Шалфей

Шалфе́й^[4][5], са́львія^[6][5] (Salvia) — буйны род кветкавых травяністых раслін і хмызнякоў сямейства Ясноткавыя (Lamiaceae). Прадстаўнікі роду распаўсюджаныя ва ўсіх частках Старога і Новага Свету.

Шалфей
Шалфей лугавы (Salvia pratensis). Агульны выгляд расліны.
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя[1] Клас:  Двухдольныя[2] Парадак:  Ясноткакветныя Сямейства:  Ясноткавыя Падсямейства:  Nepetoideae Трыба:  Мятныя Падтрыба:  Salviinae Род:  Шалфей
Міжнародная навуковая назва
Salvia L., 1753
Сінонімы
Arischrada Pobed. Audibertia Benth. Audibertiella Briq. Fenixanthes Raf. Polakia Stapf Pycnosphace Rydb. Ramona Greene Salviastrum Scheele Schraderia Medik. Zappania Scop.
Тыпавы від
Salvia officinalis L. [3] — Шалфей аптэчны
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   32680 NCBI   21880 EOL   38380 GRIN   g:10674 IPNI   30000096-2

Батанічнае апісанне

Salvia officinalis — тыпавы від роду Шалфей. Батанічная ілюстрацыя з кнігі «Köhler’s Medizinal-Pflanzen», 1887

Шматгадовыя расліны вышынёй 20—130^[5] см. Лісце простае ці перыстае.

Чашачка званочкавая, трубчаста-званочкавая, канічная або трубчастая, падчас плоданашэння не зменлівая або трохі павялічваецца; верхняя губа трохзубкавая. Вяночак заўсёды двухгубы; верхняя губа шлемападобная, серпападобная або прамая; сярэдняя лопасць ніжняй губы значна буйней бакавых, вельмі рэдка роўная бакавым. Тычынак дзве; слупок ніткападобны; лычык двухлопасцевы.

Арэшкі яйкападобныя, круглявыя або часам амаль трохграневыя, гладкія.

Лекавыя, эфіраалейныя, меданосныя і дэкаратыўныя расліны^[5].

Віды

Асноўны артыкул: Віды роду Шалфей

Класіфікацыя відаў шалфея была вельмі заблытанай на працягу многіх гадоў. Налічвалася болей за 2000 таксонаў шалфею. У цяперашні час гэты лік быў скарочаны да 700—900 відаў і падвідаў^[7]. Паводле базы даных The Plant List (2013), род уключае 986 відаў^[8].

Некаторыя віды:

• Salvia aethiopis L.
• Salvia africana L.
• Salvia apiana Jeps.
• Salvia argentea L.
• Salvia aurea L.
• Salvia austriaca Jacq. — Шалфей аўстрыйскі
• Salvia azurea Lam.
• Salvia brachyantha (Bordz.) Pobed.
• Salvia brandegeei Munz
• Salvia canariensis L.
• Salvia candelabrum Boiss.
• Salvia carduacea Benth.
• Salvia chamaedryoides Cav.
• Salvia clevelandii (A.Gray) Greene
• Salvia coccinea Buc'hoz ex Etl.
• Salvia columbariae Benth.
• Salvia compar (Wissjul.) Trautv. ex Sosn.
• Salvia daghestanica Sosn.
• Salvia deserta Schangin
• Salvia divinorum Epling & Jativa — Шалфей вешчуноў
• Salvia dominica L.
• Salvia dumetorum Andrz. ex Besser
• Salvia farinacea Benth.
• Salvia forskahlii L.
• Salvia glutinosa L. — Шалфей ліпкі
• Salvia hispanica L.
• Salvia involucrata Cav.
• Salvia judaica Boiss.
• Salvia jurisicii Kosanin
• Salvia lavandulifolia Vahl
• Salvia leucophylla Greene
• Salvia limbata C.A.Mey.
• Salvia mellifera Greene
• Salvia microphylla Kunth
• Salvia munzii Epling
• Salvia nemorosa L. — Шалфей лясны, ці Шалфей дуброўны
• Salvia nutans L. — Шалфей паніклы
• Salvia officinalis L. typus^[3] — Шалфей лекавы, ці Шалфей аптэчны, ці Шальва, ці Шальвея, ці Шалфей, ці Дужэц, ці Шалвея, ці Шальвія
• Salvia patens Cav.
• Salvia plebeia R.Br.
• Salvia pratensis L. — Шалфей лугавы, ці Жаўрэц
• Salvia reflexa Hornem. — Шалфей адагнуты
• Salvia ringens Sm.
• Salvia roemeriana Scheele
• Salvia sclarea L. — Шалфей мускатны
• Salvia spathacea Greene
• Salvia spinosa L.
• Salvia splendens Sellow ex Schult. — Шалфей цудоўны, ці Сальвія
• Salvia sylvestris L.
• Salvia syriaca L.
• Salvia taraxacifolia Coss. & Bal.
• Salvia tesquicola Klokov & Pobed.
• Salvia transsylvanica Schur
• Salvia uliginosa Benth.
• Salvia verbascifolia M.Bieb.
• Salvia verbenaca L.
• Salvia verticillata L. — Шалфей мутоўчаты, ці Шалфей кальчаковы
• Salvia virgata Jacq.
• Salvia viridis L.
• Salvia macrosiphon Boiss.

Гл. таксама

• Salvia castanea
• Salvia hians
• Salvia nubicola

Зноскі

1. Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
2. Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
3. Звесткі пра род {{{1}}} у базе даных Index Nominum Genericorum Міжнароднай асацыяцыі па таксанаміі раслін (IATP). (англ.)
4. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 117. — 160 с. — 2 350 экз.
5. Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы — Шчытні / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 17.
6. Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 119. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).
7. Sutton, J. The Gardener's Guide to Growing Salvias. — Workman Publishing Company, 2004. — P. 15—16. — ISBN 9780881926712.
8. Salvia (англ.). The Plant List. Version 1.1. (11 лістапада 2013). Праверана 2 кастрычніка 2016.

Літаратура

• Траццякоў Д. І. Шалфей // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы — Шчытні / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 17. — С. 363. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0279-2 (т. 17).
• Кудрашова М. Г. Шалфей // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 5. Стаўраструм — Яшчур / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1986. — С. 366. — 583 с., іл. — 10 000 экз.
• 19. Salvia L. — Шалфей // Определитель высших растений Беларуси (руск.) / Под ред. В. И. Парфёнова. — Мн.: Дизайн Про, 1999. — С. 262, 270—271. — 472 с. — 1 000 экз. — ISBN 985-6182-78-6.
• Победимова Е. Г. Род 1285. Шалфей — Salvia // Флора СССР. В 30-ти томах / Начато при руководстве и под главной редакцией акад. В. Л. Комарова; Редактор тома Б. К. Шишкин. — М.—Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1954. — Т. XXI. — С. 244—363. — 703 с. — 3 000 экз.
• Sage: The Genus Salvia by Spiridon E. Kintzios, CRC Press, 2000. ISBN 978-90-5823-005-8.
• The Gardener’s Guide to Growing Salvias by John Sutton, Timber Press, 1999. ISBN 978-0-88192-474-9.
• The New Book of Salvias by Betsy Clebsch, Timber Press, 2003. ISBN 978-0-88192-560-9.

Спасылкі

• Шалфей — род Salvia: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
• Шалфей // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.