Нобелеўская прэмія па фізіялогіі і медыцыне

Но́белеўская прэ́мія па фізіяло́гіі і медыцы́не (шведск.: Nobelpriset i fysiologi eller medicin) — найвышэйшая ўзнагарода за навуковыя дасягненні ў галінах фізіялогіі і медыцыны, якая штогод прысуджаецца шведскім Каралінскім інстытутам у Стакгольме. Адна з пяці Нобелеўскіх прэмій, заснаваных у 1895 годзе паводле запавету шведскага хіміка Альфрэда Нобеля, які памёр у 1896 годзе. Гэтыя прэміі прысуджаюцца за выдатныя заслугі ў галінах хіміі, фізікі, літаратуры, міру і фізіялогіі або медыцыны^[1]. У адпаведнасці з запаветам Нобеля прэмія знаходзіцца ў падпарадкаванні Фонду Нобеля і прысуджаецца камісіяй з пяці членаў і выканаўчага сакратара, якія выбіраюцца Каралінскім інстытутам^[2]^[3]. Нягледзячы на тое, што прэмію звчайна называюць «Нобелеўскай прэміяй па медыцыне», у сваім запавеце Нобель падкрэсліваў, што прэмія павінна ўручацца за дасягненні ў «фізіялогіі або медыцыне», у выніку чаго на прыз прэтэндуюць навукоўцы з больш шырокага спектра абласцей^[3]. Лаўрэатам першай Нобелеўскай прэміі па фізіялогіі і медыцыне ў 1901 годзе стаў Эміль Адольф фон Берынг з Германіі. Кожны лаўрэат атрымлівае медаль, дыплом і грашовы прыз, які змяняецца з цягам часу^[4]. У 1901 годзе фон Берынг атрымаў 150 782 шведскія кроны, што ў снежні 2008 года было эквівалентна 7 731 004 шведскім кронам. Прэмія ўручаецца на штогадовай цырымоніі 10 снежня, у гадавіну смерці Альфрэда Нобеля^[5].

За больш чым 100 гадоў існавання прэміі лаўрэаты былі ўзнагароджаны за ўклад у развіццё шырокіх спектраў абласцей, якія адносяцца да фізіялогіі або медыцыны. Больш за 25 лаўрэатаў атрымалі Нобелеўскія прэміі за ўклад у галінах нейрабіялогіі і абмену рэчываў^[3]. Лаўрэату Нобелеўскай прэміі 1939 года немцу Герхарду Домагку ўрад не дазволіў атрымаць прэмію. Пазней ён атрымаў медаль і дыплом, але не грошы^[6]. З 1901 года Нобелеўская прэмія па фізіялогіі і медыцыне не прысуджалася толькі 9 разоў: у 1915, 1916, 1917, 1918, 1921, 1925, 1940, 1941 і 1942 гадах. Станам на 2015 год прэмію атрымлівалі 210 вучоных, з якіх толькі дванаццаць былі жанчынамі: Герці Коры (1947), Разалін Сасмэн Ялаў (1977), Барбара Мак-Клінтак (1983), Рыта Леві-Мантальчыні (1986), Гертруда Элаян (1988), Хрысціяна Нюслайн-Фольхард (1995), Лінда Бак (2004), Франсуаза Барэ-Сінусі (2008), Элізабет Блэкбёрн (2009), Кэрал Грэйдэр (2009), Май-Брыт Мозер (2014) і Ту Юю (2015)^[7]. Самым маладым лаўрэатам прэміі на момант атрымання стаў Фрэдэрык Бантынг ва ўзросце 32 гадоў у 1923 годзе, а самым узроставым быў лаўрэат 1966 года Фрэнсіс Пейтан Роўс, якому на момант прысуджэння было 87 гадоў^[8].

Remove ads

1900-я

1910-я

(1911) Альвар Гульстранд
(1912) Алексіс Карэль
(1913) Шарль Рышэ
(1914) Роберт Барані, атрымаў у 1915 годзе
(1915) прэмія не прысуджалася
(1916) прэмія не прысуджалася
(1917) прэмія не прысуджалася
(1918) прэмія не прысуджалася
(1919) Жуль Бардэ
(1920) Аўгуст Крог

2000-я

2010-я

(2011) Брус Бётлер, Жуль Хофман, Ральф Штэйнман
(2012) Джон Гёрдан, Сін’я Яманака
(2013) Рэндзі Шэкман, Томас Зюдаў, Джэймс Ротман
(2014) Джон О’Кіф, Май-Брыт Мозер, Эдвард Мозер
(2015) Сатосі Омура, Уільям Кэмпбэл, Ту Юю
(2019) Уільям Кэлін, Грэг Семенза, Пітэр Рэткліф

Remove ads

[1]
Alfred Nobel – The Man Behind the Nobel Prize (нявызн.). Nobelprize.org. Праверана 7 кастрычніка 2008.
[2]
The Nobel Prize Awarders (нявызн.). Nobel Foundation. Праверана 21 лістапада 2008.
[3]
Lindsten, Jan and Nils Ringertz. The Nobel Prize in Physiology or Medicine, 1901–2000* (нявызн.). Nobel Foundation (26 чэрвеня 2001). Праверана 21 лістапада 2008.
[4]
The Nobel Prize (нявызн.). Nobelprize.org. Праверана 7 кастрычніка 2008.
[5]
The Nobel Prize Award Ceremonies (нявызн.). Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 жніўня 2008. Праверана 7 кастрычніка 2008.
[6]
Nobel Laureates Facts (нявызн.). Nobelprize.org. Праверана 21 лістапада 2008.
[7]
Women Nobel Laureates (нявызн.). Nobel Foundation. Праверана 21 лістапада 2008.
[8]
Facts on the Nobel Prize in Physiology or Medicine (нявызн.). Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 21 чэрвеня 2013. Праверана 4 сакавіка 2013. (англ.)

Remove ads

Афіцыйны сайт Шведскай каралеўскай акадэміі навук
Афіцыйны сайт Фонду Нобеля
Нобелеўскія лаўрэаты на сайце Nobelprize.org

[1] [1]
Alfred Nobel – The Man Behind the Nobel Prize (нявызн.). Nobelprize.org. Праверана 7 кастрычніка 2008.

[2] [2]
The Nobel Prize Awarders (нявызн.). Nobel Foundation. Праверана 21 лістапада 2008.

[History-3] [3]
Lindsten, Jan and Nils Ringertz. The Nobel Prize in Physiology or Medicine, 1901–2000* (нявызн.). Nobel Foundation (26 чэрвеня 2001). Праверана 21 лістапада 2008.

[4] [4]
The Nobel Prize (нявызн.). Nobelprize.org. Праверана 7 кастрычніка 2008.

[5] [5]
The Nobel Prize Award Ceremonies (нявызн.). Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 жніўня 2008. Праверана 7 кастрычніка 2008.

[6] [6]
Nobel Laureates Facts (нявызн.). Nobelprize.org. Праверана 21 лістапада 2008.

[7] [7]
Women Nobel Laureates (нявызн.). Nobel Foundation. Праверана 21 лістапада 2008.

[fact-8] [8]
Facts on the Nobel Prize in Physiology or Medicine (нявызн.). Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 21 чэрвеня 2013. Праверана 4 сакавіка 2013. (англ.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Нобелеўская прэмія па фізіялогіі і медыцыне

1900-я

1910-я

1920-я

1930-я

1940-я

1950-я

1960-я

1970-я

1980-я

1990-я

2000-я

2010-я

Wikiwand in your browser!

Нобелеўская прэмія па фізіялогіі і медыцыне

1900-я

1910-я

1920-я

1930-я

1940-я

1950-я

1960-я

1970-я

1980-я

1990-я

2000-я

2010-я

Wikiwand in your browser!

Спіс лаўрэатаў

Крыніцы

Спасылкі