Іван Мазепа

Іван Мазепа — Іва́н Сцяпа́навіч Мазе́па-Калядзінскі (укр.: Іва́н Степа́нович Мазе́па-Колединський, польск.: Jan Mazepa Kolędyński; 20 сакавіка 1639 — 21 верасня 1709) — гетман Украіны ў 1687—1709 гг.

Іван Сцяпанавіч Мазепа
укр.: Іван Степанович Мазепа
Герб Мазепы
12-ы Гетман Войска Запарожскага абодвух бакоў Дняпра [1][2] 4 жніўня 1687 — 1709
Папярэднік	Іван Самайловіч
Пераемнік	Піліп Орлік (у выгнанні), Іван Ільіч Скарападскі
Нараджэнне	20 сакавіка 1639(1639-03-20) Мазэпынці, Кіеўскае ваяводства, Малапольская правінцыя, Карона Каралеўства Польскага, Рэч Паспалітая
Смерць	21 верасня 1709(1709-09-21) (70 гадоў) Бендэр, Асманская імперыя[3]
Месца пахавання	Царква Святога Юрыя, Галац
Род	Мазепы[d]
Бацька	Сцяпан Мазепа[d]
Маці	Марыя з Макіеўскіх[d]
Жонка	Ганна Палавец[d]
Дзеці	дачка (памерла ў дзяцінстве)
Веравызнанне	праваслаўе
Адукацыя	Кіева-Магілянская акадэмія
Дзейнасць	палітыка[4] і дыпламатыя[4]
Аўтограф
Званне	гетман
Узнагароды	Ордэн Святога Андрэя Першазванага Ордэн Белага арла
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Спачатку падтрымліваў супрацоўніцтва з Масквой, але палітыка Пятра I ва Украіне ў перыяд Паўночнай вайны прывяла да разрыва Мазепы з Расіяй. У 1708 годзе дамовіўся з Карлам XII пра далучэнне да антымаскоўскай кааліцыі. Пасля паражэння шведскай арміі пад Палтавай эміграваў. Памёр у Бендэрах (цяпер Малдова), пахаваны ў Галаце (цяпер Румынія).

Мазепа быў адлучаны ад царквы за здраду клятве, якая была дадзена на крыжы і Евангеллі, а таксама за шэраг іншых супрацьцаркоўных дзеянняў^[5]. Шматлікія звяртанні ўкраінскіх культурных і палітычных дзеячаў у ХХ стагоддзі аб скасаванні анафемы Мазепе, у тым ліку апошняя за часам (2008 год) адозва прэзідэнта Віктара Юшчанкі да РПЦ не дала ніякіх вынікаў^[6].

Вобраз у культуры

Вобраз гетмана сучаснымі ўкраінскімі ўладамі ўключаны ў лік нацыянальных героеў Украіны. На яго айчыне ў 2008 годзе яму адкрыты помнік, у Кіеве імем Мазепы названая вуліца, у 2016 годзе помнік адкрыты ў Палтаве.

У свой час Мазепа падтрымліваў развіццё навукі і царквы на ўкраінскіх землях. Дзякуючы яго ахвяраванням былі збудаваныя шмат цэркваў і сабораў у Кіеве і іншых гарадах Украіны, што з’яўляюцца цяпер іх акрасай. Менавіта пры Мазепе Кіева-Магілянскі калегіум набыў статусу акадэміі, што дзейнічае і зараз.

Гістарычныя падзеі навакол і сама асоба Івана Мазепы натхнялі шмат якіх мастакоў літаратуры і музыкі. Вобраз Мазепы адлюстраваны ў творах наступных аўтараў:

• Лорд Байран — Мазепа, паэма (1818)
• Аляксандр Пушкін — Палтава Архівавана 22 чэрвеня 2007., паэма (1828—1829)
• Віктор Гюго — Мазепа, паэма (1829)
• Юліуш Славацкі — Мазепа, паэма (1840)
• Ферэнц Ліст — Мазепа, сімфанічная паэма (1851)
• Пётр Чайкоўскі — Мазепа, опера (1881—1883)
• Михаел Балфе. «Старонкавая» кантата. (1861)
• Тарас Шаўчэнка — розныя вершы
• Кандрат Рылееў

У 2001 годзе рэжысёрам Юрыем Ільенкам быў зняты фільм «Малітва за гетмана Мазепу»

«Маzепа fest» — назва штогадовага рок-фестываля, які стартаваў 6 чэревня 2003 года ў Палтаве.

Вобраз Мазепы замацаваны на купюры ўкраінскай нацыянальнай грашовай адзінкі — грыўня (10 грывень).

Зноскі

1. Мазепа (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі
2. Бой со шведами у местечка Клецка. Журнал С. И. Неплюева. 19 апреля 1706 г.//Русская старина, 1891 г., октябрь, стр. 25-32.
3. Мазепа, Иван Степанович // Энциклопедический словарь Гранат — 7 — Александр Наумович Гранат, 1910.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q87334316'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q4532138'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q4147766'></a>
4. Czech National Authority Database Праверана 15 верасня 2024.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863'></a>
5. http://www.pravoslavie.ru/analit/080130172754
6. http://www.pravda.com.ua/news/2008/3/7/72773.htm Архівавана 30 верасня 2008.

Галерэя

• 
  10-грыўневая купюра

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Іван Мазепа