Беларусы ЗША (англ.: Belarusian American) — супольнасць, якая складаецца з эмігрантаў-беларусаў і грамадзян ЗША беларускага паходжання.
| Беларусы ЗША | |
|---|---|
| Рассяленне | Нью-Ёрк, Нью-Джэрсі, Кліўлэнд, Чыкага, Лос-Анджэлес, Дэтройт |
| Этнічныя мовы | беларуская, руская, англійская мова |
| Традыцыйныя рэлігіі (канфесіі) | праваслаўе, рыма-каталіцтва, уніяцтва |
| Геаграфічна-моўная група | беларуская дыяспара |
| Блізкія этнасы | рускія ў ЗША, палякі ў ЗША, украінцы ў ЗША, іншыя славяне |
Колькасць і рассяленне
Падлікі амерыканскага даследчыка-беларуса В. Кіпеля сведчаць, што тут у выніку трох хваляў эміграцыі пасялілася больш за 600 тыс. суродзічаў і іх нашчадкаў. Расійскім выданнем «Народы и религии мира» (1999) колькасць беларусаў у ЗША ацэньвалася прыкладна ў 20 тыс. чалавек[1]. Дакладную колькасць беларускіх амерыканцаў цяжка вызначыць, таму што перапіс і іміграцыйная статыстыка не выдзяляе беларусаў у якасці асобнай катэгорыі. Многія з іх зарэгістраваны як рускія ці палякі, у залежнасці ад рэгіёна Беларусі, у якім яны нарадзіліся.
Самыя высокія канцэнтрацыі беларускіх амерыканцаў у Нью-Ёркскай агламерацыі, Нью-Джэрсі (асабліва Хайленд-Парк і Саўт-Рывер), Кліўлэндзе (і яго прыгарадах), Чыкага (нядаўнія імігранты канцэнтруюцца вакол Wheeling), Лос-Анджэлесе і Дэтройце.
Гісторыя
Ураджэнцы Беларусі былі ў ліку заснавальнікаў сельскагаспадарчых калоній у ЗША, якія паявіліся ў 2-й палове XIX ст. на аснове агульнай маёмасці і мелі на мэце даказаць жыццяздольнасць гэтай ідэі. Каталіцкія святары беларускага паходжання, у тым ліку выкладчыкі Полацкай езуіцкай акадэміі, якія ў пачатку XIX ст. эмігрыравалі ў ЗША, садзейнічалі пашырэнню каталіцкай адукацыі (Б. Крукоўскі, Н. Корсак і інш.). Ф. Дзеружынскі (жыў у ЗША у 1821—50) займаў высокія царкоўныя пасады, стаў заснавальнікам школьнай адукацыйнай каталіцкай сістэмы. Наладжаныя ў 1810-я гг. сувязі езуітаў Беларусі і ЗША тлумачацца тым, што пасля забароны ў 1773 папам рымскім ордэна езуітаў апошні працягваў існаваць на Беларусі. Каб захаваць сябе арганізацыйна, амерыканскія езуіты далучыліся да яго ў якасці Беларускай правінцыі Таварыства Ісуса (1805—14).
Сярод эмігрантаў з Беларусі ХІХ ст. пераважалі асобы шляхецкага паходжання. Рабіліся спробы стварэння суполак зямляцкага тыпу, ужо ў пачатку ХІХ ст. у ЗША існаваў гурток «літоўскай шляхты» з Віцебшчыны і Магілёўшчыны.
Да пачатку ХХ ст. пашырылася працоўная міграцыя. Беларускія перасяленцы ў ЗША працавалі пераважна ў вугальнай, металаапрацоўчай, сталеліцейнай, тытунёвай, баваўнянай прамысловасці, на цэментных, цагельных і іншых заводах. Беларусы, аднак, не стварылі ўласных нацыянальных арганізацый, а часцей далучаліся да аб’яднанняў, створаных прадстаўнікамі іншых нацыянальнасцей (найчасцей рускімі і палякамі), што садзейнічала іх асіміляцыі. Частка беларускіх эмігрантаў далучылася да прафсаюзаў і ўдзельнічала ў стварэнні прафсаюзных суполак. Уваходзілі беларусы і ў палітычныя арганізацыі, напрыклад, у Федэрацыю саюзаў рускіх рабочых у Чыкага.
У міжваенны перыяд пачалося стварэнне нацыянальных арганізацый беларусаў у Амерыцы. Заснаваны ў 1923 у Чыкага Беларуска-амерыканскі саюз дзейнічаў да пачатку 1940-х гг. У 1935 зарэгістравана Беларуска-амерыканскае грамадзянскае задзіночанне (штат Ілінойс). У 1928 у Чыкага створана першае ў ЗША беларускае палітычнае аб’яднанне — Беларуска-амерыканскі грамадскі клуб, які на выбарах у 1928, 1932 і 1936 падтрымліваў кандыдатаў ад дэмакратычнай партыі. У час выбараў у 1936 дзейнічаў і Беларуска-ўкраінскі рэспубліканскі клуб.
Значная частка імігрантаў міжваеннага часу, як і папярэдняй хвалі, трапіла пад уплыў рускіх і польскіх асяродкаў, далучылася да ўкраінскіх. Чыкагская газета «Белорусская трибуна» (1928, № 2) адзначала, што «99 % усіх „расійскіх“ арганізацый у Чыкага і ў шматлікіх іншых гарадах Злучаных Штатаў належаць беларусам — нацыянальна свядомым або не — гэта ўжо іншае пытанне, але беларусам».
3 пачаткам Другой сусветнай вайны прыток беларускіх эмігрантаў на амерыканскі кантынент перапыніўся. Пасля вайны значныя групы іх аселі ў штатах Нью-Ёрк, Нью-Джэрсі, Пенсільванія, Ілінойс, Агая. Колькасць новапрыбыўшых беларусаў складала 50—60 тыс.[2] 8 лістапада 1948 года ў штаце Нью-Ёрк зарэгістраваны Злучаны беларуска-амерыканскі дапамаговы камітэт — першая паваенная беларуская арганізацыя ў ЗША.
Да сярэдзіны 1950-х гг. у ЗША існавала каля 30 беларускіх арганізацый. Галоўным ініцыятарам нацыянальнай дзейнасці стала Беларуска-амерыканскае задзіночанне (БАЗА, заснавана ў 1949). Пад яго апекай створаны Згуртаванне беларускай моладзі ў Амерыцы (1951), Беларуска-амерыканскі дапамогавы камітэт (1956). Другой уплывовай беларускай арганізацыяй у ЗША быў Беларускі кангрэсавы камітэт Амерыкі (БККА, 1951), заснаваны ў процівагу БАЗА.
3 1951 пачаў працаваць Беларускі інстытут навукі і мастацтва (БІНІМ). Абсяг дзейнасці БІНІМа не абмяжоўваўся ЗША, ён гуртаваў даследчыкаў-беларусазнаўцаў і ў іншых краінах. У 1975—85 БІНІМ арганізоўваў беларусазнаўчыя курсы ў штатах Агая, Нью-Ёрк, Ілінойс, Нью-Джэрсі.
У 1964 г. было створана Беларускае вайсковае аб’яднанне, якое ў 1965 г. змяніла назву на Саюз амерыканска-беларускіх ветэранаў (САБВ)[3][4].
У 2016 годзе ў школе Community Outreach Academy, размешчанай у прыгарадзе сталіцы штата Каліфорнія горада Сакрамента ў зоне кампактнага пражывання славянскай дыяспары, адкрыўся клас беларускай мовы і літаратуры; гэта было звязана з тым, што колькасць беларускіх дзяцей, якія навучаюцца ў школе, павялічваецца. Ідэя адкрыцця беларускага класа была рэалізавана дзякуючы намаганням дырэктара школы Ларысы Ганчар, выхадца з Беларусі, і пры садзейнічанні з боку МЗС Беларусі, пасольства ў ЗША і Гродзенскага гарвыканкама, які перадаў школе неабходныя вучэбна-метадычныя матэрыялы[5].
Вядомыя асобы
- Наталля Арсеннева
- Данчык
- Янка Запруднік
- Аўген Калубовіч
- Вітаўт Кіпель
- Зора Кіпель
- Барыс Кіт
- Вольга Корбут
- Міхась Міцкевіч
- Аляксандр Орса
- Ала Орса-Рамана
- Аляксандра Саковіч
- Станіслаў Станкевіч
- Мікалай Судзілоўскі
- Паўліна Сурвіла
- Уладзімір Тарасевіч
- Янка Тарасевіч
- Мікалай Шчаглоў-Куліковіч
- Мікалай Шчорс
- Віталь Шчэрба
Зноскі
Літаратура
Спасылкі
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
