From Wikipedia, the free encyclopedia
La descolonización ye'l procesu de dexar ensin efeutu dalgunu una situación colonial.
El términu apaeció dempués de rematada la Segunda Guerra Mundial pa referise al procesu políticu impulsáu pola Organización de les Naciones Xuníes de poner fin al Colonialismu, mayoritariamente européu, que dio llugar a la independencia nacional de dellos países, principalmente n'África y Asia.
Más apocayá, el términu "Descolonización" foi usáu pa referise a una postura y una operación cultural, tendiente a revelar y revertir situaciones institucionales, culturales y Epistemolóxiques afeutaes pol Eurocentrismu y otros mecanismos de subordinación y poder. Esti significáu ta impulsáu poles corrientes llamaes poscoloniales y Decoloniales.
El términu "descolonización" apaeció depués de rematada la segunda guerra mundial pa referise al procesu políticu impulsáu poles Naciones Xuníes de poner fin al colonialismu, mayoritariamente européu, que dio llugar a la independencia nacional de dellos países, principalmente n'África y Asia.
La descolonización, nesti sentíu políticu, producir por aciu la independencia, la integración dientro d'un poder alministrativo o dientro d'otru estáu, o por aciu l'establecimientu d'un estatus de llibre asociación. La Organización de les Naciones Xuníes estableció que nel procesu de descolonización nun hai alternativa de primeres d'autodeterminación. La descolonización puede traer una negociación pacífica o una revuelta violenta.
Dende finales del sieglu XVIII y mientres tol XIX, la descolonización producir n'América, empezando pola llamada Revolución estauxunidense contra l'Imperiu británicu, que dio llugar a los actuales Estaos Xuníos d'América, la Guerra d'Independencia Hispanoamericana y la constitución del Imperiu de Brasil al estremase'l Portugués.
Nos sieglos XX y XXI, la descolonización refierse, davezu, a los llogros independentistes de delles colonies y protectoraos europeos n'Asia y África tres la Segunda Guerra Mundial. Esti procesu dio llugar, amás, a un movimientu intelectual denomináu poscolonialismu. Un periodu especialmente activu de descolonización que tuvo llugar ente 1945 y 1975, empezando cola independencia de Paquistán ya India del Reinu Xuníu en 1947, y que se remató cola autodeterminación de les colonies portugueses n'África nel trescurrir de los años 70.
La descolonización ye un procesu políticu por aciu el cual una colonia lliberar de la so metrópolis y que con frecuencia arreya la violencia. En circunstancies estremes puede llegase a una guerra d'independencia, dacuando dempués d'una revolución. N'otros casos tratar d'un ciclu dinámicu en que les negociaciones fracasen, siguíes de disturbios menores que resulten en represión per parte de la policía y les fuercies militares, intensificándose revueltes más violentes que lleven a más negociaciones hasta que se llogra la independencia. En contaes ocasiones les aiciones de la población llocal tán caracterizaes pola non-violencia, siendo India un exemplu célebre d'ello, una y bones la violencia surde como una supresión activa de les fuercies ocupantes, o como oposición política a les fuercies que representen a les comunidaes llocales minoritaries que se sienten amenaciaes pola posibilidá d'independencia. Sirva d'exemplu la guerra d'independencia na Indochina Francesa, mientres en dellos países del África Occidental Francesa (escluyendo los del Magreb) la descolonización foi frutu d'una combinación d'insurrección y negociaciones. El procesu namái se considera completu cuando'l gobiernu de facto del país nuevamente independiente ye reconocíu como un estáu soberanu pola comunidá de naciones.
La independencia ye malo de llograr dempués de la Guerra Mundial, hubo un esfuerciu coleutivu institucionalizáu por que progresara esta causa al traviés de la Sociedá de Naciones. Sol Artículu 22 del conveniu d'esa Lliga creáronse dalgunos mandato. La intención espresa yera la de preparar estos países pal autogobiernu, pero la realidá foi cenciellamente que se produció una redistribución del control sobre les antigües colonies de los poderes vencíos, primeru y principalmente Alemaña y l'Imperiu otomanu. A esti trabayu siguió'l de les Naciones Xuníes, con un sistema similar de territorios d'enfotu creaos p'afaer el control sobre dambes excolonias y los territorios alministraos poles naciones vencíes na Segunda Guerra Mundial, incluyíu Xapón.
Delles poblaciones colonizadores en ultramar escoyeron retener la so estatus colonial, por casu Xibraltar y les Islles Malvines. Coles mesmes, dellos poderes coloniales han promovíu la descolonización pa desfacer de los costos financieros, militares y otros que suelen atropase nes colonies onde los rexímenes volviéronse más benignos.
Los imperios s'espandieron y contraxeron a lo llargo de la historia, pero en dellos casos el fenómenu de descolonización produció resultaos distintes. Agora, cuando los estaos apurren tanto'l dominiu de facto de les sos colonies como los sos reclamos a tal dominiu, les excolonias xeneralmente son absorbíes por otros poderes. Amás, los poderes coloniales antiguos en munchos casos non solo siguieron esistiendo, sinón que tamién caltuvieron el so estatus como poderes internacionales, reteniendo fuertes venceyos económicos y culturales colos sos excolonias. Al traviés d'estos venceyos, los poderes coloniales antiguos irónicamente caltuvieron una proporción significante de los beneficios de los sos imperios, pero con costos menores — asina, a pesar de la resistencia frecuente a les demandes por descolonización, los resultaos fueron satisfactorios pa los intereses de los colonizadores.
Poques vegaes la descolonización ye llograda por una sola llei histórica particular, sinón que polo xeneral se desenvuelve al traviés d'una o más etapes d'emancipación, caúna de les cuales puede ser dada o consiguida con llucha. Estes pueden incluyir la introducción de representantes escoyíos (solo en calidá de conseyeros o que voten, minoría o mayoría, o inclusive esclusivos) y distintos graos de d'autonomía o autogobiernu. Asina, la etapa final de descolonización puede ser pocu más d'apurrir responsabilidaes de rellaciones esternes y seguridá y solicitar la reconocencia pol nuevu estáu soberanu. Pero, entá siguiendo la reconocencia del estáu, el grau de continuidá puede ser calteníu por trataos billaterales ente gobiernos agora formalmente iguales arreyando práutiques como entrenamientu militar conxuntu, pactos de proteición mutua, o entá la instalación de bases militares.
Ampliando la noción más, una descolonización interna puede asoceder adientro d'un estáu soberanu. Asina, l'Estaos Xuníos espansivu creó territorios, destinaos a colonizar tierres conquistaes a lo llargo de les fronteres de los estaos yá esistentes, y cuando'l so desenvolvimientu probóse esitosu (munches vegaes con nueves divisiones xeográfiques), dexáron-yos convertise n'estaos como miembros iguales de la unión federal.
Entá nun estáu que nun coloniza en sentíu llegal los sos partes, la inequidad real de cutiu causa que'l componente políticamente dominante —munches vegaes la parte más grande o más populosa (como Rusia, tantu na URSS, formalmente federal, como nel Imperiu zarista previu), o'l conquistador históricu (como d'Austria, la patria de la dinastía de los Habsburgu, dientro d'un imperiu de minoríes eslaves (l'Imperiu austrohúngaru))— seya percibíu, a lo menos subjetivamente, como un colonizador en tou menos nel nome; asina que la desintegración de tal descolonización de facto.
Asina, los trés repúbliques báltiques, Estonia, Letonia y Lituania argumenten que alles, en contraste con otres repúbliques ex-soviétiques, nun se-yos podía otorgar independencia de la Xunión Soviética porque nunca s'integraron, sinón que fueron ocupaes y amestaes militarmente por Stalin, y polo tanto fueren colonizaes illegalmente, incluyendo deportaciones masives de les sos connacionales ya inmigración ensin convidar de rusos étnicos y otres nacionalidaes soviétiques. Inclusive n'otros estaos pos-soviéticos qu'aportaren formalmente, cuasi tolos rusos étnicos taben tan identificaos cola colonización soviética que se-yos fixo sentir tan pocu queríos que volvieron a Rusia.
Na siguiente síntesis cronolóxica, non toles feches indicaes asitien de forma indiscutible los momentos decisivos. Con frecuencia, ye a la fase final, la independencia, a la que faen referencia; seya que non, puede haber dellos años previos d'autonomía, como pue ser el casu d'un Estáu Acomuñáu a la Corona Británica. Pa más detalles, vease la historia de cada nación.
Otra manera, nótese que fueron incluyíos dellos casos que nun fueron puramente casos de colonies, sinón de protectoraos, co-dominios, etc. Los cambeos derivaos de la descolonización nun s'inclúin en tolos casos, nin s'inclúi tampoco la disolución de la Xunión Soviética.
| Añu | Colonizador | Acontecimientu |
|---|---|---|
| 1776 | Gran Bretaña | Les 13 colonies orixinales de los Estaos Xuníos declaren la so independencia un añu dempués de qu'empezara la so revuelta armada. |
| 1783 | Gran Bretaña | La Corona Británica reconoz la independencia de los Estaos Xuníos tres la Guerra d'Independencia de los Estaos Xuníos. |
| 1803 | Francia | Cola compra de Luisiana, los últimos territorios franceses n'América del Norte (cola esceición de Saint Pierre y Miquelon) son apurríos a los Estaos Xuníos. |
| 1804 | Francia | Haití declara la independencia, la primer nación mayoritariamente negra en desafiase del dominiu européu. |
| 1808 | Portugal | Brasil, la colonia portuguesa más grande, consigue la so independencia n'estableciendo ellí la so residencia'l rei exiliáu de Portugal Xuan VI. Dempués de tornar al so país en 1821, el so fíu y regente Pedro de Bragança y Bourbon declara un imperiu independiente en 1822. |
| 1810 | España | El Virreinatu de Nueva Granada (Gran Colombia) y el Virreinatu del Río de la Plata (Provincies Xuníes del Río de la Plata) dan el primer pasu a la independencia. El Virreinatu de Nueva España (Méxicu) empieza la guerra d'independencia. Chile al traviés de la Xunta Nacional de Gobiernu presenta les bases de la so independencia. |
| 1811 | España | Paraguái consigue la independencia, Venezuela declara la so independencia. |
| 1816 | España | El Virreinatu del Río de la Plata (Arxentina) declara la so independencia. |
| 1818 | España | Chile declara formalmente la so independencia. |
| 1819 | España | Nueva Granada algama la so independencia como Gran Colombia (que más tarde daría llugar a los estaos independientes de Colombia, Ecuador, Panamá y Venezuela). |
| 1821 | España | Santu Domingu (depués República Dominicana), Nicaragua, Hondures, Guatemala, el Virreinatu de Perú (Perú), Venezuela, El Salvador, Costa Rica y Panamá declaren la so independencia; Méxicu remata la so llucha contra España, declarando formalmente la so independencia. |
| 1822 | España | Ecuador algama la so independencia d'España. |
| 1822-1832 | Imperiu Otomanu | Proclámase la Primer República Helénica tres la Guerra d'independencia griega. Tresformar nel Reinu de Grecia en 1832. |
| 1825 | España | Bolivia consigue la so independencia. |
| 1828 | Brasil y Arxentina | Uruguái, llogra la so independencia en 1828, tres periodos d'ocupación brasilana y de federación con Arxentina. |
| 1847 | Estaos Xuníos | Liberia convertir nun estáu llibre ya independiente d'África. |
| 1865 | España | La República Dominicana consigue finalmente la so independencia tres cuatros años como colonia restaurada. |
| 1867 | Imperiu Otomanu | El eyalato d'Exiptu pasa a ser jedivato d'Exiptu. El Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda ocupar en 1882. |
| 1881 | Imperiu Otomanu | El vasallu Principáu de Rumanía tresformar nel independiente Reinu de Rumanía |
| 1882 | Imperiu Otomanu | El vasallu Principáu de Serbia tresformar nel independiente Reinu de Serbia. |
| 1898 | España | Cuba consigue la so independencia tres dellos intentos (Guerra de los Diez Años, Guerra Chiquita y Guerra d'Independencia cubana) y sobremanera dempués de la Guerra hispano-americana. |
| 1898 | España | Filipines consigue la so independencia por cuenta de la Guerra hispano-americana. Filipines ye ocupada de nuevu por Estaos Xuníos dempués de la Guerra ente Filipines y Estaos Xuníos. |
El periodu de nuevu imperialismu, el Repartu d'África y la guerra del opiu, marcó'l cenit del colonialismu européu. Marcó tamién l'aceleración de les víes que-y pondríen fin. Les estraordinaries demandes de material por culpa del conflictu estendieren los cambeos a lo llargo de tol mundu, especialmente en forma d'inflación, y les presiones sociales asociaes del imperialismu de guerra crearon dificultaes nel campesinado y una creciente clase media.
La crecedera económica creó corredores d'apuestes coles sos propies esixencies, ente que los asuntos raciales traxeron qu'esta xente quedara apartada de la clase media colonial y que tuviera que crear el so propiu grupu. La nacencia del nacionalismu de mases, como conceutu y práutica, socavaría fatalmente les ideoloxíes del imperialismu.
Hubo, naturalmente, otros factores, como'l cambéu agrariu (y el desastre – Indochina francesa), cambeos o desarrollos na relixón —Budismu en Bimania, Isllam nes Indies Orientales Neerlandeses, xente marxinal como John Chilembwe en Nyasalandia), y l'impautu de la depresión —de los años trenta.
La Gran Depresión, más allá del so impautu alcontráu nel mundu industrializáu, foi especialmente demoledor nes colonies rurales. Los precios agrícoles cayeron muncho más pronunciadamente y más rápidu que los de los bienes industriales ente 1925 y l'entamu de la guerra. Les potencies coloniales concentrar nos sos problemes domésticos, nel proteicionismu y nes tarifes d'importación, despreocupándose del dañu que faíen al fluxu de comerciu internacional. Les colonies, cuasi tou productores especializaes nun namái bien agrícola, perdieron la mayoría de los sos ingresos por esportaciones y fueron estremaes de les economíes coloniales complementaries pa integrales en sistemes zarraos. Mientres delles colonies volvieron a una producción de subsistencia (Malaya británica) otres diversificaron (India, África occidental) y dalgunes empezaron a industrializase. Estes economíes nun aceptaron la camisa de fuercia que se-yos quixo poner pa reforzar los llazos coles metrópolis. Más tarde, los plantíos empobinaos o controlaes polos europeos demostraron ser más vulnerables a la inflación que s'estendía que les de los capitalistes nativos, amenorgando'l dominiu de los granxeros blancos nes economíes de les colonies y provocando que los gobiernos europeos y los inversores de los años 1930 acomuñárense y crearen élites indíxenes (ensin importar les implicaciones d'ello nel futuru).
Los esfuercios de reformes nes colonies aceleraron la so final — especialmente'l pasu de sistemes de collaboración non intervencionista a sistemes direutos d'intervención y organización pa conducir un cambéu económicu. La creación de xenuinos gobiernos burocráticos espandieron la creación d'una burguesía indíxena. Esto foi especialmente ciertu nel Imperiu Británicu, que paecía'l menos capaz (o'l menos violentu) a la de controlar nacionalismos políticos nes sos colonies. Emburriaos a dar soluciones pragmátiques a los sos problemes de presupuestu y de mano d'obra los británicos algamaron alcuerdos coles élites nacionalistes. Roblaron alcuerdos colos Dominios blancos, retuvieron recursos estratéxicos al preciu d'amenorgar el so control direutu n'Exiptu, y llevaron a cabu numberoses reformes nel Raj que remataron nel Acta de Gobiernu de la India (1935).
Mientres el periodu d'enteguerres el casu d'África foi bien distintu del d'Asia. África tropical nun foi dafechu integrada nel sistema colonial hasta finales del sieglu XIX, escluyendo les complexidaes de la Unión Sudafricana —introduciendo la segregación racial en 1924 y asina catalizando el creciente sentimientu anticolonialista en mediu continente— y l'Imperiu Etíope. Los controles de les colonies yeren de too tipu. La crecedera económica foi xeneralmente bloquiáu. Nun esistíen élites nacionalistes qu'apiguraren el sofitu popular antes de 1939.
Acordies con el Pactu Ribbentrop-Mólotov, la Xunión Soviética se anexonó Lituania, Letonia, Estonia, Galitzia y delles partes de Finlandia en 1940, incorporándolos al so territoriu nacional bien como nueves repúbliques soviétiques o añadiendo los territorios a otres yá esistentes. Munchos rusos emigraron a dalgunos d'estos nuevos territorios provocando qu'en 1990 los nativos fueren namái alredor del 50% de la población de los Estaos Bálticos.
Al terminar la Segunda Guerra Mundial, Alemaña perdió los sos territorios al este de los ríos Oder y Neisse a favor de Polonia, que ganó Pomerania, Silesia y Prusia Occidental. Checoslovaquia recuperó la zona de los Sudetes y la Xunión Soviética facer con Prusia Oriental. Los alemanes naturales d'eses zones fueron espulsaos y los territorios colonizaos por población de los respeutivos países.
Nel continente americanu, al concluyir la guerra hispano-americana a finales del sieglu XIX, los Estaos Xuníos d'América llograron una serie de territorios d'España, ente ellos, Guam, Filipines y Puertu Ricu. Anque primeramente EE.XX. embarcar nuna política de colonización d'estos territorios (lluchando pa terminar cola insurxencia local, como na guerra filipín-americana), a principios de los años 1930 la política d'EE.XX. optó por un xiru escontra un eventual autu-gobierno. Dempués de la invasión y ocupación de Filipines por Xapón mientres la Segunda Guerra Mundial, Filipines llogró la independencia d'EE.XX. pacíficamente. Puertu Ricu algamó'l so gobiernu autónomu en 1952 y convirtióse nun Estáu llibre acomuñáu so la soberanía de los EE.XX.
Como la única nación asiática que se convirtió nuna potencia colonial mientres la dómina moderna, Xapón facer con sustanciales posesiones coloniales, como Taiwán y Corea n'Asia oriental. Desenvolviendo una política colonial similar a la de les potencies europees, Xapón asitió importantes contingentes de la so población nes sos colonies mientres, simultáneamente, suprimía la identidá étnica de la población indíxena obligándo-y a aprender los usos y la llingua xaponesa nes escueles y nos asuntos públicos, ya intentando erradicar l'usu del coreanu y el taiwanés ente los nativos, por casu.
La Segunda Guerra Mundial brindó a Xapón la ocasión de conquistar grandes zones d'Asia, enfusando en China y ocupando les colonies europees de la Indochina francesa, Malasia británica, Norte de Borneo, Singapur, Ḥong Kong, Filipines, Birmania británica y Indies Orientales Holandeses (ente otres), anque namái mientres la duración de la guerra. Dempués de la so rindición a los Aliaos en 1945, per otra parte, Xapón foi privada de toles sos colonies. Xapón pela so parte considera les Islles Kuriles parte del so territoriu nacional colonizáu pola Xunión Soviética.
| Añu | Colonizador | Eventu |
|---|---|---|
| 1901 | Reinu Xuníu | Créase la Federación d'Australia |
| 1908 | Imperiu Otomanu | El vasallu Principáu de Bulgaria proclámase independiente como Reinu de Bulgaria. |
| 1910 | Reinu Xuníu | Les colonies del Cabu, Natal, Ríu Orange y Transvaal xunir pa formar la Unión Sudafricana |
| 1910 | Imperiu Otomanu | El vasallu Principáu de Montenegru proclámase independiente como Reinu de Montenegru. |
| 1912 | Imperiu Otomanu | Albania declárase independiente. |
| 1917 | Rusia | El colapsu del imperiu y la revolución bolxevique produz la nacencia de numberosos estaos, los países socesores al Imperiu rusu. La mayoría, sobremanera dempués de la Guerra Civil Rusa acaben formando la Unión de Repúbliques Socialistes Soviétiques en 1922. Los que se desvenceyaron totalmente fueron: Polonia y el Reinu de Finlandia (depués pasó a l'actual República de Finlandia). Estonia, Letonia y Lituania mantuveron la so independencia hasta la Segunda Guerra Mundial en 1940 fueron invadíos polos soviéticos y dempués en 1941 por Alemaña. Dempués de la Segunda Guerra Mundial pasen a ser la República Socialista Soviética d'Estonia, República Socialista Soviética de Letonia y República Socialista Soviética de Lituania, dientro de la Unión de Repúbliques Socialistes Soviétiques hasta 1991. |
| 1919 | Imperiu Austrohúngaru | Dempués de la Primer Guerra Mundial sume, creando diversos estaos ente ellos: la República d'Austria, la República Soviética Húngara (Ésta conviértese nel Reinu d'Hungría), el Estáu de los Eslovenos, Croates y Serbios que pasa a ser el Reinu de los Serbios, Croates y Eslovenos (este pasó a llamase Reinu de Yugoslavia en 1929), Checoslovaquia y el Estáu llibre de Fiume (ésti xúnese al Reinu d'Italia en 1924). El restu de territoriu se repartte ente'l Reinu d'Italia, Reinu de Rumanía, Polonia y a la República Nacional d'Ucraína Occidental (Pasa a Polonia en 1919 y a la Xunión Soviética en 1945) |
| 1919 | Reinu Xuníu | Fin del protectoráu sobre'l Reinu d'Afganistán, cuando'l Reinu Xuníu acepta la presencia del embaxador soviéticu en Kabul. |
| 1921 | República de China | El debilitáu Imperiu pierde'l control sobre la Mongolia Esterior (reteniendo la mayor, pero progresivamente arrebatada, Mongolia Interior), a la que se-y concedió l'autonomía en 1912 (al igual que al Tíbet), y agora conviértese nuna República popular a la qu'en 1924 considérase un satélite de la XRSS de facto. La reconocencia formal de Mongolia va tener llugar en 1945. |
| 1922 | Reinu Xuníu | N'Irlanda, dempués de la rebelión orquestada pol Exércitu Republicanu Irlandés (Irish Republican Army, IRA), la mayor parte d'Irlanda dixebrar del Reinu Xuníu convirtiéndose nel Estáu Llibre d'Irlanda, terminando con 800 años de presencia británica. Irlanda del Norte, l'área nororiental de la islla, permanez xunida formando l'actual Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda del Norte. |
| 1923 | Reinu Xuníu | Fin del protectoráu de facto sobre'l Reinu de Nepal, que nunca foi realmente colonizáu. |
| 1930 | Reinu Xuníu | El Reinu Xuníu devuelve'l territoriu portuariu arrendáu de Weihaiwei a la República de China, siendo'l primer episodiu de descolonización n'Asia oriental. |
| 1931 | Reinu Xuníu | El Estatutu de Westminster concede una independencia virtualmente completa a Canadá, Nueva Zelanda, Terranova y Llabrador, el Estáu Llibre d'Irlanda, la Commonwealth d'Australia y la Unión Sudafricana, cuando declara que'l parllamentu Británicu nun puede aprobar lleis que los afecten ensin el so consentimientu. |
| 1932 | Reinu Xuníu | Termina'l mandatu británicu de Mesopotamia, que foi impuestu pola Sociedá de Naciones, estableciéndose'l Reinu d'Iraq. El Reinu Xuníu sigui calteniendo tropes nel país ya influyendo al gobiernu iraquín hasta 1958. |
| 1934 | Estaos Xuníos | Converten a Filipines nuna Commonwealth. Derógase la Enmienda Platt, lo que los concede plena autoridá pa intervenir en Cuba. |
| 1937 | Reinu Xuníu | El Estáu Llibre Irlandés desvencéyase totalmente del Reinu Xuníu al proclamase como República d'Irlanda apostrando al monarca británicu como xefe d'estáu. |
| 1941 | Francia | El Líbanu declárase independiente, terminando'l mandatu francés d'El Líbanu (enantes xunto con Siria) y siendo reconocíu en 1943. |
| 1941 | Italia | Imperiu d'Etiopía, Eritrea cola Tigray y la Somalia italiana son lliberaes polos Aliaos dempués d'una ocupación bien complicada del Imperiu d'Etiopía dende 1935-1936, y nun siguen siendo un estáu federal colonizáu; el desiertu de Ogaden (reivindicáu por Somalia) quédase baxu control militar británicu hasta 1948. |
| Añu | Colonizador | Eventu |
|---|---|---|
| 1943 | Francia | El Mandatu francés d'El Líbanu (actual El Líbanu) y el Mandatu francés de Siria (actual Siria) independícense. |
| 1945 | Xapón | Corea ye independiente dempués de 40 años de gobiernu xaponés, pero queda estremada nuna parte comunista, Corea del Norte y otra capitalista, Corea del Sur. |
| 1945 | Xapón | Formosa (Taiwán) vuelve tar controlada pola República de China. |
| 1946 | Estaos Xuníos | Conceder a Filipines la independencia per parte d'EE.XX., quien sometieron les islles tres la guerra hispano-americana y la guerra filipín-americana. |
| 1946 | Reinu Xuníu | L'antiguu emiratu de la Trexordania (anguaño Xordania) convertir nun reinu independiente hachemí tres l'arrenunciu británicu a un mandatu conxuntu coles Naciones Xuníes. |
| 1947 | Reinu Xuníu | India y Paquistán (incluyendo l'actual Bangladex como Paquistán Oriental dientro de Paquistán) adquieren la independencia nun intentu de dixebrar l'antigua India británica nuna zona predominantemente hindú y otra de mayoría musulmana. |
| 1948 | Reinu Xuníu | Nel Alloñáu Oriente, la Birmania británica y Ceilán (güei Sri Lanka) consiguen la independencia. N'Oriente Mediu, Israel convertir n'independiente en menos d'un añu dempués de que'l gobiernu del Reinu Xuníu retirar del Mandatu Británicu de Palestina; el restu de Palestina ye anexonáu polos estaos árabes d'Exiptu (la Franxa de Gaza) y Xordania (Cixordania). |
| 1949 | Francia | Laos independízase como Reinu de Laos. |
| 1949 | Países Baxos | La independencia de les Indies Orientales Neerlandeses como Indonesia tres la Revolución Nacional Indonesia liderada por Sukarno. |
| 1951 | Italia | Libia convertir nun reinu independiente (Reinu de Libia). |
| 1953 | Francia | Francia reconoz la independencia de Camboya como Reinu de Camboya. |
| 1954 | Francia | Dempués de la Guerra d'Indochina polos Alcuerdos de Xinebra sume la Indochina Francesa. Reconozse la independencia de Vietnam, magar qu'estrémase la nación en Vietnam del Norte y Vietnam del Sur. Tamién nesos alcuerdos reconoz la total independencia del Reinu de Camboya y Reinu de Laos de Francia. L'enclave de Pondicherry incorporar a la India. Empieza la Guerra d'Independencia d'Arxelia na Arxelia francesa. |
| 1954 | Reinu Xuníu | El Reinu Xuníu retirar de la última porción de tierra que controla n'Exiptu: el Canal de Suez. |
| 1956 | Reinu Xuníu y Exiptu | El Sudán Anglu-Exipciu independízase como Sudán. |
| 1956 | Francia y España | La unión del Protectoráu francés de Marruecos y del Protectoráu español de Marruecos formen el reinu alahuita de Marruecos algama la independencia, nel Magreb. |
| 1956 | Francia | Tunicia independizar nel Magreb. |
| 1957 | Reinu Xuníu | La Mariña d'Oru británico independízase llamándose Ghana, empezando la descolonización del África Subsaḥariana. |
| 1957 | Reinu Xuníu | La Federación Malaya independízase. |
| 1958 | España | España apurre al Reinu de Marruecos la franxa del Cabu Juby polos alcuerdos de Angra de Cintra dempués de la Guerra d'Ifni. |
| 1958 | Francia | Guinea, na mariña d'África Occidental, llogra la independencia. |
| 1958 | Estaos Xuníos | Cola firma de l'Acta Estatal d'Alaska por Dwight D. Eisenhower garantizar a Alaska la posibilidá de tener los mesmos derechos que los otros Estaos. |
| 1958 | Reinu Xuníu | La ONX supervisa la retirada británica del Reinu d'Iraq, que se convierte nun reinu hachemí independiente (como Xordania) pero llueu se va convertir nuna república al traviés del primeru d'una serie de golpes d'Estáu. |
| 1959 | Estaos Xuníos | Cola firma de l'Acta Estatal d'Alaska por Dwight D. Eisenhower garantizar a Ḥawai la posibilidá de tener los mesmos derechos que los otros Estaos. |
| 1960 | Reinu Xuníu | Nixeria, la Somalilandia Británica (anguaño Somalia) y la mayor parte de Xipre adquieren la independencia, anque'l Reinu Xuníu retién la soberanía sobre Akrotiri y Dhekelia. |
| 1960 | Italia y Reinu Xuníu | La Somalia italiana independízase y xúnese a l'antigua Somalilandia Británica pa formar Somalia. |
| 1960 | Francia | Benín (entós Dahomey), Alto Volta (anguaño Burkina Fasu), Camerún, Chad, Congo-Brazzaville, Costa de Marfil, Gabón, la Federación de Malí (qu'esi mesmu añu estremar na actual Malí y el Senegal), Mauritania, Níxer, Togu y la República Centroafricana (el Oubangui Chari) y Madagascar convertir n'independientes. |
| 1960 | Bélxica | El Congo Belga (tamién conocíu como Congo-Kinshasa, más tarde llamáu Zaire y na actualidá República Democrática d'El Congu) adquier la independencia. |
| 1961 | Reinu Xuníu | Tanganica (una antigua colonia alemana so control británicu, xunida federalmente con Tanzania en 1964 y coles islles de Zanzíbar, enantes una colonia británica separaes del sultatano d'Omán); Sierra Lleona y Kuwait ganen la independencia. El sur del Camerún Británicu xunir a Camerún el norte del Camerún Británicu xunir a Nixeria. La Unión Sudafricana declárase república independiente (Sudáfrica) apostrando al monarca británicu como xefe d'estáu. |
| 1961 | Portugal | La India portuguesa (posesiones costeres de Goa, Damán y Diu) ye ocupada pola India. |
| 1962 | Reinu Xuníu | Uganda n'África. Amás de Xamaica y Trinidá y Tobagu nel Caribe, algamen la independencia. |
| 1962 | Francia | Fin de la Guerra d'Independencia d'Arxelia, Arxelia independízase. |
| 1962 | Bélxica | Ruanda y Burundi (entós Urundi) llogren la independencia al terminar el mandatu belga na zona. |
| 1962 | Nueva Zelanda | Arrenunciar al mandatu de la ONX sobre l'Océanu Pacíficu qu'afecta al reinu Polinesiu de Samoa Occidental (antes conocíu como la Samoa Alemana y anguaño llamada Samoa). |
| 1963 | Reinu Xuníu | Kenia adquier la independencia. |
| 1963 | Reinu Xuníu | Singapur, xunto con Sarawak y Sabah nel Norte de Borneo, formen Malasia cola peninsular Federación Malaya. |
| 1964 | Reinu Xuníu | Rodesia del Norte declárase independiente como Zambia y Nyasalandia, fai lo mesmo como Malaui dambos contra'l Reinu Xuníu. La islla mediterránea de Malta independízase. |
| 1965 | Reinu Xuníu | Rodesia del Sur (l'actual Zimbabue) declárase independiente unilateralmente como República de Rodesia, surdiendo un segundu réxime del apartheid pero nun ye reconocíu. Gambia ye reconocida como independiente. Conclúi'l protectoráu británicu sobre l'archipiélagu de les Maldives nel Océanu Índicu. |
| 1965 | Malasia | Singapur independizar de Malasia. |
| 1966 | Reinu Xuníu | Nel Caribe, Barbados y Guyana; y n'África, Bechuanalandia como Botsuana y Lesothu independícense. |
| 1967 | Reinu Xuníu | Na península arábiga, la Colonia de Adén independízase como Yeme del Sur, xuniéndose con Yeme del Norte en 1990-1991 y finalmente, tres una guerra interna, en 1994. |
| 1968 | Reinu Xuníu | Mauriciu y Suazilandia algamen la so independencia. |
| 1968 | Portugal | Dempués de nueve años de resistencia entamada en guerrilles, la mayor parte Guinea-Bisáu queda so control nativu. |
| 1968 | España | La Guinea Española (Fernando Po, Annobón y Ríu Muni) ye declarada independiente como Guinea Ecuatorial. |
| 1968 | Australia | La ONX arrenunciu al mandatu (nominalmente compartíu ente Reinu Xuníu y Nueva Zelanda) sobre Nauru, nel Mar del Sur. |
| 1969 | España | España apurre al Reinu de Marruecos el territoriu d'Ifni el 30 de xunu de 1969. |
| 1971 | Reinu Xuníu | Fixi y Tonga, nel Océanu Pacíficu, reciben la independencia. |
| 1971 | Reinu Xuníu | Baḥréin, Qatar, Omán y seis Estaos de la Tregua (qu'esi mesmu añu fedérense como los Emiratos Árabes Xuníos) independícense formando monarquíes árabes nel Golfu Pérsicu cuando termina'l protectoráu británicu na zona. |
| 1971 | Reinu Xuníu | Sierra Lleona proclámase como república, apostrando a monarca británicu como xefe d'estáu. |
| 1971 | Paquistán | El Paquistán Oriental independízase como Bangladex tres la Guerra de Lliberación de Bangladex con ayuda de la India. |
| 1973 | Reinu Xuníu | Se conocede la independencia a Les Bahames. |
| 1973 | Portugal | Les guerrilles declaren unilateralmente la independencia de les zones surorientales de Guinea-Bisáu. |
| 1974 | Reinu Xuníu | Granada, nel Caribe, independízase. |
| 1974 | Reinu Xuníu | Malta declárase como república apostrando al monarca británicu como xefe d'estáu. |
| 1974 | Portugal | Portugal reconoz la independencia de Guinea-Bisáu. |
| 1975 | Francia | L'archipiélagu de les Comores, nel Océanu Índicu, apuerta a la independencia. |
| 1975 | Portugal | África Oriental Portuguesa (Angola). El África Occidental Portuguesa (Mozambique). Los archipiélagos de Cabu Verde y Santu Tomé y Príncipe, toos ellos n'África, apuerten a la independencia dempués de la guerra colonial portuguesa y la Revolución de los Claveles asocedida en Portugal. Timor Oriental declárase independiente, pero nueve años dempués ye ocupada y anexada por Indonesia. |
| 1975 | Países Baxos | Surinam (la Guayana Neerlandesa) independízase. |
| 1975 | Estaos Xuníos | Les Islles Marianes del Norte ocupaes polos Estaos Xuníos al Xapón (Xapón ocupar al Imperiu Alemán en 1919, tres la Primer Guerra Mundial. El archipiélgo foi vencíu por España en 1899 al Imperiu Alemán tres la guerra hispano-americana) mientres la Segunda Guerra Mundial consigue l'actual estatus d'estáu llibre acomuñáu. Anque siguen so soberanía y dominiu d'Estaos Xuníos. |
| 1975 | Australia | Papúa Nueva Guinea, lliberada del mandatu internacional, adquier la so independencia. |
| 1976 | Reinu Xuníu | L'archipiélagu de les Seixeles, nel océanu Índicu independízase (un añu dempués d'aportar al autu-gobierno). Trinidá y Tobagu declárase república apostrando al monarca británicu como xefe d'estáu. |
| 1976 | España | Polos Alcuerdos de Madrid. El gobiernu colonial español de facto sobre El Sáḥara Occidental (entós El Sáḥara español) termina cuando'l territoriu estremar ente Mauritania y el Reinu de Marruecos (país que finalmente se anexona tol territoriu en 1979), inorando hasta los nuesos díes la declaración d'independencia que realizó la República Árabe Saḥariana Democrática. En cuantes que España nun tenía'l derechu a apurrir el territoriu a otru país considérase, según el Derechu Internacional, que sigue so alministración española. Sicasí l'alministrador de facto ye Marruecos. Rimada d'un referendu d'independencia aprobáu pola Organización de Naciones Xuníes. |
| 1977 | Francia | Somalilandia Francesa, tamién conocida como Afar & Issa-land (nomes de les tribus mayoritaries), el presente Xibuti, algama la independencia. |
| 1978 | Reinu Xuníu | Dominica nel Caribe, y les Islles Salomón y Tuvalu (entós islles Ellice) nel Océanu Pacíficu, llogren la so independencia. |
| 1979 | Estaos Xuníos | Devuelve la zona de la Canal de Panamá (reteníu so un réxime sui generis dende 1903) a la república de Panamá. |
| 1979 | Reinu Xuníu | Les Islles Gilbert (anguaño Kiribati) asitiaes nel Océanu Pacíficu, según San Vicente (y les Granadines) formando San Vicente y Les Granadines y Santa Llucía, nel Caribe, adquieren la independencia. |
| 1980 | Reinu Xuníu | Zimbabue (entós República de Rodesia), yá independiente de facto, independízase formalmente. La colonia anglo-francesa de Nueves Hébrides independízase como la república de Vanuatu. |
| 1981 | Reinu Xuníu | la Hondures Británica como Belize y Antigua y Barbuda algamen la so independencia. |
| 1982 | Israel | Israel devuelve a Exiptu la península del Sinaí (ocupada por Israel, tres la Guerra de los Seis Díes en 1967) polos Alcuerdos de Camp David. |
| 1983 | Reinu Xuníu | Saint Kitts y Nevis (un estáu acomuñáu dende 1963) independícense. |
| 1984 | Reinu Xuníu | El sultanatu de Brunéi en Borneo independízase. |
| 1990 | Sudáfrica | Namibia independizar de Sudáfrica. |
| 1990 | Estaos Xuníos | El Conseyu de Seguridá de la ONX aprueba'l fin del Territoriu en Fideicomiso de les Islles del Pacíficu (yá eslleíu en 1986) rematando'l procesu d'independencia de les Islles Márxal y de los Estaos Federaos de Micronesia, que fueron colonies xaponeses antes del mandatu de la ONX. |
| 1991 | Reinu Xuníu | Mauriciu proclámase como república apostrando al monarca británicu como xefe d'estáu. |
| 1991 | Xunión Soviética | Rusia, Letonia, Estonia, Lituania, Ucraína, Bielorrusia, Moldavia, Uzbequistán, Kazakstán, Turkmenistán, Azerbaixán, Armenia, Xeorxa, Taxiquistán y Kirguistán independizar de la Xunión Soviética a la cayida d'ésta. |
| 1993 | Etiopía | Eritrea independizar d'Etiopía. |
| 1994 | Estaos Xuníos | Paláu ocupáu polos Estaos Xuníos al Xapón (Xapón ocupar al Imperiu Alemán en 1919, tres la Primer Guerra Mundial. El archipiélgo foi vencíu por España en 1899 al Imperiu Alemán tres la guerra hispano-americana) mientres la Segunda Guerra Mundial, consigue la independencia. |
| 1997 | Reinu Xuníu | La soberanía de Ḥong Kong vuelve a China. |
| 1999 | Portugal | La soberanía de Macáu vuelve a China según lo previsto. Ye'l postreru d'una serie d'enclaves costeros que'l poder militar de la Potencies llogró por aciu trataos y contratos de manes del Imperiu Chinu. Como Ḥong Kong, nun s'integra nel sistema esistente n'otres provincies de la República Popular de China, sinón que se-y garantiza un sistema de gobiernu semi-autónomu del de la República Popular de China. |
| 2002 | Indonesia y Portugal (de iure) | Timor Oriental adquier la independencia formalmente dempués d'un periodu d'alministración transitoria de la ONX, trés años dempués de que termine la ocupación militar indonesia sobre la ex-colonia portuguesa. |
| 2011 | Sudán | Sudán del Sur independizar de Sudán nun referendu. |
Unu de los finxos de les Naciones Xuníes foi'l so resolución 1514 (XV) adoptada pola Asamblea Xeneral el 14 d'avientu de 1960: La Declaración de Garantíes d'Independencia pa les Colonies y los Pueblos.
Ochenta y nueve países votaron a favor, nengún votó en contra, y abstuviéronse nueve países: Australia, Bélxica, República Dominicana, Francia, Portugal, España, Sudáfrica, Reinu Xuníu y Estaos Xuníos. Ente estos nueve atopaben les potencies coloniales.
En 2000, cola ocasión del 40° aniversariu del Resolución 1514, l'Asamblea Xeneral de la O.N.U. adoptó la resolución 55/146 que declaraba 2001-2010 la Segunda Década Internacional pa la Erradicación del Colonialismu.
Una llista de xente asesinada (non refecha) incluyiría:
Munchos d'estos asesinatos siguen ensin resolvese en 2006, anque ye incuestionable que detrás de dalgunos d'ellos atopaben potencies estranxeres, magar otros fueron perpetaos por motivos internos. Como exemplu, l'asesinatu de Mehdi Ben Barka sigue investigándose anguaño y tanto Francia como Estaos Xuníos negar a desclasificar documentos nel so poder.[3] El Programa Phoenix, un programa d'asesinatos de la CIA mientres la Guerra de Vietnam, tamién tien de ser mentáu.
Gracies a tener una cultura y una historia común, les antigües potencies coloniales crearon instituciones qu'indirectamente les amestaben a les sos antigües colonies. Xunise ye voluntariu y en dellos casos puede revocase la pertenencia si dalgunu de los Estaos miembros dexa de cumplir dalgún criteriu oxetivu, xeneralmente un requisitu de gobiernu democráticu. Estes organizaciones sirven a propósitos culturales, económicos y políticos ente los países asociaos, anque dalgunes d'estes organizaciones convirtiéronse en políticamente prominentes y n'entidaes de plenu derechu.
| Antigua Potencia Colonial | Organización | Fecha de fundación |
|---|---|---|
| Reinu Xuníu | Mancomunidá Británica de Naciones | 1931 |
| Monarquía na Mancomunidá Británica de Naciones | 1931 | |
| Estáu asociáus | 1967 | |
| Francia | Xunión Francesa/L'Union Française | 1946 |
| Communauté française d'Afrique | 1958 | |
| Francofonía | 1970 | |
| España y Portugal | Unión Llatina | 1954 |
| Organización d'Estaos Iberoamericanos | 1991 | |
| Comunidá de Países de Llingua Portuguesa | 1996 | |
| Estaos Xuníos | Commonwealths | 1934 |
| Freely Associated States | 1982 | |
| Xunión Europea | Estaos d'África, del Caribe y del Pacíficu | 1975 |
Hai bastante discutiniu alrodiu de la descolonización. L'oxetivu final de la mesma interprétase, xeneralmente, como daqué positivu, pero diéronse munchos alderiques alrodiu de cual ye la meyor manera de conceder una independencia completa.
Dalgunos cunten que el movimientu descolonizador posterior a la Segunda Guerra Mundial foi demasiáu rápido, especialmente n'África, y dio como resultáu la creación de rexímenes inestables nos nuevos países independientes.
Otros argumenten qu'esta inestabilidá ye, de lloñe, la resultancia de problemes derivaos de la dómina colonial, incluyendo les fronteres arbitraries de los nuevos países, la falta de formación de les poblaciones llocales y una economía desequilibrada.
John Kenneth Galbraith sostién que la descolonización posterior a la Segunda Guerra Mundial llevar a cabu por razones económiques. En A Journey Through Economic Time, escribe: «El motor de la economía del bienestar atopábase agora nos países avanzaos ya industrializaos. La crecedera de la economía doméstica —como agora midir, d'una manera discutible— pasó a percibise como muncho más importante que'l comerciu mundial coles colonies... L'efeutu económicu nos Estaos Xuníos de conceder la independencia a Filipines nun se notó n'absolutu. La independencia d'India y Paquistán tuvo efeutos mínimos na economía del Reinu Xuníu. Economistes holandeses calcularon que l'efeutu económicu de la perda del gran imperiu holandés n'Indonesia foi compensáu nun par d'años de crecedera interna dempués de la guerra. El final de la era colonial celebrar nos llibros d'historia como'l trunfu de les aspiraciones nacionales nes antigües colonies y un benignu bon sentíu per parte de les potencies coloniales. Despinto debaxo de too eso, como suel asoceder, esistía una fuerte confluencia d'intereses económicos — o, nesti casu, desintereses».
Parte de la razón de la falta del impautu económicu notáu nos países colonizadores en esprendiéndose de les colonies foi que los costos y los beneficios nun fueron esaniciaos, sinón camudaos. El colonizador yá nun tuvo la carga de la obligación, financiera o cualesquier otra, coles sos colonies. El colonizador siguía teniendo accesu a bienes y servicios baratos de les sos antigües colonies. Presión financiera, política y militar podía ser usada pa llograr oxetivos deseyaos pol colonizador. La diferencia más obvia ye l'habilidá del colonizador de desligarse de responsabilidaes para col colonizáu.
La descolonización nun ye un asuntu senciellu nes colonies onde mora un númberu eleváu de colonos, especialmente si moraron mientres delles xeneraciones. Esta población, xeneralmente, tuvo que ser repatriada, munches vegaes perdiendo les sos propiedaes. Por casu, la descolonización d'Arxelia per parte de Francia foi especialmente complicada por cuenta de la presencia de gran númberu d'habitantes d'orixe européu y xudíu (vease Pieds-Noirs), que fueron sacupaos a Francia cuando Arxelia algamó la so independencia. En Zimbabue, l'antigua Rodesia del Sur, el presidente Robert Mugabe marcóse como oxetivos a los granxeros blancos, arrampuñándo-yos les sos posesiones pola fuercia a partir de la década de 1990[ensin referencies].
Más apocayá, el términu "descolonización" o "decolonización" foi usáu pa referise a una postura y una operación cultural, tendiente a revelar y revertir situaciones institucionales, culturales y epistemolóxiques afeutaes pol eurocentrismu y otros mecanismos de subordinación y poder. Esti significáu ta impulsáu poles corrientes llamaes poscoloniales y decoloniales.[4]
Ente los principales autores d'estes corrientes destáquense Edward Said, Aníbal Quijano, Walter Mignolo, Boaventura de Sousa Santos, Enrique Dussel, Ramón Grosfoguel, ente otros. Dellos movimientos sociales, feministes, de derechos humanos, antiracistas y sindicales, sobremanera n'América Llatina, xunten a estes visiones decoloniales.
Tres la lliberación política d'estos estaos, caltuviéronse xeneralmente les antigües estructures económiques, dándose'l llamáu Neocolonialismu.
La dependencia de les importaciones de la metrópolis, la concentración de la producción en ciertes materies primes pa esportar a Europa y Norteamérica, la falta de los medios téunicos y del capital, y el caltenimientu en ciertos casos de la propiedá de la industria en manes de colonizadores suponen la continuación del control económicu sobre estos países.
La devaluación de les materies primes qu'esporten y la venta de bienes manufacturados de mayor valor añadíu xeneren un déficit comercial nocivu pa estos países.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
