 года Кабінет міністраў Украіны стварыў у горадзе нацыянальны гісторыка-культурны запаведнік «Гетманская сталіца».
У маі 1995 года Кабінет міністраў Украіны зацвердзіў рашэнне аб прыватызацыі льнозавода[12], у ліпені 1995 года было зацверджана рашэнне аб прыватызацыі райсельгастэхнікі[13].
29 верасня 2008 года Батурын стаў горадам раённага значэння[14].
Станам на 1 студзеня 2013 года колькасць насельніцтва складала 2716 чалавек[15].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
